Bitwa pod Ciepielówką

Bitwa pod Ciepielówką

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	29 maja 1920
Miejsce	pod Ciepielówką [a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
7 Dywizja Piechoty oddziały ACz
brak współrzędnych

Bitwa pod Ciepielówką – walki polskiej 7 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckiej Grupy Jony Jakira, toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Po spektakularnym sukcesie wojsk polskich na Ukrainie i zajęciu 7 maja 1920 Kijowa, front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem^[3][4][5].

 Osobny artykuł: wyprawa kijowska (1920).

Armia Czerwona wykorzystała okres zastoju na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. W rejon działań przybyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. 27 maja rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Ukrainie^[6]. 1 Armia Konna miała uderzyć na styk polskich 3. i 6 Armii, rozbić 13 Dywizję Piechoty, wejść na tyły 3 Armii i współdziałając z 12 Armią zamknąć i rozbić ją w Kijowie. Na kierunku polskiej 6 Armii uderzenie pomocnicze wykonać miała 14 Armia, z zadaniem  opanowania rejonu Winnica-Zmierzynka^[7].

Walczące wojska[edytuj | edytuj kod]

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
7 Dywizja Piechoty	płk Karol Schubert	3 Armia
⇒ 11 pułk piechoty	mjr Aleksander Zawadzki	odwód 3 A
→ I/11 pułku piechoty
→ III/11 pułku piechoty
⇒ 26 pułk piechoty	ppłk Emanuel Hermann	XIII BP
→ II/26 pułku piechoty
⇒ pociąg pancerny „Paderewski”
Armia Czerwona
45 Dywizja Strzelców	Iona Jakir	Grupa Jakira

Walki pod Ciepielówką[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu polskiej ofensywy na Ukrainie 11 pułk piechoty mjr. Aleksandra Zawadzkiego stanął w Fastowie jako odwód 3 Armii. 27 maja pułk otrzymał rozkaz wymarszu do Gołogór, by tam wesprzeć obronę 26 pułku piechoty z macierzystej 7 Dywizji Piechoty^[9]. W tym czasie 26 pułk piechoty walczył z oddziałami sowieckiej Grupy Jony Jakira. Wspierani przez trzy pociągi pancerne sowieccy strzelcy główne uderzenie wykonali na II/26 pułku piechoty. Ten nie wytrzymał uderzenia i po siedmiu godzinach walk zaczął się cofać. Dowódca pułku, nie mając odwodu, zmuszony był zarządzić odwrót^[10].

Stacjonujący w Gołogórach sztab XIII Brygady Piechoty sprecyzował zadanie podległym oddziałom na dzień następny, z którego między innymi wynikało, że przybyły na pole bitwy 11 pułk piechoty (bez II batalionu i 2 kompanii^[b]) ma nacierać na Ciepielówkę i Mołodeckaję i zdobyć je. Licząca około 700 żołnierzy i 18 ckm-ów grupa uderzeniowa 11 pp rano 28 maja opuściła Gołogóry i około południa osiągnęła Chrapacze ^[c]. Jako wsparcie dowódca XIII BP, płk Michał Zienkiewicz, przydzielił Grupie mjr. Zawadzkiego pociąg pancerny „Paderewski”^[9].

Nocą z 28 na 29 maja dwa bataliony 11 pułku piechoty rozpoczęły marsz w kierunku obiektów ataku. Pociąg pancerny „Paderewski" miał wyjechać z Białej Cerkwi rano z takim wyliczeniem, aby pojawić się przed południem na przewidywanym polu bitwy. Maszerująca drogami polnymi, pod osłoną wysokich zbóż, piechota dotarła nad ranem do Błaszczowic, a ubezpieczenia bojowe zajęły wioskę. Stąd I/11 pułku piechoty uderzył na Ciepielówkę, a dwie kompanie III batalionu na Mołodeckaję. Mozolnie prowadzone, pod silnym ogniem przeciwnika, natarcie po kilku godzinach dało pozytywne rezultaty i Polacy opanowali obie te miejscowości. Nieprzyjaciel wycofał się na nasyp kolejowy i tutaj stawiał zdecydowany opór. Sowieckich strzelców wspierały ogniem trzy pociągi pancerne, które nadjechały od strony Karapysz.

Kiedy zmęczone bataliony 11 pp zaczęły wycofywać się do wsi, ruszył za nimi silny kontratak sowiecki^[9]. Do ataku przeszły także oddziały desantowe wysadzone z pociągów pancernych. Wśród polskich żołnierzy wybuchło zamieszanie. Panikę w szeregach I batalionu opanował adiutant pułku por. Michał Hoffman. Polacy zdołali utrzymać obie miejscowości do 15.00, kiedy to nadciągnęły bataliony 26 pułku piechoty z 6 baterią 7 pułku artylerii polowej. Gdy ostrzelane przez polską baterię sowieckie pociągi pancerne odjechały, nieprzyjaciel zrezygnował z kontynuowania walki i wycofał się. Z powodu awarii technicznej pociąg pancerny „Paderewski” przybył na pole walki dopiero wieczorem. Rano 30 maja 11 pułk piechoty wrócił do odwodu. W odzyskanych miejscowościach pozostały pododdziały 26 pułku piechoty^[12][13][14].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
• Roman Knauer: Zarys historji wojennej 11-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Stanisław Abramowicz, Józef Kreis: Zarys historji wojennej 26-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Rutkowski. Pierwsze walki z armją konną pod Koziatynem (28. V. 1920 — 6. VI. 1920). „Bellona”. 31, s. 231-252, 1928. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy. 
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.