Bitwa pod Myszyńcem (1920)
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas | 22–25 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | pod Myszyńcem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | operacja warszawska (pościg) | ||
| Wynik | zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa pod Myszyńcem – walki dywizjonu Huzarów Śmierci z jednostkami sowieckiej 4 Armii i 3 Korpusu Kawalerii Gaja w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.
Sytuacja ogólna[edytuj | edytuj kod]
4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz![2][3]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego[4][5]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy III Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich[6]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło ok. 20–30 km na dobę[7]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary[8], czy wreszcie linię Bugu[9][10][11]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła[12]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk[13].
16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza[14]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[15].
17 sierpnia dywizjon Huzarów Śmierci porucznika Józefa Siły-Nowickiego obsadzał pozycje na odcinku „Benjaminów”. Jego patrole stwierdziły, że nieprzyjaciel opuszcza swoje stanowiska i wycofuje się za Bug[16]. W zwycięskim pochodzie wojsk polskich za cofającym się i częściowo rozbitym wrogiem, dywizjon dotarł pod Myszyniec[17].
Walki pod Myszyńcem[edytuj | edytuj kod]
Podczas odwrotu Armii Czerwonej znad dolnej Wisły, pod Myszyńcem przebijały się na wschód oddziały sowieckiej 4 Armii i 3 Korpusu Kawalerii Gaja. W tym czasie pod Myszyńcem działał dywizjon Huzarów Śmierci. 22 sierpnia pluton 3 szwadronu pod dowództwem plutonowego Bronisława Brauna, po przeprawieniu się przez Narew, natknął się na słaby oddział sowiecki. Po krótkiej walce zdobyto cztery działa z jaszczami, jeden ckm oraz 34 konie[18]. W tym czasie dowództwo dywizjonu ustaliło, że w okolicy Lipnik stacjonuje większy sowiecki oddział piechoty z dwoma działami. Zaatakował go 3 szwadron podporucznika Andrzeja Jezierskiego. Ze składu szwadronu wydzielony został oddział obejścia pod dowództwem st. wachmistrza Wieczorka, który uderzył na Sowietów z innej strony. Kozacki dowódca, nie orientując się z jakimi siłami przyszło mu walczyć, zdecydował się poddać swój oddział. Zdobyto 2 działa, kilka karabinów maszynowych oraz wzięto około 100 jeńców[19]. Po odesłaniu jeńców st. wachmistrz Wieczorek i plutonowy Majchrzak patrolowali Lipniki. W tym samym czasie do wioski wjechał patrol kozacki w sile kilkunastu ludzi. Zdecydowana postawa obu podoficerów i miejscowej ludności, uzbrojonej w broń myśliwską, umożliwiła rozbicie całego wrogiego patrolu[20].
23 sierpnia oddziały Gaja zniosły doszczętnie jeden z batalionów Brygady Syberyjskiej i skierowały się na Kolno. W związku z tym dowództwo 1 Armii przekazało dywizjon Huzarów Śmierci w podporządkowanie 8 Dywizji Piechoty pułkownika Stanisława Burhardt-Bukackiego[20]. Do wyparcia pozostawionych w Myszyńcu sowieckich oddziałów osłonowych utworzono z oddziałów 17 Dywizji Piechoty grupę uderzeniową podpułkownika Mścisława Butkiewicza, a ze składu 8 Dywizji Piechoty grupę majora Tysieckiego[21]. Rankiem 24 sierpnia uderzyła 8 Dywizja Piechoty i do 10.00 osiągnęła rejon Dąbrówki. W tym też czasie szwadrony porucznika Siły-Nowickiego rozpoczęły marsz w kierunku Myszyńca. Pod Wykrotem huzarzy natknęli się na przeważające siły przeciwnika. Walczono zarówno w szyku konnym, jak i pieszym. Po pewnym czasie oddziały sowieckiej 17 Dywizji Strzelców zaczęły wycofywać się w kierunku Myszyńca, a Polacy przeszli do pościgu. Powstrzymał ich pod Myszyńcem silny ostrzał sowieckiej artylerii[21].
Porucznik Siła-Nowicki rozdzielił dywizjon na dwie części. Grupa pod jego dowództwem skierowała się szosą między Wolkowem a Dudami Puszczańskimi w kierunku grupy majora Tysieckiego, a 3 pluton 3 szwadronu ppor. Jezierskiego otrzymał rozkaz nawiązania współdziałania z grupą podpułkownika Butkiewicza. Około 20.00 kawaleryjskie oddziały osłonowe 3 KK Gaja opuściły Myszyniec. Polacy nie podjęli pościgu[22].
Tymczasem siły główne dywizjonu por. Józefa Siły-Nowickiego napotkały w okolicach Myszyńca maszerującą na wschód kolumnę 17 Dywizji Strzelców z artylerią i taborami[23]. Dwa szwadrony zdobyły tabory, ale przeciwnik opanował zamieszanie i wysunął na linię piechoty działa do strzelania „na wprost”. Szwadrony zebrały się po raz drugi i wykonały błyskawiczną szarżę „na armaty”. Sowieccy artylerzyści nie zdążyli oddać ani jednego strzału[23].
W nocy z 24 na 25 sierpnia dywizjon odpoczywał, a cały następny dzień poświęcił działaniom patrolowym okolicy Myszyńca, likwidując grupy sowieckich rozbitków błądzących po tutejszych lasach. Wieczorem 25 sierpnia pod Lemanem dywizjon Huzarów Śmierci walczył w „sposób kawaleryjski” z trzema szwadronami kozaków. W trakcie walki większość żołnierzy sowieckich została doszczętnie wycięta, a około 100 osób trafiło do niewoli. Zdobyto 10 karabinów maszynowych i dużą liczbę koni[24][25].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
W starciach w rejonie Myszyńca dywizjon Huzarów Śmierci por. Józefa Siły-Nowickiego zdobył piętnaście armat, piętnaście cekaemów, kilkaset wozów taborowych i wielu jeńców[23].
Uczestnik walk, plutonowy Piotr Tudziński pisze[17]:
Poza tą większą myszyniecką szarżą, było ich bardzo dużo w ciągu tych kilku dni. Trofea przedstawiały się dość pokaźnie. Oprócz tych 9-ciu armat zdobytych w szarży, dywizjon zdobył 6 innych, karabinów maszynowych około 15-tu, a taboru kilka kilometrów (tak liczyliśmy wówczas), koni około 200.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 155.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 173.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 77.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 437.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Tarczyński (red.) 1996 ↓, s. 14.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 97.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 438.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 375.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1990 ↓, s. 116.
- ↑ Piotrowski 1930 ↓, s. 21.
- ↑ a b Piotrowski 1930 ↓, s. 22.
- ↑ Gajewski 1999 ↓, s. 36.
- ↑ Gajewski 1999 ↓, s. 36–37.
- ↑ a b Gajewski 1999 ↓, s. 37.
- ↑ a b Gajewski 1999 ↓, s. 38.
- ↑ Gajewski 1999 ↓, s. 39.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 274.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 224.
- ↑ Gajewski 1999 ↓, s. 40.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Marek Gajewski: Huzarzy śmierci wojny 1920. Białystok: Ośrodek Badań Historii Wojska, 1999. ISBN 83-86232-06-4.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Bohdan Piotrowski: Zarys historji wojennej 3-go pułku strzelców konnych. Warszawa: z polecenia Wojskowego Biura Historycznego, 1930.
- Adam Przybylski: Wojna Polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.