13 Eskadra Towarzysząca

13 Eskadra Obserwacyjna
13 Eskadra Towarzysząca
Ilustracja
Godło malowane na samolotach eskadry
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1 lutego 1934

Rozformowanie

wrzesień 1939

Tradycje
Święto

19 maja[a]

Rodowód

13 eskadra liniowa

Dowódcy
Pierwszy

kpt. obs. Edward Młynarski

Ostatni

kpt. obs. Lucjan Fijuth

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Warszawa-Okęcie
We wrześniu 1939:
Wierzbowo (Czerwony Bór)
Folwark Dobra Wielka
Krynki
Jabłonka
Pobikry
Łysów
Jeleniec
Hołoby
Górka Połonka
Stasin Piadyki

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko[b]

Rodzaj wojsk

Lotnictwo

Podległość

I dywizjon liniowy
VI/1 dywizjon towarzyszący
SGO „Narew”

13 eskadra towarzysząca – pododdział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

13 eskadra towarzysząca sformowana została na bazie 13 eskadry liniowej w 1934 na lotnisku Okęcie.
Godłem eskadry był zielono-żółty świerszcz na tle jasnoniebieskiego koła ze srebrną obwódką[1][2]. Numery taktyczne: dowódca eskadry−22, I pluton od 23 do 25, II pluton od 26 do 28, III pluton od 29 do 31, IV pluton od 32 do 34, V pluton od 35 do 37[3].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 eskadra walczyła w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”[4], operując z lotnisk Wierzbowo, Dobra Wielka, Krynki, Jabłonka, Łysów.
1 września eskadra posiadała 7 samolotów RWD-14b Czapla. W toku działań utraciła 5 samolotów, poległo 3 członków personelu latającego, 3 zostało rannych, 5 uznano za zaginionych. Załogi eskadry wykonały 45 zadań bojowych, w tym 10 łącznikowych.

13 eskadra towarzysząca w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

Rozkazem Departamentu Aeronautyki MSWojsk. w drugiej połowie 1930 zorganizowany został tzw. pluton towarzyszący[c] podległy dowódcy I dywizjonu liniowego z 1 pułku lotniczego. Na bazie plutonu prowadzono ćwiczenia doświadczalne polegające na współdziałaniu z wojskami lądowymi. Ćwiczenia wykazały dużą przydatność tego typu formacji, szczególnie w zakresie zwiadu lotniczego i łączności. Bazując na wynikach ćwiczeń, rozkazem MSWojsk. B.Og.Org. L. 4349/tj. z 19 stycznia 1934, rozwiązano 13 eskadrę liniową, a na jej bazie utworzono 13 eskadrę towarzyszącą w składzie pięć plutonów po trzy samoloty[5]. Wyposażenie eskadry stanowiły samoloty Potez XXV, PWS-5 i PZL Ł.2. Nowy pododdział wszedł w skład I dywizjonu liniowego 1 pułku lotniczego stacjonującego na lotnisku Okęcie w Warszawie[6]. W końcu maja 1934 wszystkie plutony osiągnęły zdolność bojową. W 1934 plutony otrzymały samoloty towarzyszące Lublin R.XIII. W sierpniu eskadra przebywała na poligonie Trauguttowo w okolicach Brześcia. Po ukończeniu programu ćwiczeń plutony rozpoczęły działalność na rzecz innych rodzajów wojsk: I/13 współdziałał z 10 Grupą Artylerii podczas szkoły ognia na poligonie Krzątka Bojanów, II/13 z Brygady Kawalerii „Białystok”, III/13 uczestniczył w szkole ognia 1 Grupy Artylerii na poligonie Czerwony Bór, IV/13 brał udział w ćwiczeniach Szkoły Podchorążych Piechoty, V/13 wykonywał zadania na korzyść sztabu 2 Dywizji Kawalerii[6]. Latem 1934 trzy plutony eskadry przebywały na koncentracji i ćwiczeniach lotnictwa na węźle lotniskowym Gniezno. Koncentrację zakończono zlotem na lotnisko Okęcie i defiladą powietrzną nad Warszawą.

Zimą 1935 II, III i V pluton działały na korzyść 18 Dywizji Piechoty, a załogi I plutonu współdziałały z 28 Dywizją Piechoty. W dniu 4 lutego 1935, na skutek otwarcia w kabinie spadochronu, zginęła załoga II plutonu: ppor. obs. Zygmunt Piekarski i sierż. pil. Władysław Zieliński[6].

W kolejnych latach eskadra ćwiczyła walki powietrzne i zwalczanie celów naziemnych na różnych poligonach. Poszczególne plutony współdziałały z wojskami lądowymi. W czasie ćwiczeń miały też miejsce kolejne wypadki lotnicze. W październiku 1935 samolot R-XIII zderzył się z samolotem P-7. Sierż. pil. Jan Kozłowski poniósł śmierć, a sierż. Wolf doznał ciężkich obrażeń. W 1936 w locie treningowym zginął kpr.pil. Gerard Kucharski, a st. szer. Tadeusz Szadkowski uległ ciężkim obrażeniom[3].

Rozkazem Departamentu Dowodzenia Ogólnego MSWojsk. L.dz. 4359/tjn. z 19 lipca 1937 dokonano reorganizacji 13 eskadry Towarzyszącej. Na jej bazie utworzono nową 13 eskadrę towarzyszącą oraz 16 i 19 eskadry towarzyszące. Wszystkie nowe eskadry posiadały w swoim składzie dwa plutony i podlegały dowództwu nowo utworzonego VI/1 dywizjonu towarzyszącego[3].

W czerwcu 1938 13 eskadra przebywała na lotnisku Rakowice koło Krakowa. 5 czerwca w trybie alarmowym przesunięto eskadry VI dywizjonu do Pohulanki koło Wilna. Ten nagły przerzut samolotów na Wileńszczyznę miał związek z zaistniałym polsko–litewskim konfliktem granicznym. 10 czerwca samoloty powróciły na Okęcie. Kilka dni potem wznowiono szkolenie, tym razem na poligonie w Czerwonym Borze[7].

W maju 1939 eskadra przezbrojona została w samoloty RWD-14b Czapla[7].

25 sierpnia tego roku, po przeprowadzonej mobilizacji alarmowej, jednostka została przemianowana na 13 Eskadrę Obserwacyjną.

W nocy z 26 na 27 sierpnia rzut kołowy przemieścił się na lotnisko polowe w Czerwonym Borze[d]. 28 sierpnia na tym lotnisku wylądował rzut powietrzny: 7 samolotów obserwacyjnych RWD-14b Czapla i 2 samoloty łącznikowe RWD-8[7]. Następnego dnia II pluton odleciał na lądowisko koło folwarku Dobra Wielka, do dyspozycji dowódcy Oddziału Wydzielonego „Suwałki”[2].

Działania 13 eskadry obserwacyjnej w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]

W czasie kampanii wrześniowej 1939 eskadra początkowo walczyła w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”[4], a 10 września została przydzielona do dyspozycji dowódcy Frontu Północnego, mimo iż jeszcze przez kilka dni wykonywała zadania dla SGO „Narew”[8].

W składzie lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”[edytuj | edytuj kod]

Rano 1 września, po odprawie u dowódcy Lotnictwa SGO „Narew”, dowódca eskadry kpt. obs. Lucjan Fijuth powiadomił żołnierzy o stanie wojny z Niemcami. Załoga por. obs. Józefa Taraszewskiego z pilotem st. sierż. pil. Romualdem Podwysockim otrzymała zadanie rozpoznania pasa nadgranicznego Myszyniec–Szczucin–Grajewo, a por. obs. Stanisław Świechowski z sierż. pil. Antonim Paszkowskim rejonu Chorzeli. Obie załogi meldowały o przekroczeniu granicy niedużych oddziałów niemieckich. Po południu te same załogi dublowały poranne zadania. W tym czasie, przygotowujący się do lotów, II pluton został zaskoczony nalotem kilku bombowców. Bombardowanie było niecelne i nie uczyniło żadnych strat. Kapitan Seweryn Łaźniewski otrzymał rozkaz przesunięcia samolotów na lądowisko Krynki[9][10].
2 września przed południem na rozpoznanie w rejon Chorzele–Różan polecieli kpt. obs. Feliks Misiewicz z ppor. pil. Julianem Morawskim. Załoga nie powróciła na lotnisko. To samo zadanie powtarzali por. obs. Józef Taraszewski ze st. sierż. pil. Romualdem Podwysockim. Załoga zameldowała wykrycie dużej kolumny pancerno-motorowej na szosie Chorzele–Różan. Załoga II plutonu, w składzie por. obs. Marian Pęski i kpr. pil. Andrzej Piaskowski, rozpoznawała na korzyść Suwalskiej Brygady Kawalerii w rejonie na północny zachód od Suwałk. W czasie lądowania wyłamano podwozie „Czapli”. Załoga obrażeń nie odniosła, ale samolot następnego dnia musiano spalić[11][10].
3 września do Czerwonego Boru przyleciał rzut powietrzny II plutonu. Wykonująca lot rozpoznawczy załoga: kpt. obs. Seweryn Łaźniewski i por. pil. Eugeniusz Chojnacki, została zaatakowana przez Messerschmitty i zestrzelona[12]. W kolejnym wylocie poleciał dowódca eskadry ze st. sierż. pil. Wawrzyńcem Madalińskim. Załoga wykryła kolumnę broni pancernej na szosie Chorzele–Różan. W czasie prowadzenia rozpoznania została zaatakowana przez niemieckie myśliwce. Skutecznie ratowała się ucieczką. Po południu załoga por. Taraszewski i st. sierż. Podwysocki poleciała w rejon Chorzele–Przasnysz–Myszyniec. W locie powrotnym ostrzelała z lotu koszącego jadącą kolumnę zmotoryzowaną, zadając przeciwnikowi duże straty. Z lekką raną ręki por. Taraszewski wylądował na podziurawionej pociskami „Czapli”[13][10].
4 września por. obs. Edward Hubicki i kpr. pil. Edward Sadoczyński śledzili marsz wykrytej wcześniej kolumny pancernej. W rejon Różana polecieli ppor. obs. Franciszek Rudnicki i kpr. pil. Mieczysław Piwko. Po południu 4 klucze Heinkli 111 zbombardowały lotnisko eskadry. Bomby uszkodziły 1 samochód ciężarowy. Dowódca eskadry otrzymał rozkaz odejścia na lądowisko Jabłonka[13].
5 września załogi eskadry wykonały 4 loty rozpoznawcze celem ustalenia kierunków marszu jednostek pancernych wroga. Z jednego lotu nie powróciła załoga por. obs. Hubicki i kpr. pil. Piaskowski[e], a do jednostki dołączył zaginiony kpt. Misiewicz[f]. Po południu załoga por. obs. Taraszewski i sierż. pil. Podwysocki wykonała lot łącznościowy do komendanta Bazy Małaszewicze i z powrotem[15][16].
6 września eskadra nadal rozpoznawała i ustalała kierunki marszu nieprzyjacielskich oddziałów pancernych. Dowódca eskadry tak charakteryzuje te działania[14]:

„[...] Eskadra rozpoznaje w dalszym ciągu broń pancerną nieprzyjaciela. Dowództwo nie jest w stanie nastawić rozpoznania lotniczego ze względu na jej ruchliwość i nie jest w możności określić, w którym rejonie po przebytej nocy znajduje się nieprzyjaciel. Dlatego też otrzymuję rozkazy rozpoznawania olbrzymich rejonów jak: Ostrów Mazowiecka – Wyszków – Węgrów – Ostrołęka. Rozpoznania dają chaotyczne, niepełne wiadomości. Obserwatorzy stwierdzają po kilkanaście czołgów buszujących po prawie wszystkich szosach w różnych kierunkach”[...]”

Podczas wykonywania zadania rozpoznawczego, samolot ppor. obs. Jana Gerstela i kpr. pil. Jana Bahanka został trafiony ogniem obrony przeciwlotniczej. Po wylądowaniu kpr. Bahanka odwieziono do szpitala, a „Czapla” została uszkodzona.Tego dnia ppor. obs. Piotr Kotonowicz poleciał z sierż. Antonim Paszkowskim do Warszawy w celu doręczenia poczty Naczelnemu Wodzowi. Przed wieczorem rzut powietrzny eskadry odleciał na lądowisko Pobikry[14][16].
7 września latano na rozpoznanie w obszarze Ostrów Mazowiecka i Małkinia, a por. Taraszewski wystartował do Warszawy na RWD-8, by doręczyć pocztę dowódcy SGO „Narew”. Dołączyła do eskadry załoga por. Hubicki i kpr. Piaskowski[14].
8 września wykonano 3 loty rozpoznawcze. Załoga por. Taraszewskiego wróciła z Warszawy nie RWD-8, a „Karasiem”. Niestety, maszyny ostrzelanej w czasie przelotu nie udało się naprawić.
9 września prowadzono rozpoznanie na drogach Wyszków – Małkinia. Ubezpieczano też m.p. sztabu SGO „Narew” rozmieszczonego w Wysokim Mazowieckim oraz poszukiwano terenów pod przyszłe lotniska eskadry.
10 września załogi por. Hubickiego i ppor. Kotonowicza wykryły obecność niemieckich oddziałów pancernych w Sokołowie Podlaskim i Węgrowie. Rozpoczęto przegrupowanie eskadry do Łysowa. Rzut kołowy odjechał w nocy, a o świcie odleciały samoloty. W tym dniu utracono też łączność ze sztabem SGO „Narew”[17].

Pod rozkazami Naczelnego Dowódcy Lotnictwa[edytuj | edytuj kod]

11 września eskadra nadal nie miała łączności ze sztabem SGO „Narew”. Wobec powyższego kpt. Lucjan Fijuth wysłał oficera łącznikowego do Naczelnego Dowódcy Lotnictwa w Brześciu, prosząc o rozkazy. W dniu następnym ppor. Kotonowicz przywiózł rozkaz, zgodnie z którym z dniem 13 września eskadra przeszła do dyspozycji dowódcy Frontu Północnego gen. Dąb-Biernackiego. Eskadra ma przegrupować się do Wojcieszkowa, a dowódca eskadry zameldować się u dowódcy frontu w Siedlcach lub Kałuszynie[16].
12 września w rejonie Huszlewa zorganizowany oddział 12 ludzi zdobył w zasadzce 4 niemieckie czołgi rozpoznawcze (sic!). Wieczorem rzut kołowy wyruszył na nowe lotnisko. Do eskadry dołączył też rzut kołowy II/13 plutonu[17].
13 września rzut powietrzny przesunął się na lądowisko Jeleniec. W trakcie przelotu zaginęła załoga kpt. obs. Misiewicz i kpr. pil. Sadoczyński[g]. W godzinach przedwieczornych ewakuowano lotnisko Jeleniec, a eskadra przeszła na lotnisko Hołuby. Podczas zmiany lotniska zostały ostrzelane załogi por. Pęskiego i por. Taraszewskiego. Ranny por. Taraszewski dostał się do niewoli, a postrzelana „Czapla” por. Pęskiego lądowała przymusowo w okolicach Hrubieszowa, a po usunięciu uszkodzeń odleciała do Hołub[18]. W tym czasie dowódca eskadry kpt. Fijuth odnalazł kwaterę gen. Dąb-Biernackiego w Lubartowie i otrzymał rozkaz przerzucenia eskadry do Świerży. Po przybyciu na lotnisko Jeleniec nie zastał już tam eskadry. W majątku Ciecierzyn spotkał część rzutu kołowego dowodzonego przez ppor. Kotonowicza. Podporucznik Kotonowicz wysłany został do Hołub z rozkazem dla rzutu powietrznego przelotu na lądowisko Świerże. W drodze do Hołub ppor. Kotonowicz dostał się do niewoli niemieckiej i rozkazu nie przekazał[19].
W dniach 15-16 września dwie „Czaple” zostały przeniesione na lądowisko Górka Połonka. Tutaj wykonano kilka lotów rozpoznawczych i łącznościowych na korzyść dowódcy obrony Łucka, po czym samoloty odleciały na lotnisko Stasin. Tam weszły w skład formującego się dywizjonu obserwacyjnego. Kpt. Fijuth, nie doczekawszy się przylotu samolotów do Świerży, wyjechał samochodem do Hołub, a dowodzenie rzutem kołowym objął ppor. Gerstel.
17 września załogi wykonały 2 loty łącznościowe oraz rozpoznanie granicy wschodniej, a dowódca eskadry, nie znajdując jednostki w Hołubach, udał się do Wielicka, skąd samolotem PZL.46 „Sum“ odleciał do Kołomyi, a następnie przekroczył granicę i wylądował w Czerniowcu[19].
18 września dwie załogi eskadry, w składzie innych samolotów dywizjonu, odleciały do Czerniowiec, a rzut kołowy podążał z Łucka do Kołomyi. W drodze por. Gerstel podporządkował się oddziałowi por. pil. Edmunda Piorunkiewicza z eskadry sztabowej.
25 września 1939 por. pil. Edmund Piorunkiewicz uzyskał zgodę gen. bryg. Franciszka Kleeberga na zorganizowanie 13 eskadry szkolnej[19]. Wymieniona jednostka do 6 października 1939 działała w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”.

Żołnierze eskadry[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy eskadry[20]
Stopień Imię i nazwisko Okres pełnienia służby
kpt. obs. Edward Młynarski 1934 – 1935
por. obs. Tadeusz Nowacki p.o. był w 1935
kpt. pil. Karol Eberhardt 17 X 1935 – XI 1937
kpt. pil. Bolesław Nieznański XI 1937 – 1 V 1939
kpt. obs. Lucjan Fijuth 1 V 1939– IX 1939
Personel eskadry w marcu 1939[21][h]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Przydział 1 XI 1939
dowódca eskadry kpt. Kazimierz Ciesielski
dowódca I/13 plutonu kpt. Henryk II Wiśniewski
dowódca II/13 plutonu kpt. Seweryn Jan Łaźniewski dowódca II/13 plutonu
pilot ppor. Julian Morawski
obserwator por. Edward Hubicki
obserwator por. Stanisław Józef Świechowski
obserwator por. piech. Józef Taraszewski
obserwator ppor. Franciszek Rudnicki
Personel eskadry we wrześniu 1939[23]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Dalsze losy
dowódca eskadry kpt. obs. Lucjan Fijuth Polskie Siły Powietrzne
szef eskadry st. sierż. Wacław Kozłowicz
I pluton
dowódca plutonu kpt. obs. Feliks Misiewicz[i] † Starobielsk[25]
obserwator por. obs. Edward Hubicki[j]
por. obs. Józef Różycki-Taraszewski niewola niemiecka
por. obs. Stanisław Świechowski
ppor. obs. Franciszek Rudnicki[k] † 19 IX 1939
pilot ppor. pil. Julian Morawski
st. sierż. pil. Wawrzyniec Madaliński
st. sierż. pil. Antoni Paszkowski
st. sierż. pil. Romuald Podwysocki[l] Armia Krajowa
kpr. pil. Jan Bahanek Polskie Siły Powietrzne
szef mechaników majster wojsk. Choiński
II pluton
dowódca plutonu kpt. obs. Seweryn Łaźniewski † 3 IX 1939
obserwator por. obs. Marian Pęski
ppor. obs. Piotr Kotonowicz
ppor. obs. Jan Gerstel Polskie Siły Powietrzne
pilot por. pil. Eugeniusz Chojnacki † 3 IX 1939
kpr. pil. Andrzej Piaskowski[m]
kpr. pil. Mieczysław Piwko[n]
kpr. pil. Edward Sadoczyński
kpr. pil. Bronisław Wojno Polskie Siły Powietrzne
szef mechaników st. majster wojsk. Józef Trautman

Wypadki lotnicze[edytuj | edytuj kod]

  • 4 lutego 1935 na skutek otwarcia się spadochronu pilota, który został wyciągnięty z samolotu, a ten spadł na ziemię zginęła załoga w składzie sierż. pil. Władysław Zieliński oraz ppor. obs. Zygmunt Piekarski. Załoga była z plutonu II/13[6].
  • 9 października 1935 podczas podchodzenia do lądowania samolotu Lublin R-XIII z załogą sierż. sierż. pil. Jan Kozłowski i Hugon Wolf, uderzył w niego lądujący samolot PZL P-7. Sierż. Kozłowski poniósł śmierć, natomiast sierż. Wolf doznał ciężkich obrażeń[3].
  • 15 czerwca 1936 podczas lotu treningowego śmierć poniósł kpr. pil. Gerard Kucharski, a ciężkim obrażeniom uległ st. szer. Tadeusz Szadkowski[3].

Samoloty eskadry[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 1939 na uzbrojeniu eskadry znajdowało się 7 samolotów RWD-14 Czapla[28].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Święto 1 pułku lotniczego.
  2. ↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
  3. ↑ Pluton towarzyszący wyposażony był w 3 samoloty Potez XXVII (wstępnie był też i Hanriot XIX)[1].
  4. ↑ Adam Kurowski, Lotnictwo polskie w 1939 roku podał, że lotnisko polowe eskadry znajdowało się w folwarku Wierzbowo.
  5. ↑ załoga por. Hubicki i kpr. Piaskowski została zaatakowana przez 3 Me-109. Klucząc między lasami udało się Polakom uniknąć zestrzelenia. Z braku paliwa przymusowo lądowali, a po wyszukaniu benzyny wrócili do jednostki 7 września[14].
  6. ↑ Samolot kpt. Misiewicza został zestrzelony przez niemiecką obronę przeciwlotniczą. Ranny w rękę ppor. Morawski trafił do szpitala[14].
  7. ↑ Samolot kpt. obs. Misiewicza i kpr. pil. Sadoczyńskiego „zgubił się” w gęstej mgle i przymusowo lądował przy szosie Łuków – Żelechów. Na poszukiwanie lądowiska wyruszył kpr. Sadoczyński. Kiedy pilot dotarł do eskadry, wysłano po kpt. Misiewicza motocykl. Niestety, nie odnaleziono go[17].
  8. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[22].
  9. ↑ Feliks Misiewicz, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony Krzyżem Walecznych[24].
  10. ↑ Edward Hubicki, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony Krzyżem Walecznych[26].
  11. ↑ Franciszek Rudnicki, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony 2-krotnie Krzyżem Walecznych[27].
  12. ↑ Romuald Podwysocki, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony Krzyżem Walecznych[24].
  13. ↑ Andrzej Piaskowski, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony Krzyżem Walecznych[24].
  14. ↑ Mieczysław Piwko, za wojnę obronną Polski 1939, został odznaczony Krzyżem Walecznych[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 136.
  2. ↑ a b Pawlak 1991 ↓, s. 341.
  3. ↑ a b c d e Pawlak 1989 ↓, s. 140.
  4. ↑ a b Koliński 1978 ↓, s. 85.
  5. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 136-137.
  6. ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 139.
  7. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 142.
  8. ↑ Kujawa i rękopis ↓, s. 43.
  9. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 344.
  10. ↑ a b c Dymek 1999 ↓, s. 84.
  11. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 344-345.
  12. ↑ PSP w II wojnie światowej ↓.
  13. ↑ a b Pawlak 1991 ↓, s. 345.
  14. ↑ a b c d e Pawlak 1991 ↓, s. 346.
  15. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 345-346.
  16. ↑ a b c Dymek 1999 ↓, s. 85.
  17. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 347.
  18. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 347-348.
  19. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 348.
  20. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 136-142.
  21. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 773.
  22. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  23. ↑ Pawlak 1982 ↓, s. 192-193.
  24. ↑ a b c d Pawlak 1991 ↓, s. 500.
  25. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 553.
  26. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 497.
  27. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 501.
  28. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 350.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1999. ISBN 978-83-87133-54-2.
  • Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych w latach 1939–1946.. T. I: Polegli w kampanii wrześniowej, pomordowani w ZSRR i w innych okolicznościach podczas okupacji. Wydanie II poprawione i uzupełnione. Na prawach rękopisu.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1982. ISBN 83-206-0281-5.
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Adam Kurowski, Lotnictwo polskie w 1939 roku, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1962, wyd. I
  • Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. Ostatni lot „Czapli” 13 eskadry obserwacyjnej. [dostęp 2019-08-25].
Lotnictwo wojskowe II RP
Grupy i brygady lotnicze
Pułki lotnicze
Grupy lotnicze (dywizjony)
Dywizjony
myśliwskie
liniowe
towarzyszące
morskie
Eskadry
wywiadowcze
lotnicze
towarzyszące (obserwacyjne)
liniowe (rozpoznawcze)
myśliwskie
bombowe (niszczycielskie)
lotnictwo morskie
wielkopolskie
Inne
Plutony
łącznikowe
Szkolnictwo
Inne
Polskie samoloty wojskowe do 1939 roku
Myśliwskie
Bombowe
Samoloty rozpoznawcze
i łącznikowe (towarzyszące)
Szkolne
Szturmowe
Transportowe i sanitarne
Wodnosamoloty
Balony i sterowce
Samoloty prototypowe
Projekty
Produkowane na eksport


  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=13_Eskadra_Towarzysząca&oldid=72645802”