Kalendarium historii Bydgoszczy (od 1945)

Kalendarium bydgoskie po II wojnie światowej, czyli historia Bydgoszczy w datach. Okres przed 1945 rokiem znajduje się w artykule: Kalendarium historii Bydgoszczy.

Polska Rzeczpospolita Ludowa[edytuj | edytuj kod]

lata 40. XX w.[edytuj | edytuj kod]

• 1945
  • 24 stycznia Roman Borowski, oficer ludowego Wojska Polskiego, razem z gronem obywateli organizuje Tymczasowy Komitet Obywatelski^[1]; faktyczna władza należy jednak do wojskowej administracji radzieckiej i NKWD^[2]
  • 28 stycznia pożar Teatru Miejskiego wywołany przez żołnierzy Armii Czerwonej^[3]; powstaje 40-osobowa orkiestra symfoniczna pod kierunkiem Z. Nowakowskiego^[1]; ukazuje się pierwszy numer „Wiadomości Bydgoskich”^[4], 2 marca gazety codziennej „Ziemia Pomorska”^[5], a 15 kwietnia „Trybuny Pomorskiej” – organu PPR^[6]
  • od stycznia do kwietnia NKWD prowadzi deportacje osób uznanych, często niesłusznie za kolaborantów: z Bydgoszczy (1635 osób)^[7], Fordonu (102 osoby) i całego Pomorza do ZSRR; Polacy umieszczani są w łagrach na Uralu i na Ukrainie; większość jesienią powraca do kraju, kilkaset umiera^[8]; NKWD wspólnie z MBP prowadzi również aresztowania polskich działaczy konspiracyjnych AK, korzystając m.in. z przejętej agentury gestapo^[7]
  • 3 lutego przybywa do Bydgoszczy grupa operacyjna „Pomorze” KC PPR, wyznaczona przez Ministerstwo Przemysłu i Biuro Ekonomiczne przy Radzie Ministrów w celu organizacji administracji, służb siłowych (milicja, urząd bezpieczeństwa), zabezpieczenia majątku, uruchamiania przedsiębiorstw, prac przy reformie rolnej^[9]
  • 5 lutego organizacja na wzór NKWD Pomorskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, który rozpoczyna walkę z podziemiem zbrojnym oraz inwigilację środowisk społecznych, w tym młodzieży^[10]
  • 11 lutego uruchomienie linii tramwajowych w mieście^[1]; 12 lutego w 10 szkołach powszechnych w Bydgoszczy rozpoczyna naukę 12 tys. dzieci^[1]; 19 lutego wznowienie pracy Biblioteki Miejskiej i Konserwatorium Muzycznego^[1]
  • 20 lutego otwarcie w Bydgoszczy Pomorskiego Oddziału Polskiej Agencji Prasowej (zasięg: Pomorze i Mazury)^[11]
  • 21 lutego powstaje 40-osobowa Tymczasowa Rada Narodowa miasta Bydgoszczy na czele z Witoldem Szuksztą^[12] (17 marca przekształcona w stałą Miejską Radę Narodową^[6]) oraz Tymczasowy Komitet Wojewódzki z I sekretarzem Antonim Alsterem, który pozostaje na tym stanowisku do 1947^[1]; w prasie pojawiają się informacje o planowanym ulokowaniu władz wojewódzkich w Bydgoszczy, co forsują u wicepremiera Władysława Gomułki przedstawiciele Rządu Tymczasowego oddelegowani na teren Pomorza^[13]
  • 24 lutego prezydentem miasta zostaje Witold Szukszta (do 31 sierpnia 1945 r.)^[14]
  • 27 lutego aresztowanie przez funkcjonariuszy MBP i NKWD ppor. Leszka Białego, szefa łączności Okręgu Pomorze AK, który zostaje zamordowany w gmachu Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Poniatowskiego 5^[15], w mieście pozostaje ok. 3 tys. Niemców (38 tys. wyjechało przed radziecką ofensywą); Niemcy są skoszarowani w więzieniu przy Nowym Rynku, obozach tymczasowych oraz dużych obozach internowania w Zimnych Wodach i Łęgnowie (po ok. 1 tys. osób), jesienią przeniesieni do Centralnego Obozu Pracy w Potulicach; dzieci niemieckie lokowane są w domach dziecka; razem z Niemcami więziona jest pewna liczba Polaków, którzy należąc do III grupy Volksliste zostali zadenuncjowani jako kolaboranci; z powodu złych warunków, braku pożywienia i okrucieństwa strażników wysoka jest śmiertelność^[16]
  • od lutego do maja Armia Czerwona wywozi z bydgoskich zakładów przemysłowych wyposażenie i zapasy, szerzą się grabieże, gwałty i dewastacje^[15]; 25 kwietnia przedstawiciele Misji Ekonomicznej ZSRR przedstawiają pełnomocnikowi Rządu na Pomorze Antoniemu Alsterowi plan demontażu urządzeń z 66 zakładów z województwa pomorskiego, w tym 30 zakładów bydgoskich i 250 statków z flotylli Kanału Bydgoskiego, wobec protestów władz polskich całkowita wywózka urządzeń następuje tylko z DAG Fabrik Bromberg, a częściowa m.in. z zakładów elektrotechnicznych Ciszewskiego, zakładu sygnałów kolejowych^[7]
  • 2 marca decyzja na szczeblu rządowym o przeniesieniu Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego z Torunia (będącego w organizacji od 5 lutego) i dalszej jego organizacji w Bydgoszczy^[1]; oficjalne stanowisko przekazuje 17 marca pełnomocnik Rządu Tymczasowego na województwo pomorskie Henryk Świątkowski wskazując, że Bydgoszcz wyznaczono ośrodkiem administracji publicznej z racji pełnienia funkcji centrum przemysłowego i komunikacyjnego regionu, podczas gdy Toruń ma zostać ośrodkiem kulturalno-oświatowym Pomorza; argumenty polityczne to korzystniejsze warunki w Bydgoszczy dla rozwoju struktur nowej władzy opartej na PPR, niż w Toruniu opanowanym przez działaczy PPS^[17]
  • 8 marca powstaje Pomorska Okręgowa Dyrekcja Polskiego Radia w Bydgoszczy^[18]; obejmuje całe Pomorze z Gdańskiem i Szczecinem włącznie^[19]
  • 17 marca Bydgoszcz zostaje stolicą województwa pomorskiego^[20]
  • 24 marca pod kierownictwem dyrektora Aleksandra Rodziewicza zespół teatralny wystawia swą pierwszą premierę Zemstę Aleksandra Fredry w Teatrze Elysium przy al. Mickiewicza^[1]; założenie przez Adama Grzymałę-Siedleckiego i Aleksandra Rodziewicza Szkoły Dramatycznej kształcącej aktorów teatralnych (działa do 1948, od 1949 Studium dla Reżyserów Teatrów Amatorskich)^[21]; w następnych miesiącach rozpoczynają działalność teatry amatorskie m.in. Teatr Aktualności, Teatr Rewii, Teatr Literacki, Teatr Powszechny Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, Pomorski Związek Teatrów Ludowych itp^[6]
  • 15 marca rozkaz o formowaniu w Bydgoszczy, Fordonie i Koronowie 14. Dywizji Piechoty – ostatniej dywizji Wojska Polskiego formowanej w okresie działań wojennych, wchodzącej w skład Odwodu Naczelnego Dowództwa WP obok 11.DP (Łódź), 12.DP (Poznań) i 13.DP (Katowice); dywizja uczestniczy w walkach z podziemiem zbrojnym na wschodzie kraju i w Bieszczadach, wraca na Pomorze w 1949, rozwiązana w 1957^[22].
  • w marcu powstaje w Bydgoszczy Okręgowa Dyrekcja Przedsiębiorstwa „Film Polski” obejmująca region bydgoski, toruński, włocławski, pilski, gdański i olsztyński^[23]
  • 29 marca pierwsze posiedzenie Wojewódzkiej Rady Narodowej; 14 kwietnia WRN podejmuje uchwałę w sprawie założenia uniwersytetu w Toruniu i politechniki w Bydgoszczy^[24]
  • 30 marca dekret Rządu Tymczasowego o utworzeniu województwa gdańskiego z 6 północnych powiatów dotychczasowego województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy^[13]
  • od marca do grudnia w mieście funkcjonują 3 polowe szpitale ewakuacyjne rozmieszczone w kilkunastu budynkach szkolnych i użyteczności publicznej^[25]
  • w kwietniu reaktywacja Izby Rzemieślniczej w Bydgoszczy, której podlegają cechy i rzemieślnicy w całym województwie pomorskim^[6]
  • 1 maja inauguracja działalności Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Bydgoszczy, która otrzymuje budynki przy ul. Gdańskiej 48–50^[26]
  • w maju powstaje Klub Literacko-Artystyczny, do którego należą m.in. Zygmunt Felczak, Marian Turwid, Jan Piechocki, Alfred Kowalkowski^[1]; inauguracja Teatru Lalki i Aktora założonego przez Irenę Pikiel-Samorewiczową i Jadwigę Badowską^[6]
  • 15 maja atak NKWD na oddział partyzancki AK por. Alojzego Bruskiego w Puszczy Bydgoskiej^[27]; w maju aresztowanie działaczy bydgoskiego obwodu Okręgowej Delegatury Rządu Londyńskiego, działaczy AK^[28]; w grudniu por. Zbigniew Smoleński i por. Alojzy Bruski zostają skazani na śmierć i straceni (Bruskiemu Bolesław Bierut osobiście zamienia karę dożywocia na karę śmierci)^[27]
  • 27 maja oddanie do użytku wiernym kościoła św. Wincentego à Paulo zdewastowanego i podpalonego pod koniec okupacji niemieckiej^[29]
  • 31 maja w uroczystej procesji Bożego Ciała w farze uczestniczą władze państwowe – wiceprezydent Władysław Jagniewski, pułk Wojska Polskiego, przedstawiciel Armii Radzieckiej, orkiestra MO (oficjalny udział władz w uroczystościach religijnych ma miejsce do roku 1948 włącznie)^[30]
  • 12 czerwca w mieście działa 20 szkół powszechnych, 3 szkoły średnie ogólnokształcące, 1 gimnazjum krawieckie, 1 liceum administracyjno-handlowe, 1 gimnazjum kupieckie, 1 publiczna szkoła dokształcająca zawodowa, 1 szkoła gospodarstwa wiejskiego i 2 publiczne szkoły powszechne dla dorosłych^[1]
  • 19 czerwca powstaje bydgoski komitet do badania zbrodni niemieckich na Pomorzu (przewodniczący Tadeusz Esman), w grudniu 1945 przekształcony w okręgowy komitet Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce (działa do połowy 1949)^[31]
  • 22 czerwca powstaje bydgoski oddział Związku Polskich Artystów Plastyków; w jego skład wchodzi też oddział olsztyński; 2 grudnia odbywa się w Bydgoszczy walny zjazd ZPAP^[32]
  • 1 lipca inauguracja Radiowej Orkiestry Symfonicznej (dyrygent Arnold Rezler), która upiększa na żywo audycje Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy^[6]
  • 7 lipca do województwa pomorskiego włączone są powiaty: człuchowski i złotowski (29 maja 1946 przekazane nowo powołanemu województwu szczecińskiemu)^[33]
  • 15 lipca odbywa się w Bydgoszczy Ogólnopolski Zjazd Stronnictwa Pracy^[1]
  • 16 lipca ukazuje się pierwszy numer tygodnika „Kuriera Sportowego” wydawanego w Bydgoszczy z ekspozyturami w Inowrocławiu, Toruniu, Poznaniu i Krakowie; do 1947 największego i najlepiej kolportowanego pisma sportowego w kraju^[34]
  • 12 sierpnia pierwsze Ogólnopolskie Regaty Wioślarskie na torze w Brdyujściu z udziałem 226 zawodników z 16 klubów^[35]
  • w sierpniu reaktywacja Stowarzyszenia Techników Polskich w Bydgoszczy, przemianowanego później na Pomorską Organizację Techniczną z oddziałami we: Włocławku (1951), Grudziądzu (1957), Inowrocławiu (1959), Toruniu (1960) i Chojnicach (1975)^[36]
  • 24 sierpnia dekretem KRN powstaje Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, w którym zatrudnienie znajduje kadra zlikwidowanego Uniwersytetu Wileńskiego; nie znajduje poparcia koncepcja prof. Ludwika Kolankowskiego o rozdziale wydziałów uniwersytetu między miasta: Toruń, Gdańsk i Bydgoszcz^[37]
  • 30 sierpnia powołanie na wniosek Witolda Bełzy Komitetu Obchodów 600-lecia miasta Bydgoszczy powiązanych z Pomorską Wystawą Przemysłu, Rzemiosła i Handlu^[38]; ustalenie planu odbudowy i rozbiórek wypalonych budynków (w tym Teatru Miejskiego) oraz rozwoju placówek kulturalnych^[6]
  • 1 września funkcję prezydenta miasta obejmuje (i piastuje do 6 września 1949 r.^[14])Józef Twardzicki^[1]; 3 września odbywa się msza św. i apel poległych na Starym Rynku ku uczczeniu „krwawej niedzieli” z udziałem władz, wojska, harcerzy, uczniów, rzemieślników^[39]
  • 11 września zatwierdzenie przez Ministerstwo Kultury i Sztuki powołania Szkoły Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy z dyrektorem Marianem Turwidem^[40] (od 31 sierpnia 1946 Państwowa Szkoła Sztuk Plastycznych, od 1961 Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych)^[41]
  • 30 września reaktywacja Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich z siedzibą w Bydgoszczy^[42] oraz Polskiego Związku Kajakowego (w 1950 przeniesione do Warszawy)^[43]
  • 12 października na podstawie decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki zostaje połączony Teatr Polski w Bydgoszczy z Teatrem Ziemi Pomorskiej w Toruniu (dyrektor Aleksander Rodziewicz)^[1]
  • 22 października z inicjatywy Zygmunta Felczaka ukazuje się pierwszy numer Ilustrowanego Kuriera Polskiego – gazety ogólnopolskiej Stronnictwa Pracy^[44]
  • 28 października na zaprzysiężenie 14. Dywizji Piechoty przybywa marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, któremu miasto nadaje Honorowe Obywatelstwo, we mszy św. uczestniczą m.in. gen. Karol Świerczewski, wojewoda Kazimierz Pasenkiewicz, kilka dni później odbywa się Święto Podchorążego, podczas którego otwarta zostaje pierwsza w kraju Oficerska Szkoła Samochodowa w Bydgoszczy^[30]
  • w październiku utworzenie na bazie Miejskiego Konserwatorium Muzycznego Państwowej Średniej i Niższej Szkoły Muzycznej^[45]
  • 5 listopada przydzielenie przez wojewodę kościoła Zbawiciela parafii ewangelicko-augsburskiej^[46]; katolicy otrzymują byłe zbory ewangelickie: św. Piotra i Pawła, św. Krzyża, na Okolu, Wilczaku i Bartodziejach Małych^[29]
  • 7 listopada odsłonięcie pomnika Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej autorstwa Jana Kossowskiego^[47]
  • 18–19 listopada w Bydgoszczy przebywają: premier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej Edward Osóbka-Morawski oraz Stanisław Mikołajczyk na zjeździe wojewódzkim PSL^[1]
  • 26 listopada rozpoczyna się ekshumacja ofiar zbrodni hitlerowskich w miejscach masowych egzekucji z udziałem komisji sądowo-lekarskich (trwają do 3 czerwca 1948, wydobyto 1795 zwłok)^[48]; 1 grudnia odbywa się manifestacyjny pogrzeb 400 ekshumowanych polskich ofiar na Starym Rynku w asyście 20 księży^[29]
  • w listopadzie wychodzi czasopismo kulturalne „Arkona”, którego pomysłodawcą i redaktorem jest Marian Turwid (oddziały w Warszawie i Poznaniu)^[26]
  • jesienią utworzenie w obiektach DAG Fabrik Bromberg Państwowej Wytwórni Prochu w Łęgnowie, zaś w 1948 wytwórni chemicznych nr 9 i 11, które w latach 50. przekształcone są w Zakłady Chemiczne Zachem^[49]; dyrektor inż. E. Smoliński w 1947 zostaje aresztowany przez MBP i stracony w 1949^[15]
  • 20 grudnia reaktywacja Bydgoskiego Towarzystwa Lekarskiego (od 1952 oddział wojewódzki Polskiego Towarzystwa Lekarskiego); powołanie Okręgowej Izby Aptekarskiej w Bydgoszczy^[25]
  • uruchomienie Wojskowych Zakładów Lotniczych nr 2^[50]; w mieście znajduje się 209 zakładów przemysłowych, w tym część czeka na uruchomienie^[1]
  • od tego roku z wierzy kościoła Wniebowzięcia NMP grany jest oparty na motywach kaszubskiego wiwatu hejnał bydgoski skomponowany przez Konrada Pałubickiego^[51]
  • wśród partii politycznych walczących o wpływy w Bydgoszczy liczą się: Polska Partia Robotnicza, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Pracy i Stronnictwo Demokratyczne^[9]
  • Bydgoszcz jest siedzibą kierownictw organizacji podziemnych, m.in. Komendy Pomorskiej Okręgu Wolność i Niezawisłość, sztabu pomorskiego Narodowych Sił Zbrojnych, lokali kontaktowych Brygady Wileńskiej „Łupaszki”, Okręgu Pomorskiego Stronnictwa Narodowego i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, podziemnego skautingu i organizacji młodzieżowych nawiązujących do tradycji Armii Krajowej oraz endecji; organizacje te zostają rozbite do końca 1948^[9]
• 1946
  • 10 stycznia zlikwidowane zostaje Bydgoskie Bractwo Kurkowe, posiadające tradycje z końca XV wieku^[52]
  • 27 stycznia Pomorska Okręgowa Dyrekcja Polskiego Radia w Bydgoszczy otwiera rozgłośnię PR w Szczecinie; gdzie zatrudnia ponad 300 osób^[19]
  • do stycznia osiedla się w Bydgoszczy 250 rodzin, a w Fordonie 3 rodziny repatriantów z Kresów Wschodnich, którzy w zamian za pozostawione w ZSRR posiadłości otrzymują nieruchomości miejskie; nie sprzyja temu jednak miejscowa ludność i urzędnicy^[53]
  • w styczniu powołanie delegatury Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym (działa do 1954), która karami i metodami administracyjnymi usiłuje kontrolować dystrybucję i sprzedaż towarów w obliczu niedoborów na rynku oraz luki inflacyjnej^[54]
  • w lutym kościół przy ulicy Pomorskiej utrzymuje w użytkowanie parafia Ewangelicko-Metodystyczna w Bydgoszczy^[46]
  • w marcu trwa rozbiórka Teatru Miejskiego^[55], odbywa się zebranie organizacyjne Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy^[1], a prezydent miasta Józef Twardzicki w przemówieniu radiowym otwiera uroczystości 600-lecia Bydgoszczy^[1]
  • wiosną likwidacja większości obozów internowania dla Niemców i przekazanie więźniów do Centralnego Obozu Pracy w Potulicach (w 1947 łącznie z filiami mieści 24 tys. osób); rozpoczęcie akcji wysiedlania Niemców przez Państwowy Urząd Repatriacyjny (po 1949 legalnie w Bydgoszczy pozostaje tylko ok. 100 Niemców)^[16]
  • 11 kwietnia otwarcie Muzeum Ziemi Bydgoskiej, które otrzymuje za patrona Leona Wyczółkowskiego^[1]
  • 19 kwietnia po raz pierwszy grany jest hejnał Bydgoszczy z wieży kościoła Klarysek według kompozycji Konrada Pałubickiego^[1]
  • 21 kwietnia dyrekcja Teatru w Bydgoszczy otwiera Teatr Powszechny przy ul. Grodzkiej^[1]
  • 1 maja otwarcie Miejskiego Ogrodu Botanicznego przy ul. Niemcewicza^[56]
  • 3 maja prowokacja funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa podczas Święta 3 Maja zakończona przerwaniem manifestacji bydgoskich hufców ZHP, aresztowaniem harcmistrzów oraz rozpędzeniem manifestacji młodzieży^[57]; następuje wzmożenie inwigilacji środowisk młodzieżowych^[10]
  • 7 maja Pomorski Dom Sztuki w Bydgoszczy ustanowiony pierwszym miejskim domem kultury; jest siedzibą artystów, literatów, muzyków i uczonych^[26]
  • 12 maja uroczysta akademia poświęcona 600-leciu Bydgoszczy^[1]; inauguracja Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej, którą dyrygują m.in.: Arnold Rezler, Witold Rowicki i Bohdan Wodiczko, a solistą jest Stanisław Szpinalski^[45]
  • 9–10 czerwca zjazd śpiewaczy północnej i zachodniej Polski połączony z konkursem 40 chórów i 2000 śpiewaków^[1]; równolegle odbywa się spływ kajakowy Brdą z Tucholi do Bydgoszczy^[2]
  • 14–15 czerwca w ramach 600-lecia miasta odbywa się Instytucie Bałtyckim posiedzenie Morskiej Komisji Naukowej z udziałem ministra handlu i żeglugi Stefana Jędrychowskiego^[1]
  • 30 czerwca w Referendum ludowym wedle oficjalnych sfałszowanych wyników 70% bydgoszczan jest za zniesieniem Senatu, 75% za reformą rolną i nacjonalizacją przemysłu, a 98% za granicą na Odrze i Nysie Łużyckiej^[9], w rzeczywistości wyniki są następujące: 18%, 30% i 67%^[58]
  • w czerwcu reaktywacja Oddziału Pomorskiego Automobilklubu Polskiego w Bydgoszczy (zał. 1929, od 1957 Automobilklub Bydgoski)^[59]
  • 6–7 lipca międzynarodowe regaty na torze w Brdyujściu, połączone z obchodami 25-lecia Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego^[60]; 11–18 sierpnia ogólnopolskie zawody pływackie i wodniackie na Brdzie i Kanale Bydgoskim oraz mistrzostwa Polski w wioślarstwie na torze regatowym^[2]
  • 14 lipca–15 września z okazji 600-lecia lokacji miasta Bydgoszczy, w parku Kazimierza Wielkiego i na terenie trzech szkół przy ul. Konarskiego odbywa się Pomorska Wystawa Przemysłu, Rzemiosła i Handlu; 2 sierpnia zwiedza ją premier Edward Osóbka-Morawski, równolegle odbywają się: Ogólnopolski Kongres Rzemiosła (7 tys. delegatów, organizator Kujawsko-Pomorska Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości)^[61], Dni Rolnicze Wielkiego Pomorza, Zjazd Powstańców Wielkopolskich, Lekarzy, Farmaceutów, Przyrodników, Gazowników, Wodociągowców i Techników oraz Festiwal Muzyki Polskiej; w wystawie bierze udział 1087 wystawców, a w ciągu pierwszych trzech tygodni zwiedza ją 340 tys. osób z kraju i zagranicy, w tym m.in. minister przemysłu Hilary Minc^[60]
  • 1 września na uroczystości 600-lecia miasta przybywa marszałek Polski Michał Rola-Żymierski w towarzystwie wojewody śląskiego gen. Aleksandra Zawadzkiego; Bydgoszcz zostaje odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III Klasy uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 19 sierpnia 1946 w rocznicę 600 lecia za obronę polskości w latach 1939–1945 i walkę z niemczyzną^[62]; na Starym Rynku odbywa się msza św. z udziałem wojewody pomorskiego, prezydenta Bydgoszczy, ministra informacji i propagandy, I sekretarzy KW PPR i PPS^[1]; w Bydgoszczy odbywają się centralne obchody Święta Lotnictwa Polskiego, połączone z pokazem lotnictwa wojskowego i cywilnego^[2]
  • 1 września uruchomienie w kamienicy przy ul. Kujawskiej filii Państwowego Zakładu Higieny (od 1952 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna)^[25]
  • 1 października erygowanie 6 nowych parafii przy dawnych kaplicach katolickich i zborach ewangelickich: św. Ducha, św. Stanisława, św. Piotra i Pawła, św. Józefa, św. Wojciecha, Miłosierdzia Bożego (razem jest 12 parafii)^[29]
  • 10 listopada w Bydgoszczy obraduje Ogólnopolski Kongres Techniki^[1]
  • w grudniu przeniesienie dowództwa Pomorskiego Okręgu Wojskowego (powstałego w maju 1946) z Koszalina do Bydgoszczy; w ślad za dowództwem Okręgu przeniesiony zostaje wojskowy klub Zawisza Bydgoszcz^[63];
  • w grudniu utworzenie Miejskiego Domu Małego Dziecka, dzieci starsze kierowane są do dawnego sierocińca Hermanna Dietza^[64]
  • założenie Cmentarza Bohaterów Bydgoszczy w miejscu, gdzie w latach 1913–1928 stała wieża Bismarcka^[65]; nekropolia kryje zwłoki 1169 mieszkańców Bydgoszczy zamordowanych w okresie okupacji hitlerowskiej na terenie miasta (m.in. na Starym Rynku), w Dolinie Śmierci i w lasach podmiejskich^[66]; założenie Cmentarza Bohaterów II Wojny Światowej w Smukale, kryjącego szczątki ofiar niemieckiego obozu przesiedleńczego (1941–1943)
  • uruchomienie na bazie przedwojennego przedsiębiorstwa (zał. 1926) jedynej w kraju Fabryki Artykułów Fotochemicznych „Foton”^[67]
  • Bydgoszcz liczy 135 tys. mieszkańców^[68]; w mieście funkcjonuje 309 zakładów przemysłowych, w tym 74 dużych państwowych przedsiębiorstw, 1856 zakładów rzemieślniczych zrzeszonych w 27 cechach, 66 prywatnych hurtowni, 2153 sklepów prywatnych i 145 spółdzielczych^[2], funkcjonuje Giełda Zbożowo-Towarowa^[6]
• 1947
  • 19 stycznia Wybory do Sejmu Ustawodawczego; według „poprawionych” przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego wyników w Bydgoszczy Blok Demokratyczny otrzymuje 57% głosów, Stronnictwo Pracy 25%, PSL 18%; fałszerstwa dotyczą głównie zmniejszenia wyników PSL Stanisława Mikołajczyka^[69]
  • 22 stycznia na wniosek MRN prezydent Bydgoszczy Józef Twardzicki występuje do Kurii w Gnieźnie o zgodę na wyburzenie kościoła św. Piotra i Pawła przy ul. Gdańskiej, otrzymuje odmowę^[29]
  • 25 maja poświęcenie sztandarów Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, MO i ORMO podczas mszy św. na Starym Rynku, gościem uroczystości jest m.in. komendant główny MO^[30]
  • 15 czerwca wizyta w Bydgoszczy prymasa kard. Augusta Hlonda i prymasa Anglii^[29]
  • w lipcu powstanie samodzielnej Izby Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy, której podlegają prywatne przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe^[6]; w mieście istnieje 2056 zakładów rzemieślniczych^[1]
  • we wrześniu działalnością artystyczną Teatru w Bydgoszczy kieruje Wilam Horzyca^[6]
  • 7 września ukazuje się pierwszy numer „Gazety Zachodniej” (następca „Trybuny Pomorskiej”)^[6]
  • 28 października powstaje Społeczny Komitet Budowy Teatru^[1]; 12 grudnia minister kultury i sztuki wmurowuje akt erekcyjny nowego budynku Teatru Miejskiego^[1]; przedsięwzięcie finansowane jest z funduszy miejskich i subwencji z Ministerstwa Kultury i Sztuki, wspartych powszechną zbiórką pieniędzy^[55]
  • 7 listopada otwarcie przy ul. Markwarta Szpitala Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego^[25]
  • scalanie zakładów i warsztatów w większe przedsiębiorstwa państwowe, m.in. warsztatów rowerowych (Fema, Tornedo, Miller) w Zjednoczone Zakłady Rowerowe „Romet”, zakładów produkcji obuwia w Bydgoskie Fabryki Obuwia „Kobra”, a zakładów meblowych w Bydgoskie Fabryki Mebli^[6]; powstają Kolejowe Zakłady Nawierzchniowe^[70]
  • przeniesienie z Bydgoszczy do Torunia Teatru Lalki i Aktora, który z czasem przekształca się w Teatr Baj Pomorski^[6]
  • w Bydgoszczy znajduje się 12 parafii, 14 kościołów, 4 kaplice publiczne i 7 półpublicznych, 3 domy zakonne, 34 księży diecezjalnych i 5 zakonnych^[29]
• 1948
  • 25 lutego powołanie paramilitarnej organizacji Służba Polsce, w której służy młodzież, pracując na wielkich „budowach socjalizmu” (rozwiązana w 1956, w 1958 niektóre jej zadania przejęły Ochotnicze Hufce Pracy)^[71]
  • 15 marca powstaje Wojskowa Przychodnia Lekarska, która zastępuje Szpital Garnizonowy przeniesiony do Torunia i Grudziądza^[25]
  • w kwietniu Wydział V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego dysponuje siatką 60 agentów i 1,3 tys. informatorów wśród społeczeństwa; ich liczba spada od połowy 1948 po zakończeniu aktywnej walki z opozycją^[10]; funkcjonują podziemne grupy młodzieżowe (do 1956 ok. 29 grup w Bydgoszczy, a 1000 w całym kraju), stawiające za cel obronę wiary katolickiej, nawiązujące do podziemia patriotycznego, harcerstwa, podejmujące działalność propagandową i dywersyjną, są likwidowane przez UB dzięki powszechnej inwigilacji^[72]
  • 23 maja przedstawiciele społeczeństwa Bydgoszczy wręczają rektorowi Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu prof. Ludwikowi Kolankowskiemu insygnia i akt erekcyjny, ufundowane z inicjatywy rzemiosła bydgoskiego^[1]
  • 1 maja ustawienie na Starym Rynku przed gmachem biblioteki uratowanej z okresu okupacji fontanny Dzieci bawiące się z gęsią^[73]
  • 10 i 11 lipca na stadionie Polonii odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1948 kobiet^[74]
  • 16 lipca powstaje Stacja Konserwacji i Przetaczania Krwi przekształcona w 1950 w Wojewódzką Stację Krwiodawstwa^[75]
  • 1 września oddanie do użytku przy ul. Kaplicznej (Siernieczek) pierwszej nowej szkoły podstawowej zbudowanej w okresie powojennym^[6]
  • we wrześniu ingres konwentu jezuitów w Bydgoszczy do byłej fary ewangelickiej przy pl. Kościeleckich, która staje się kościołem rektorskim; w procesji uczestniczą władze państwowe i oficerowie Wojska Polskiego; zakonnicy są obserwowani przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa^[76]
  • w październiku zlokalizowanie w Bydgoszczy siedziby Oddziału Pomorskiego Związku Literatów Polskich (prezes Alfred Kowalkowski)^[26]
  • 16 grudnia z połączenia „Gazety Zachodniej” (organu PPR) i „Głosu Pomorza” (organu PPS) powstaje „Gazeta Pomorska” – organ Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[77]
  • Instytut Bałtycki od 1945 z siedzibą w Bydgoszczy zostaje przeniesiony do Gdańska^[1]
  • w grudniu po cofnięciu dotacji następuje upadek czasopisma kulturalnego „Arkona”^[6]; poważne ograniczenia dla szkół prowadzonych przez stowarzyszenia religijne, upaństwowienie szkół prywatnych, wprowadzenie szkół ogólnokształcących^[6]
  • ustawienie przed kościołem ewangelickim Zbawiciela pomnika Chrystusa Zbawiciela – kopii posągu Chrystusa z Kopenhagi autorstwa Bertela Thorvaldsena, uratowanego przed dewastacją z likwidowanego cmentarza ewangelickiego przy ul. Jagiellońskiej^[78]
  • uruchomienie codziennych lotów do Warszawy i Gdańska (czynne do 1958)^[79]
  • w Bydgoszczy znajduje się ok. 60 zakładów o znaczeniu krajowym, podległych zjednoczeniom i zarządom sterowanym centralnie, m.in.: Warsztaty Kolejowe (4 tys. zatrudnionych), Zakłady Chemiczne, Bydgoskie Fabryki Mebli, Eltra, Kabel Polski, Makrum, Belma, Zakłady Graficzne, Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”, Fabryka Czekolady Jutrzenka, Fabryki Obuwia Kobra, Zjednoczone Zakłady Rowerowe, Fabryka Mundurów, Bydgoskie Zakłady Mięsne, Fabryka Obrabiarek do Drewna i inne; uspołeczniony przemysł drobny podlega Pomorskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Miejscowego; funkcjonuje także ok. 200 przedsiębiorstw prywatnych w ramach zrzeszeń przemysłowo-handlowych i kupieckich; w przemyśle bydgoskim 87% osób pracuje w zakładach uspołecznionych^[6]
  • liczba członków PPR w Bydgoszczy sięga 15 tys., a PPS – 10,5 tys., po zjednoczeniu liczba członków PZPR w Bydgoszczy sięga 21 tys. i utrzymuje się na tym poziomie do końca lat 50.^[9]
• 1949
  • 29 stycznia uruchomienie Miejskiego Szpitala Zakaźnego przy ul. Floriana 12 w budynkach zajmowanych uprzednio przez szpital Garnizonowy; przy ul. Seminaryjnej w dawnym szpitalu diakonisek powstaje Miejski Szpital Płucno-Chorych; funkcjonuje również Szpital Miejski, Skórno-Weneryczny, Dziecięcy i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego^[25]
  • 24 kwietnia odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci pomordowanych Żydów na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy^[1]
  • 30 kwietnia przeniesienie Pomorskiego Sądu Apelacyjnego z Torunia do Bydgoszczy na podstawie rozporządzenia ministra sprawiedliwości^[80]
  • w kwietniu ustawa wzorowana na ustroju radzieckim ograniczająca działalność przedsiębiorstw prywatnych i podporządkowanie ich Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego; niemal całkowita likwidacja handlu prywatnego, ograniczenie spółdzielczości i rzemiosła, podporządkowanie taboru żeglugi śródlądowej zarządowi państwowemu; utworzenie przedsiębiorstwa miejskiego handlu detalicznego; zachwianie równowagi rynkowej; pogorszenie zaopatrzenia i usług dla ludności^[6]
  • 11–19 maja pilnie śledzona przez Urząd Bezpieczeństwa wizyta prymasa Stefana Wyszyńskiego w Bydgoszczy; władze organizują dla młodzieży zajęcia, które mają ją odciągnąć od uczestnictwa w spotkaniach religijnych^[10]; 5 sierpnia na mocy nowej ustawy rozwiązane są stowarzyszenia religijne^[29];
  • 1 sierpnia powstaje oddział Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy, zlokalizowany w Pomorskim Domu Sztuki (od 1961 samodzielne Biuro Wystaw Artystycznych)^[81]
  • 1 września połączenie Teatru Miejskiego w Bydgoszczy z Teatrem Ziemi Pomorskiej w Toruniu w przedsiębiorstwo państwowe pn. „Państwowe Teatry Ziemi Pomorskiej Bydgoszcz-Toruń” (do 1961)^[82]; 6 października oficjalne zakończenie budowy Teatru Polskiego w obecności ministra kultury i sztuki Stefana Dybowskiego^[1];
  • 16 października inauguracja pierwszego Festiwalu Chopinowskiego w Bydgoszczy^[1]
  • w październiku zgoda prymasa Polski na reaktywację Małego Seminarium Duchownego Kongregacji Ducha Świętego w Bydgoszczy^[29]
  • 15 listopada nowym prezydentem Bydgoszczy zostaje Kazimierz Maludziński (do 31 maja 1950 r.^[14])
  • w grudniu uchwała Sejmu w sprawie reorganizacji kultury fizycznej i sportu, która zakłada m.in. centralizację i przeniesienie do Warszawy wszystkich związków sportowych; tuż przed likwidacją w Bydgoszczy znajduje się 15 okręgowych, wojewódzkich związków sportowych (piłki nożnej, koszykówki-siatkówki-piłki ręcznej, wioślarski, bokserski, szachowy, atletyczny, kajakowy, lekkiej atletyki, pływacki, hokeja na trawie, kolarski, gimnastyczny, strzelecki, tenisowy, żeglarski), pozostałe 3 w Toruniu (narciarski, hokeja na lodzie, tenisa stołowego) i 1 w Grudziądzu (motocyklowy); w Bydgoszczy znajduje się centrala Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich^[35]
  • połączenie sieci kolei wąskotorowych: wyrzyskich i bydgoskich, które funkcjonują odtąd jako Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe; nie używany jest już odcinek biegnący przez Maksymilianowo do Włók^[83], który rozebrany jest w latach 50.^[84]
  • pierwsza koncepcja połączenia tramwajowego między Bydgoszczą, a Fordonem, wzdłuż ul. Fordońskiej do stacji kolejowej Bydgoszcz Wschód (6 km), a następnie do Fordonu (11 km); odgałęzienie linii przez ulicę Sporną ma prowadzić do Łęgnowa (za priorytetową uznano jednak linię „Brda” łączącą Stare Miasto z Zakładami Chemicznymi w Łęgnowie wzdłuż ul. Toruńskiej)^[85]
  • likwidacja istniejących w Bydgoszczy organizacji żydowskich, w mieście przebywa kilkaset Żydów, w części przyznających się do narodowości polskiej^[86].
  • przekroczenie przedwojennego poziomu globalnej wartości produkcji przemysłowej w Bydgoszczy^[6]

lata 50. XX w.[edytuj | edytuj kod]

• 1950
  • 20 marca ustawa Sejmu znosi niezespolone organa administracji państwowej; Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu zostaje włączone do kompetencji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy jako jednostka organizacyjna zespolonej administracji rządowej
  • 31 maja zniesienie urzędu prezydenta miasta Bydgoszczy, który staje się przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (reforma wzorowana na ustroju radzieckim)^[6]
  • 28 czerwca na mocy ustawy dotychczasowe województwo pomorskie zostaje przemianowane na województwo bydgoskie; włączone do niego zostają powiaty: żniński i mogileński z regionu poznańskiego, a wyłączony powiat nowomiejski, który trafia do regionu olsztyńskiego; województwo liczy 24, a od 1955 – 26 powiatów^[87]
  • 28 czerwca likwidacja Pomorskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy (podobnie jak izb w całym kraju)^[88]
  • 20 lipca przemianowanie Sądu Apelacyjnego w Bydgoszczy na Sąd wojewódzki, zgodnie z nową ustawą o dostosowaniu systemu sądowego do podziału administracyjnego kraju; Sądowi i Prokuraturze Wojewódzkiej podlega 18 jednostek powiatowych; w Bydgoszczy funkcjonują także Sąd i Prokuratura Pomorskiego Okręgu Wojskowego^[80]
  • w sierpniu powołanie Orkiestry Wojskowej w Bydgoszczy^[45]
  • 9 września powstanie oddziału Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Bydgoszczy^[89], które w 1957 zakłada pierwszy w kraju Uniwersytet powszechny^[1]
  • 23 października aresztowanie przez Służbę Bezpieczeństwa ks. Jana Konopczyńskiego, dziekana bydgoskiego (zwolniony 9 stycznia 1951); aktywna walka z kościołem; upaństwowienie szpitali prowadzonych przez organizacje religijne, usunięcie ze służby zdrowia sióstr zakonnych; likwidacja nauki religii w szkołach podstawowych; utrudnianie młodzieży udziału w praktykach religijnych, inwigilacja księży^[29]
  • przedłużenie linii tramwajowej w ciągu ul. Nakielskiej do wiaduktu kolejowego^[85]
  • faktyczna likwidacja przemysłu i handlu prywatnego; mniejsze zakłady włączone do rzemiosła lub spółdzielni, a większe do przedsiębiorstw przemysłu terenowego; do końca PRL w Bydgoszczy pozostaje tylko kilkaset osób zatrudnionych w prywatnym dziale rzemiosła i drobnej wytwórczości^[6]
  • w Bydgoszczy funkcjonuje 5 średnich liceów ogólnokształcących (pl. Wolności, Grodzka, Staszica, Nowodworska, Nowogrodzka); reorganizacja szkolnictwa zawodowego i podporządkowanie go resortom gospodarczym, oddanie do użytku Zespołu Szkół Budowlanych przy ul. Fordońskiej 432^[6]
• 1951
  • 22 lutego Naczelna Organizacja Techniczna otwiera w Bydgoszczy bibliotekę i czytelnię techniczną^[1]
  • 27 lutego miasto przekazuje Miejski Ogród Botaniczny Instytutowi Hodowli i Aklimatyzacji Roślin^[90]
  • 23 czerwca Prezydium Rządu powołuje do życia Wieczorową Szkołę Inżynierską, przeznaczoną dla dokształcania kadr przemysłu województwa bydgoskiego; z wydziałami: mechanicznym w Bydgoszczy i chemicznym w zakładach Zachem w Bydgoszczy i Soda-Mątwy w Inowrocławiu^[91]; studia podejmuje 181 osób na wydziale mechanicznym i 86 na wydziale chemicznym^[1]
  • w lipcu powstają Zakłady Przemysłu Cukierniczego „Jutrzenka” z połączenia małych zakładów przemysłu spożywczego o rodowodzie przedwojennym z ul. Warmińskiego, Poznańskiej, Garbary, Kościuszki; w latach 60. i 70. jest 4. największym przedsiębiorstwem cukierniczym w kraju^[92]
  • 1 października powstaje Zakład Doskonalenia Lekarzy (od 1970 Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego); rozwiązanie izb lekarskich i aptekarskich, w tym okręgowej izby w Bydgoszczy^[25]; 15 października otwarcie pierwszej w województwie bydgoskim Państwowej Szkoły Felczerskiej^[1]
  • 21 grudnia Miejska Rada Narodowa podejmuje uchwałę o podziale miasta na 4 dzielnice: Śródmieście (810 ha, 63 tys. osób, 152 przedsiębiorstw), Szwederowo (1600 ha, 49 tys. osób, 60 przedsiębiorstw), Zachód (1740 ha, 49 tys. osób, 41 przedsiębiorstw) i Wschód (2500 ha, 13 tys. osób, 17 przedsiębiorstw)^[93]
  • otwarcie pierwszego schroniska dla zwierząt przy ul. Siedleckiej^[94]
  • odbudowa elektrowni wodnej w Smukale (4 MW), która staje się elementem kaskadowej zabudowy energetycznej rzeki Brdy
  • niedobory podstawowych artykułów na rynku m.in. cukru, pieczywa, ryb, ziemniaków, odzieży, obuwia; 1 września powołanie Komisji do Walki ze Spekulacją i Nadużyciami w Handlu, która jest kolejnym organem represji wobec społeczeństwa^[54]
  • rozpoczęcie budowy osiedla mieszkaniowego Stare Kapuściska^[95] oraz rozbudowy istniejącego od 1940 osiedla Awaryjnego w Łęgnowie (inwestycja wpisana w Plan sześcioletni)^[96]
  • powstaje pierwszy powojenny projekt urbanistyczny Bydgoszczy; zakładający rozwój przemysłu na wschodzie miasta oraz budowę nowego centrum administracyjnego w okolicy parku Ludowego i ul. Jagiellońskiej^[55]
  • oddanie do użytku gmachu Międzywojewódzkiej Szkoły Partyjnej przy ul. Jagiellońskiej^[97]
• 1952
  • 1 stycznia na bazie kilku małych przedsiębiorstw przemysłu metalowego powstają Bydgoskie Zakłady Sprzętu Okrętowego^[a][98]; rozpoczyna działalność Fabryka Pasów i Artykułów Sportowych „Polsport”
  • 25 lutego powstaje Teatr Młodego Widza, który 8 marca ma pierwsze przedstawienie; w 1953 staje się teatrem objazdowym (jednym z 4 w kraju), a w lutym 1955 zostaje przeniesiony do Grudziądza, gdzie daje początek tamtejszemu Teatrowi Ziemi Pomorskiej^[99]
  • 27 marca zajęcie przez władze przedszkoli katolickich ss. Elżbietanek na Szwederowie i ss. Szarytek przy ul. Fordońskiej 5; we wrześniu podział dekanatu bydgoskiego na 2 jednostki; w Bydgoszczy działa 9 zgromadzeń zakonnych (w tym 4 żeńskie)^[29]
  • apogeum stalinizmu; w reżyserowanym przez władze pochodzie pierwszomajowym (na wzór defilady wojskowej) uczestniczy rekordowa liczba 120 tys. osób, w tym 37 tys. sportowców, 24 tys. młodzieży, 20 tys. chłopów (podobne pochody odbywają się w latach 1950, 1951 i 1953, w kolejnych latach liczba uczestników spada)^[100]
  • latem otwarcie kąpieliska przy ul. Nakielskiej składającego się z 2 basenów z trybuną na 1500 widzów, szatniami, biurami, natryskami i barem^[55]
  • Letnie Igrzyska Olimpijskie 1952 w Helsinkach – bydgoski wioślarz Teodor Kocerka zdobywa brązowy medal^[101]
  • 1 września powstaje Technikum Kolejowe Ministerstwa Komunikacji w budynku Copernicanum
  • 28 września inauguracja Bydgoskiego Antykwariatu Naukowego, jednego z najstarszych antykwariatów księgarskich w Polsce (od 1969 organizator Bydgoskich Aukcji Antykwarycznych)
  • 18 listopada eksplozja w Zakładach Chemicznych Zachem na linii technologicznej produkcji materiałów wybuchowych, która wstrząsa Kapuściskami; ginie 14 osób, a 43 jest ciężko rannych, zniszczonych jest kilka budynków produkcyjnych; przyczyną jest realizacja planów produkcyjnych za wszelką cenę, bez zachowania zasad bezpieczeństwa^[102]
  • oddanie do użytku Zespołu Szkół Chemicznych na Kapuściskach^[6]
  • sformowanie Wojskowej Komendy Wojewódzkiej w Bydgoszczy przy ul. Szubińskiej 1 z zasięgiem na województwo bydgoskie i gdańskie^[103]
• 1953
  • 1 stycznia Pomorska Orkiestra Symfoniczna dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki przyjmuje nazwę: Państwowa Filharmonia Pomorska (9 stycznia koncert inauguracyjny)^[45]; w marcu Prezydium WRN zatwierdza plan budowy gmachu dla filharmonii w parku im. Jana Kochanowskiego^[55]; w czerwcu Naczelna Rada Odbudowy Warszawy decyduje, że gmach zostanie wybudowany w latach 1954–1956 z nadwyżek Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy^[1]
  • w styczniu Prezydium WRN nadaje szpitalom bydgoskim za patronów imiona zasłużonych lekarzy: dr Antoniego Jurasza (Szpital Ogólny nr 1), dr Józefa Brudzińskiego (Wojewódzki Szpital Dziecięcy), dr Tadeusza Browicza (Wojewódzki Szpital Zakaźny), dr Alfreda Sokołowskiego (Wojewódzki Szpital Gruźliczy), dr Wojciecha Oczko (Wojewódzki Szpital Dermatologiczny)^[25];
  • 27 marca organizacja miejskiego oddziału PTTK w Bydgoszczy na bazie przedwojennych tradycji: oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1920), Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1932), Związku Popierania Turystyki (1935)^[104]
  • 1 maja uruchomienie produkcji w Bydgoskiej Fabryce Urządzeń Chłodniczych „Byfuch”, która do 1957 boryka się z brakiem pełnego oprzyrządowania, niewykończonymi halami produkcyjnymi, brakiem systemu finansowania produkcji^[105]
  • 21 lipca minister gospodarki komunalnej Feliks Baranowski otwiera linię tramwajową „Brda” (26,2 km) łączącą centrum miasta z osiedlami: Kapuściska, Czersko Polskie i Łęgnowo^[85]
  • we wrześniu spływ kajakowy Brdą z Miastka do Bydgoszczy odbywa ks. Karol Wojtyła w towarzystwie 9 studentów; wyprawa kończy się w Smukale, gdzie ma miejsce nocleg w szkole obok zapory wodnej; jest to pierwszy spływ kajakowy przyszłego papieża, który po kilku latach powraca nad Brdę, a do 1978 pływa także po wielu rzekach polskich (Wda, Gwda, Krutynia, Czarna Hańcza, Drawa, San)^[106]
  • w październiku rozpoczyna się budowa gmachu filcharmonii^[107]
  • w listopadzie powstaje w Bydgoszczy oddział Głównej Biblioteki Lekarskiej (od 1984 biblioteka Akademii Medycznej), jeden z zakładów Instytutu Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich w Warszawie (szkolenia podyplomowe dla lekarzy z całego kraju) oraz bydgoski oddział Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (jeden z pierwszych w Polsce)^[25]
  • Pomorski Okręg Wojskowy, którego dowództwo mieści się w Bydgoszczy jest w latach 1953–1992 jednym z trzech w kraju; liczy ok. 100 tys. żołnierzy; na bazie jednostek POW formowana jest na wypadek wojny 1 Armia Ogólnowojskowa wchodząca w skład Frontu Polskiego Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego^[108]
  • powstaje Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Bydgoszczy^[109]
  • ukończenie budowy parku Ludowego w miejscu zlikwidowanego cmentarza ewangelickiego przy ul. Jagiellońskiej^[110]
  • apogeum walki państwa z kościołem; usunięcie religii ze szkół ponadpodstawowych, uwięzienie prymasa Stefana Wyszyńskiego^[29]
  • rozpoczęcie budowy osiedla Leśnego^[95], na zapleczu osiedla willowego z lat międzywojnia; część wschodnia powstaje według projektu Miastoprojektu poznańskiego, a część zachodnia – Miastoprojektu bydgoskiego^[55]
  • Gwardia Bydgoszcz jako pierwsza po wojnie drużyna piłkarska z województwa bydgoskiego awansuje do I ligi piłkarskiej; w zespole gra późniejszy dwukrotny król strzelców polskiej ekstraklasy – Marian Norkowski^[111]; rozpoczęcie budowy stadionu Wojskowego Klubu Sportowego Zawisza^[55]
  • początki zanieczyszczenia wód Brdy; przy rzece ustawione są tablice z zakazem kąpieli; tracą na atrakcyjności kąpieliska podmiejskie: Opławiec i Brdyujście^[112]
• 1954
  • w lutym rozpoczęcie budowy gmachu Filharmonii Pomorskiej; sala koncertowa zyskuje projekt akustyki autorstwa inż. Witolda Straszewicza z Politechniki Warszawskiej^[55]
  • 21 lipca otwarcie Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki^[1]
  • 5 października włączenie do Bydgoszczy: Opławca (479 ha), Prądów (307 ha), Łęgnowa i Żółwina (3535 ha) oraz portu drzewnego w Łęgnowie (18 ha)^[6]; wyłączenie z obszaru miasta Zawiśla – enklawy na prawym brzegu Wisły^[113].
  • 26 października utworzenie bydgoskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego (od 1972 Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne)^[114]
  • 3 listopada oddanie do użytku pierwszej w kraju Fabryki Ekstraktów Garbarskich przy ul. Przemysłowej powstałej w ramach Planu Sześcioletniego^[115]
  • 7 listopada oddanie do użytku mostów przy ul. Focha w ciągu u. Armii Czerwonej – część południowa (kablobeton)^[116]
  • 12 grudnia zjazd śpiewaczy dziesięciu chórów okręgu bydgoskiego, liczących łącznie 600 śpiewaków^[1]
  • otwarcie Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki przy Alei 1 maja 10^[117].
  • powstaje Społeczne Ognisko Artystyczne z trzema wydziałami: muzycznym, plastycznym i choreograficznym^[1]
  • przekształcenie okolic parku im. J. Kochanowskiego w dzielnicę kulturalno-oświatową; wzniesienie budynku szkoły muzycznej według projektu arch. Tadeusza Czerniawskiego^[55]
  • oddanie do użytku 4 nowych szkół podstawowych (na Okolu, Czyżkówku, Kapuściskach, os. Leśnym), budowa IV Liceum Ogólnokształcącego na os. Leśnym (ul. Kaliska, od 1973 Zespół Szkół Handlowych)^[6]; Wyższa Szkoła Inżynierska otrzymuje do użytku budynek dawnej szkoły powszechnej przy ul. Kordeckiego 20^[1]
  • rozpoczęcie produkcji w Fabryce Automatów Tokarskich Ponar-Bydgoszcz, powstałej na bazie przedwojennej fabryki aparatów przy ul. Chodkiewicza^[118]
  • PTTK wytycza wokół Bydgoszczy pierwszy pieszy szlak turystyczny^[119]
• 1955
  • w styczniu inauguracja czasopisma społeczno-kulturalnego „Pomorze”, następcy „Arkony” (ukazuje się do 1972)^[6]; założenie Wojewódzkiego Ośrodka Kultury z siedzibą w dawnej Strzelnicy^[52]
  • 21 lipca wydłużenie linii tramwajowej wzdłuż ul. Gdańskiej do osiedla Leśnego i stadionu Zawiszy; przekształcenie linii tramwajowej wzdłuż ul. Dworcowej na dwutorową^[85]
  • we wrześniu rozwiązanie Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i włączenie jej do Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej; jej założyciel Arnold Rezler przechodzi do Filharmonii Narodowej w Warszawie^[45]
  • 29 listopada powstaje Zespół Lotnictwa Sanitarnego, jeden z czterech w kraju obok Kielc, Lublina i Katowic; od 1 maja 1971 pracuje w nim Jan Wróblewski (szybownik), wielokrotny mistrz świata w szybownictwie^[120].
  • 11 grudnia otwarcie nowo wybudowanego Domu Rzemiosła przy ul. Piotrowskiego^[1]
  • przeniesienie do Bydgoszczy części wydziału chemicznego Wyższej Szkoły Inżynierskiej z Mątew koło Inowrocławia^[1]
  • w grudniu założenie Studium Operowego z inicjatywy Bydgoskiego Towarzystwa Muzycznego; na pierwsze przedstawienie składają się opery Flis i Verbum nobile Stanisława Moniuszki oraz balet Wesele w Ojcowie Karola Kurpińskiego^[45]
  • ulokowanie w Bydgoszczy oddziału Centralnej Biblioteki Rolniczej^[109]
  • budowa nowych siedzib: Zakładu Energetycznego przy ul. Focha, Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych przy ul. Fordońskiej, biurowca przy ul. Zygmunta Augusta^[55]
  • rewindykacja z Sypniewa pierwotnego ołtarza głównego kościoła klarysek, a później także z cmentarza Starofarnego kraty żelaznej, oddzielającej prezbiterium od nawy^[121]
  • oddanie do użytku 2 nowych szkół podstawowych (na Szwederowie i Górzyskowie)^[6]
  • bydgoski wioślarz Teodor Kocerka zdobywa tytuł mistrza Europy^[122]
  • Bydgoszcz przekracza 200 tys. mieszkańców^[68]
• 1956
  • 21 kwietnia zebranie organizacyjne bydgoskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Astronautycznego^[1]
  • w kwietniu Ilustrowany Kurier Polski wysuwa propozycję budowy w mieście ogrodu zoologicznego; pomysł nie jest realizowany ze względu na brak funduszy^[123]
  • w czerwcu powstaje Obywatelski Komitet Budowy Teatru Muzycznego^[1]
  • 22 lipca oddanie do użytku odbudowanego w skróconej formie (1005 m) mostu fordońskiego nad Wisłą^[124]
  • 21 sierpnia powstaje bydgoski oddział Polskiego Związku Esperantystów, na bazie przedwojennych towarzystw (zał. 1908)^[125]
  • w sierpniu spadek o połowę względem 1955 roku liczby rezydentów, agentów i tajnych informatorów Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Wewnętrznego^[10]
  • 22 października odbywa się wiec ogólnomiejski w ZNTK z udziałem 5 tys. osób, popierający wybór Władysława Gomułki na I sekretarza KC PZPR^[126]
  • 16 listopada powstaje Społeczny Komitet Budowy Pomorskiego Ośrodka Telewizyjnego, który drogą składek społecznych usiłuje zbudować maszt antenowy w Myślęcinku^[127]
  • 18 listopada demonstracja antykomunistyczna społeczeństwa Bydgoszczy połączona ze zburzeniem masztu zagłuszarki Radia Wolna Europa w parku Henryka Dąbrowskiego; uczestnicy akcji zostają poddani represjom (13 skazano na kary więzienia), lecz radiostacja nie zostaje odbudowana^[128]
  • 19–21 grudnia uwolniony z internowania prymas Stefan Wyszyński odwiedza Bydgoszcz wizytując 4 parafie; przed kościołem św. Wincentego à Paulo gromadzi się 20 tys. osób^[29]
  • powstanie Studia Operowego przy Towarzystwie Muzycznym^[129].
  • poszerzenie i przedłużenie toru regatowego w Brdyujściu do 2,07 km; za krajowe centrum sportów wodnych uchodzi jednak budowany od podstaw tor Malta w Poznaniu^[130]
  • oddanie do użytku 3 nowych szkół podstawowych (na Bocianowie, Kapuściskach i Jarach)^[6]
  • oddanie do użytku muszli koncertowej w parku Ludowym^[131]
  • powstają Bydgoskie Zakłady Maszyn Gastronomicznych Ma-Ga^[132]
  • apogeum rozwoju spółdzielczości – funkcjonuje ok. 100 spółdzielczych zakładów produkcyjnych zatrudniających 8 tys. osób, depresja rzemiosła po latach ograniczeń – funkcjonuje 1,4 tys. samodzielnych rzemieślników zrzeszonych w rzemieślniczych spółdzielniach pracy^[6]
  • liczba dojeżdżających do pracy w Bydgoszczy wynosi 6 tys. i wykazuje tendencję wzrostową^[6]
• 1957
  • 7 stycznia przywrócenie nauki religii w szkołach^[29]; rozpoczyna się kilkuletni okres „odwilży gomułkowskiej”, po czym okres „małej stabilizacji” trwający do 1967
  • 19–21 marca strajk w ZNTK na tle ekonomicznym i politycznym, zakończony po wynegocjowaniu podwyżki płac o 15%^[126]
  • 3 maja pierwszy Bydgoski Sejmik Kultury, który definiuje nową formułę kultury niezależnej, nie sterowanej centralnie; obradom towarzyszą uchwały m.in. w sprawie utworzenia Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, drugiej sceny teatralnej, czy też przebudowy Pomorskiego Domu Sztuki dla potrzeb teatru muzycznego^[133]
  • 27–29 czerwca obraduje w Bydgoszczy XXX Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego^[1]
  • 21 lipca oddanie do użytku stadionu Zawiszy, wybudowanego przez żołnierzy Pomorskiego Okręgu Wojskowego (20 tys. miejsc siedzących i 30 tys. stojących) wraz z amfiteatrem na 9 tys. miejsc i parkiem sportowym o powierzchni 25 ha^[134]
  • 5 października otwarcie Państwowego Studium Nauczycielskiego, zalążka uczelni pedagogicznej^[5]
  • w grudniu władze zgadzają się na powstanie nowej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny i budowę kaplicy na Jachcicach (erygowanie parafii 1 kwietnia 1958)^[29]
  • sformowanie w Bydgoszczy 2. Korpusu Obrony Powietrznej, którego jednostki lotnicze i obrony przeciwlotniczej (m.in. 2 Brygada Radiotechniczna) zajmują się obroną przestrzeni powietrznej w północnym obszarze kraju^[50]
  • oddanie do użytku dla potrzeb Centralnego Ośrodka Rozliczeniowego Poczty Polskiej budynku przy ul. Bernardyńskiej 15^[135]
  • oddanie do użytku nowej szkoły podstawowej na Jachcicach^[6]
  • Bydgoszcz skupia jedną trzecią przemysłu województwa bydgoskiego i obejmuje 137 przedsiębiorstw, w tym 45 przemysłu kluczowego i 12 terenowego^[6]
• 1958
  • 1 stycznia powstaje Estrada Bydgoska, zajmująca się organizacją imprez rozrywkowych (działa do 1998)^[26]
  • 17 czerwca przybywa do Bydgoszczy Przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki^[1]
  • 22–29 czerwca pierwszy powojenny Międzynarodowy Spływ Kajakowy Rzeką Brdą im. Marii Okołów-Podhorskiej, który odbywa się corocznie z Borów Tucholskich do Bydgoszczy (tradycje z 1937); bierze w nich udział kilkaset osób z kilkunastu krajów^[136]
  • w czerwcu powstaje Towarzystwo Przyjaciół Sztuki w Bydgoszczy, na bazie przedwojennego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1921–1923) i Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (1931–1939), których działalność została zawieszona w okresie stalinowskim^[137]; w 1959 towarzystwo zakłada Mały Salon Sztuki^[6]
  • 18–20 lipca na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1958^[74]
  • 15 listopada inauguracyjny koncert w nowym gmachu Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Paderewskiego z dwoma salami koncertowymi i wspaniałą akustyką^[77]; budynek nawiązuje architektonicznie do Filharmonii Narodowej – projekt gmachu Stefan Klajbor^[45]
  • we wrześniu ukazuje się pierwszy numer bydgoskiego, ogólnopolskiego miesięcznika „Fakty i Myśli”^[6]
  • w listopadzie powstaje Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Bydgoskiej popularyzujący folklor Kujaw, Kaszub, Krajny i Pałuk^[138]
  • w listopadzie zakłady ELTRA wypuszczają na rynek pierwszy miniaturowy radioodbiornik^[139]
  • budowa przy ul. Nowodworskiej na Szwederowie schronu przeciwatomowego dla władz miasta (70 osób) wraz z wieżą antenową o wysokości 32 m^[140].
  • oddanie do użytku 2 nowych szkół podstawowych (na Wzgórzu Wolności i w Śródmieściu) oraz szkoły przy ul. Grabowej (przekazanej później UKW)^[6]
  • utworzenie przy Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki Teatru Propozycji (małe formy teatralne)^[6]
  • w Zakładach Chemicznych w Łęgnowie produkowanych jest 17 wyrobów chemicznych na rzecz wojska i 21 dla celów cywilnych^[102]; przy bydgoskich fabrykach działa 26 przychodni i 48 poradni przyzakładowych^[141]
  • Zdzisław Krzyszkowiak z Zawiszy Bydgoszcz, zdobywca 2 złotych medali na Mistrzostwach Europy w Sztokholmie zostaje wybrany najlepszym sportowcem Polski w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”^[142]
• 1959
  • 2 stycznia ukazuje się pierwszy numer Dziennika Wieczornego, pierwszej w dziejach prasy bydgoskiej gazety popołudniowej^[143]
  • 11 stycznia zebranie organizacyjne Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, które liczy 128 członków (w tym 14 z tytułem profesora)^[144]
  • 6 lutego pianista Witold Małcużyński występuje z koncertem w sali Filharmonii Pomorskiej^[1]
  • 3 marca przekształcenie Studia Operowego w Teatr Muzyczny Opery i Operetki; spektakle prezentowane są 3 razy w tygodniu na scenie Teatru Polskiego^[45]
  • w marcu rozpoczyna publikacje bydgoska grupa poetycka „Wiatraki” (trwa do końca lat 60.)^[6]
  • w czerwcu Bydgoszcz zostaje przyjęta do Światowej Federacji Miast Bliźniaczych^[1]
  • 17 czerwca oddanie do użytku w stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie statku morskiego m/s „Bydgoszcz”, który do 1983 pływa w linii zachodnio-afrykańskiej Polskiej Żeglugi Morskiej (port macierzysty w Szczecinie, a od 1970 w Gdyni)^[145]
  • w listopadzie Zakłady Radiowe Eltra produkują pierwszy w Polsce miniaturowy radioodbiornik, w którym rolę lamp spełniają tranzystory^[146]
  • 7 grudnia przyłączenie do Bydgoszczy części wsi Osowa Góra (512 ha)^[147]
  • 9 grudnia obraduje Bydgoski Sejmik Kultury, który podejmuje uchwały m.in. w sprawie zaadaptowania spichrzy nad Brdą na cele muzealne^[133]
  • 19 grudnia oddanie do użytku stadionu hokejowego „Torbyd” w pobliżu Bydgoskich Zakładów Mięsnych, które dysponują aparaturą do wytwarzania chłodu^[43]
  • 30 grudnia otwarcie nowego 250-łóżkowego Szpitala Ogólnego nr 2 na Kapuściskach im. dr Emila Warmińskiego^[25]
  • ustawienie Pomnika Poległych na rynku w Fordonie^[148]
  • oddanie do użytku Domu Kultury Belmy przy ul. Grunwaldzkiej (ob. Kujawsko-Pomorski Urząd Skarbowy)^[149]
  • oddanie do użytku zajezdni tramwajowej przy ul. Toruńskiej^[85]
  • oddanie do użytku 2 nowych szkół podstawowych (na Bartodziejach i w Czersku Polskim-Łęgnowie)^[6]
  • Studium Doskonalenia Lekarzy w Bydgoszczy zostaje włączone do Akademii Medycznej w Warszawie, w Bydgoszczy pozostaje II Klinika Otolaryngologii^[150]
  • zainicjowanie współpracy partnerskiej z miastem Czerkasy w ZSRR przez władze wojewódzkie PZPR; odbywa się wizyta delegacji ukraińskiej w Bydgoszczy^[151]

lata 60. XX w.[edytuj | edytuj kod]

• 1960
  • 19 lutego w Filharmonii Pomorskiej występuje pianista Artur Rubinstein^[152] (od 1991 patron Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy)
  • w lutym w wyniku pożaru zniszczeniu ulegają dwa spichrze nad Brdą, a pozostałe trzy przeznaczone są kilka lat później na cele muzealne^[1]
  • 1 marca przekształcenie Teatru Muzycznego Opery i Operetki zarządzanego przez Bydgoskie Towarzystwo Muzyczne w Państwowy Teatr Muzyczny w Bydgoszczy^[153]
  • 29 marca na sesji WRN z udziałem Ministra Zdrowia i premiera Rządu PRL Józefa Cyrankiewicza podjęta zostaje uchwała o utworzeniu Akademii Medycznej w Bydgoszczy, lecz jej realizacja odłożona w czasie ze względu na konieczność wykształcenia kadry naukowej^[150]
  • w kwietniu w Zakładach Radiowych Eltra produkowane są telewizory typu Szmaragd 902 z elementów pochodzących z Warszawskich Zakładów Telewizyjnych^[154]
  • w czerwcu podział Państwowego Teatru Ziemi Pomorskiej na Teatr Polski w Bydgoszczy i Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu^[82]; 5 listopada otwarcie Teatru Kameralnego przy ul.Grodzkiej (działa do 1988)^[153]
  • w maju w Czerkasach, mieście partnerskim Bydgoszczy powstaje Aleja Przyjaźni, gdzie delegacja Bydgoszczy uczestniczy w sadzeniu 1000 drzew^[151]
  • Letnie Igrzyska Olimpijskie 1960 w Rzymie – bydgoski lekkoatleta Zdzisław Krzyszkowiak zdobywa złoty medal w biegu na 3000 m z przeszkodami, srebrny medal zdobywa Jerzy Adamski w boksie w wadze piórkowej, a medale brązowe: bokser Brunon Bendig, lekkoatletka Teresa Ciepły (sztafeta 4 × 100 m), wioślarz Teodor Kocerka i kajakarka Daniela Walkowiakówna-Pilecka w skifie^[1]
  • 1 września rozpoczyna działalność Studium Muzyczne im. Emila Młynarskiego przy Towarzystwie Muzycznym w Bydgoszczy (zalążek uczelni muzycznej)^[45]; 2–3 lipca odbywa się festiwal śpiewaczy^[1]; przy Filharmonii Pomorskiej powstaje zespół muzyki dawnej Capella Bydgostiensis pro Musica Antiqua^[155]
  • 8 września zamknięcie przez władze państwowe Małego Seminarium Duchownego Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy^[29]
  • 24 października otwarcie delegatury Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (od 1 stycznia 1962 samodzielny oddział PTE w Bydgoszczy obejmujący również Toruń, Włocławek, Grudziądz, Inowrocław)^[156]; Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Poznaniu otwiera w Bydgoszczy punkt konsultacyjny na kierunku ekonomia^[91]
  • 20 listopada pierwszy odbiór programu telewizyjnego w Bydgoszczy z nadajnika przy ul. Traugutta^[94]
  • przeniesienie posągu Łuczniczki do parku Jana Kochanowskiego, na skwer przed Teatrem Polskim^[157]
  • ukończenie budowy osiedla Stare Kapuściska (44 ha, 11 tys. mieszkańców) oraz osiedla Leśnego (56 ha, 19 tys. mieszkańców)^[95]
  • oddanie do użytku pierwszych 2 tysiąclatek (na Wilczaku i Szwederowie) oraz budynku VII L.O. na os. Leśnym^[6]
  • oddanie do użytku stadionu sportowego „Brda” im. Stanisława Lehmanna (1,8 tys. miejsc siedzących i 17 tys. stojących) wraz z basenem otwartym^[43];
  • Zakłady Rowerowe Romet rozpoczynają produkcję motoroweru Komar; w obliczu braku konkurencji gospodarczej i samodzielności ekonomicznej powszechnym zjawiskiem jest niska jakość wyrobów; w partiach towarów nawet 20% jest wadliwych i wraca z reklamacjami^[105]
  • powstaje Zakład Urządzeń Dozymetrycznych Polon-Alfa^[158]
  • Gwardia Bydgoszcz zajmuje piąte miejsce w I lidze piłkarskiej, jednocześnie awans do I ligi uzyskuje Zawisza Bydgoszcz; jest to jedyny sezon, kiedy w ekstraklasie piłkarskiej występują dwa zespoły z Bydgoszczy^[111]
  • w mieście znajduje się 2,7 tys. ogrodów działkowych o powierzchni 120 ha^[6]
  • sieć komunikacyjną Bydgoszczy stanowi 9 linii tramwajowych o łącznej długości 29 km oraz 10 linii autobusowych o długości 47 km^[153]
  • w Bydgoszczy funkcjonuje 444 zakładów przemysłowych, w których zatrudnionych jest połowa społeczności miasta^[6]
• 1961
  • w styczniu otwarcie w Zakładach Chemicznych Zachem wytwórni fenolu syntetycznego, od której uzależniony jest dalszy rozwój polskiego przemysłu tworzyw sztucznych^[1]
  • 18 kwietnia powstaje oddział Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza^[1]
  • w kwietniu rusza budowa pierwszego bloku na osiedlu Błonie, dzielnicy mieszkaniowej na 19 tys. osób^[1]
  • 5 maja – Bydgoszcz znalazła się na trasie czwartego etapu XIV Wyścigu Pokoju (rano – jazda drużynowa na czas ze Świecia na Stadion Zawisza (43 km), po południu start ze stadionu przez ul. Szubińską w 182-kilometrową trasę do Poznania)^[159]
  • we wrześniu uchwalenie przez KW PZPR planu represji w stosunku do kościoła katolickiego; księża organizują punkty nauczania religii przy parafiach; w grudniu rekwizycje kas parafialnych i skarbon w kościołach^[29]
  • 4 listopada uchwała Miejskiej Rady Narodowej o wyznaczeniu 2500 działek, głównie w zachodnich dzielnicach Bydgoszczy (Miedzyń, Jary, Czyżkówko, Osowa Góra, Jachcice, Glinki) pod budownictwo jednorodzinne^[95]; ukończenie budowy osiedla „Łuczniczka” przy ul. Spokojnej^[95]
  • 1 grudnia pierwszy Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego, którego laureatem zostaje Jerzy Maksymiuk^[45]
  • 3 grudnia przyłączenie do Bydgoszczy Janowa (138 ha) oraz fragmentów lasu przy ul. Szubińskiej (66 ha) i Grunwaldzkiej (89 ha)^[6]
  • 3 grudnia powstaje Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, będące federacją towarzystw kulturalnych w województwie bydgoskim; posiada oddziały w: Grudziądzu, Inowrocławiu, Toruniu, Włocławku, Szubinie, Sępólnie, Tucholi, Chojnicach, Chełmnie, Nakle, Brodnicy (1965), Wąbrzeźnie (1966), Radziejowie (1967), Golubiu-Dobrzyniu i Chełmży (1968), Aleksandrowie Kuj. (1969), Świeciu (1970), Nowem (1972), a po 1975 8 dalszych oddziałów^[160]
  • oddanie do użytku mostu Staromiejskiego (kablobeton)^[116]
  • oddanie do użytku 2 szkół podstawowych (w Brdyujściu i tysiąclatki w Opławcu)^[6]; ustawa oświatowa wprowadza 8-letnie szkoły podstawowe i 4-letnie licea ogólnokształcące^[6]
  • bydgoski żużlowiec Mieczysław Połukard zostaje drużynowym mistrzem świata^[43]
  • rozwój muzyki big-beatowej wśród młodzieży, której reprezentantem jest m.in. zespół The Beatles, a w Bydgoszczy „Kosmonauci”; w nowofalowej muzyce rozrywkowej władze upatrują zagrożenia dla tzw. socjalistycznego stylu życia^[161]
• 1962
  • 22 stycznia otwarcie stacji retransmisyjnej Pomorskiego Ośrodka Telewizyjnego w Trzeciewcu^[162], która zapewnia dobrą jakość odbioru telewizyjnego oraz radiowego w całym województwie bydgoskim^[163]
  • 4 lutego otwarcie jedynego w kraju Wydziału Telekomunikacji w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej^[91]
  • 12 kwietnia podpisanie umowy o współpracy partnerskiej Bydgoszczy z miastem Reggio Emilia  Włochy^[b][164]; 15 września zainicjowanie kontaktów ze Schwerinem w NRD^[151]
  • 16 maja – na Stadionie Zawisza meta etapu XV Wyścigu Pokoju z Poznania^[159]
  • w czerwcu pierwsza ogólnopolska Bydgoska Wiosna Poetycka^[6]; powstaje bydgoska „Tradycyjna Grupa Jazzowa”, tolerowana przez władze^[161]
  • 22 lipca uruchomienie nowego ujęcia wody z Brdy na Czyżkówku^[115]; przebudowa elektrowni na Jachcicach na elektrociepłownię EC-I^[6]
  • utworzenia zespołu muzyki dawnej „Capella Bydgostiensis”^[165].
  • tonaż ładunków transportowanych Kanałem Bydgoskim przekracza przewozy sprzed wojny^[166]; na Brdzie, Wiśle i Kanale Bydgoskim rozpoczyna rejsy statek pasażerski „Ondyna” (203 pasażerów)
  • rozpoczyna działalność Żegluga Bydgoska po upaństwowieniu Towarzystwa Lloyd Bydgoski^[101]; dysponuje m.in. portami śródlądowymi położonymi wzdłuż drogi Wisła-Odra: w Bydgoszczy, Ujściu, Krzyżu i Kostrzynie, a także w Poznaniu^[166]; w 1963 rozpoczyna przewozy na drogach wodnych Europy Zachodniej (Niemcy, Luksemburg, Holandia, Belgia, Francja)
  • oddanie do użytku hali widowiskowo-sportowej Astoria (1,5 tys. miejsc)^[167]
  • oddanie do użytku 2 szkół podstawowych (na Okolu i Miedzyniu)^[6]
  • Teresa Ciepły z Zawiszy Bydgoszcz, zdobywczyni 2 złotych medali na Mistrzostwach Europy w Belgradzie wybrana najlepszym sportowcem Polski w plebiscycie „Przeglądu Sportowego”^[142]
  • liczba mieszkańców Bydgoszczy sięga 250 tys.^[6]
• 1963
  • 24 stycznia otwarcie ośrodka sportowego WKS Zawisza, w obecności wiceministra obrony narodowej, gen. Zygmunta Duszyńskiego i przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki Włodzimierza Reczka^[168]; przy parku powstaje ośrodek przygotowań olimpijskich^[6]; 23–25 sierpnia na obiekcie odbywają się Mistrzostwa Polski seniorów w lekkoatletyce^[74]
  • 18 czerwca powstaje Fordońska Spółdzielnia Mieszkaniowa, która do 1979 buduje mieszkania w Starym Fordonie; a w latach kolejnych osiedla mieszkaniowe w Nowym Fordonie^[169]
  • 3–11 maja I Festiwal Muzyki Polskiej (od 1968 Bydgoski Festiwal Muzyczny) poświęcony szczególnie muzyce dawnej^[170]
  • w czerwcu przy Szpitalu Ogólnym nr 1 powstaje oddział onkologiczny fundacji Sue Ryder^[25]; we wrześniu kończy się rozbudowa Szpitala Płucnochorych przy ul. Seminaryjnej^[115]
  • latem do Bydgoszczy przybywa delegacja włoskich muzyków z Reggio nell’Emilia, miasta partnerskiego Bydgoszczy; w jej składzie jest młody tenor Luciano Pavarotti^[151]
  • 23–25 sierpnia na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1963
  • 1 września powstaje Pracownia Historyczna Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, która prowadzi badania nad dziejami Bydgoszczy, Kujaw, Pałuk i Pomorza Gdańskiego^[1]
  • ukazuje się pierwszy numer „Rocznika Kulturalnego Kujaw i Pomorza” wydawanego przez Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne^[6]
  • we wrześniu sesja naukowa Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich poświęcona sytuacji mniejszości niemieckiej na Pomorzu w okresie II RP i krwawej niedzieli w Bydgoszczy^[1]
  • w październiku Wyższa Szkoła Inżynierska otrzymuje gmach audytoryjny (Grodzka 18)^[91]; inauguracja punktu konsultacyjnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu^[91]
  • 30 grudnia oddanie do użytku mostów: Bernardyńskiego (kablobeton)^[116] wraz z torowiskiem tramwajowym i obwodnicy nad Kanałem Bydgoskim (stalowy)^[116]
  • oddanie do użytku 3 szkół podstawowych (na Szwederowie, Chwytowie i w Fordonie), Technikum Budowlanego przy ul. Pestalozziego i Szkoły Zawodowej Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego przy ul. Filmowej^[6]
  • powstaje szkolne schronisko młodzieżowe w budynku szkoły ludowej „Karola” przy ul.Sowińskiego^[171]
  • uchwała MRN o budowie miejskiego wysypiska śmieci przy ul. Inwalidów (czynne do 1983)^[172]; powstaje Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
  • otwarcie nowych obiektów produkcyjnych Rometu w Brdyujściu według projektu Biura Projektowego „Prozamet” z Warszawy^[173]
• 1964
  • 13 maja uchwalenie I Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego Bydgoszczy na lata 1961–1980, w którym wyodrębnionych jest 31 osiedli o nowym nazewnictwie; rozległe tereny przekwalifikowano pod zabudowę wysoką, m.in. Skrzetusko, Bartodzieje, Szwederowo, Wzgórze Wolności, Wyżyny, Czersko Polskie, a nad Wisłą 30-tysięczny Fordon; dla zabudowy jednorodzinnej przeznaczono zachodnią część miasta m.in. Jary, Miedzyń, Osową Górę, Czyżkówko, Opławiec, Jachcice, Piaski, Górzyskowo, Biedaszkowo, Bielice, Glinki i Białe Błota; dzielnice składowo-przemysłowe zaplanowano na Osowej Górze oraz we wschodniej części miasta w Bydgoszczy Wschód, Zimnych Wodach, Siernieczku, Brdyujściu i Łęgnowie^[174]
  • 3 czerwca reaktywowanie działalności Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy^[175]
  • 5–12 lipca odbywają się Mistrzostwa Polski w Boksie 1964
  • w lipcu przekazanie odrestaurowanych spichrzy nad Brdą dla celów Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego^[176]
  • Letnie Igrzyska Olimpijskie 1964 w Tokio – lekkoatletka Teresa Ciepły z Zawiszy Bydgoszcz zdobywa złoty medal w sztafecie 4 × 100 m i srebrny w biegu na 80 m przez płotki^[1]
  • 11 września otwarcie północnej obwodnicy kolejowej Bydgoszczy, likwidacja przejazdu kolejowego na ulicy Gdańskiej^[85]
  • 12 września przekształcenie Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w Wyższą Szkołę Inżynierską, która rozpoczyna rekrutację na dzienne studia stacjonarne na kierunkach: elektrycznym i mechanicznym^[91]
  • 27 września, inauguracja duszpasterstwa akademickiego w Bydgoszczy; ogółem w parafiach pracuje 73 księży; istnieją 3 zgromadzenia zakonne męskie (28 księży i 4 braci zakonnych) i 3 żeńskie (67 sióstr zakonnych); w 24 punktach zorganizowana jest katechizacja dzieci i młodzieży^[29]
  • 27 listopada powstaje oddział Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków w Bydgoszczy^[177]
  • w grudniu bydgoska Opera wystawia jubileuszową, 25 premierę, Traviatę G. Verdiego^[c][1]
  • oddanie do użytku 2 szkół podstawowych (na Bielawach i Kapuściskach), budowa Zespołu Szkół Ekonomicznych przy ul. Gajowej^[6]; istnieje 6 liceów ogólnokształcących^[6]
  • otwarcie w Muzeum Ziemi Bydgoskiej Galerii Współczesnego Malarstwa Polskiego, a rok później Galerii Współczesnej Grafiki Polskiej^[178]
  • oddanie do użytku 11-kondygnacyjnego biurowca Eltry przy ul. Dworcowej^[179]
  • powierzchnia Zakładów Chemicznych (20 km²) stanowi 18% powierzchni miasta, własne ujęcie wody z Wisły ma wydajność równą poborowi wody przez Warszawę^[102]
• 1965
  • w czerwcu pierwszy Międzynarodowy Zimowy Spływ Kajakowy na Brdzie im. J. Korka organizowany przez bydgoski oddział PTTK (odbywa się corocznie)^[180]
  • latem Jan Wróblewski z Bydgoszczy zdobywa tytuł mistrza świata w szybownictwie na zawodach w Wielkiej Brytanii^[142]
  • 10 września ustawienie obelisku ku czci poległych na Szwederowie przed kościołem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy^[148]
  • założenie parku Zbigniewa Załuskiego na osiedlu Leśnym (16,7 ha) na terenie podmiejskiego lasu sosnowego^[181]
  • ukończenie budowy mostu Młyńskiego, łączącego ul. Przyrzecze z Wenecją Bydgoską^[115]
  • budowa ośrodka rekreacyjnego PTTK nad Brdą w Janowie wraz z domkami turystycznymi^[6]
  • sformowanie Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy z zasięgiem na województwo bydgoskie^[103]
  • oddanie do użytku 3 szkół podstawowych (na Osowej Górze, Bartodziejach i Śródmieściu), budowa Zespołu Szkół Samochodowych przy ul. Powstańców Wlkp.^[6]
  • ukończenie budowy dzielnicy przemysłowo-składowej Bydgoszcz-Wschód (166 ha), przeznaczonej głównie pod magazyny przedsiębiorstw handlowych^[95]
  • w mieście istnieją 22 kina, później ich liczba maleje, czego powodem jest m.in. rozwój telewizji^[182]
  • w Bydgoszczy studiuje 1,7 tys. osób, w tym 409 na studiach dziennych^[183]
  • Bydgoszcz skupia jedną trzecią potencjału gospodarczego (zatrudnionych + wartości globalnej produkcji) województwa bydgoskiego^[6]; w strukturze zatrudnienia dominuje przemysł elektromaszynowy (50%) i chemiczny (15%)^[6]
• 1966
  • 25 maja odsłonięcie tablicy upamiętniającej pobyt Karola Szymanowskiego w Bydgoszczy, na budynku przy ul. Kozietulskiego 5^[184]
  • 26–28 maja IX Zjazd Pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych w Bydgoszczy^[184] poświęcony popularyzacji wiedzy o tradycjach historycznych Polski nad Odrą i Bałtykiem; w obradach biorą udział m.in. sekretarz KC PZPR Zenon Kliszko, minister kultury i sztuki Lucjan Motyka oraz pisarze z 10 okręgów Związku Literatów Polskich z prezesem Jarosławem Iwaszkiewiczem^[185]
  • 29–30 maja obchody millenium chrztu Polski w Bydgoszczy z udziałem prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, metropolity krakowskiego Karola Wojtyły i sufragana chełmińskiego bp Bernarda Czaplińskiego; przy kościele Matki Bożej Nieustającej Pomocy na Szwederowie następuje koronacja obrazu Matki Bożej Pięknej Miłości w obecności 10 tys. osób; władze zabraniają procesji z fary, wobec czego obraz przewieziony jest samochodem prywatnym^[29]
  • 30 czerwca pobyt w Bydgoszczy przewodniczącego Rady Państwa Edwarda Ochaba, który bierze udział m.in. w posiedzeniu prezydium WK Frontu Jedności Narodu^[184]
  • 10 września pierwszy Międzynarodowy Festiwal Musica Antiqua Europae Orientalis, wraz z kongresem muzykologicznym; odbywa się co 3 lata; gości naukowców i muzyków z całego świata^[186]
  • we wrześniu na Wyższej Szkole Inżynierskiej powstaje Wydział Technologii Chemicznej, a rok później Wydział Budownictwa Lądowego^[144]
  • przebudowa układu komunikacji tramwajowej przed dworcem Bydgoszcz Główna; budowa przejścia podziemnego pod ul. Zygmunta Augusta; budowa nowego terminala dworca kolejowego^[85]; oddanie do użytku zajezdni autobusowej przy ul. Szajnochy, tabor składa się z autobusów Jelcz 043^[187]
  • pierwsza edycja Gitariady, przeglądu młodzieżowych zespołów bigbitowych^[161]
  • powstaje Wojskowy Klub Żeglarski „Pasat” przy oddziale PTTK Pomorskiego Okręgu Wojskowego; ma przystań na torze regatowym w Brdyujściu i port jachtowy w Pieczyskach na Zalewie Koronowskim; jest organizatorem regat na Wiśle Bydgoszcz-Toruń^[188]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej na Górzyskowie, Szkoły Zawodowej Zakładów Chemicznych (rozebrana w 2010)^[6]; koniec dzieła budowy szkół tysiąclecia, których 11 powstało w Bydgoszczy^[189]
  • ukończenie budowy drogowej obwodnicy południowej miasta, co ma związek z realizacją wojskowych szlaków tranzytowych Układu Warszawskiego^[6]
  • w Bydgoszczy działają m.in. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, Towarzystwo Przyjaciół Sztuki w Bydgoszczy, Towarzystwo Muzyczne im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Związek Literatów Polskich i Związek Polskich Artystów Plastyków; wychodzą w Bydgoszczy trzy dzienniki: „Gazeta Pomorska”, „Ilustrowany Kurier Polski” (ogólnopolski) i „Dziennik Wieczorny” oraz dwa ogólnopolskie periodyki: „Pomorze” i „Fakty i Myśli”^[115]
• 1967
  • 1 stycznia erygowanie parafii św. Andrzeja Boboli, administrowanej przez jezuitów; władze uznają ją dopiero 27 stycznia 1971; 22 lutego wznowienie budowy kościoła św. Wincentego à Paulo^[29]; 23 września w kościele tym odprawia mszę św. metropolita krakowski Karol Wojtyła^[29]
  • 20–22 lipca wojewódzkie uroczystości związane z 23. rocznicą ogłoszenia Manifestu PKWN; sesja Komitetów Frontu Jedności Narodu, odsłonięcie Pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego na skwerze przy ul. Markwarta^[190]; pobyt w Bydgoszczy marszałka Sejmu PRL Czesława Wycecha^[190]
  • 1 sierpnia otwarcie nowej siedziby Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego przy ul. Markwarta^[191]; rozbudowa Szpitala Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; w czerwcu 1968 powstaje obok Wojewódzka Stacja Krwiodawstwa^[25]
  • 21 września inauguracja roku akademickiego w nowo powstałym bydgoskim punkcie konsultacyjnym Wyższej Szkoły Rolniczej z Poznania^[190]
  • 30 września uroczyste oddanie do użytku nowej gazowni przy ul. Witebskiej w obecności ministra górnictwa i energetyki Jana Mitręgi^[115]
  • z okazji obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego ukazuje się pierwszy numer regionalnego czasopisma popularnonaukowego Kronika Bydgoska^[192]
  • budowa stadionu sportowego „Wisła” w Fordonie^[169]
  • powstaje strzeżone kąpielisko nad Brdą przy ul. Saperów na Jachcicach^[193]
  • w Bydgoszczy odbywają się Międzynarodowe Spotkania Turystyczne Młodzieży Esperanckiej; powstaje klub Esperanto, gdzie mieści się Krajowe Biuro Turystyki Esperanckiej „Esperantotour”^[194]
  • oddanie do użytku 2 szkół podstawowych (na Błoniu i os. Leśnym), budowa Zespołu Szkół Drzewnych przy ul. Toruńskiej^[6];
  • ukończenie elektryfikacji magistrali węglowej w okolicy Bydgoszczy^[84]
• 1968
  • 3 stycznia ukazuje się pierwszy numer periodyku popularnonaukowego Kalendarz Bydgoski wydawanego przez Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy^[195]
  • 3 stycznia decyzja o budowie w Janowie pierwszego w kraju ogrodu działkowego typu campingowego wyposażonego w sieć wodociągową i elektryczną^[195]
  • 19 stycznia decyzja o budowie nowego centrum administracyjnego u zbiegu ulic 3 Maja i Jagiellońskiej; w miejscu tym kończy się budowa wieżowca Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „Pomorze” według proj. Henryka Mikuły (ob. Bank Pocztowy)^[195]
  • 25 stycznia powstaje Izba Pamięci Adama Grzymały-Siedleckiego w byłym mieszkaniu literata przy ul. Libelta 5^[196]
  • 3 lutego rozpoczęcie budowy osiedli: Kapuściska II (20 tys. osób)^[197] w technologii wielkiej płyty^[198] oraz Bartodzieje według projektu Miejskiej Pracowni Urbanistycznej^[199]; Miejska Rada Narodowa zatwierdza plan zagospodarowania osiedla Wyżyny (50 tys. osób)^[195]
  • 11 lutego urbaniści wysuwają koncepcję przesunięcia kościoła Klarysek, co ma pomóc w poszerzeniu ulicy Jagiellońskiej^[195]
  • 9 marca eksplozja w Zakładach Chemicznych Zachem w dziale produkcji trotylu; podobna katastrofa ma miejsce 26 listopada 1969^[102]
  • 12–27 marca Marzec 1968 – trwa akcja ulotkowa w mieście; 16 marca próba zorganizowania wiecu solidarnościowego przy hali Astorii jest zablokowana przez milicję; 4 osoby są aresztowane^[200]
  • 18 maja odsłonięcie w parku Jana Kochanowskiego nowego pomnika Henryka Sienkiewicza projektu Stanisława Horno-Popławskiego^[5]
  • 23 maja pierwsze audycje telewizyjne redagowane w Bydgoszczy, zamieszczane w „Magazynie Ziem Północnych” TVP Gdańsk^[127]
  • w lipcu i sierpniu w centrum miasta (pl. Wolności, Wełniany Rynek, nad Brdą) kręcone są zdjęcia do filmu Sąsiedzi reżysera Aleksandra Ścibora-Rylskiego^[201], opowiadającego o krwawej niedzieli w Bydgoszczy^[182]
  • w sierpniu i wrześniu Wyspa Młyńska w Bydgoszczy, Brda, Młynówka, Śluza Okole, Rybi Rynek, ul. Malczewskiego, port drzewny i inne miejsca w Bydgoszczy są elementem scenografii filmu Czterej pancerni i pies^[201] (odcinki: 9 – Zamiana, 14 – Czerwona seria, 15 – Wysoka fala, 16 – Daleki patrol)^[202]; w odcinku „Wysoka fala” Rybi Rynek jest zalany wodą spuszczoną ze śluzy Miejskiej po brawurowej akcji Gustlika^[182]; 30 września na stadionie Zawiszy odbywa się impreza z udziałem aktorów i 10 tys. widzów^[201]
  • 17 września Prezydium WRN ustala lokalizację na obszarze między Bydgoszczą i Fordonem nowego campusu akademickiego, przeznaczonego dla Wyższej Szkoły Inżynierskiej i Rolniczej, decyzję zatwierdza w 1970 Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego^[37]
  • 10 listopada utworzenie ośrodka duszpasterskiego w Smukale Dolnej; 31 maja erygowanie parafii Matki Bożej Królowej Polski w Plątnowie^[29]
  • 18 listopada nadanie Wyższej Szkole Inżynierskiej imienia Jana i Jędrzeja Śniadeckich^[32]
  • utworzenie Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bydgoszczy^[6]
  • inauguracja Domu Kultury Dzieci i Młodzieży przy ul. Leszczyńskiego na Szwederowie (od 1974 MDK nr 2)^[6]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej na Bartodziejach (ul. Gajowa) oraz Zespołu Szkół Elektronicznych przy ul. Karłowicza zbudowanego przez żołnierzy POW^[6]
  • podpisanie umowy o współpracy władz miejskich Bydgoszczy i Czerkas  Ukraina; w Bydgoszczy powstaje ul. Czerkaska, a po stronie ukraińskiej ul. Bydgoska^[151]
  • z miasta emigruje do Izraela kilkadziesiąt Żydów, koniec istnienia zorganizowanego skupiska żydowskiego w mieście^[86]
• 1969
  • 28 stycznia budowa wieżowców mieszkalnych przy ul. Grunwaldzkiej-Jackowskiego przez Bydgoską Spółdzielnię Mieszkaniową^[203]
  • 7 lutego w Bydgoszczy odbywa się ogólnopolski zjazd Związku Pisarzy Polskich z udziałem gości z: ZSRR, Bułgarii, NRD, Rumunii i Węgier; władze partyjne i państwowe reprezentują m.in.: Stefan Olszowski, Wincenty Kraśko, Lucjan Motyka, przedstawiciele centralnego kierownictwa ZSL i SD oraz Ludowego Wojska Polskiego^[6]
  • 20 maja pobyt w Bydgoszczy generała zakonu jezuitów o. Pedro Arrupe; wizyta jest pilnie śledzona przez funkcjonariuszy UB, którzy zakładają podsłuch w siedzibie jezuitów przy pl. Kościeleckich^[76]
  • 28 maja w Bydgoszczy osiada na stałe malarz prymitywista Teofil Ociepka^[203]
  • w lipcu uruchomienie codziennych lotów do Warszawy, a następnie sezonowych połączeń do Gdańska, które obsługują samoloty An-24 (do 1981)^[79]; do 1974 oddział Polskich Linii Lotniczych LOT w Bydgoszczy przewiezie 100 tys. pasażerów, 2200 ton frachtu oraz ponad 74 tys. ton poczty^[204]
  • 22 sierpnia rozruch zbudowanego od podstaw kombinatu słodowniczego nad Wisłą w Fordonie, gdzie zatrudnienie znajduje 180 osób^[169]
  • 5 września odsłonięcie na Starym Rynku Pomnika Walki i Męczeństwa Ziemi Bydgoskiej prof. Franciszka Masiaka oraz kompleksu „Kaskada”^[203]
  • 22 września ostatni tramwaj przejeżdża ulicą Długą, Poznańską i Świętej Trójcy (tymczasowo także od 7 do 17 czerwca 1974)^[85]; przedłużenie linii tramwajowej w ciągu ul. Fordońskiej do pętli przy ul. Wyścigowej^[85]
  • 29 września inauguracja Wyższej Szkoły Nauczycielskiej, jednej z czterech pierwszych w kraju tego typu uczelni^[91]
  • 1 października przestaje kursować bydgoska kolej wąskotorowa z Bydgoszczy do Opławca, Smukały, Tryszczyna i Koronowa^[203]
  • 1 października prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje parafię Matki Bożej Częstochowskiej przy kaplicy przy ul. Fordońskiej 5^[29]
  • 7 października na bazie punktu konsultacyjnego Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu powstaje bydgoska filia WSR z wydziałem rolniczym, a od 1971 także wydziałem zootechnicznym^[144]
  • oddanie do użytku 14-kondygnacyjnego wieżowca Urzędu Wojewódzkiego według projektu arch. Bronisława Jabłonki
  • zasypanie kanału Międzywodzie oraz Zbożowego (w części) na Wyspie Młyńskiej; likwidacja m.in. mostu Pilarskiego nad Międzywodziem^[205]
  • oddanie do użytku przystanku kolejowego Bydgoszcz Leśna^[203]
  • ukończenie budowy osiedla Błonie (61 ha, 20 tys. mieszkańców); budynki o wysokości 5 i 11 kondygnacji są montowane z prefabrykatów Prefabet Białe Błota^[95]; oddanie do użytku osiedli domów jednorodzinnych przy ul. Nakielskiej-Plażowej oraz przy ul. Kaplicznej^[95]
  • ukończenie budowy dzielnicy przemysłowo-składowej Zimne Wody (398 ha), przeznaczonej pod bazy sprzętowo-transportowe budownictwa i gospodarki komunalnej, z bocznicą kolejową wzdłuż Brdy^[95]
  • po reformie bankowości I oddziałowi NBP w Bydgoszczy przypada rola kontroli i finansowania (w skali krajowej) drobnego handlu, przemysłu, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej^[206]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej na Błoniu (ul. Stawowa); powstaje Społeczny Komitet Budowy Młodzieżowego Domu Kultury, Techniki i Sportu^[6]; czynnych jest 56 szkół podstawowych, 4 szkoły dla pracujących, 8 liceów ogólnokształcących, 7 zasadniczych szkół zawodowych, 4 szkoły specjalne i 46 przedszkoli^[203]

Falowiec na Błoniu z lat 60. XX w.

lata 70. XX w.[edytuj | edytuj kod]

• 1970
  • 16 maja otwarcie nowej siedziby Biura Wystaw Artystycznych w parku Kazimierza Wielkiego według projektu Bydgoskiego Biura Projektow Budownictwa Ogólnego^[26]
  • 19 maja na stadionie Zawiszy kończy się etap Wyścigu Pokoju Praga-Warszawa-Berlin; wygrywa Andrzej Kaczmarek, a trzeci jest Ryszard Szurkowski^[207]
  • w czerwcu scalenie Bydgoskich Zakładów Sklejek (zał. 1914) i Wytwórni Ekstraktów Garbarskich (zał. 1954) w Zakłady Sklejek i Chemicznego Przerobu Drewna^[208]
  • 1 września prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje parafię św. Krzyża przy kaplicy na cmentarzu Nowofarnym^[29]; istnieją już ośrodki duszpasterskie na: Błoniu, Wyżynach, Bartodziejach, Szwederowie, Osiedlu Leśnym, Miedzyniu i Osowej Górze (w 1980 powstaje z nich 10 nowych parafii)^[29]
  • 18 września oddanie do użytku elektrociepłowni EC-II w Czersku Polskim (400 MW), która dostarcza ciepło do większości osiedli mieszkaniowych^[6]
  • 6 listopada budowa arkad w kamienicy na styku ulic: Dworcowej, Pomorskiej i Gdańskiej^[207]
  • 23 listopada odkrycie na budowie Kombinatu Budowlanego na Siernieczku cmentarzyska kultury łużyckiej z okresu halsztackiego (650–400 lat p.n.e.)^[207]
  • 28 listopada powstaje klub „Beanus 70” przy Wyższej Szkole Nauczycielskiej; wywodzą się z niego m.in. kabarety „Klika” i „Czacha”, zespół jazzowy Józefa Eliasza oraz zespół „Żuki”
  • 1 grudnia otwarcie mostu Pomorskiego (prefabrykaty sprężone) nad Brdą wraz z asymetrycznym torowiskiem tramwajowym^[116]
  • 9 grudnia oddanie do użytku przebudowanej ul. Szubińskiej z wiaduktem nad linią kolejową^[6], a 17 grudnia dwujezdniowej ul. Fordońskiej (od ul. Bałtyckiej do Wyszyńskiego); trwają prace przy budowie węzła Grunwaldzkiego^[207]
  • 19 grudnia Grudzień 1970 w Bydgoszczy: na ul. Mostowej i Gdańskiej odbywa się wiec młodzieży wznoszącej antyrządowe hasła, rozpędzony przez oddziały ZOMO, 8 osób jest aresztowanych^[209]
  • powstaje park przy gliniance Balaton na Bartodziejach (cegielnia zał. 1886)^[210]
  • inauguracja Teatru 75 Widzów (małe formy teatralne)^[6]
  • odsłonięcie płyty pamiątkowej w parku Kochanowskiego upamiętniającej 50 gimnazjalistów zamordowanych 5 IX 1939 r.^[165]
  • Żegluga Bydgoska dysponuje 100 barkami pchanymi i motorowymi, zarządza infrastrukturą śródlądową na Brdzie, Kanale Bydgoskim, Noteci i Warcie; trwa modernizacja portu rzecznego (nowe nabrzeże i 5 żurawi o dużej wydajności); przewozy sięgają 1 mln ton rocznie^[6]
  • ukończenie budowy dzielnicy przemysłowo-składowej Osowa Góra (110 ha); przenoszą się tu m.in. Centrostal i Zakłady Mleczarskie^[95]
  • ukończenie budowy osiedla mieszkaniowego Błonie dla 20 tys. mieszkańców. Budowa osiedla Bartodzieje dla 11 tys. mieszkańców^[211]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej na Kapuściskach (ul. Bohaterów Westerplatte), budowa Zespołu Szkół Mechanicznych na Miedzyniu (ul. Słoneczna) i Zespołu Szkół Spożywczych i Rolniczych przy ul. Toruńskiej^[6]
  • apogeum przewozów tramwajami w Bydgoszczy – 142 mln pasażerów rocznie^[85]
  • w mieście znajduje się 4,6 tys. ogrodów działkowych o powierzchni 196 ha^[6]
  • w Bydgoszczy studiuje 4,6 tys. osób, w tym 3,7 tys. na ATR i 0,8 tys. na WSN^[183]
  • czynnych zawodowo jest 150 tys. mieszkańców, w tym 65 tys. kobiet^[6]; liczba dojeżdżających do pracy spoza miasta wynosi 14 tys., tj. 20% ogółu zatrudnionych w przemyśle Bydgoszczy^[141]
  • połowa centralnie planowanych dla Bydgoszczy nakładów inwestycyjnych dotyczy przemysłu, 22% gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, 11% transportu, tylko 3% oświaty, kultury i nauki, a 2% ochrony zdrowia^[6]
• 1971
  • 1 stycznia powołanie 4 dekanatów kościoła rzymskokatolickiego w Bydgoszczy (w miejsce 2); 15 grudnia utworzenie okręgu duszpasterskiego przy kaplicy Chrystusa Króla na Błoniu^[29]; funkcjonuje 15 parafii; prowadzona jest katechizacja 18 tys. dzieci i młodzieży w parafiach oraz duszpasterstwo akademickie; władze Kurii Metropolitarnej w Gnieźnie bezskutecznie występują o zgodę na budowę 4 nowych świątyń: na Bartodziejach, Leśnym, Błoniu i Wyżynach^[212]
  • 3 marca powołanie Zespołu Nauczania Klinicznego w Bydgoszczy, podległego Akademii Medycznej w Gdańsku^[25]
  • 2 maja powołanie Okręgowego Urzędu Jakości i Miar w Bydgoszczy^[213]
  • 3 maja rozpoczęcie budowy osiedla Wyżyny w dwóch pierwszych sektorach B1 i B2; wykonawcą jest Bydgoski Kombinat Budowy Domów (B1) i Bydgoskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego (B2)^[213]; w listopadzie zostaje oddany do użytku pierwszy blok mieszkalny^[214]
  • 12 maja I sekretarz KC PZPR Edward Gierek w towarzystwie I sekretarza KW PZPR Józefa Majchrzaka zwiedza Pomorskie Zakłady Budowy Maszyn Makrum^[213]
  • 4 czerwca otwarcie w Zachemie oddziału barwników cjanutowych, dla zaopatrzenia w nie przemysłu polskiego i krajów socjalistycznych^[213]
  • 9 lipca września nowym przewodniczącym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (po Kazimierzu Maludzińskim) zostaje Franciszek Lech (do 1973)^[6]
  • 23 lipca podpisanie umowy o współpracy partnerskiej Bydgoszczy z miastem Kragujevac  Serbia^[164]; efektem współpracy jest m.in. ul. Bohaterów Kragujewca na Wyżynach i ul. Bydgoska w Jugosławii^[151]
  • w lecie akcja kulturalna „Bydgoszcz 71”, polegająca na występach i koncertach amatorskich zespołów w muszli koncerowej parku Ludowego; frekwencja wynosi 190 tys. widzów, a liczba zespołów: 91^[215]
  • 15 sierpnia konkurs rozpisany przez Stowarzyszenie Architektów Polskich na projekt nowej Wschodniej Dzielnicy Mieszkaniowej; pierwszą nagrodę uzyskuje praca Biura Projektów Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego „Inwestprojekt” w Katowicach^[216]
  • rozpoczęcie produkcji przez Bydgoski Kombinat Budowlany „Wschód” (fabryka domów) na Siernieczku^[4]
  • przy Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia powstaje orkiestra jazzowa kierowana przez Bogdana Ciesielskiego (działa do 1979)^[217]
  • Jan Wojnowski z Zawiszy Bydgoszcz zdobywa tytuł mistrza Europy w podnoszeniu ciężarów (waga piórkowa)^[142]
  • Filharmonia Pomorska odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy^[218].
• 1972
  • przebudowa bulwarów nad Brdą na odcinku 5 km od mostów kolejowych do mostu Pomorskiego
  • 7 stycznia oddanie do użytku 11-kondygnacyjnego hotelu Garnizonowego na osiedlu Leśnym^[219] wraz z Klubem Pomorskiego Okręgu Wojskowego^[220]
  • 14 stycznia w Filharmonii Pomorskiej występuje Witold Lutosławski^[220]
  • 15 lutego konferencja zatwierdzająca budowę Parku Kultury i Wypoczynku na terenie dawnego folwarku Myślęcinek^[181]; obszar 500 ha podzielony jest na sektory: parkowo-leśny, sportowo-rekreacyjny, wystawowo-dydaktyczny, usług centralnych oraz park rozrywki^[221]
  • 9 marca poświęcenie kaplicy św. Maksymiliana Kolbego na Osowej Górze, erygowanie parafii^[29]
  • 1 sierpnia oddanie do użytku największego w mieście hotelu Brda z 344 miejscami^[6]
  • w lecie akcja kulturalna „Bydgoszcz 72” w muszli koncerowej parku Ludowego; frekwencja wynosi 130 tys. widzów, a liczba zespołów: 95^[215]
  • 3 września na stadionie Zawiszy odbywają się Centralne Dożynki z udziałem około 45 tys. gości z całego kraju; na trybunie honorowej zasiadają: I sekretarz KC PZPR Edward Gierek, przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński, prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz, pierwsi sekretarze komitetów wojewódzkich PZPR z całego kraju oraz delegacje zagraniczne m.in. z Czerkas; południu w Myślęcinku odbywa się wystawa rolnicza (pawilony służą wystawom do lat 90. XX w.), a na kilku osiedlach – festyny dla mieszkańców^[220]
  • 16 września rewaloryzacja ulicy Jezuickiej na Starym Mieście^[220]; odremontowana kamienica nr 2 przekazana jest dla potrzeb TMMB, a kamienica nr 4 na siedzibę Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego; otynkowanie budynku Teatru Polskiego po 24 latach eksploatacji; działa 17 kin stałych i 1 letnie^[215]; liczba widzów w kinach wynosi 1,4 mln osób rocznie; powstają kluby kulturalne: „Centrum” przy ul. Moczyńskiego i „Odnowa” na Kapuściskach; działa 60 placówek kulturalno-oświatowych w gestii rad zakładowych, spółdzielni mieszkaniowych i organizacji społecznych oraz 190 amatorskich zespołów szkolnych^[217]
  • 15 października na stadionie Zawiszy odbywa się międzypaństwowy mecz reprezentacji Polski w piłce nożnej  Polska –  Czechosłowacja (3:0, bramki Kazimierz Deyna 2, Robert Gadocha)^[222]; później odbywają się Indywidualne Mistrzostwa Polski na Żużlu 1972, w których wygrywa Zenon Plech
  • 26 października radni fordońscy stosunkiem głosów 15-2-1 przyjmują projekt przyłączenia Fordonu do Bydgoszczy^[169] miasteczko liczy 8,7 tys. osób, a jedna piąta mieszkańców dojeżdża do pracy do Bydgoszczy^[169]
  • powołanie Studium Farmaceutycznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, które prowadzi w Bydgoszczy szkolenie farmaceutów z całego kraju^[150]
  • Jan Wróblewski z Bydgoszczy zdobywa tyuł mistrza świata w szybownictwie (klasa standard) na zawodach w USA; Bydgoszcz staje się na kilka lat najsilniejszym ośrodkiem gimnastyki w kraju; Zawisza zdobywa drużynowo i indywidualnie (Andrzej Szajna) mistrzostwa Polski; Elżbieta Kowalewska z Zawiszy zostaje mistrzem Europy w strzelectwie^[142]
  • zasypanie odcinka Kanału Bydgoskiego o długości 624 m wraz z dwoma śluzami (II i III) i mostem Władysława IV^[223]; powstaje dwujezdniowa ul. Czerwonej Armii (ob. ul. Focha)^[224]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej na Skrzetusku (ul. Karłowicza), otwarcie VII Liceum Ogólnokształcącego na os. Leśnym (pierwsze w mieście o profilu sportowym)^[6]
  • dwa przedsiębiorstwa w Bydgoszczy przekraczają zatrudnienie 5 tys. osób: Romet – 8,2 tys. i Zachem – 5,7 tys. (w województwie ponadto Elana w Toruniu i Stomil w Grudziądzu)^[141]
• 1973
  • 1 stycznia przyłączenie do Bydgoszczy Fordonu (tarasu dolnego – obszar 830 ha)^[6]
  • 4 stycznia uruchomienie przy ul. Dąbrowa Fabryki Form Metalowych Formet, należącego do Bydgoskiej Fabryki Narzędzi „Befana”^[225]
  • 4 stycznia ukazuje się pierwszy numer tygodnika społeczno-kulturalnego „Fakty” (następca „Pomorza” 1955–1972, red. Jan Górec-Rosiński)^[6]
  • 30 stycznia zgoda władz na budowę kościoła dla Wyżyn i Kapuścisk^[29]; Służba Bezpieczeństwa ocenia, że na 91 bydgoskich duchownych, 12 jest negatywnie ustosunkowanych do PRL i poddaje ich obserwacji^[212]
  • w maju i czerwcu Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy reaktywuje „Dni Bydgoszczy” (zał. 1937); odtąd impreza odbywa się corocznie mając charakter ciągu imprez plenerowych, kulturalnych, sportowych, koncertów, jarmarków, kiermaszy, wystaw, projekcji filmowych^[217]
  • ustawienie pierwszych rzeźb galerii pomników kompozytorów i wirtuozów (Fryderyk Chopin i Ignacy Paderewski) w dzielnicy muzycznej^[226]
  • w czerwcu w wyniku reformy administracyjnej przywrócona jest funkcja prezydenta miasta, który stanowi organ wykonawczy Miejskiej Rady Narodowej; nowym prezydentem Bydgoszczy zostaje Wincenty Domisz (do 1982)^[6]
  • 16 sierpnia oddanie do użytku 11-kondygnacyjnego domu studenckiego Wyższej Szkoły Nauczycielskiej przy ul. Ogińskiego^[225]
  • 1 września oddanie do użytku pierwszej szkoły podstawowej na Wyżynach (kolejne dwie powstają w 1974 i 1979), otwarcie VIII Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Kcyńskiej, przeniesienie IV LO do nowego budynku przy ul. Gdańskiej^[6]
  • 3 września na osiedlu Błonie odsłonięta jest tablica pamiątkowa 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich, a 1 października kawiarnia „Baśka” i restauracja „Michał”^[225]
  • we wrześniu rozpoczęcie prac przy budowie Społecznego Ośrodka Krzewienia Kultury i Sztuki (siedziba opery) przez Bydgoskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego^[216]; palowanie trwa 3 lata, a postęp prac hamuje brak materiałów i mocy przerobowych^[227]
  • 11 października otwarcie Muzeum Tradycji Pomorskiego Okręgu Wojskowego^[228]
  • 12 października otwarcie Spółdzielczego Domu Handlowego „Rywal” przy ul. Gdańskiej^[6]
  • 13 listopada zatwierdzenie koncepcji zagospodarowania Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku^[32]; park podworski zostaje przeznaczony pod Ogród Botaniczny, część Lasu Gdańskiego na Ogród Fauny Polskiej Zoo i lunapark; a polana pod skarpą na system stawów, zasilanych przez lokalne cieki wodne; na Zboczu Fordońskim planuje się utworzenie toru saneczkowego (600 m), stoku narciarskiego z wyciągiem, małej skoczni narciarskiej, zaś na dolnym tarasie wielu urządzeń rekreacyjnych, m.in. lodowisk, ścieżki zdrowia, boisk, pawilonów, estrad, sal kinowych i klubowych^[229]
  • 12 grudnia powstaje Północny Oddział Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego z prezesem Ryszardem Jasińskim, który od 1974 organizuje cykliczny festiwal Pomorska Jesień Jazzowa^[45]; współpracują z nim m.in. 2 plus 1, Budka Suflera, Perfekt, Marek i Wacek, Andrzej Rosiewicz, Irena Jarocka, Czesław Niemen, Wojciech Karolak, Stanisław Sojka^[217]; w latach 80. bydgoski Oddział PSJ obejmuje 17 na 49 istniejących wówczas województw i ma swoje biura w Bydgoszczy, Toruniu, Poznaniu, Szczecinie i Gdańsku
  • oddanie do użytku mostu drogowego nad Kanałem Bydgoskim (stalowy)^[116]
  • otwarcie przy Pomorskiej Rozgłośni Radiowej samodzielnej redakcji telewizyjnej, podlegającej TVP Gdańsk^[127]; 1 lipca utworzenie Telewizyjnego Ośrodka Nadawczego nr 2 w Śródmieściu, co umożliwia odbiór 2 programu TVP, oraz w kolorze^[6]
  • ukończenie budowy osiedla Bartodzieje I i II wraz z osiedlem przy ul. Żmudzkiej (10 tys. osób) złożonego z budynków 11-kondygnacyjnych^[230]
  • rozpoczęcie budowy alei Wojska Polskiego z Kapuścisk do Błonia^[6]; budowa drugiego toru linii tramwajowej wzdłuż ul. Szpitalnej oraz pętli końcowej przy ul. Glinki^[85]
  • powstaje klub „Medyk” dla pracowników służby zdrowia, a w latach 80. także studentów Akademii Medycznej^[217]
  • oddanie do użytku gmachu Wojewódzkiego Ośrodka Kształcenia Ideologicznego przy ul. 3 Maja^[97]
  • przekształcenie Szpitala im. dr. A. Jurasza w Szpital Wojewódzki, w którym odbywają się zajęcia dydaktyczne studentów Zespołu Nauczania Klinicznego AM w Gdańsku^[25]
  • chłoporobotnicy stanowią 32% zatrudnionych w gospodarce Bydgoszczy; spada wydajność pracy, ok. 15% roboczogodzin jest tracona na absencje, w zakładach szerzą się kradzieże towarów deficytowych (np. śrub, gwoździ, farb, produktów spożywczych)^[141]
  • opracowanie projektu zagospodarowania dzielnicy Fordon na 50 tys. mieszkańców na terenie 700 ha; do 1975 powstaje nowy projekt dla 100 tys. mieszkańców na terenie 3500 ha na dwóch poziomach – tarasie dolnym i górnym; kolejny plan z 1980 przewiduje budowę dzielnicy dla 160 tys. mieszkańców wraz ze szpitalem onkologicznym, elektrociepłownią i oczyszczalnią ścieków^[169]; na szczeblu centralnym powstaje koncepcja aglomeracji bydgosko-toruńskiej^[6]
  • narasta problem zanieczyszczenia środowiska naturalnego w Bydgoszczy; w rejonie EC-I opada 738 ton pyłów na km², a w rejonie dworca kolejowego – 335 ton, wobec dopuszczalnej normy 250 ton/km²; kąpiel w Brdzie stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia; Wisła w Brdyujściu zanieczyszczona jest fenolem z Zachemu; miasto nie ma oczyszczalni ścieków, zapełnione są wysypiska śmieci: na Bielawach i Bydgoszcz Wschód^[231]
  • liczba mieszkańców Bydgoszczy osiąga 300 tys.^[6]
• 1974
  • 1 stycznia prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje nową parafię NMP z Góry Karmel na osiedlu Miedzyń^[29]
  • 16 stycznia oddanie do użytku wiaduktów warszawskich w ciągu ul. Fordońskiej^[5]
  • 16 lutego otwarcie Bydgoskiego Domu Technika NOT według projektu inż. Stefana Klajbora w parku Władysława Jagiełły^[36]
  • 25 lutego obraduje I Bydgoski Sejmik Kultury, który postuluje m.in. integrację instytucji kulturalnych^[133]; 1 maja ukazuje się po raz pierwszy Bydgoski Informator Kulturalny^[232]
  • Estrada Bydgoska organizuje ok. 500 imprez artystycznych rocznie m.in. w hali Astorii, kinoteatrach, amfiteatrach: Zawiszy i parku Ludowego, w Myślęcinku; obejmuje patronatem działalność rozrywkową w lokalach gastronomicznych w Bydgoszczy i Toruniu^[217]
  • 8 kwietnia Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domków Jednorodzinnych rozpoczyna budowę 140 domków dla pracowników resortu budownictwa na osiedlu Glinki^[204]
  • 6 czerwca w Bydgoszczy przebywa delegacja partyjno-rządowa NRD z I sekretarzem KC Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności Erichem Honeckerem; goście w towarzystwie Edwarda Gierka i Piotra Jaroszewicza składają wieniec pod pomnikiem ofiar faszyzmu na Starym Rynku; południu odwiedzają Elanę w Toruniu, a nazajutrz udają się do Włocławka^[204]
  • 3 maj otwarcie Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki przy ul. A. Jurasza^[233].
  • 12 lipca Zakłady Chemiczne Zachem rozpoczynają budowę ośrodka sportowo-rekreacyjnego „Chemik” (22 ha) na Wyżynach^[204]; do końca lat 70. XX w. w czynie społecznym powstają^[234]: stadion piłkarski „Chemik” (15 tys. miejsc), boiska treningowe, hala sportowa (700 miejsc) oraz restauracja; nie dochodzi do skutku budowa m.in. basenu krytego i otwartego^[193].
  • 18 lipca wmurowanie kamienia węgielnego pod szpital im. dr. Biziela; decyzja o budowie Szpitala Wojskowego; rozbudowa Szpitala Wojewódzkiego im dr. A. Jurasza dla potrzeb tworzącej się Akademii Medycznej; w ramach reformy służby zdrowia powstaje Wojewódzki Szpital Zespolony, w którego skład wchodzą szpitale: im dr A. Jurasza, Obserwacyjno-Zakaźny, Dziecięcy oraz Gruźlicy i Chorób Płuc^[25]; powstaje Ośrodek Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, jeden z pierwszych w Polsce^[75]
  • 20 lipca otwarcie Młodzieżowego Domu Kultury nr 1 przy ul. Baczyńskiego na Kapuściskach^[6]
  • 22 lipca otwarcie Pałacu Młodzieży (Młodzieżowy Dom Kultury, Techniki i Sportu), najważniejszej placówki nauczania i wychowania pozaszkolnego w Bydgoszczy i województwie^[6]; już przed oficjalnym otwarciem pracuje tu 119 zespołów zrzeszających 2,5 tys. młodzieży w wieku od 5 lat do klasy maturalnej
  • 20 sierpnia otwarcie Ronda XXX-lecia u zbiegu ulic: Jagiellońskiej, Bernardyńskiej i 3 Maja z przejściem podziemnym^[204]; zakończenie rozbudowy dwujezdniowej ul. Jagiellońskiej^[85]
  • 20 sierpnia powołanie Wyższej Szkoły Pedagogicznej^[235]
  • 23 września uchwała WRN o rewaloryzacji zespołu staromiejskiego w Bydgoszczy, która obejmuje m.in. uporządkowanie sieci handlowej, remonty fasad budynków; rewaloryzację Wyspy Młyńskiej; do 1980 remonty prowadzone są na ul.: Jezuickiej, Przyrzecze, Długiej, Mostowej, Starym Rynku; w parterach kamienic lokowane są m.in. „Moda Polska”, „Pollena”, „Cepelia”, kwiaciarnie WPHS, cukiernie „Jutrzenka”, kawiarnie itp.^[204]; następuje likwidacja trakcji tramwajowej z obszaru Starego Miasta i wyprowadzenie jej na obrzeża (ul. Focha, Jagiellońska, Bernardyńska); likwidacja ruchu kołowego na ul. Długiej i Starym Rynku, przekształcenie w deptaki ul. Mostowej i Magdzińskiego^[236]
  • 1 października powstaje w Bydgoszczy filia Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi^[45]; uczelnia posiada Wydział Instrumentalny, na którym studia rozpoczyna 25 osób^[204]
  • 4 października mocą rozporządzenia Rady Ministrów powstaje Akademia Techniczno-Rolnicza im. J.J. Śniadeckich w Bydgoszczy z połączenia Wyższej Szkoły Inżynierskiej i filii Akademii Rolniczej w Poznaniu^[5] oraz Wyższa Szkoła Pedagogiczna z przekształcenia Wyższej Szkoły Nauczycielskiej^[5]; 27 sierpnia studenci Akademii Rolniczej otrzymują dom studenta dla 328 osób^[204]; 19 lipca wmurowany jest akt erekcyjny pod budowę campusu szkół wyższych w Bydgoszczy-Fordonie, równolegle do budowy kampusu UMK w Toruniu^[91]
  • 23 października powstaje koncepcja trasy N-S, która ma przejąć ruch tranzytowy w kierunku północ-południe w Bydgoszczy^[204]
  • oddanie do użytku pierwszego w mieście przejścia podziemnego przy rondzie XXX-lecia PRL^[237]
  • powstaje park Centralny, kąpielisko przy Balatonie na Bartodziejach oraz tereny zielone na osiedlach Błonie i Wyżyny^[181]
  • powstanie Wyższej Szkoły Pedagogicznej z przekształcenia Wyższej Szkoły Nauczycielskiej^[238]
  • w Bydgoszczy powstaje pierwsza sekcja lotniarska w Polsce^[94]
  • oddanie do użytku Wojewódzkiej Komendy Milicji Obywatelskiej przy ul. Powstańców Wlkp. według proj. arch. Tadeusza Czerniawskiego(otrzymał tytuł Mister Budownictwa)^[238]
  • rozpoczęcie budowy osiedla Bartodzieje III złożonego z budynków 5-kondygnacyjnych produkcji Bydgoskiego Kombinatu Budowlanego „Wschód”^[230]
  • modernizacja ul. Chodkiewicza; powstaje dwutorowa linia tramwajowa zakończona pętlą przy ul. Wybickiego^[85]
  • zamknięcie starej gazowni miejskiej przy ul. Jagiellońskiej^[6]; trwa konwersja zasilania na gaz ziemny^[6]
  • zainicjowanie współpracy partnerskiej między Bydgoszczą, a miastem Pitesti w Rumunii; kontakty odbywają się tylko na szczeblu władz partyjnych^[151]
  • w kartotekach milicyjnych odnotowanych jest 1109 „pasożytów społecznych”, tzn. ludzi unikających nauki i pracy, alkoholików, recydywistów lub opozycjonistów kontestujących PRL^[239]
  • bydgoska redakcja telewizyjna wykazuje dużą aktywność; w ogólnopolskich programach w 1974 ukazuje się 1100 bydgoskich materiałów filmowych^[163]
  • pogorszenie jakości wody w Brdzie z powodu kierowania do rzeki ścieków z Chojnic i Tucholi; okrzemki zatykają filtry w ujęciu wody na Czyżkówku^[112]
  • pierwsze symptomy kryzysu gospodarczego, po kilku latach nadmiernych inwestycji występują opóźnienia na 25% placach budów, załamywanie równowagi pieniężnej powodujące braki na rynku (kolejki, braki mięsa i innych artykułów spożywczych)^[240]; władze podwyższają ceny wyrobów alkoholowych o 25–40%^[239]
• 1975
  • 19 stycznie przekazanie do użytku Pałacu Młodzieży^[241]
  • 11 lutego konferencja I sekretarza KW PZPR Józef Majchrzaka, w której nakreśla problemy województwa bydgoskiego: zaległości w wykonaniu planów produkcyjnych cukru (bydgoskie słynie z produkcji tego wyrobu), stały brak równowagi rynkowej, brak materiałów, narzędzi, mocy przerobowych, opóźnienia w oddawaniu obiektów, niedoinwestowanie transportu; zaległości w budownictwie przemysłowym^[240]
  • 13 lutego obraduje II Bydgoski Sejmik Kultury, który postuluje m.in. utworzenie filii teatru lalkowego i klasy baletowej w średniej szkole muzycznej^[133]
  • pierwsza edycja „Bydgoskich Teatraliów” (od 1977 Przegląd Amatorskich Teatrów Małych Form)^[6]
  • 29 marca oddanie do użytku nowego dworca autobusowego PKS przy ul. Jagiellońskiej według projektu Biura Projektów Zaplecza Samochodowego we Wrocławiu^[242]
  • 1 czerwca w wyniku reformy administracyjnej dotychczasowe województwo bydgoskie zostaje podzielone na trzy mniejsze: bydgoskie, toruńskie i włocławskie; wśród nowych 49 województw, bydgoskie jest stosunkowo duże obszarowo (3 miejsce) oraz ludne (8 miejsce w kraju); zamieszkuje je 995 tys. osób (w 1998 – 1,133 mln)^[243][244]
  • władze centralne PZPR nakazują Bydgoszczy przekazanie na rzecz Piły prawa do kontaktów partnerskich partyjno-państwowych z miastem Schwerin w NRD; pozostają jedynie kontakty sportowe i kulturalne^[151]
  • 18 czerwca oddanie do użytku strzelnicy sportowej przy ul. Toruńskiej 30^[242]
  • 21 czerwca na stadionie Zawiszy odbywają się międzynarodowe zawody lekkoatletyczne Grand Prix Brdy 1975, 27–29 czerwca Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1975^[74], 6–7 września Puchar Europy w Wielobojach 1975; Andrzej Szajna z Zawiszy Bydgoszcz zdobywa tytuł mistrza Europy w gimnastyce^[142]
  • w czerwcu w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku działa pierwsze w mieście kino samochodowe^[182]
  • 16 lipca oddanie do użytku zmodernizowanej ul. Nakielskiej, ronda Toruńskiego oraz alei Wojska Polskiego między ul. Szpitalną, a osiedlem Wyżyny B-1^[242]
  • 28 lipca Muzeum Miejskie przekształca się w Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy obejmujące zasięgiem województwo bydgoskie^[176]; rozpoczyna się przejmowanie na cele muzealne obiektów na Wyspie Młyńskiej
  • 31 sierpnia odsłonięcie Pomnika Poległych w Dolinie Śmierci według projektu Józefa Makowskiego
  • 1 września powołanie bydgoskiej filii Akademii Medycznej w Gdańsku; uruchomienie 19 klinik i zakładów medycznych w szpitalu im. dr A. Jurasza; rozbudowa szpitala dla potrzeb akademickich^[25]
  • w Bydgoszczy studiuje 11,1 tys. osób, w tym 6,3 tys. na ATR, 4,7 tys. na WSP^[183]; liczba absolwentów uczelni bydgoskich (1479) jest wyższa, niż absolwentów UMK w Toruniu (985); trend umacnia się w kolejnych latach^[141]
  • decyzja w sprawie budowy Regionalnego Centrum Onkologii w Bydgoszczy dla województw: bydgoskiego, toruńskiego, włocławskiego, olsztyńskiego i pilskiego^[25]
  • 7 września na Kanale Bydgoskim odbywają się XXII Wędkarskie Mistrzostwa Świata z udziałem 80 zawodników z 16 krajów^[245]
  • 25 listopada rozpoczyna działalność „Dom Sztuki Ludowej” prowadzony przez Cepelię, trzeci po Szczecinie i Gdyni, oddany do użytku w ramach rewaloryzacji bydgoskiej starówki^[242]
  • ukończenie drogowego Węzła Grunwaldzkiego; w miejsce zlikwidowanego węzła torowego przy ul. Świętej Trójcy powstaje dwutorowa linia tramwajowa wzdłuż ul. Focha; kilka lat później z węzłem połączona jest ul. Królowej Jadwigi^[85]
  • ukończenie budowy wschodniej części osiedla Leśnego złożonej z budynków 5- i 11-kondygnacyjnych^[96]
  • następuje ukończenie budowy nowego budynku Komitetu Miejskiego PZPR przy ul. Jagiellońskiej^[246]
  • miejska organizacja PZPR liczy 30 tys. członków w ponad 400 podstawowych organizacjach partyjnych; stosunkowo dużo członków liczy w Bydgoszczy Stronnictwo Demokratyczne, zaś niewielu – Zjednoczone Stronnictwo Ludowe^[244]
  • od 1970 roczne tempo wzrostu produkcji przemysłowej w Bydgoszczy sięga 11%; następuje rozbudowa Rometu, Zachemu, Eltry, Telfy, Makrum, ZNTK, Stomilu, Jutrzenki, Formetu, Fotonu, Bydgoskich Fabryk Mebli^[6]; w produkcji globalnej dominuje przemysł elektromaszynowy (50%), chemiczny (22%), przemysł spożywczy (11%) i lekki (9%)^[6]
  • Zakłady Rowerowe Predom-Romet zatrudniają 8026 osób będąc największym przedsiębiorstwem w województwie bydgoskim; rowery i motorowery z zakładu znane są w całej Polsce i w krajach socjalistycznych, eksport prowadzony jest także do niektórych krajów zachodnich^[105]
  • narastają problemy gospodarki socjalistycznej wynikające z braku konkurencji na rynku pracy: brakoróbstwa, marnotrawstwa, małej wydajności pracy, absencji pracowników, kradzieży, biurokracji^[105]; problemem jest niska jakość wyrobów, gdyż szwankuje nadzór, występuje duża fluktuacja kadr, stosowane są wadliwe lub zastępcze materiały; wobec braku przymusu ekonomicznego załogi nie są zainteresowane zwiększaniem wydajności pracy, ani wysoką jakością wyrobów^[240]
• 1976
  • 4 marca obraduje III Bydgoski Sejmik Kultury, który postuluje m.in. utworzenie impresariatu w dziedzinie imprez artystycznych^[133]; ma miejsce pierwsza Bydgoska Wiosna Poetycka^[94]; latem w hali Astorii występuje brytyjski zespół muzyki pop i country rock Smokie^[217]
  • w marcu powołanie Społecznego Komitetu Budowy Toru Kartingowego; praca odbywa się przez 3 lata w czynie społecznym przedsiębiorstw, szkół i mieszkańców^[234]
  • 4 kwietnia rozpoczęcie modernizacji ul. Mostowej, która staje się deptakiem dla pieszych^[247]
  • 30 kwietnia oddanie do użytku budowanej od 1973 nowej siedziby Telkom-Telfa w Brdyujściu^[248]
  • 3 maja uchwalenie II Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego Bydgoszczy na lata 1971–1990; Bydgoszcz określona jest największym miastem aglomeracji dolnej Wisły i centralnym węzłem aglomeracji bydgosko-toruńskiej; plan zakłada dwukrotne zwiększenie obszaru miasta i wzrost liczby mieszkańców o 50% (do 437 tys. w 1990); nowe dzielnice mieszkaniowe to Fordon (100 tys.) i Myślęcinek-Maksymilianowo (40 tys.), budownictwo jednorodzinne ma rozwijać się na Osowej Górze, Miedzyniu, Czyżkowku i w Białych Błotach, a przemysł w Łęgnowie i Otorowie nad Wisłą^[174]
  • 23 czerwca wystąpienie w telewizji premiera Piotra Jaroszewicza, który zapowiada podwyżki cen; wobec akcji protestacyjnych w 97 zakładach w kraju, a zwłaszcza strajków w Ursusie, Płocku i Radomiu, rząd 25 czerwca wycofuje podwyżki; w Bydgoszczy następuje masowy wykup towarów w sklepach, przerwy w pracy w dwu zakładach (Stomil i Ema-Apator), wzmożenie inwigilacji społeczeństwa przez SB i MO, represje wobec 85 osób w Stomilu^[240]
  • 26 czerwca na Starym Rynku odbywa się reżyserowany przez funkcjonariuszy PZPR wiec poparcia dla Edwarda Gierka; według danych partii bierze w nim udział 20 tys. osób; 28 czerwca wiece mają miejsce w niektórych zakładach bydgoskich^[240]
  • 25–27 czerwca na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1976^[74]
  • 6 lipca zatwierdzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dzielnicy Fordon; docelowe zasiedlenie ma wynieść 160 tys. mieszkańców, w tym 87 tys. na dolnym tarasie w 5 osiedlach i 73 tys. na tarasie górnym w 4 osiedlach^[216]; na 8% powierzchni dzielnicy planowana jest budowa wieżowców 24-kondygnacyjnych^[249]
  • 13 lipca otwarcie zakładu mleczarskiego na Osowej Górze^[247]; oddanie do użytku oczyszczalni ścieków dla potrzeb dzielnicy składowo-przemysłowej Osowa Góra
  • 21 lipca oddanie do użytku Szpitala XXX-lecia PRL przy ul. K. Ujejskiego^[250]
  • 4 sierpnia powstaje Międzynarodowy Hotel Studencki w akademiku WSP przy ul. Łużyckiej 24^[247]
  • 15 sierpnia prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje parafię pw. Świętych Polskich Braci Męczenników na Wyżynach; trwa budowa świątyni przez wolontariuszy (do 1982)^[29]; rozbiórka kościoła staroluterańskiego przy ul. Poznańskiej, należącego do parafii ewangelicko-augsburskiej, w którym również odprawiano nabożeństwa kościoła prawosławnego^[46]
  • 22 sierpnia oddanie do użytku dwujezdniowej alei Wojska Polskiego od ul. Szpitalnej do Zakładów Chemicznych Zachem^[247]; powstaje linia tramwajowa z Kapuścisk na Wyżyny^[85] oraz drugi tor od ul. Szpitalnej do pętli przy ul. Chemicznej^[85]
  • ukończenie budowy osiedla Kapuściska III (5 tys. osób) na południe od al. Wojska Polskiego^[197]
  • latem i jesienią perturbacje w gospodarce miasta: brak cukru i mięsa, natychmiastowy wykup towarów, które pojawiają się w sklepach; wprowadzenie kartek na cukier; rozpoczyna się kryzys w przemyśle, inwestycjach, budownictwie^[240]
  • 1 września z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy z wieży kościoła Klarysek grany jest dwa razy dziennie hejnał Bydgoszczy^[247]
  • 27 września przedłużenie ul. Markwarta do nowo budowanej ul. Sułkowskiego^[247]
  • rozpoczyna działalność Wyższe Misyjne Seminarium Duchowne Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy przy placówce prowincjalnej duchaczy^[251]
  • założenie chóru chłopięco – męskiego „Schola Cantorum Coronoviensis”^[165].
  • w Bydgoszczy funkcjonują 34 biblioteki (z filiami), a liczba wypożyczeń sięga 1,3 mln rocznie; działają 4 teatry i instytucje muzyczne (2 tys. przedstawień, 719 tys. widzów); w 16 kinach seanse ogląda 1,6 mln osób rocznie^[183]
  • następuje ukończenie budowy 9-kondygnacyjnego budynku dyrekcji Bydgoskich Fabryk Mebli przy ul. Jagiellońskiej^[252]
  • duże przedsiębiorstwa (np. Zachem, Makrum, Romet, ZNTK) posiadają bogatą infrastrukturę pozaprodukcyjną, co nie byłoby możliwe w gospodarce rynkowej np. własne gospodarstwa rolne, zakłady żywienia zbiorowego, ośrodki wypoczynkowe, zakładowe osiedla mieszkaniowe, hotele robotnicze, transport osobowy, szkoły przyzakładowe, sklepy, przychodnie, żłobki, przedszkola, ogrody działkowe^[141]
  • brakoróbstwo w niektórych zakładach; odbiorca z RFN wycofuje do Polski 9 wagonów towaru z Bydgoskich Fabryk Mebli wskutek wad i niekompletności wyrobow (brak drzwi, szuflad); straty 12 ton wadliwie wykonanych barwników w Zachemie; zepsucie dużych partii nietrwałej żywności wskutek wyłączeń prądu itp.^[240]; zapewniony zbyt wyrobów niezależnie od ich jakości zniechęca do unowocześniania produkcji^[105]
  • narasta kryzys mięsny, województwo bydgoskie jest zaliczane do II strefy zaopatrzenia, poszkodowane wobec np. Warszawy; mięso jest towarem deficytowym, co wynika z braku równowagi rynkowej, zbiurokratyzowanego centralnego rozdzielnictwa, ograniczeń indywidualnego rolnictwa na rzecz PGR-ów, brakami pasz oraz powierzchni chłodniczych; wędliny najbardziej poszukiwane (szynki, balerony) w znikomej ilości są kierowane na rynek bydgoski i przeznaczone głównie dla nomenklatury (partia, służby siłowe, wojsko)^[240]
  • w Bydgoszczy w 1976 oddanych jest 4,5 tys. nowych mieszkań, co jest maksymalną liczbą w okresie powojennym; w kolejnych latach plany budownictwa nie są już dotrzymywane^[6]
• 1977
  • 19 stycznia rozpoczęcie prac przy budowie mostów Solidarności (pasmo tramwajowe oraz jezdnia północna) przez Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych^[253]
  • 28 lutego oddanie do użytku Domu Pomocy Społecznej przy ul. Łomżyńskiej^[253]
  • w czerwcu katastrofa ekologiczna na Okolu wskutek awarii w Zakładach Chemii Gospodarczej „Pollena”; do atmosfery dostają się gazy i pyły, które niszczą ogródki działkowe, zieleń oraz podtruwają mieszkańców^[102]
  • w czerwcu w Bydgoskim Kongresie Eucharystycznym w kościele MBNP uczestniczą kardynałowie: Stefan Wyszyński i Karol Wojtyła^[29]; 30 listopada prymas eryguje nową parafię Matki Bożej Zwycięskiej na Bartodziejach^[29]
  • w lipcu pierwsze Bydgoskie Impresje Muzyczne, organizowane corocznie przez Pałac Młodzieży; w imprezach uczestniczy kilka tys. młodzieży głównie z krajów socjalistycznych^[45]
  • 21 lipca oddanie do użytku estakady nad jarem przy ul. Niziny, która łączy Wyżyny ze Wzgórzem Wolności^[253]
  • 29–31 lipca na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1977^[74], a na nie w pełni ukończonym kartodromie Kartingowe Mistrzostwa Europy^[254]
  • 8 sierpnia poszerzenie obszaru miasta do 17 442 ha w związku z koniecznością zapewnienia rezerw terenu pod dzielnicę mieszkaniową w Fordonie, Leśny Park Kultury i Wypoczynku, oczyszczalnię ścieków i kompleks utylizacji odpadów^[6]; nowo przyłączone tereny mają powierzchnię 5632 ha, natomiast oddane gminie Nowa Wieś Wielka – 944 ha (Emilianowo); do Bydgoszczy przyłączone są wsie: Czarnówczyn (619 ha), Łoskoń (843 ha), Smukała Dolna (154 ha), Łęgnowo Wieś (457 ha), Plątnowo (179 ha), a także częściowo wsie: Wypaleniska (154 ha), Mariampol (673 ha), Myślęcinek (296 ha), Niemcz (2052 ha), Zamczysko (105 ha)^[6]
  • w sierpniu Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin tworzy własny ogród botaniczny na północnych obrzeżach Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku; stary Ogród Botaniczny przy ul. Niemcewicza staje się parkiem miejskim i wyposażony w rzeźby Stanisława Horno-Popławskiego^[56]
  • 6 października przekazanie do użytku pierwszych obiektów Akademii Techniczno-Rolniczej w Fordonie (Instytut Telekomunikacji i Elektrotechniki, akademiki, stołówka)^[255]; w inauguracji roku akademickiego uczestniczy Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński^[253]
  • ukończenie budowy osiedla Kapuściska IV (1,3 tys. osób)^[197]; rozpoczyna się budowa osiedli: Szwederowo Południe, Wzgórze Wolności oraz Kapuściska V (2 tys. osób), gdzie bloki buduje Spółdzielnia Mieszkaniowa „Jedność”; powstaje koncepcja osiedla Szwederowo Północ^[256]; na Wyżynach mieszka 33 tys. ludzi; problemem są braki ciepłej wody i niedogrzewanie mieszkań^[253]
  • oddanie do użytku mostu drogowego w Smukale (prefabrykaty zespolone)^[116]
  • miasto uchwala „Program Rozwoju Urządzeń Komunalnych w mieście Bydgoszczy do 1990”, w którym zakłada się przejście trakcji tramwajowej z toru wąskiego (1000 mm) na normalny (1435 mm) m.in. na górnym tarasie miasta od Zachemu do Błonia^[85]; komunikacja z Bydgoszczy do Fordonu ma odbywać się poprzez Szybką Kolej Miejską rozdzieloną na dwie linie: wzdłuż linii kolejowej oraz od ul. Toruńskiej poprzez Brdę i ul. Witebską^[85]
  • oddanie do użytku ronda Wielkopolskiego (projekt Janusz Budkiewicz)^[257].
  • ogólnopolska konferencja „Problemy projektowania i realizacji wielkich zespołów mieszkaniowych przykładzie Fordonu w Bydgoszczy”, zorganizowana przez Towarzystwo Urbanistów Polskich; omawiany jest m.in. temat roli dzielnicy Fordon w aglomeracji bydgosko-toruńskiej oraz problem skomunikowania Fordonu z miastem^[258]
  • wprowadzenie budowy Opery w Bydgoszczy do budżetu centralnego; wkrótce potem premier Piotr Jaroszewicz wstrzymuje inwestycję ze względów oszczędnościowych, jednak decyzji tej nie podporządkowuje się I sekretarz KW PZPR Józef Majchrzak, który nakazuje kontynuowanie budowy, narażając się zwierzchnikom z Warszawy^[227]
  • oddanie do użytku budynków Akademii Medycznej w sąsiedztwie szpitala im. dr A. Jurasza: zakładów Patomorfologii, Medycyny Sądowej i Farmakologii, otwarcie kliniki Psychiatrii przy ul. Łomżyńskiej, Zakładu Higieny i Epidemiologii przy Szpitalu Obserwacyjno-Zakaźnym^[25]
  • nateżenie ruchu na ulicy Jagiellońskiej wynosi 690 pojazdów na godzinę^[259]
  • zakłady przemysłowe emitują codziennie do Brdy 125 tys. m³ ścieków, których stężenie na miejskim odcinku rzeki wynosi 1:15; Zachem emituje do Wisły 90 tys. m³ ścieków oczyszczonych tylko mechanicznie, a na 60 ha zakładu znajduje się obszar klęski ekologicznej^[102]
  • codziennie ze środków masowej komunikacji w Bydgoszczy korzysta pół miliona pasażerów na 10 liniach tramwajowych i 18 autobusowych^[253]
• 1978
  • 11 stycznia powstaje koncepcja Miejskiego Ogrodu Botanicznego w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku autorstwa prof. Edwarda Bartmana z SGGW w Warszawie^[56]
  • 2 lutego prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje parafię Chrystusa Króla na Błoniu^[29]
  • 16 kwietnia podział Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w Bydgoszczy na zbór Zielonoświątkowy i zbór Ewangelicznych Chrześcijan^[46]
  • 3–8 czerwca katastrofa ekologiczna na Brdzie; osady ściekowe poruszone przez bagrowarki powodują zanik tlenu w wodzie i masowe śnięcie ryb; powierzchnia toru regatowego jest zanieczyszczona olejami i smarami z bazy Żeglugi Bydgoskiej i pokryta martwymi rybami^[112]
  • 20 lipca otwarcie Ogrodu Fauny Polskiej w Myślęcinku, który dysponuje ok. 100 zwierzętami^[123]; otwarcie wiaduktu kolejowego nad ul. Grunwaldzką
  • latem na Wyspie Młyńskiej i bulwarach nad Brdą kręcone są zdjęcia do kryminału psychologicznego „Wśród nocnej ciszy” reż. Tadeusza Chmielewskiego^[260]
  • 21 grudnia otwarcie Domu Kultury „Bartosz” Spółdzielni Mieszkaniowej Zjednoczeni na Bartodziejach^[261]
  • inauguracja Sceny Studyjnej przy Teatrze Polskim; założenie Wojewódzkiego Klubu „Melpomena” (od 1979 Bydgoskie Towarzystwo Teatralne); odbywają się I Bydgoskie Spotkania Teatralne^[94] oraz pierwsze ogólnopolskie Bydgoskie Dni Literatury^[6]
  • ukończenie budowy osiedla Kapuściska V (2 tys. osób) przy ul. Sandomierskiej^[197]; Bartodzieje zamieszkuje już 26 tys. osób^[230]
  • 9% mieszkańców Bydgoszczy jest zakwalifikowanych do grup inwalidzkich, co uprawnia do pozyskiwania świadczeń od państwa^[244]
  • infrastruktura sportowa Bydgoszczy składa się m.in. z 7 stadionów (w tym 4 duże), 10 pływalni (w tym 4 kryte), 91 sal gimnastycznych (w tym 78 przyszkolne), 17 przystani sportów wodnych, sztucznego lodowiska, hal sportowych itd.^[6]
• 1979
  • w styczniu i lutym trwa zima stulecia w Polsce; Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w Bydgoszczy transportuje chorych z zasypanych śniegiem wsi do szpitali, dowozi żywność, ratuje osoby uwięzione w zaspach^[262]
  • 30 kwietnia założenie pierwszego w kraju Muzeum Pamiątek Nauczycielskich^[263]
  • na kartodromie odbywają się Kartingowe Mistrzostwa Europy z udziałem 100 zawodników z 15 krajów^[254], a na stadionie Zawiszy Mistrzostwa Europy Juniorów w Lekkoatletyce 1979 z udziałem 1000 zawodników z 27 krajów^[264]; w czerwcu w Bydgoszczy odbywa się VI Ogólnopolska Spartakiada Młodzieży z udziałem kilkunastu tysięcy zawodników; pierwsze miejsce wśród 737 klubów w kraju uzyskuje Zawisza Bydgoszcz, który wyprzedza Legię Warszawa i Wartę Poznań^[264]
  • trwa budowa osiedli mieszkaniowych: Wzgórze Wolności i Szwederowo Południe^[265]; wciąż opóźniane jest rozpoczęcie prac budowlanych w Nowym Fordonie^[169]
  • 22 lipca oddanie do użytku wantowej kładki dla pieszych nad Brdą przy ul. Krakowskiej – dar dla miasta od Pomorskiego Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego^[116]
  • 16 czerwca powstaje Galeria Autorska Jana Kai i Jacka Solińskiego – jedna z pierwszych prywatnych galerii sztuki w Polsce^[266]
  • w czerwcu przy ul. Piotra Skargi 7 powstaje Międzynarodowe Centrum Dokumentacji i Informacji Technik Animacji Muzycznej^[267], stacja naukowa Instytutu Muzykologicznego Uniwersytetu Warszawskiego^[45] oraz Izba Tradycji Bydgoskich Dróg Żelaznych^[268]
  • 1 września prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje parafię Świętego Krzyża oraz ośrodki duszpasterskie: Zmartwychwstania Pańskiego i Matki Bożej Ostrobramskiej na Bartodziejach (parafia od 1 grudnia 1980)^[29]
  • 27 listopada przekształcenie bydgoskiej filii Akademii Muzycznej w Łodzi w samodzielną Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną z siedzibą w budynku na terenie bydgoskiej dzielnicy muzycznej^[45]
  • otwarcie stałej ekspozycji kamiennych rzeźb „Potok kamienny” podarowanej miastu przez Stanisława Horno – Popławskiego^[269].
  • apogeum przewozów Żeglugi Bydgoskiej, w porcie rzecznym w Bydgoszczy przeładunki sięgają 2 mln ton towarów rocznie^[270] oraz 0,5 mln ton na drogach wodnych Europy Zachodniej; tabor stanowi kilkaset jednostek; obroty stawiają przedsiębiorstwo na 2 miejscu w kraju po Żegludze na Odrze we Wrocławiu^[6]; natomiast przez Bydgoski Węzeł Kolejowy przechodzi 7,5 mln ton towarów^[6]
  • oddanie do użytku szkoły podstawowej nr 3 przy ul. Nałkowskiej (Szwederowo)^[271] oraz Domu Zdrowia Budowlanych przy ul. Karłowicza (ob. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy)^[25]
  • problemem w Bydgoszczy i w Polsce jest powszechne spożywanie alkoholu w zakładach pracy, ok. 10% społeczeństwa cierpi na chorobę alkoholową^[d], wydatki na alkohol w latach 1970–1980 wzrastają czterokrotnie, alkoholizm jest głównym czynnikiem kryminogennym^[239]
  • na Akademii Techniczno-Rolniczej studiuje 6,8 tys. studentów (3,9 tys. na studiach dziennych, 5 akademików), 4,4 tys. na Wyższej Szkole Pedagogicznej (1,8 tys. na studiach dziennych, 4 akademiki), 118 osób w Wyższej Szkole Muzycznej i 168 studentów w bydgoskiej filii Akademii Medycznej w Gdańsku^[272]; działa 9 klubów studenckich, m.in.: Beanus i Atlas przy WSP oraz Hades, Zgniot, Spin, Loszek i Aryl przy ATR; Beanus posiada własne grupy twórcze: jazzowe, kabaretowe, wokalne, rockowe, które koncertują w Polsce i za granicą^[217]
  • Bydgoszcz jest najakatywniejszym ośrodkiem esperanto w Polsce, oddział Polskiego Związku Esperantystów obejmuje 4 województwa; działa tu 6 kół (1,1 tys. członków), lektorat przy ATR, esperancki zespół wokalno-muzyczny przy WSP, klub „Esperanto” przy ul. Curie-Skłodowskiej, ogólnopolskie Biuro Międzynarodowej Turystyki Esperanckiej „Esperantotour”; w kwietniu corocznie organizowane są Esperanckie Dni Bydgoszczy^[125]

Falowce na Bartodziejach – widok znad Balatonu

lata 80. XX w.[edytuj | edytuj kod]

• 1980
  • 28 lutego w Zespole Szkół Handlowych gości kosmonauta Mirosław Hermaszewski, witany owacyjnie przez młodzież^[273]
  • 19 marca Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne otrzymuje 42 nowe wozy tramwajowe typu Konstal^[273]
  • 30 maja uroczyste otwarcie Szpitala XXX-lecia PRL^[25]
  • 12 czerwca pożar wieży kościoła św. Mikołaja w Fordonie (odbudowa barokowego hełmu wieży w 1982)^[29]
  • odsłonięcie Pomnika Lotników Ziemi Bydgoskiej na osiedlu Błonie
  • przebudowa toru regatowego w Brdyujściu, m.in. wieży sędziowskiej, trybuny krytej i wioski zawodniczej^[130]
  • Letnie Igrzyska Olimpijskie 1980 w Moskwie – bydgoski wioślarz Ryszard Kubiak zdobywa brązowy medal
  • pierwszy Ogólnopolski Konkurs Chórów a Cappella Dzieci i Młodzieży, największa impreza tego typu w Europie, gromadząca blisko 2000 śpiewaków^[45]
  • 18 sierpnia strajk w Telkom-Telfa, zakończony po interwencji prezydenta miasta Wincentego Domisza^[274]
  • 20–21 sierpnia strajki w zakładach: Polon-Alfa i Modus; pracownicy domagają się poprawy zaopatrzenia rynku oraz usamodzielnienia związków zawodowych^[274]
  • 25 sierpnia prewencyjne aresztowanie Jana Rulewskiego – przewodniczącego Związku Zawodowego Metalowców w Zakładach Rowerowych Romet^[274]
  • 28–30 sierpnia strajki okupacyjne kilkunastu przedsiębiorstw bydgoskich: Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Rometu, Famoru, Eltry, Sklejek, BKB „Wschód”, Bydgoskiej Fabryki Kabli, MPO i innych^[275]; nie przerywają pracy m.in. Makrum, Zachem i ZNTK^[273]
  • 31 sierpnia spotkanie prezydenta miasta Wincentego Domisza z przedstawicielami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który jest reprezentantem 40 zakładów pracy^[275]; na wieść o podpisaniu Porozumień Sierpniowych wszystkie zakłady rozpoczynają pracę^[274]
  • 3 września na czele Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych staje Jan Rulewski, a zastępcą z końcem września jest Antoni Tokarczuk^[275]
  • 9 września pierwsza po wielu latach msza św. na Starym Rynku, którą celebruje biskup Jan Michalski w intencji ofiar II wojny światowej; 1 grudnia erygowanie nowej parafii Matki Bożej Ostrobramskiej na Bartodziejach^[29]
  • 10 września powstają komitety założycielskie Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych „Solidarność”^[275]; w zebraniach MKZ uczestniczy Stanisław Wałęsa, brat Lecha, mechanik zatrudniony w Zremb-Makrum w Bydgoszczy; w połowie września Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” skupia 135 zakładów w Bydgoszczy^[276]
  • 23 września decyzją wojewody bydgoskiego Teatr Muzyczny otrzymuje nazwę Państwowa Opera w Bydgoszczy^[273]; trwa budowa siedziby opery w zakolu Brdy
  • 27 września odbywa się spotkanie założycielskie Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich w Wyższej Szkole Pedagogicznej, 16 października NZS powstaje na Akademii Techniczno-Rolniczej, 20 października w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, a 30 października w bydgoskiej filii Akademii Medycznej w Gdańsku; bastionami NZS w ATR są Instytuty: Technologii i Eksploatacji Maszyn oraz Rolnictwa^[277]
  • 3 października godzinny strajk ostrzegawczy w kilkudziesięciu zakładach bydgoskich oraz oflagowanie szpitali i uczelni w celu wymuszenia na rządzie realizacji porozumień sierpniowych^[274]
  • 5 października Służba Bezpieczeństwa wprowadza swego informatora w otoczenie przywódców bydgoskiego MKZ, który do końca 1981 roku przekazuje służbom PRL cenne informacje, korzystając z bliskich relacji m.in. z Janem Rulewskim i Wałęsą (kolejni informatorzy zwerbowani są wiosną 1981)^[274]
  • 7 października w hali Astorii odbywa się spotkanie komitetów założycielskich NSZZ „Solidarność” z województwa bydgoskiego, z udziałem delegatów z Torunia i Włocławka oraz Lecha Wałęsy^[e][275]
  • 7 listopada strajk ostrzegawczy przedsiębiorstw bydgoskich w imię solidarności dla protestujących pracowników służby zdrowia i oświaty^[274]
  • 12 listopada pierwsze zebranie rolników indywidualnych z regionu bydgoskiego w celu powołania NSZZ „Solidarność Chłopska”^[278]
  • rozpoczęcie budowy osiedla Szwederowo Północ; wznoszone są wieżowce przy ul. Nowodworskiej
  • trwa budowa w czynie społecznym Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku; otwarcie lunaparku (20 ha)^[279], kompleksu boisk trawiastych i kortów tenisowych^[280]
  • w Bydgoszczy na 4 uczelniach studiuje 11 tys. studentów, w tym ponad połowa na ATR^[281]; liczba absolwentów uczelni bydgoskich (2289) jest wyższa, niż absolwentów UMK w Toruniu (1803)^[141]
  • przemysł podlegający planowaniu centralnemu wytwarza 97% wartości produkcji przemysłu w Bydgoszczy (od 1955 jego udział rośnie z 86% do 97%)^[6]; natomiast eksport z bydgoskich zakładów wynosi 13% całości produkcji; największymi producentami są zakłady: Zachem, Eltra, Telkom-Telfa, Modus, Kobra^[6]; do Bydgoszczy dojeżdża do pracy 24 tys. osób, co stanowi 14% zatrudnionych^[6]; w przemyśle elektromaszynowym zatrudnionych jest 50% (35 tys.) osób, w branży chemicznej 16% (11 tys., w tym ok. 6 tys. w Zachemie), spożywczej – 8%, włókienniczej – 7%, drzewnej – 5%^[102]
  • Bydgoszcz posiada 550 km ulic, z czego 52% ma nawierzchnię ulepszoną^[6]; miasto dysponuje 8 hotelami z 960 miejscami^[6]
• 1981
  • 1 stycznia prymas kard. Stefan Wyszyński eryguje nową parafię NMP Matki Kościoła na Górzyskowie^[29]
  • 14 stycznia powstaje Społeczny Komitet Budowy Pomnika Leona Barciszewskiego^[282]
  • 15 stycznia krajowa konferencja „Solidarności Chłopskiej” z udziałem Jana Rulewskiego i delegatów rolniczych z całego kraju^[278]
  • 22 stycznia zakłady bydgoskie uczestniczą w strajku ostrzegawczym, który ma wywrzeć nacisk na rząd w negocjacjach prowadzonych przez NSZZ „Solidarność” w sprawie wolnych sobót^[274]
  • 29 stycznia zjazd w Bydgoszczy Krajowej Rady Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność Chłopska” z udziałem delegacji z 19 województw, przedstawicieli „Solidarności Wiejskiej” z Poznania i Kalisza oraz Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”^[274]
  • 8 lutego ogólnopolski zlot rolników indywidualnych z udziałem biskupa Jana Michalskiego i Jana Rulewskiego, po mszy św. w kościele św. Wincentego a Paulo przemarsz 5 tys. rolników na Stary Rynek^[274]
  • 13 lutego w Bydgoszczy odbywa się zjazd Tymczasowego Komitetu Porozumiewawczego Związku Zawodowego Rolników, który podejmuje uchwałę o utworzeniu jednego, ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”; siedziba związku mieści się w Bydgoszczy; pomocy z ramienia NSZZ Solidarności robotniczej udzielają Jan Rulewski, Krzysztof Gotowski, oddelegowanym koordynatorem do spraw rolników jest Mariusz Łabentowicz^[274]
  • 8 marca odbywa się Wojewódzki Zjazd Kółek Rolniczych, konkurencyjny do odbytego 23 lutego zjazdu Kółek i Organizacji Rolniczych kontrolowanych przez władze, rodzi się ostry konflikt między oboma organizacjami, z których każde uznaje się za faktycznego reprezentanta rolników^[278]
  • 16 marca zajęcie przez kilkuset rolników zrzeszonych w NSZZ „Solidarność” siedziby wojewódzkiej ZSL w Bydgoszczy (Dworcowa 87), zawiązuje się Ogólnopolski Komitet Strajkowy rolników pod kierownictwem Romana Bartoszcze, który domaga się m.in. uznania przez władze NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych oraz uniezależnienia od władz partyjnych Związku Kółek i Organizacji Rolniczych; władze ściągają oddziały specjalne MO, MSW i ZOMO; operacja „Noteć” polegająca na siłowym wyprowadzeniu rolników jest wstrzymana ze względu na sprzeciw działaczy ZSL; strajkujących odwiedza m.in. biskup Jan Michalski, Anna Walentynowicz, Jan Kułaj^[274]
  • 19 marca w Urzędzie Wojewódzkim odbywa się sesja Wojewódzkiej Rady Narodowej poświęcona gospodarce żywnościowej z udziałem m.in.: wicepremiera Stanisława Macha, sekretarza ZSL Jerzego Grzybczaka, specjalnego wysłannika prymasa Polski prof. Romualda Kukołowicza oraz po raz pierwszy – delegacji MK NSZZ „Solidarność”^[282]; przewodniczący Edward Berger przedwcześnie kończy sesję, nie dopuszczając do głosu przedstawicieli Solidarności robotniczej i chłopskiej (co im obiecano), a po ich protestach następuje (zaplanowane w operacji „Sesja” WUSW)^[274] ciężkie pobicie przez przebranych po cywilnemu funkcjonariuszy ZOMO: Jana Rulewskiego, Mariusza Łabentowicza i 68-letniego Michała Bartoszcze (obaj w stanie ciężkim, Bartoszcze w stanie krytycznym); przed gmachem kilkutysięczny tłum ludzi rozpraszają oddziały ZOMO^[274]; prowokacja bydgoska ma oddźwięk ogólnopolski; ZSRR grozi wprowadzeniem do Polski wojsk Układu Warszawskiego, ćwiczących od 18 marca w manewrach „Sojuz 81”^[274][283]
  • 20 marca biskup Jan Michalski odwiedza w szpitalu pobitych działaczy „Solidarności”, Lech Wałęsa przybywa do Bydgoszczy i zapowiada ogólnopolski strajk protestacyjny; strajkuje już większość bydgoskich zakładów przemysłowych^[274];
  • 23–24 marca obrady w Bydgoszczy Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”; podjęta jest decyzja o ogólnopolskim strajku generalnym; ujawniają się spory w kierownictwie Solidarności wynikające m.in. z gróźb wprowadzenia stanu wyjątkowego i interwencji radzieckiej^[274]
  • 27 marca czterogodzinny strajk generalny w całej Polsce jako konsekwencja prowokacji bydgoskiej; strajkują wszystkie zakłady bydgoskie^[274]; odbywa się też strajk okupacyjny w budynku rektoratu ATR studentów zrzeszonych w NZS^[277]
  • 30 marca porozumienie warszawskie NSZZ „Solidarność” z władzami, z udziałem przedstawicieli episkopatu kończące kryzys bydgoski^[274]
  • 17 kwietnia porozumienie strajkującego od miesiąca Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych z delegacją rządową; przybyły do Bydgoszczy Stanisław Ciosek godzi się na rejestrację związku (co ma miejsce 12 maja), który jest pierwszym w ustroju socjalistycznym oddolnie zorganizowanym związkiem zawodowym rolników, na podobieństwo robotniczego NSZZ „Solidarność”^[274]
  • w kwietniu rozpoczęcie realizacji osiedli mieszkaniowych w Nowym Fordonie w systemie szczecińskim, na podstawie planów opracowanych w 1978 w Bydgoskim Kombinacie Budowy Domów^[169]; powstają także bloki na Szwederowie i Wzgórzu Wolności oraz szkoła podstawowa nr 14 przy ul. Żmudzkiej (Bartodzieje)^[271]
  • pierwsza dostawa autobusów marki „Ikarus”, które służą w bydgoskiej komunikacji miejskiej do lat 90. XX w.^[187]
  • 3 maja uroczyste obchody 190 rocznicy Konstytucji 3 Maja na Starym Rynku z udziałem delegacji rolników, stoczniowców, górników, robotników oraz prezydenta Bydgoszczy Wincentego Domisza i I sekretarza KM PZPR Ignacego Iwańcza^[282]
  • 24 maja na stadionie Zawiszy odbywa się mecz w piłce nożnej pierwszych reprezentacji  Polska –  Irlandia (3:0, bramki Andrzej Iwan, O’Leary (samobójcza), Roman Ogaza)^[222]
  • 18 czerwca obraduje w Bydgoszczy konferencja wyborcza PZPR Pomorskiego Okręgu Wojskowego; w której uczestniczy I sekretarz KC PZPR Stanisław Kania^[282]
  • w połowie czerwca Region Bydgoski NSZZ „Solidarność” zrzesza 275 tys. członków, w tym 169 tys. w Bydgoszczy oraz 746 komisji zakładowych, w tym 369 w Bydgoszczy^[284]
  • 19 czerwca powołanie w Bydgoszczy ogólnopolskiego Stowarzyszenia Cukrzyków Polskich (od 1990 Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, w 15 oddziałach zrzesza kilkaset tys. członków) diabetyk.org.pl^[285]
  • 5–7 września bunt w Areszcie Śledczym w Bydgoszczy, więźniowe opanowują 4 oddziały aresztu; jako mediator przybywa biskup Jan Michalski^[286]
  • 11 września oddanie do użytku Ośrodka Rehabilitacji i Szkolenia Zawodowego Niewidomych przy ul. Powstańców Wlkp.^[282]
  • 25 września powołanie Komisji do Walki ze Spekulacją i Nadużyciami w Handlu, która ma kontrolować placówki handlowe i karać „spekulantów”; jest to remedium władz na permanentne niedobory na rynku, wynikające z wad gospodarki socjalistycznej^[54]
  • 17 i 23 listopada–2 grudnia strajki okupacyjne studentów bydgoskich w ATR, WSP i Wyższej Szkole Muzycznej, w imię solidarności ze studentami WSI w Radomiu^[277]
  • w listopadzie pierwszy Tydzień Kultury Chrześcijańskiej; założenie Klubu Inteligencji Katolickiej, Polskiego Związku Katolicko-Społecznego; zgoda władz na budowę kościołów: Zmartwychwstania Pańskiego na os. Leśnym i bł. Maksymiliana Kolbe na Osowej Górze; rozpoczęcie budowy kościołów. NMP Matki Kościoła na Górzyskowie i MB Zwycięskiej na Bartodziejach; 1 września prymas Józef Glemp eryguje nową parafię św. Jadwigi Królowej na Wzgórzu Wolności^[29]; w granicach miasta funkcjonuje 21 parafii rzymskokatolickich, w tym 6 nowo powołanych^[212]
  • 1 grudnia Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna przekształca się w Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy^[91]
  • w grudniu bydgoska wojewódzka organizacja PZPR liczy 94 tys. członków, o 12 tys. mniej niż przed Sierpniem 1980; o 40% zmniejsza się liczba członków ZSMP i ZHP^[287]
  • 13 grudnia wprowadzenie stanu wojennego, na ulicach pojawia się wojsko, milicja i ORMO; w ramach akcji „Jodła” funkcjonariusze SB i MO dokonują internowania 40 działaczy bydgoskiej „Solidarności” (kilkunastu się ukrywa, do końca roku zatrzymanych jest 61 opozycjonistów oraz 2 prominentów z ekipy Edwarda Gierka: byłego I sekretarza KW PZPR 1967–1980 Józefa Majchrzaka i byłego wojewodę bydgoskiego 1973–1981 Edmunda Lehmana)^[288], a w ramach akcji „Klon” przeprowadzają kilkaset „rozmów operacyjnych” z działaczami niższego szczebla w celu ich zastraszenia i zwerbowania do współpracy; zawieszona jest działalność 34 organizacji społecznych, m.in. kilku klubów sportowych^[287]; działacze z województwa bydgoskiego umieszczeni są w obozach internowania w: Białołęce, Mielęcinie, Potulicach i Strzebielinku, a kobiety w więzieniu w Fordonie i Gołdapi^[276]; internowanych jest także 3 członków Niezależnego Zrzeszenia Studentów z ATR^[277]
  • w grudniu organizacja struktur konspiracyjnych „Solidarności”, które w kolejnych latach zajmują się m.in. rozprowadzaniem prasy podziemnej^[287]; przy kościele św. Wincentego à Paulo rozpoczyna działalność Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom^[289]
  • oddanie do użytku w Al. Powstańców Wielkopolskich 8 gmachu Oddziału Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddziału Weterynarii i Wojewódzkiego Zakładu Weterynarii (otrzymał tytuł Mister Budownictwa za lata 1980–1981)^[238].
  • miejska organizacja PTTK liczy 7 tys. członków; działają kluby: turystów pieszych „Piętaszki”, turystów górskich, narciarski, kolarski „Turkole”, motorowy, kajakowy, motorowodny, żeglarski „Hals”; w ponad 2 tys. imprez turystycznych bierze udział 49 tys. osób^[104]
  • Zakłady Rowerowe Romet są największym przedsiębiorstwem w Bydgoszczy i województwie; posiadają 8 tys. pracowników, 16 wydziałów produkcyjnych, ośrodek badawczo-rozwojowy w Bydgoszczy, zakłady pomocnicze m.in. w Poznaniu, Jastrowiu, Wałczu, Kowalewie; produkują ok. 1 mln rowerów, 150 tys. motorowerów, 20 tys. motorynek rocznie; 20–30% produkcji przeznaczanej jest na eksport^[173]
  • Noteć, Kanał Bydgoski, Brda i Wisła na odcinku miejskim prowadzą wody pozaklasowe; przekroczone są normy emisji pyłów i gazów, hałasu, zanieczyszczenia ołowiem ze spalin; brak funduszy, rozwiązań technicznych i wykonawstwa ogranicza możliwości budowy oczyszczalni ścieków i urządzeń odpylających^[290]
  • liczba mieszkańców Bydgoszczy osiąga 350 tys.^[6]
• 1982
  • 5 stycznia rozwiązanie NZS na bydgoskich uczelniach^[277]
  • 21 stycznia zamknięcie gmachu Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej przy Starym Rynku z uwagi na zagrożenie katastrofą budowlaną^[291]
  • 17 lutego nowym prezydentem Bydgoszczy zostaje Andrzej Barkowski^[291]
  • 20 lutego zwierzchnik diecezji łódzko-poznańskiej Kościoła Prawosławnego dokonuje konsekracji nowej cerkwi przy ul. Trybunalskiej, zaadaptowanej z dawnego spichrza^[46]
  • 17 kwietnia oddanie do użytku mostów Solidarności – części północnej (prefabrykaty zespolone)^[116]
  • 3 maja nielegalna demonstracja podziemnych struktur „Solidarności”; przed pomnikiem na Starym Rynku rozłożona jest flaga z napisem „Solidarność”, a następnie formuje się pochód z udziałem ok. 1 tys. osób do kościoła św. Wincentego à Paulo, gdzie odbywa się msza św.^[287]
  • 1 września otwarcie Zespołu Szkół Medycznych, które mieści: Liceum Medyczne Pielęgniarstwa, Liceum Opiekunek Dziecięcych, Medyczne Studium Zawodowe z Wydziałami: Pielęgniarstwa, Fizjoterapii, Elektroradiologii, Techniki Farmaceutycznej i Analityki Medycznej^[25]
  • 8 września powstaje Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Gnieźnie i Bydgoszczy (po 1998 sekcja Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu)^[292], a 8 grudnia pierwszy pozawarszawski Dom Archikonfraterni Literackiej w Bydgoszczy, skupiający inteligencję katolicką^[29]
  • we wrześniu internowanie 10 opozycjonistów z Bydgoszczy związanych ze zdelegalizowaną „Solidarnością”, którzy nie zostali aresztowani w grudniu 1981^[288]
  • we wrześniu liczba członków bydgoskiej wojewódzkiej organizacji PZPR zmniejsza się do 85 tys. osób, o 8 tys. mniej niż przed grudniem 1981, skreślanie z listy członków PZPR dotyczy głównie osób z Bydgoszczy^[287]
  • 16 listopada zasiedlenie pierwszego budynku wielorodzinnego na osiedlu Bohaterów w dzielnicy Nowy Fordon^[169]
  • 16 listopada dekret prymasa Polski kard. Józefa Glempa o powołaniu biskupa pomocniczego Jana Nowaka na Wikariusza Biskupiego miasta Bydgoszczy rezydującego przy farze^[293]
  • poświęcenie kościoła Świętych Polskich Braci Męczenników na Wyżynach wznoszonego od 1978^[294]
  • 13 grudnia zapoczątkowanie tradycji Mszy św. Za Ojczyznę odprawianych 13 dnia każdego miesiąca w kościele Jezuitów^[287]
  • w Bydgoszczy założone zostaje Polskie Towarzystwo Alergologiczne^[75]
  • oddanie do użytku budynku Instytutu Nauczania Początkowego i Wychowania Przedszkolnego^[295].
  • oddanie do użytku nowego budynku SP nr 21 przy ul. Karpackiej (Wzgórze Wolności)^[271]
  • opracowanie projektu siedlisk roślinnych Ogrodu Botanicznego w Myślęcinku przez prof. Edwarda Bartmana z SGGW w Warszawie; trwają prace przy urządzeniu stawów kaskadowych na Strudze Myślęcińskiej^[56]; w dawnych zabudowaniach folwarku Myślęcinek powstaje Ośrodek Rekreacji Konnej^[280]
• 1983
  • 13 stycznia otwarcie Domu Ekonomisty Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w odrestaurowanej kamienicy przy ul. Długiej 34^[156]
  • 3 marca władze miejskie przekazują 125 ha ziemi dla 2 tys. nowych ogrodów działkowych^[296]
  • 1 maja oprócz legalnego pochodu pierwszomajowego z udziałem ok. 80 tys. osób, formuje się nielegalny kilkutysięczny pochód, zorganizowany przez podziemne struktury „Solidarności”, zatrzymany przez funkcjonariuszy ZOMO^[287]
  • 3 maja msza św. za Ojczyznę w kościele Jezuitów z udziałem sympatyków „Solidarności”; kilkaset osób wznosi okrzyki, kilkadziesiąt osób jest aresztowanych przez SB i MO^[287]
  • w maju rozpoczęcie budowy Regionalnego Centrum Onkologii w dzielnicy Fordon^[25]
  • 25–27 czerwca na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1983^[74]; natomiast na torze regatowym w Brdyujściu – Mistrzostwa Europy w Kajakarstwie^[130]
  • 22 lipca zniesienie stanu wojennego; z 67 internowanych osób z Bydgoszczy jako ostatni wypuszczeni są w 1984 Antoni Tokarczuk i Jan Rulewski^[287]
  • 1 sierpnia prymas Józef Glemp eryguje parafię Przemienienia Pańskiego w Opławcu, a 7 października biskup chełmiński – parafię Matki Boskiej Królowej Męczenników w Fordonie^[29]
  • rozwój podziemnych struktur NSZZ „Solidarność”, powstaje podziemne radio emitujące audycje ze szpitala im. dr. Biziela, wydawana jest nielegalna prasa podziemna; powstaje Międzyzakładówka zrzeszająca kilkadziesiąt struktur „Solidarności” z województwa bydgoskiego^[276]
  • wzniesienie ostatnich bloków wielkopłytowych na osiedlu Leśnym u zbiegu ulic: Małachowskiego i Kasztanowej^[219]
  • oddanie do użytku 13-kondygnacyjnego biurowca Zakładów Urządzeń Okrętowych „Famor” w Śródmieściu Bydgoszczy^[98]
  • oddanie do użytku „Karczmy Słupskiej” projektu Stanisława Lejkowskiego (u zbiegu Alej 1 Maja i ul. J. Krasińskiego)^[297].
  • oddanie do użytku SP nr 17 przy ul. Berlinga (Nowy Fordon)^[271]; w dzielnicy mieszka już 3 tys. osób^[298]
  • założenie Teatru Grzymały – sceny impresaryjnej Bydgoskiego Towarzystwa Teatralnego (do 1995 160 spektakli)^[299]; powstaje również alternatywny „Trzeci Teatr w Drodze”, organizator w latach 1991–2001 plenerowych „Off Prezentacji Teatralnych”^[300]
  • założenie bydgoskiej nowofalowej grupy muzycznej Variété
  • Leśny Park Kultury i Wypoczynku posiada już 300 ha zagospodarowanego terenu, w tym 16 ha stawów zbudowanych w latach 1977–1983^[280], lunapark, Ośrodek Rekreacji Konnej, Ogród Fauny Polskiej ZOO odwiedza 100 tys. osób rocznie^[301]
• 1984
  • 1 czerwca ukończenie elektryfikacji linii kolejowej Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny oraz Bydgoszcz Wschód – Bydgoszcz Fordon^[84]
  • 3 czerwca odsłonięcie z inicjatywy ZSL fontanny oraz popiersia Wincentego Witosa w parku Ludowym według projektu Witolda Marciniaka^[148]
  • 6 czerwca reorganizacja Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy w jedną z 12 w kraju okręgowych Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (przewodniczący prof. dr hab. Włodzimierz Jastrzębski)^[31]
  • 6 lipca Stare Miasto w Bydgoszczy zostaje wpisane w całości do rejestru zabytków^[302]
  • 13 lipca oddanie do użytku dwujezdniowej alei Armii Krajowej (trasy E-83) od ul. Modrzewiowej do Osielska (4,5 km)^[303] wraz z wiaduktami nad magistralą węglową^[219]
  • 21 lipca Sejm jednogłośnie uchwala utworzenie Akademii Medycznej w Bydgoszczy^[25] na bazie filii Akademii Medycznej w Gdańsku^[91]
  • w lipcu pracownicy Zarządu II WSW w Bydgoszczy wpadają na ślad kilku grup podziemnej „Solidarności”, zajmujących się m.in. rozprowadzaniem nielegalnej prasy^[287]
  • w październiku pierwsze Krajowe Sympozjum Telekomunikacji w Bydgoszczy organizowane przez Akademię Techniczno-Rolniczą
  • 12 października odsłonięcie tablicy pamiątkowej upamiętniającej śmierć harcerzy Henryka Józefowicza oraz Rajmunda Pałubickiego zastrzelonych podczas manifestacji 1 maja 1945 roku^[238].
  • 13 października oddanie do użytku mostu drogowego nad Brdą, łączącego Jachcice z Czyżkówkiem, zbudowanego przez saperów z Pomorskiego Okręgu Wojskowego^[303]
  • erygowanie nowych parafii bydgoskich: bł. Urszuli Ledóchowskiej na Miedzyniu, Opatrzności Bożej na Kapuściskach, Świętej Rodziny na Piaskach; 19 września powstaje Duszpasterstwo Ludzi Pracy, skupiające sympatyków „Solidarności”^[29]
  • 19 października ostatnia msza św. odprawiona przez duszpasterza „Solidarności” ks. Jerzego Popiełuszkę w kościele Świętych Polskich Braci Męczenników; w drodze powrotnej do Warszawy zostaje uprowadzony i zamordowany przez oficerów SB: Grzegorza Piotrowskiego, Leszka Pękalę i Waldemara Chmielewskiego^[304]
  • ukończenie budowy linii tramwajowej z Wyżyn na Wzgórze Wolności (4,1 km); tory przekuwane są z prześwitu normalnego na wąski (1000 mm); rozebrane zostaje torowisko (szerokotorowe) na ul. Szubińskiej i na ul. Grunwaldzkiej^[85]
  • przekształcenie więzienia w Fordonie na zakład karny dla mężczyzn^[305]
  • dotychczasowy Wojewódzki Szpital Dermatologiczny im. Wojciecha Oczko w Bydgoszczy (zał. 1945) staje się Kliniką Dermatologii szpitala im. dr. A. Jurasza^[191]
  • oddanie do użytku szkół podstawowych: nr 30 (Szwederowo) i nr 38^[271]
  • decyzją prezesa Radiokomitetu bydgoska redakcja telewizyjna zostaje włączona w skład TVP Gdańsk; w Bydgoszczy pozostaje dwóch korespondentów terenowych (Konstanty Dombrowicz, Urszula Guźlecka)^[163]
  • Bydgoski Kombinat Budowlany „Wschód” oddaje rocznie ok. 60 tys. m² mieszkań; mimo to średni czas oczekiwania na mieszkanie wynosi 18 lat^[303]
• 1985
  • 1 stycznia powstaje Państwowy Szpital Kliniczny na bazie Wojewódzkiego Szpitala im. dr. J. Bizela; w rozbudowie znajduje się szpital im. dr. A. Jurasza – docelowy szpital kliniczny^[25]
  • w czerwcu I Piknik Country na terenie Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku^[94]
  • 29 czerwca zakończenie realizacji osiedla Bohaterów (2054 mieszkań) w Nowym Fordonie wznoszonego od 1981^[169]
  • 2–4 sierpnia na stadionie Zawiszy odbywają się Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1985^[74]; bydgoszczanin Marek Leśniewski zostaje zwycięzcą Tour de Pologne
  • 1 września uruchomienie nowego miejskiego wysypiska śmieci w wyrobisku pożwirowym w Żółwinie-Wypaleniskach^[172]; zamknięte jest składowisko odpadów w wyrobisku gliny przy ul. Inwalidów (12 ha)^[306]
  • 6 września nowym prezydentem Bydgoszczy zostaje Władysław Przybylski (do 1990)^[6]
  • 14 września wmurowanie tablicy pamiątkowej w domu rodzinnym Mariana Rejewskiego (matematyk, który złamał niemiecką Enigmę) przy ul. Wileńskiej 6^[307]
  • 4 października minister obrony narodowej gen. armii Florian Siwicki otwiera nowy 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Bydgoszczy^[25]
  • 14 października przekształcenie Muzeum Pamiątek Nauczycielskich w Muzeum Oświaty Ziemi Bydgoskiej^[263]
  • 19 października odsłonięcie pierwszego w Polsce pomnika ks. Jerzego Popiełuszki przy kościele Świętych Polskich Braci Męczenników (bez zgody władz)^[29]
  • 28 grudnia katastrofa śmigłowca bydgoskiego Lotniczego Pogotowia Ratunkowego pod Warszawą; ginie 2 pilotów i 4 chorych^[262]
  • otwarcie wyciągu narciarskiego na Górze Myślęcińskiej^[280]
  • oddanie do użytku nowego budynku szkoły podstawowej nr 32 przy ul. Bałtyckiej (Bartodzieje)^[271]
  • powstaje Towarzystwo Operowe w Bydgoszczy im. Felicji Krysiewicz^[308] oraz Teatr Tańca Gest, prowadzony przez Wojewódzki Ośrodek Kultury i Sztuki
  • rozpoczęcie budowy kilku kościołów, m.in. św. Jadwigi Królowej na Wzgórzu Wolności; poświęcenie kościołów, m.in. Zmartwychwstania Pańskiego i Matki Bożej Zwycięskiej na Bartodziejach; 24 marca prymas Józef Glemp eryguje parafię Zmartwychwstania Pańskiego, a 21 września biskup chełmiński parafię św. Mateusza w Fordonie^[29]; początki działalności Centrum Kultury Katolickiej „Wiatrak” przy parafii Matki Boskiej Królowej Męczenników w Fordonie^[309]
  • problem zanieczyszczenia środowiska naturalnego w Bydgoszczy; mieszkańcy Kapuścisk i Wyżyn w czasie awarii instalacji w Zachemie narażeni są na przekroczenia stężeń chloru, nitrobenzenu, fenolu, kwasu siarkowego w powietrzu atmosferycznym; ponad dopuszczalne normy zanieczyszczone są cieki wodne: Kanał Bydgoski, Brda i Wisła, słabo funkcjonuje segregacja odpadów^[310]
• 1986
  • w lutym w Pałacu Młodzieży rozpoczyna się I Ogólnopolskie Seminarium Młodzieżowych Dyskusyjnych Klubów Filmowych^[311]
  • 21 kwietnia powstaje bydgoski oddział Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji^[312]
  • w sierpniu do Bydgoszczy sprowadza się Szensztacki Instytut Sióstr Maryi; powstają kościoły, m.in. św. Rodziny na Piaskach, bł. Urszuli Ledóchowskiej na Miedzyniu^[29]
  • 7 października na stadionie Zawiszy odbywa się mecz w piłce nożnej pierwszych reprezentacji  Polska –  Korea Południowa (2:2, bramki Ryszard Tarasiewicz, Jan Karaś)^[222]
  • 17 listopada ukończenie budowy campusu Akademii Medycznej przy ul. Kolberga^[216]
  • 29 grudnia odsłonięcie pomnika Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego według projektu prof. Stanisława Horno-Popławskiego i autorstwa Aleksandra Dętkosia^[313]
  • Adam Kaczmarek z Zawiszy Bydgoszczy zdobywa tytuł mistrza świata w strzelectwie^[142]
  • założenie Cmentarza Komunalnego przy ul. Wiślanej^[314]
  • zakończenie realizacji osiedla Bajka (1776 mieszkań) w Nowym Fordonie wznoszonego od 1983^[169]
  • oddanie do użytku SP nr 29 przy ul. Gawędy (Nowy Fordon); szkoła przenosi się z budynku przy ul. Stawowej przekazanego IV LO^[271]
  • oddanie do użytku drugiej zajezdnia autobusowej przy ul. Inowrocławskiej; istnieje 30 linii autobusowych, a tabor sięga 360 wozów^[187]
  • prof. dr hab. Józef Kałużny z Bydgoszczy jako pierwszy w kraju wprowadza do okulistyki laser^[75]
• 1987
  • 1 marca w Filharmonii Pomorskiej odbywa się trzecie w kraju (po krakowskim i wrocławskim) prawykonanie „Polskiego Requiem” Krzysztofa Pendereckiego^[315]
  • 16 marca wizyta w zakładach Eltra I sekretarza KC PZPR Wojciecha Jaruzelskiego wraz z innymi członkami Biura Politycznego^[315]
  • 30 marca otwarcie pierwszego w kraju Domu Pracy Twórczej „Monar” przy ul. Marcinkowskiego^[315]
  • 25 maja Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Lekarskiego gości 800 lekarzy z całego kraju^[315]
  • 1 lipca erygowanie nowej parafii Bożego Ciała na Szwederowie^[29]
  • 18–24 lipca w Bydgoszczy odbywa się Światowy Kongres Turystyki Esperanckiej^[315]
  • 18 lipca zakończenie przebudowy placu Poznańskiego wraz z ul. Kruszwicką^[315]
  • od sierpnia remont kapitalny i modernizacja Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej (ukończony w 1995)^[216]
  • 2 września na stadionie Zawiszy odbywa się mecz w piłce nożnej pierwszych reprezentacji  Polska –  Rumunia (3:1, bramki Marek Leśniak 2, Andrzej Rudy)^[222]
  • w grudniu otwarcie osiedlowego domu kultury Heros w Nowym Fordonie^[169]
  • powtarzają się katastrofy ekologiczne; 2 lutego wyciek chloru z Zachemu do atmosfery; pyły z EC-II i EC-III pokrywają południowo-wschodnią część miasta; dwutlenek siarki i detergenty odczuwane są wokół Zakładów Chemii Gospodarczej „Pollena”; wonne gazy przypływają do Bydgoszczy z Zakładów Celulozowych w Świeciu; w Brdzie powszechne są widoki śniętych ryb oraz kożuchy piany z Zakładów Papierniczych lub Pralchemu^[316]
• 1988
  • 11 stycznia otwarcie pierwszej w mieście wypożyczalni kaset wideo^[315]
  • 25 kwietnia strajk w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym^[317]
  • 9 maja zamknięcie na stałe Teatru Kameralnego ze względu na zagrożenie pożarowe^[317]
  • Letnie Igrzyska Olimpijskie 1988 w Seulu – bydgoski kolarz Marek Leśniewski zdobywa srebrny medal, a Sławomir Zawada z Zawiszy Bydgoszcz brązowy medal w podnoszeniu ciężarów
  • 5–10 września Krzysztof Penderecki i Jerzy Maksymiuk są honorowymi gośćmi Filharmonii Pomorskiej podczas kolejnego kongresu Musica Antiqua Europae Orientalis^[317]
  • 13 grudnia stadion fordońskiej Wisły przejmuje klub Zawisza Bydgoszcz^[317]
  • w grudniu Marek Leśniewski z bydgoskiego „Rometu” zostaje zwycięzcą challange’u Polskiego Związku Kolarskiego i „Przeglądu Sportowego”^[318]
  • w grudniu oddanie do użytku w stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni statku morskiego m/s „Bydgoszcz”, który pływa w Polskiej Marynarce Handlowej^[145]
  • założenie Miejskiego Ośrodka Kultury – koordynatora i inicjatora imprez kulturalnych odbywających się w Bydgoszczy
  • zakończenie realizacji osiedli: Szybowników (2100 mieszkań) i Przylesie (2398 mieszkań) w Nowym Fordonie wznoszonych od 1985^[169]; powstaje nowa SP nr 44 przy ul. Berlinga (Nowy Fordon)^[271]
  • likwidacja kina „Wisła” w Starym Fordonie, w byłej synagodze żydowskiej
  • Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Bydgoszczy uzyskuje status wyższej uczelni poprzez afiliację do Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu^[29]
  • oddanie do użytku budowanego od 1980 kombinatu Prasowych Zakładów Graficznych przy al. Wojska Polskiego
  • utworzenie Oddziału Bydgoskiego Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, który należy do najprężniej działających w kraju^[75]
  • reaktywacja po 38 latach Izby Przemysłowo-Handlowej w Bydgoszczy (od 2001 Izba Przemysłowo-Handlowa Województwa Kujawsko-Pomorskiego); sektor prywatny zatrudnia już 10% osób zawodowo czynnych w Bydgoszczy^[319]
  • w oddziale wojewódzkim Polskiego Związku Esperantystów w Bydgoszczy jest zarejestrowana jedna trzecia wszystkich lektorów esperanta w Polsce (ok. 300) i ponad połowa pilotów wycieczek esperanckich; w Bydgoszczy wychodzi jedyny w kraju miesięcznik „Pola Esperantisto”, w 1989 powstaje hotel Esperanto (ob. hotel Pegaz); Bydgoszcz jest największym ośrodkiem turystyki esperanckiej na świecie; wyjazdy 18 tys. osób rocznie obsługuje 900 pilotów i przewodników^[194]
• 1989
  • 16 stycznia założenie schroniska dla zwierząt przy ul. Grunwaldzkiej na Osowej Górze^[320]
  • 31 stycznia Akademia Medyczna w Bydgoszczy uzyskuje za patrona lekarza i uczonego Ludwika Rydygiera (1850–1920)^[317]; uczelnia zatrudnia 248 pracowników; na wydziałach: Lekarskim i Farmacji kształci się 739 studentów^[321]
  • 6 marca po raz pierwszy od 7 lat odbywa się konferencja prasowa zwołana z inicjatywy działaczy „Solidarności”; sytuację przedstawia Antoni Tokarczuk, uczestnik obrad Okrągłego Stołu^[321]
  • 29 marca pierwsze naboże