Bitwa pod Nulczynem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas | 26 września 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | pod Nulczynem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | Bitwa Wołyńsko–Podolska | ||
| Wynik | zwycięstwo 1 pułku szwoleżerów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921 [1]
Bitwa pod Nulczynem (Pełczynem? (dziś Powczyne)[a]) – część wielkiej bitwy wołyńsko-podolskiej; walki polskiego 1 pułku szwoleżerów mjr. Jerzego Grobickiego z oddziałami sowieckimi w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich na Ukrainie w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
2 września, jeszcze w czasie walk pod Zamościem, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zdecydowało, iż 3. i 6 Armia, po stosownym przegrupowaniu, około 10 września podejmą większą akcję zaczepną w kierunku wschodnim celem „nie tylko odrzucenia nieprzyjaciela poza granice Małopolski, lecz także rozbicia i zdezorganizowania jego sił tak, aby później można było utrzymać front przy użyciu słabych sił własnych"[2]. 3 Armia gen. Władysława Sikorskiego przystąpiła do działań 10 września[3]. Wstępnym etapem był zagon grupy motorowej mjr. Włodzimierza Bochenka wyprowadzony z Włodawy, który przeprawił się przez Bug i następnego dnia opanował Kowel. Za nim ruszyło natarcie sił głównych armii, w tym jej grupa manewrowa – Korpus Jazdy płk. Juliusza Rómmla[4]. Sowiecka 12 Armia cofała się w kierunku Łucka. Aby uniemożliwić przeciwnikowi zorganizowanie oporu na Styrze, dowódca 3 Armii wydał rozkaz opanowania Łucka. 16 września, działający na styku sowieckich 12 i 14 Armii Korpus Jazdy płk. Juliusza Rómmla, przy słabym oporze przeciwnika, sforsował Styr na południe od Łucka i ruszył na Równe. Wieczorem korpus dotarł do Stubli. W tym czasie pod Równem koncentrowała się 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. Miała tam dokonać reorganizacji i przygotować się do akcji zaczepnej przeciwko wojskom polskim[5].
Walczące wojska[edytuj | edytuj kod]
 Wojsko Polskie | ||
|---|---|---|
| dowództwo 2 Dywizji Jazdy | płk Gustaw Orlicz-Dreszer | Korpus Jazdy |
| 9 Brygada Jazdy | mjr Jan Głogowski | 2 Dywizja Jazdy |
| ⇒ 1 pułk szwoleżerów | mjr Jerzy Grobicki | 9 Brygada Jazdy |
| → 4 szwadron | ppor. Michał Stępkowski | 1 pułk szwoleżerów |
 Armia Czerwona | ||
| jednostki tyłowe oddziałów 12 Armii | 12 Armia | |
Walki pod Nulczynem[edytuj | edytuj kod]
W pościgu za cofającymi się wojskami 12 Armii Nikołaja Kuźmina, Korpus Kawalerii płk. Juliusza Rómmla maszerował na Zwiahel. Na czele Korpusu znajdowała się 9 Brygada Jazdy. 25 września jej 1 pułk szwoleżerów maszerował w kolumnie brygady przez Chocin – Aleksandrię – Kotów – Ryświankę[b] do rejonu Zylewki[c]. Następnego dnia już jako awangarda brygady kontynuował marsz ubezpieczony przez Pustomyty – Malatyn[d] – Niewierków – Dywin – Janówkę – Daniczów[6]. Pod Nulczynem oddziały polskie dogoniły przemieszczające się drogą Korzec - Zwiahel przemieszane formacje tyłowe oddziałów sowieckiej 12 Armii. Idący w szpicy szwadron ppor. Michała Stępkowskiego, nie czekając na nadejście sił głównych, uderzył na taborytów[6]. Nagłe pojawienie się polskiej jazdy wywołało panikę w sowieckich kolumnach[7]. Sowieci, nie podejmując walki, rzucili się do ucieczki. Szwadron, liczący około dziewięćdziesięciu jeźdźców, wziął do niewoli blisko dwustu jeńców, zdobył pięć dział z jaszczami, pięć ckm-ów i rozmontowany samolot[7][6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Z opisu działań 1 pułku szwoleżerów wynika, ze chodzi prawdopodobnie o miejscowość Pełczyn, położoną ok. 10 km na wschód od Korca nad drogą do Nowogrodu Wołyńskiego, Marsz dalszy nakazano przez Annówkę, Gwozdów na Korzec
- ↑ Kotów i Ryświanka leżały na północny wschód od Koźlina (Козлин), na północ od rzeki Horyń. W ich miejscu utworzono poligon wojskowy, a wioski w 1950 r. przeniesiono na południe od rzeki Horyń. Ich obecna lokalizacja nie odpowiada tej z 1920 r.
- ↑ Żalanki?
- ↑ Malatyn, pow. rówieński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 942..
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 68.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 306.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 69.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 184.
- ↑ a b c Karcz i Kryński 1931 ↓, s. 58.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 289.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Karcz, Wacław Kryński: Zarys historji wojennej 1–go pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.