Godło i barwa lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej

Godło i barwa lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej – oznakowanie samolotów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Zasady malowania godeł na samolotach[edytuj | edytuj kod]

W 1927 została w zasadzie zakończona reorganizacja lotnictwa^[1]. Wprowadzono nowe oznaczenie samolotów należących do poszczególnych eskadr i pułków. System oznakowania polegał na przyporządkowaniu danemu pułkowi lotniczemu odpowiedniego zestawu kolorystycznego godła, a samo godło miało oznaczać przynależność do eskadry. Godłami były proste elementy geometryczne malowane na polu. Tło miało standardowy wymiar 50 x 50 cm i było obwiedzione obwódką w kolorze godła. Godła były malowane na kadłubach samolotów pomiędzy płatem, a statecznikiem pionowym^[2].

Obok wprowadzonych godeł „geometrycznych” 111 eskadra myśliwska używała tradycyjnego godła. Na samolotach w Centralnej Eskadrze Treningowej malowano na stateczniku pionowym białą literę T. W 1929 eskadry bombowe 1 pułku lotniczego używały godeł o motywach alegorycznych. W eskadrze towarzyszącej pułku za godło została przyjęta biało-czerwona tarcza, która w listopadzie i grudniu 1918 była „warszawskim znakiem rozpoznawczym”^[3].

W 1932 wprowadzono nowy system oznakowania przynależności do jednostki. Poszczególnym pułkom lotniczym przypisano tło pod godło o ściśle określonej formie geometrycznej^[a] Poszczególne pułki lotnicze powinny były malować godła eskadr na następujących tłach^[4]:

W kolejnych zaleceniach poszczególnym rodzajom lotnictwa przypisano następującą tematykę^[5][4][b]:

• eskadry myśliwskie – ptaki
• eskadry liniowe – ssaki i legendarne stwory
• eskadry towarzyszące – owady i gady
• eskadry szkolne i treningowe – litera T

Cyfry i litery na samolotach[edytuj | edytuj kod]

Litery oznaczające przynależność samolotu do jednostki organizacyjnej

W latach 1927–1939 malowano na skrzydłach kody literowe poszczególnych jednostek lotnictwa. Numer identyfikacyjny był stosowany jedynie w lotnictwie „lądowym”. Poszczególne jednostki posiadały następujące kody:^[6].

Oznaczenia liczbowe poszczególnych typów samolotów polskiego lotnictwa wojskowego

Godła eskadr[edytuj | edytuj kod]

Eskadra	Godło	Opis	Samoloty	Lata
Eskadry rozwiązane do września 1939
19 eskadra myśliwska		Srebrny „skrzydlaty smok”. (projekt - por.pil. Antoni Mroczkowski)[7].
113 eskadra myśliwska nocna		„Biały grot” na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[8].	Breguet
		Czerwono-czarny „Ikar na tle pełni księżyca”[8].	Potez XXV
14 eskadra niszczycielska (lotnicza)		Biały kwadrat na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[9].	Breguet
213 eskadra bombowa (niszczycielska nocna)		Biały słoń z bombą w trąbie skaczący przez półksiężyc z Mickey Mouse na grzbiecie Projekt – por. obs. Bolesław Sadowski[10].
21 eskadra niszczycielska		Biało-czerwony napis „NEL” na tle szachownicy (proj. por.pil. Ludomit Rayski)[11].
4 eskadra wywiadowcza		Staroegipski bóg Ra na tle słońca[12] .
16 eskadra wywiadowcza		„Biegnąca dziewczyna” w biało-czerwonej sukience z bukietem kwiatów w ręce Projekt: ppor.pil. Franciszek Rudnicki[13].
11 eskadra liniowa (lotnicza)		Biały ukośny krzyż na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[14].	Breguet XIV i XIX Potez XV; Potez XXV	do 1937
		„Biegnąca dziewczyna” w biało-czerwonej sukience z bukietem kwiatów w ręku na tle jasnoniebieskiego trójkąta w srebrnej obwódce[14].	PZL-23 „Karaś”
12 eskadra wywiadowcza		„Biała błyskawica”[15].
		Odznaka honorowa „Za obronę Kresów Wschodnich”[15].
12 eskadra liniowa (lotnicza)		Biała czteroramienna gwiazda na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[16].	Breguet XIX Potez XV	do 1937
		”Lis z bombą i lorgnon w łapach na tle jasnoniebieskiego trójkąta ze srebrną obwódką[16].	PZL-23 „Karaś”
3 eskadra wywiadowcza		„Biały kościotrup” z czerwoną szarfą grający na skrzypcach[17].
13 eskadra liniowa (lotnicza, niszczycielska nocna)		Biały kościotrup z czerwoną szarfą grający na skrzypcach[18].	Ansaldo 300 Potez XV
		Biały równoramienny trójkąt na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[18].	Potez XXVII Breguet XIX
13 eskadra towarzysząca		Biało-czerwona tarcza - w 1918 znak ten był „warszawskim znakiem rozpoznawczym”[3]
24 eskadra liniowa (rozpoznawcza)		„Płowa kozica” na tle niebieskiego kwadratu[19].
8 eskadra wywiadowcza		„Srebrny orzeł ze śmigłem w szponach” na tle białego obłoku na metalicznej tarczy[20].
29 eskadra towarzysząca		„Czarny pająk” na tle niebieskiego kwadratu[21].
13 eskadra myśliwska		„Czerwona błyskawica” na tle białego kręgu[22]
111 eskadra myśliwska (p. 131 eskadra myśliwska)		„Czerwona błyskawica” na tle białego koła[23]
131 eskadra myśliwska		Biały poziomy prostokąt na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[24]	Spad 61C!	do 1931
		Czarny stylizowany „kruk”[24]	PWS-10
		Czerwono-czarny „kruk” (proj.por.pil. Jan Wróbel)[24]	P-7a i 11
132 eskadra myśliwska		Dwa białe poziome prostokąty na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[25]	Spad 61C1	do 1931
		Niebiesko-czarny „kruk” (proj. por.pil. Jan Wróbel)[25]	P-7a i 11
133 eskadra myśliwska		Stylizowany biały „kruk”[26]
31 eskadra liniowa (lotnicza, rozpoznawcza)		Biały ukośny krzyż na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[27]	Potez XXVII i XXV Breguet XIX	do 1937
		„Lis z bombą lotniczą” na tle białego rombu[27]	Potez XXV i PZL-23B
10 eskadra wywiadowcza		„Biały orzeł z czerwonym sercem” i cyfrą X w szponach na tle błękitnego obłoku[28]
32  eskadra liniowa (lotnicza, rozpoznawcza)		Biała czteroramienna gwiazda na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[29]	Potez XXVII i XXV Breguet XIX	do 1937
34 eskadra liniowa (lotnicza, rozpoznawcza)		Biały równoramienny trójkątna tle zielonego kwadratu z białą obwódką[30]	Potez XXVII i XXV Breguet XIX	do 1938
1 eskadra wywiadowcza		Czerwony diabeł[31]
35 eskadra liniowa (lotnicza)		Biały kwadrat na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[32]	Potez XXVII i XXV	1938
115 eskadra myśliwska		Czerwony poziomy prostokąt na tle białego kwadratu z czerwoną obwódką[33]
116 eskadra myśliwska		Dwa czerwone poziome prostokąty na tle białego kwadratu z czerwoną obwódką[34]
143 eskadra myśliwska		Czerwona kaczka ze skrzydłem błękitnym na tle białego pięcioboku z obwódką czerwoną[35]	P-7
49 eskadra towarzysząca		Czerwono-czarna biedronka w locie na ile białego pięcioboku z czerwoną obwódką[36]
54 eskadra liniowa		Niebieski trójkąt na tle białego kwadratu z niebieską obwódką[37]	Potez XV Potez XXVII
		Staroegipski ptak Ra (dawne godło 66 Eskadry Breguetów) na tle białego równoramiennego krzyża[37]	Potez XXV
59 eskadra towarzysząca		Zielono-czarna mucha na tle białego równoramiennego krzyża[38].
63 eskadra lotnicza (późniejsza 61 eskadra liniowa)		Zielony ukośny krzyż na tle białego kwadratu z zieloną obwódką[12] .	Potez XV i XXVII
		Brunatny jeleń w skoku na tle białego koła z czerwoną obwódką[12] .	Potez XXV PZL-23 „Karaś”
62 eskadra liniowa (lotnicza)		Zielona czteroramienna gwiazda na tle białego kwadratu z zieloną obwódką[39].	Potez XV i XXVII
		Brunatny łeb doga na tle białego koła z czerwoną obwódką[39].	Potez XXV PZL-23 „Karaś”ą
Lotnictwo morskie
eskadra szkolna morskiego dywizjonu lotniczego		wzburzone fale morskie, a nad nimi „znak zapytania”[40].
1 eskadra dalekiego rozpoznania		biało-granatowy „galion łodzi Wikingów” (malowany na przodzie samolotu)[41].	Latham 43HB-3
2 eskadra bliskiego rozpoznania		biało-granatowy „Światowid”[42].
rzeczna eskadra lotnicza		biało-czerwona szachownica na tle kotwicy[43].
Lotnictwo Korpusu Ochrony Pogranicza
eskadra KOP		Białe litery KOP na stateczniku[44].
Eskadry walczące we wrześniu 1939
7 eskadra myśliwska		Czapka krakuska i skrzyżowane kosy na tle biało-czerwonych pasów i 13 niebieskich gwiazd w kole Projekt ppor.pil. Elliot Chess[45]
111 eskadra myśliwska
121 eskadra myśliwska (111 eskadra myśliwska)
112 eskadra myśliwska		Dwa białe poziome prostokąty na tle czerwonego kwadratu z białą obwódką[46].	Spad 51C1;61C1	do 1932
		„Walczący Kogut” w kolorze czarnym na tle równobocznego, jasnoniebieskiego trójkąta z obwódką srebrną[47].	P-7 i P-11	1932 - 1939
113 eskadra myśliwska		„Puchacz” na tle równobocznego, jasnoniebieskiego trójkąta ze srebrną obwódką[48][49].	P-7, P-11	1933-1939
114 eskadra myśliwska		„Jaskółka” w kolorze ciemnogranatowym na tle równobocznego, jasnoniebieskiego trójkąta ze srebrną obwódką[50][51].
121 eskadra myśliwska (była 113/11 plot)		Uskrzydlony grot w różnych kolorach (zależnie od decyzji pilotów)[52].	w 11 pułku lotniczym
		„Skrzydlaty Grot”[53]. Projekt – por. pil. Kazimierz Kuzian[54].
122 eskadra myśliwska (była 114/11 plot)		Biały znak geometryczny na tle niebieskiego kwadratu z białą obwódką[55].	Spad 61C1; PWS-A	1930
		Biały „konik papierowy”[56][57].	Avia P-7 P-11
123 eskadra myśliwska		Biało-niebieska „mewa w locie”[58][59].
131 eskadra myśliwska		„Kruk z czerwonymi lotkami” na tle białego rombu[60].
132 eskadra myśliwska		„Kruk z niebieskimi lotkami” na tle białego rombu[61].
141 eskadra myśliwska		Czerwony znak geometryczny na tle białego kwadratu z czerwoną obwódką	Spad 61C1	do 1931
		Dwie czerwone kaczki z niebieskimi skrzydłami na tle białego pięcioboku z obwódką czerwoną[62]	PWS-10
		„Dzika kaczka w locie” ze skrzydłem ciemnoniebieskim na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[63][62].	P-7 i P-11
142 eskadra myśliwska		Czerwony znak geometryczny na tle białego kwadratu z czerwoną obwódką	Spad 61C1	do 1931
		Dwie czerwone kaczki z zielonymi skrzydłami na tle białego pięcioboku z obwódką czerwoną[64].	PWS-10
		„Dzika kaczka w locie" ze skrzydłem zielonym, na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[65][64].
151 eskadra myśliwska		„Kondor walczący” w kolorze niebieskim na tle białego równoramiennego krzyża[66]. Projekt – ppor. pil. Anatol Piotrowski[67].
152 eskadra myśliwska		„Kondor walczący” w kolorze czerwonym na tle białego równoramiennego krzyża[68]. Projekt - ppor.pil. Anatol Piotrowski[69].
161 eskadra myśliwska		„Indyk" na tle białego koła[70]. Projekt godła nie został akceptowany przez dowódcę eskadry[71].
		Według relacji ppor. pil. Czesława. Główczyńskiego eskadra przyjęła godło: „Latający gronostaj z czerwonymi skrzydłami”.
162 eskadra myśliwska		„Latający gronostaj” w kolorze białym z niebieskimi skrzydłami[72][73].
211 (11) eskadra bombowa (niszczycielska nocna)		„Pelikan” na tle jasnoniebieskiego kola ze srebrną obwódką[74][75].
212 (12) eskadra bombowa (niszczycielska nocna)		Złote gwiazdy „Wielkiej Niedźwiedzicy”[76][77].
21 (1) eskadra bombowa		Biały ukośny krzyż na tle niebieskiego kwadratu z białą obwódką[78].	Breguet XIX Potez XXV	do 1937
		„Płowy lew” na tle niebieskiego kwadratu[79].	Breguet XIX PZL-23B „Karaś”
22 (2) eskadra bombowa		Biała czteroramienna gwiazda na tle niebieskiego kwadratu z białą obwódką[80].	Breguet XIX Potez XXV	do 1937
		„Bazyliszek” na tle niebieskiego kwadratu[81].	Breguet XIX PZL-23 „Karaś”
55 eskadra bombowa		Niebieski kwadrat na tle białego kwadratu z niebieską obwódką[82]	Potez XV Potez XXV
		„Tygrys” na tle białego równoramiennego krzyża[83]. Projekt - ppor. pil. Jerzy Golko[82].	Potez XXV ZL-23 „Karaś”
64 (4) eskadra bombowa (lotnicza, liniowa)		Zielony równoramienny trójkąt na tle białego kwadratu[84].	Potez Breguet
		„Nietoperz” na tle białego koła z czerwoną obwódką[85].	Breguet XIX PZL-23 „Karaś"’
65 (5) eskadra bombowa (lotnicza, liniowa) (wcześniej 63 lotnicza)		Zielony kwadrat na tle białego kwadratu[86].	Potez Breguet
		Biegnący łaciaty „piesek” na tle białego koła z czerwoną obwódką[87].	Breguet XIX PZL-23 „Karaś"
24 eskadra rozpoznawcza		„Kozica górska w skoku", w kolorze szaro-brązowym (płowym), na tle niebieskiego kwadratu[88].
31 eskadra rozpoznawcza		„Lis z bombą lotniczą w przednich łapach” na tle białego rombu[89].
32 eskadra rozpoznawcza		„Biała czteroramienna gwiazda” na tle zielonego kwadratu z białą obwódką [90][29].	Potez
34 eskadra rozpoznawcza		„Biały równoramienny trójkąt” na tle zielonego kwadratu z białą obwódką[91][30].	Potez
41 eskadra rozpoznawcza		Czerwony ukośny krzyż na de białego kwadratu z czerwoną obwódką[92].	Potez XXVII i XXV	do 1932
		Czerwony „Gryf Pomorski” na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[93][92].	PZL-23 „Karaś”
42 eskadra rozpoznawcza		Czerwona czteroramienna gwiazda na tle białego kwadratu z czerwoną obwódką[94].	Potez XXVII Breguet XIX	do 1932
		„Słoń” ze skrzydłami w kolorze czerwonym na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[95][94].	PZL-23 „Karaś”
51 eskadra rozpoznawcza		Niebieski ukośny krzyż na tle białego kwadratu z niebieską obwódką[96].	Potez XXVII Breguet XIX	do 1933
		„Sokół w locie ze śmigłem w szponach” na tle białego równoramiennego krzyża[97][96].
13 eskadra obserwacyjna (towarzysząca)		„Świerszcz” w kolorze żółto-zielonym na tle jasnoniebieskiego koła[98][99].
23 eskadra obserwacyjna		„Szerszeń” na tle niebieskiego kwadratu[100][101].
26 eskadra obserwacyjna		„Osa” na tle niebieskiego kwadratu[102].Projekt – por. obs. Henryk Łebkowski. (I/26 - czerwona obwódka, II/26 – żółta, III/26 – granatowa, IV/26 – pomarańczowa)[103].
33 eskadra obserwacyjna		„Ważka z lornetą” na tle białego rombu[104][105].
43 eskadra obserwacyjna		„Chrabąszcz” w kolorze czarnym, z błękitno-białymi końcówkami skrzydeł na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[106][107].
46 eskadra obserwacyjna		„Ważka” w kolorze żółto-brązowym (zielono-żółtym[108]) na tle białego pięcioboku z czerwoną obwódką[109].
53 eskadra obserwacyjna		Herb Wilna na tle białego równoramiennego krzyża[110] (św. Krzysztof)[111].
56 eskadra obserwacyjna		„Niedźwiadek" w kolorze brunatnym z niebieską krawatką na tle białego równoramiennego krzyża[112] (brunatny)[113].
63 eskadra obserwacyjna (towarzysząca)		Zielony pionowy prostokąt na tle białego kwadratu[114].	PZL Ł-2
		Zielony „komar" na tle białego kola z czerwoną obwódką[115] ze strzykawką[114].	R-XIII
66 eskadra obserwacyjna		„Kameleon” w kolorze zielonym na tle białego koła z czerwoną obwódką[116][117].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 978-83-206-0149-7.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Wrzesień 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.