Bitwa pod Gieranonami
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
 | |||
| Czas | 15–16 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | pod Gieranonami | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik | zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Gieranonami – walki polskiej 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty gen. Aleksandra Osińskiego z oddziałami sowieckiej 11 Dywizji Strzelców komdiwa Sołoduchina w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą[edytuj | edytuj kod]
W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[2]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[3]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót[4]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę[5], a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk[6].
Działania wojsk[edytuj | edytuj kod]
Dzień 14 lipca rozstrzygnął los polskiej obrony na pozycji okopów poniemieckich. Wobec sytuacji jaka wytworzyła się na lewem skrzydle 1 Armii, jej dowództwo nakazało odwrót na nową linię obrony, mającą na celu osłonę Lidy[7].
W tym czasie 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty broniła frontu na odcinku Żuprany – Krewo. Zgodnie z rozkazem dowództwa Frontu Północno-Zachodniego, rozpoczęła odwrót przez Holszany na Lidę. Wykorzystała to sowiecka 11 Dywizja Strzelców, weszła w lukę w polskim ugrupowaniu w rejonie Krewa, wyprzedziła 17 DP i 15 lipca zastąpiła jej drogę pod Trebami[8]. W Trebach nieprzyjaciel zdobył szpital polowy 17 DP i część jej taborów[9]. Wysiłki 17 Dywizji Piechoty przebicia się przez kordon okrążenia nie powiodły się. W nocy jej oddziały skoncentrowały się w rejonie Dziewieniszek.
16 lipca polska dywizja wznowiła natarcie. Po ciężkiej walce XXXIV Brygada Piechoty przebiła się pod Dziewieniszkami, ale atakująca na Gieranony XXXIII Brygada Piechoty nie uzyskała powodzenia i poniosła duże straty. Artyleria sowiecka ze stanowisk ogniowych spod Melechów celnym ogniem ostrzeliwała kolumny polskie, powodując wiele szkód. Dowódca dywizji rzucił na Melechy I/68 pułku piechoty, wspierany przez 4 kompanię ckm. Atak okazał się skuteczny, przeciwnik i wycofał się z wioski, a pod naciskiem innych oddziałów brygady opuścił także Gieranony i kolumna polskiej brygady mogła podjąć marsz[8][10].
Sowieci z okolicznych lasów ostrzeliwali kolumnę ogniem broni maszynowej i nękali atakami cofające się oddziały. Żołnierze maszerującego w ugrupowaniu brygady dywizjonu 17 pułku artylerii ciężkiej bronili dział w walce wręcz i ponieśli wysokie straty. Z powodu błota i wybicia większości koni, obsługi nie mogły odprzodkować ciężkich dział, które ostatecznie, po zniszczeniu przyrządów celowniczych, pozostawili na drodze[11]. Pozostawiono także działa baterii lekkich. Tylko 3. bateria 18 pułku artylerii polowej, maszerująca w ariergardzie, prowadziła ogień na wprost do napierającego przeciwnika. Ponieważ kontynuowanie marszu silnie ostrzeliwaną drogą było niemożliwe, piechota pozostawiła armaty oraz tabory i wycofywała się dalej przez bagna[8].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Przebicie przez pierścień okrążenia pod Gieranonami XXXIII Brygada Piechoty przypłaciła stratą około 250 poległych i rannych. Straciła dwadzieścia dział i tabory. Dywizjon artylerii ciężkiej utracił całkowicie zdolność bojową. Odtworzony w Lesznie, w wojnie polsko-bolszewickiej udziału już nie wziął[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 174.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 97.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 277.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 133.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 283.
- ↑ Konieczny 1929 ↓, s. 15.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 17.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Gintel: Zarys historii wojennej 2-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Stefan Konieczny: Zarys historii wojennej 67-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Kazimierz Plasota: Zarys historji wojennej 68-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.