Sport w Bydgoszczy

Sport w Bydgoszczy. Bydgoszcz od lat 90. XX w. promuje swój wizerunek marketingowy jako miasto sportu. Działalność prowadzi wiele klubów w różnorodnych dyscyplinach, istnieje również bogata infrastruktura sportowa. Bydgoszcz posiada bogate tradycje w sportach wodnych (wioślarstwie, kajakarstwie), sporcie żużlowym, kolarstwie, a także lekkiej atletyce.

Ujęcie statystyczne[edytuj | edytuj kod]

Według danych GUS w 2010 w Bydgoszczy znajdowało się 80 klubów sportowych, do których należało 6,9 tys. osób (w tym 80% to młodzież do lat 18). Kluby posiadały łącznie 122 sekcje sportowe, a pracowało w nich 173 trenerów i 195 instruktorów^[1].

Spośród obiektów sportowych, w Bydgoszczy znajdowało się 7 stadionów, 3 wielofunkcyjne hale sportowe o wymiarach powyżej 44 × 22 m i ponad 20 mniejszych, 16 kortów tenisowych (w tym 5 krytych), kilkanaście krytych pływalni, tory: łucznicze, kartingowe, miniżużla, speedrowerowy, 4 strzelnice, 3 pola golfowe (w tym jedno profesjonalne, i dwa do nauki golfa), skatepark, tory zjazdowe dla kolarstwa ekstremalnego oraz tor narciarski o długości 300 m. Miłośnicy kolarstwa mogli korzystać z 50 km dróg rowerowych^[1]. Bydgoszcz dysponuje bogatą bazą, zarówno klubów, jak i obiektów sportowych dotyczących sportów wodnych.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze informacje o uprawianiu sportu w Bydgoszczy pochodzą z 1818, kiedy zanotowano, że w Bocianowie (dzisiejsze Śródmieście) zorganizowano boisko turnerskie^[2]. Począwszy od lat 80. XIX wieku zaczęły powstawać niemieckie sekcje sportowe m.in. przy szkołach średnich, głównie w dyscyplinach: wioślarstwo, gimnastyka, atletyka, tenis, piłka nożna. Do pionierów w tym zakresie należały m.in. Towarzystwo Wioślarskie „Frithjof” (1894), SC Bromberg (1909), Sportbrüder Bydgoszcz (1914), „Turnverein”, „Palästra”, Tennisclub „Blau-Weiß” i inne.

Przeciwwagą dla niemieckich sekcji sportowych było powstałe w 1886 Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które poza działalnością sportową wychowywało młodych ludzi w duchu patriotyzmu, uczyło polskiej historii i literatury, a nawet zorganizowało polski teatr amatorski. W 1907 na Wilczaku polscy robotnicy założyli Towarzystwo Terminatorów. W tym samym czasie powstało Koło Sportowe Młodzieży Polskiej.

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Po 1920 niemieckie towarzystwa sportowe zjednoczyły się w Związek Niemieckich Towarzystw Gimnastycznych w Polsce (z siedzibą w Bydgoszczy). Sport wyczynowy bydgoskich Niemców koncentrował się w klubach: Ruder-Club „Frithjof” (wioślarstwo), Sportbrüder Bydgoszcz (piłka nożna i tenis), Tennis-Club „Palästra” (tenis), Klub „Tornedo” (kolarstwo). W tym samym czasie polskie organizacje sportowe rozpoczęły oficjalną działalność^[3]. Poza istniejącymi już organizacjami powstało dużo nowych klubów, m.in. sekcja piłki nożnej Terminator (późniejsza Gwiazda). 16 marca 1920 założono polską przeciwwagę dla niemieckiego Frithjofu – Towarzystwo Wioślarskie Tryton, przemianowane później na Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie. W mieście w latach 20. XX w. istniało 32 klubów jednosekcyjnych i 23 wielosekcyjnych oraz liczne kluby zakładowe (170 klubów i kół sportowych). Do bardziej znanych należały: Amator Bydgoszcz (1917), Polonia Bydgoszcz (1920), Gwiazda Bydgoszcz (1920), Szkoła Oficerska Bydgoszcz (1920), Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie (1920), Klub Atletyczny „Siła” (1921), Brda Bydgoszcz (1924), Astoria Bydgoszcz (1924), Sokół I Bydgoszcz (1924), HKS Bydgoszcz (1925), Bydgoski Klub Wioślarek (1927), Bydgoski Klub Kolarzy (1927), Iron Bydgoszcz (1927), Kolejowy Klub Wioślarski (1928), Sparta Bydgoszcz (1928), Kabel Polski Bydgoszcz (1930), Ciszewski Bydgoszcz (1932), Wojskowy Klub Sportowy (1933), Wodnik Bydgoszcz (1934),

Bydgoszcz nazywano przed II wojną światową „stolicą polskiego wioślarstwa”. Popularność sportów wodnych wynikała z dogodnych warunków naturalnych, m.in. założenia w 1912 najstarszego w Polsce toru regatowego^[4], który stanowił krajowe centrum sportów wodnych. W 1929 na torze regatowym rozegrano Mistrzostwa Europy w wioślarstwie, a niemal corocznie rozgrywano mistrzostwa Polski i regaty międzynarodowe.

W rankingu osiągnięć sportowych^[3] bydgoskich zawodników najlepiej wypadali wioślarze i wioślarki, którzy byli wielokrotnymi mistrzami Polski (kilkadziesiąt medali), medalistami mistrzostw Europy. Brązowy medal zdobyła bydgoska załoga wioślarska BTW (czwórka ze sternikiem) na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928. W igrzyskach olimpijskich w Los Angeles w 1932 bydgoszczanin Jerzy Braun, członek BTW zdobył srebrny i brązowy medal w wyścigach wioślarskich (dwójka i czwórka ze sternikiem). Bydgoski Klub Wioślarski i Kolejowy Klub Wioślarski były najwyżej sklasyfikowanymi klubami wioślarskimi w Polsce lat 30. XX w.

Spośród innych dyscyplin, w których wyróżniali się sportowcy z Bydgoszczy można wymienić:

łucznictwo: bydgoszczanin Feliks Majewski został mistrzem Polski i świata w 1937;
kolarstwo: bydgoszczanin Feliks Więcek wygrał w 1928 pierwszy Tour de Pologne;
lekka atletyka: w Bydgoszczy istniała najsilniejsza sokolska sekcja lekkoatletyczna w kraju, rozegrano tu kilkukrotnie mistrzostwa Polski w lekkoatletyce; z Bydgoszczy pochodzili liczni medaliści mistrzostw Polski i olimpijczycy (młociarze, oszczepnicy, sprinterzy);
tenis: rozegrano w Bydgoszczy kilka turniejów o Mistrzostwo Polski oraz międzynarodowych, w barwach BKS Polonia grali czołowi polscy zawodnicy;
boks: bydgoszczanin Józef Pietryga został wicemistrzem Polski w 1927;
zapasy: w latach 30. mistrzami Polski zostali zawodnicy klubu „Siła”: Franciszek Gestwiński i Rakocki;
strzelectwo sportowe: Feliks Fąferek został mistrzem i reprezentantem Polski;
sport żużlowy: Jan Witkowski z Bydgoskiego Towarzystwa Motocyklowego zdobył w 1935 tytuł pierwszego mistrza Polski na żużlu;
piłka nożna: BKS Polonia 5-krotnie uzyskiwała tytuły mistrzów Pomorza, ale nie awansowała do I ligi państwowej;

W okresie międzywojennym założono w Bydgoszczy wiele okręgowych związków sportowych w dyscyplinach: lekkoatletyka, ciężka atletyka, piłka nożna, pływanie, kolarstwo, łucznictwo itd. W 1922 założono pierwszy w kraju Komitet Wychowania Fizycznego, który stał się wzorcem do powołania Komitetu Państwowego. Zbudowano również wiele obiektów sportowych, m.in.: Stadion Miejski (otwarty 3 sierpnia 1924 w obecności prezydenta RP S. Wojciechowskiego), który zawierał 6 boisk treningowych, urządzenia lekkoatletyczne, tor żużlowy, kolarski, łuczniczy, 4 boiska piłkarskie, w tym stadion miejski „Świtały” na Wilczaku, 7 przystani wioślarskich, 2 pływalnie na Brdzie, ponad 30 kortów tenisowych, w tym 2 kryte, 10 sal gimnastycznych, hipodrom na Kapuściskach Małych wraz z trybunami i zakładami pieniężnymi, który zwiedził w 1928 m.in. prezydent II RP Ignacy Mościcki^[5], 4 strzelnice sportowe, tory saneczkowe w Myślęcinku.

Okres po 1945[edytuj | edytuj kod]

W okresie powojennym do wyróżniających się klubów sportowych należały: Brda, Polonia (w latach 1950–1956 Gwardia), Gwiazda, Astoria, Budowlani, Łączność, Chemik, Pałac^[6]. W 1946 założono Wojskowy Klub Sportowy Zawisza, który w późniejszych latach odniósł duże sukcesy krajowe i międzynarodowe w takich dyscyplinach jak: lekkoatletyka, piłka nożna, boks, podnoszenie ciężarów, gimnastyka, kajakarstwo, strzelectwo sportowe, spadochroniarstwo i inne. Natomiast domenami Polonii Bydgoszcz były takie dyscypliny jak: sport żużlowy, tenis, judo, hokej na lodzie, Gwiazdy – zapasy i tenis stołowy, a Astorii – pływanie, boks, koszykówka. Siatkówkę rozwijano w klubach Chemik i Pałac, sporty motorowe w Automobilklubie Bydgoskim, a sporty lotnicze w Aeroklubie Bydgoskim.

Począwszy od 1945 Bydgoszcz ponownie uchodziła za „stolicę wioślarstwa polskiego”. W latach 1945–1950, do czasu przeniesienia wszystkich związków sportowych do Warszawy, w Bydgoszczy mieściła się centrala Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich. Wysoki poziom tej dyscypliny utrzymywano w klubach: Bydgostia (dawniej Kolejowy KS), Zawisza, Bydgoskim Towarzystwie Wioślarskim i Bydgoskim Klubie Wioślarek.

W latach powojennych wybudowano liczne obiekty sportowe m.in.: stadiony: Zawiszy (1957-1960) i Brdy (1949-1960), Torbyd (1959), halę i basen Astorii (1962). W latach 60. XX w. rozbudowano stadion i tor żużlowy „Polonii”. Z kolei w latach 70. zbudowano m.in. Kartodrom Bydgoszcz (1974-1977), stadion i halę Chemika (1974-1980) i wiele innych obiektów. Przez cały okres powojenny, w kilku etapach modernizowano tor regatowy w Brdyujściu oraz przystanie wioślarskie, kajakarskie i żeglarskie. W 2002 powstała Hala sportowo-widowiskowa Łuczniczka, w 2013 – Artego Arena, a w 2017 – nowa hala lodowa.

W okresie powojennym za sprawą wyczynowych sekcji sportowych, sport bydgoski zaczął liczyć się w kraju obok takich potentatów jak Śląsk, Warszawa, Kraków, czy Łódź.

Sport wyczynowy w Bydgoszczy po 1945^[7]:

Dyscyplina	Kluby wiodące	Medale igrzysk olimpijskich	Medale mistrzostw świata i Europy	Osiągnięcia
wioślarstwo	Bydgostia, Zawisza, BTW, BKW	3 , 1 , 6	35 , 19 , 8	Bydgoszcz od dwudziestolecia międzywojennego należy do najsilniejszych ośrodków wioślarstwa w Polsce. Bydgoszczanie od 1928 roku reprezentowali Polskę niemal we wszystkich igrzyskach olimpijskich. Osady 3 klubów bydgoskich w latach 1957–1986 zdobyły ponad 200 tytułów mistrza i wicemistrza Polski. Od lat 90. XX w. dominację w polskim wioślarstwie wywalczyło Regionalne Towarzystwo Wioślarskie Bydgostia, które jest drużynowym mistrzem Polski 23 sezony z rzędu (nieprzerwanie od 1993 roku).
kajakarstwo	Zawisza, Astoria, Kopernik	3 , 5	14 , 14 , 6	Bydgoszcz należy do najsilniejszych ośrodków kajakarskich w Polsce. Wychowała multimedalistów olimpijskich (Beata Mikołajczyk), mistrzostw świata i Europy. W latach 1957–1986 bydgoscy kajakarze wywalczyli 97 złotych medali w mistrzostwach Polski seniorów (Zawisza – 91, Astoria – 3 i Łączność – 3). W latach 1956–2016 około 20 kajakarzy bydgoskich reprezentowało Polskę w igrzyskach olimpijskich, zdobywając wiele medali.
lekkoatletyka	Zawisza, Budowlani	2 , 1 , 1	21 , 20 , 19	W latach 1945–2016 126 zawodników (11 – HKS, 7 – Gwardii, 8 – BKS i 100 – Zawiszy) około 400-krotnie sięgało po tytuł indywidualnego mistrza Polski seniorów w różnych konkurencjach lekkoatletycznych. Zawisza Bydgoszcz został 4-krotnie Drużynowym Mistrzem Polski, a 7-krotnie mistrzem ligi lekkoatletycznej. Zawodnicy bydgoscy należeli do polskiego wunderteamu lekkoatletycznego (1956-1966). Blisko 30 zawodników Zawiszy i BKS reprezentowało Polskę w igrzyskach olimpijskich (1956-2016). Bydgoscy lekkoatleci, którzy osiągali sukcesy międzynarodowe to głównie: miotacze (młot, kula oszczep), sprinterzy, długodystansowcy, wieloboiści i skoczkowie (trójskok, skok o tyczce).
piłka nożna	Zawisza, Polonia, KKP Bydgoszcz	1		Dwa kluby bydgoskie uczestniczyły w rozgrywkach ekstraklasy (Polonia Bydgoszcz – 7 sezonów oraz Zawisza Bydgoszcz – 14), trzy kluby na zapleczu ekstraklasy (Brda Bydgoszcz, Chemik Bydgoszcz, BKS Bydgoszcz), a w latach 2011–2016 KKP Bydgoszcz występowało w ekstraklasie piłki nożnej kobiet. W 1961 dwie drużyny bydgoskie równocześnie występowały w I lidze, a w 1977 mecz Zawisza Bydgoszcz – Górnik Zabrze oglądało 50 tys. widzów. W sezonie 2013/2014 Zawisza zdobył Puchar i Superpuchar Polski w piłce nożnej. Najsłynniejsi wychowankowie bydgoskich klubów to: Marian Norkowski (olimpijczyk), Zbigniew Boniek, Stefan Majewski i Henryk Miłoszewicz.
żużel	Polonia	dyscyplina nieolimpijska	8 , 6 , 8 (indywidualnie i drużynowo)	Polonia Bydgoszcz jest wielokrotnym medalistą Mistrzostw Polski, zdobyła łącznie ponad 80 medali, w tym około 40 złotych. Trzech żużlowców Polonii zostało indywidualnymi mistrzami Polski (Tomasz Gollob – 6 razy, Piotr Protasiewicz i Jacek Gollob). Bydgoski klub zajmuje czołowe miejsca w tabelach wszech czasów polskiego sportu żużlowego, m.in. uczestnictwa w rozgrywkach ekstraligi żużlowej, klasyfikacji medalowej mistrzostw Polski par klubowych, Młodzieżowych Indywidualnych Mistrzostw Polski, czy też Klubowego Pucharu Europy. Medalistami mistrzostw świata byli: Tomasz Gollob (indywidualnie i drużynowo), Mieczysław Połukard, Henryk Glücklich, Piotr Protasiewicz, a juniorów – Krystian Klecha i Krzysztof Buczkowski.
boks	Zawisza, Astoria	1 , 1	2 , 1 , 2	Z Bydgoszczą związany był twórca największych sukcesów polskiego boksu Feliks Stamm. Trzy drużyny bydgoskie uczestniczyły w rozgrywkach ekstraklasy bokserskiej: Zjednoczeni, Zawisza i Astoria. Kilku zawodników reprezentowało Polskę w igrzyskach olimpijskich, m.in. Jerzy Adamski, Brunon Bendig, Henryk Niedźwiedzki.
podnoszenie ciężarów	Zawisza	1	2 , 3 , 11	Zawisza Bydgoszcz od 1967 nieprzerwanie występuje w ekstraklasie podnoszenia ciężarów. Zawodnicy klubu w latach 1959–2013 zdobyli 24-krotnie tytuły mistrzów Polski juniorów oraz 39-krotnie młodzieżowych mistrzów Polski do lat 23. Kilku zawodników reprezentowało Polskę w igrzyskach olimpijskich (Jan Wojnowski, Sławomir Zawada), a kilkunastu należało do polskiej kardy narodowej. W 2010 zawodnikami Zawiszy zostali multimedaliści mistrzostw świata i Europy: Marcin Dołęga i Aleksandra Klejnowska.
kolarstwo	Romet	1	1	W latach 70. i 80. XX w. Romet Bydgoszcz plasował się w ścisłej czołówce ośrodków kolarskich w Polsce. W 1977 zdobył drużynowe mistrzostwo Polski, a jego zawodnicy byli mistrzami indywidualnymi. Wychowankami klubu byli m.in.: Marek Szerszyński, Zbigniew Ludwiniak, Andrzej Maćkowski, a Henryk Santysiak uczestniczył w Wyścigu Pokoju (1982), gdzie wygrał klasyfikację górską. Znanymi kolarzami wyczynowymi z Bydgoszczy są Marek Leśniewski – srebrny medalista olimpiady w Seulu oraz Sylwester Szmyd – występujący w teamach kolarskich zachodniej Europy.
gimnastyka	Zawisza	4. m. (1972) 6. m. (1976)	7 , 10 , 28 (gimnastyka sportowa, akrobatyczna i fitness)	Od lat 60. XX w. gimnastycy sportowi Zawiszy Bydgoszcz należą do krajowej czołówki. W latach 1958–2016 zdobyli m.in. drużynowe mistrzostwa Polski oraz 363 medale mistrzostw Polski seniorów i juniorów. Kilku zawodników reprezentowało Polskę na Igrzyskach Olimpijskich: Andrzej Szajna, Mariusz Zasada, Krzysztof Potaczek, Roman Rydzyński. Najlepszym polskim gimnastykiem lat 70. XX w. był Andrzej Szajna – trzykrotny olimpijczyk (4. i 6. miejsce), mistrz Europy (1975). Godne uwagi osiągnięcia (medale ME i MŚ) posiadają również bydgoskie sekcje gimnastyki akrobatycznej oraz fitness, które zdobyły wiele medali z MŚ i ME włącznie.
strzelectwo sportowe	Zawisza	4. m. (1972), 5. m. (1964,1988)	31 , 28 , 47	Od lat 50. XX w. sekcja strzelecka Zawiszy Bydgoszcz należy do najlepszych w Polsce. W latach 1950–2016 bydgoszczanie zdobyli kilkaset tytułów mistrza Polski oraz ustanowili drugie tyle rekordów Polski, a od 1952 roku reprezentują Polskę niemal we wszystkich igrzyskach olimpijskich, ocierając się o strefę medalową. Kilku zawodników było wielokrotnymi olimpijczykami, mistrzami świata i Europy np. Henryk Górski, Jerzy Nowicki, Rajmund Stachurski, Romuald Siemionow, Adam Kaczmarek, Tadeusz Czerwiński, Wojciech Knapik.
sporty lotnicze	Aeroklub Bydgoski, Zawisza	dyscyplina nieolimpijska	4 , 1 (szybownictwo, modelarstwo lotnicze, motolotniarstwo)	Od lat 60. XX w. duże sukcesy krajowe i międzynarodowe osiągali szybownicy, spadochroniarze i modelarze Aeroklubu Bydgoskiego, a od 1976 także spadochroniarze Zawiszy Bydgoszcz. W latach 70. XX w. przy aeroklubie działali pionierzy polskiego lotniarstwa, motolotniarstwa i paralotniarstwa. Dwukrotnym mistrzem świata w szybownictwie został Jan Wróblewski (1965, 1972), a mistrzostwo Polski w spadochroniarstwie osiągały drużyny Aeroklubu, Zawiszy i ZPS Bydgoszcz. Zawodnicy Zawiszy byli również medalistami mistrzostw Europy, świata, Pucharu Świata i Olimpiad Armii Świata.

Dyscyplina	Kluby wiodące	Osiągnięcia
siatkówka	Pałac, Łuczniczka	Od 1992 drużyna żeńska Pałacu Bydgoszcz występuje w ekstraklasie. Do jej osiągnięć należy m.in. Puchar Polski (1992,2001,2005), mistrzostwo Polski (1993), Superpuchar Polski (2006). W klubie wychowano ponad 20 reprezentantek Polski. Dominika Leśniewicz została mistrzynią Europy (2003), a Ewa Kowalkowska była kapitanem reprezentacji Polski. Drużyna męska Chemika od 2006 gra w ekstraklasie przyjmując nazwę Łuczniczka Bydgoszcz. W latach 2007–2016 klub został mistrzem Młodej Ligi, uzyskał 4. miejsce w PlusLidze, oraz kilkukrotnie doszedł do półfinału Pucharu Polski oraz Pucharu Challenge. Wychowankiem Chemika był m.in. Michał Winiarski, długoletni zawodnik i kapitan reprezentacji Polski (212 spotkań), mistrz świata juniorów (2003) i seniorów (2014).
koszykówka	Astoria, Artego	W 1987 męska drużyna Astorii Bydgoszcz zdobyła tytuł mistrza Polski juniorów, a w latach 1989–1992 i 2003-2006 grała w ekstraklasie koszykówki mężczyzn, osiągając w 2005 roku 6. miejsce. Od 2008 w ekstraklasie gra drużyna żeńska Artego Bydgoszcz. Do jej osiągnięć w latach 2012–2016 należą m.in. 2 srebrne i 2 brązowe medale drużynowych mistrzostw Polski.
pływanie	Astoria	W latach 60., 70. i 80. XX w. pływacy Astorii Bydgoszcz zdobyli kilkaset medali mistrzostw Polski seniorów i juniorów. Kilka osób reprezentowało Polskę na igrzyskach olimpijskich m.in.: Aleksandra Mróz (1952), Zbigniew Januszkiewicz (1980). Najwybitniejszą wychowanką Astorii była Alicja Pęczak, której kariera rozwinęła się w latach 90. XX w. w AZS AWF Gdańsk. Trzykrotnie reprezentowała Polskę na igrzyskach olimpijskich, zdobyła ponad 300 medali na zawodach krajowych i zagranicznych, 82 razy mistrzostwo Polski seniorek (częściowo w barwach Astorii), a 14 razy – medale mistrzostw Europy.
tenis	Polonia, Centrum	W latach 1972–1984 oraz 1995-2002 bydgoska Polonia występowała w polskiej ekstraklasie tenisa, zdobywając 3 tytuły wicemistrza DMP. Najlepszym tenisistą bydgoskim lat 70. i 80. XX w. był Henryk Drzymalski, wielokrotny mistrz Polski seniorów w grze pojedynczej, w deblu (z Wojciechem Fibakiem) i w grze mieszanej. W rozgrywkach międzynarodowych był półfinalistą mistrzostw Europy, wielokrotnym reprezentantem Polski, m.in. w Pucharze Davisa. Wybitną postacią był także Henryk Hoffman – zawodnik i trener Polonii, od 1982 kapitan drużyny polskiej w Pucharze Davisa, wiceprezes Polskiego Związku Tenisowego, a w latach 90. XX w. – trener reprezentacji Polski mężczyzn i kobiet.
tenis stołowy	Gwiazda	Zawodnicy Gwiazdy Bydgoszcz od lat 80. XX w. grali w niższych ligach tenisa stołowego mężczyzn. W ciągu 3 lat (2011-2014) awansowali z III ligi do ekstraklasy. W pierwszym sezonie w Superlidze (2014/2015) wywalczyli 8. miejsce. W 2014 osiągnęli Akademickie Mistrzostwo Polski, a w 2015 Drużynowy Puchar Polski
zapasy	Gwiazda	Bydgoskie sekcje zapaśnicze od lat 50. odnosiły umiarkowane sukcesy w skali ogólnokrajowej. Dopiero w latach 90. zawodnicy bydgoskiej Gwiazdy zdobyli szereg medali mistrzostw Polski w zapasach w stylu wolnym. Ogółem w latach 1945–2012 zawodnicy z klubów bydgoskich zdobyli 6 medali mistrzostw Polski seniorów w stylu klasycznym, 10 medali w MP w stylu wolnym, oraz srebrny medal w MP kobiet w zapasach. Wychowankiem Gwiazdy (1999-2000) jest Bartłomiej Bartnicki – mistrz (2004) i wielokrotny wicemistrz Polski (2000-2006), dwukrotny olimpijczyk (2004, 2008).
szermierka	Gwiazda	W 1968 w Bydgoszczy zamieszkał i szkolił młodzież Adam Papée – jeden z najsłynniejszych szermierzy i działaczy tego sportu. Największym sukcesem było zdobycie przez wychowankę Gwiazdy Grażynę Staszak wicemistrzostwa świata juniorek w 1972. Wychowankami bydgoskiego klubu byli m.in. florecista Marian Sypniewski (wielokrotny mistrz Polski, medalista i trzykrotny olimpijczyk, mistrz świata), Wiesław Głon (szabla) oraz Adam Siudziński (szpada).
łucznictwo	Budowlani	Bydgoszcz była silnym ośrodkiem łucznictwa w okresie międzywojennym. Po 1945 zawodnicy klubu Łączność Bydgoszcz byli wielokrotnymi medalistami mistrzostw Polski, a Paweł Szymczak – olimpijczykiem z Atlanty (1996), rekordzistą świata juniorów (1995, 1996), srebrnym medalistą mistrzostw Europy (1998). Po okresie regresu dyscypliny związanej m.in. kilkukrotnymi przenosinami torów łuczniczych, od 2010 datuje się ponowy jej rozwój.
sporty zimowe	Polonia, Budowlani	Najpopularniejszą dyscypliną zimową jest hokej na lodzie, uprawiany od 1926 roku. Hokeiści Polonii Bydgoszcz dwa razy osiągnęli 3. miejsce w ekstraklasie (1964 i 1965), a poza tym puchar Polskiego Związku Hokeja na Lodzie (1963) oraz medale mistrzostw Polski juniorów (1966-1975). Wychowankami Polonii było kilkunastu zawodników kadry Polski m.in. Andrzej Tkacz (dwukrotny olimpijczyk, trener kadry), Marian Feter, Łukasz Sokół, Tomasz Proszkiewicz i inni. W latach 60. na Torbydzie uprawiano łyżwiarstwo figurowe, a Franciszek Spitol z Polonii zdobył 3 razy tytuł mistrza Polski (1961-1964). Narciarstwo od lat 80. można uprawiać w Myślęcinku, gdzie istnieje sztucznie naśnieżany stok narciarski im. Stefana Kulmatyckiego z wyciągami orczykowymi.
sztuki walki	Polonia, BK Karate Kyokushin, Klub Karate Shotokan	Wśród dalekowschodnich sztuk walki najstarszą genezę ma judo, którego sekcja w Polonii Bydgoszcz powstała w 1962 roku. Judocy Polonii w latach 1967–1995 w mistrzostwach Polski seniorów zdobyli 50 medali, w tym 14 złotych. Największą popularność ma jednak karate, którego pierwszy klub w Bydgoszczy założono w 1978, a w kolejnych latach powstały sekcje zajmujące się różnymi odmianami dyscypliny (Shōtōkan, Kyokushin, Oyama Karate, Ashihara, Shidōkan itp.) Karatecy z bydgoskich klubów osiągnęli wiele sukcesów na arenie międzynarodowej, np. zawodnicy Klubu Karate Shotokan w latach 1996–2014 zdobyli 4028 medali na imprezach ogólnopolskich i międzynarodowych, a w 2007 wywalczyli drużynowo 1. miejsce w kraju. Innymi sztukami walki uprawianymi w Bydgoszczy są m.in. taekwondo, aikido, kendo, wushu, kick-boxing, boks tajski, brazylijskie jiu-jitsu.
sport motorowy	Automobilklub Bydgoski	Sporty motorowe popularne w Bydgoszczy (poza żużlem) to motocross, sport motocyklowy i karting. W latach 60. tytuły mistrzów Polski w motocrossie uzyskiwali zawodnicy bydgoskich klubów, a od lat 70. LKT „Wyczół” Gościeradz, który przejął adeptów wyczynowych sekcji motocyklowych z Bydgoszczy. Automobilklub Bydgoski w latach 70. i 80. XX w. był kilkakrotnie mistrzem drużynowym Polski w kartingu, a na bydgoskim torze rozgrywano kilkukrotnie mistrzostwa Europy i świata Formuły C.

Aktywne bydgoskie kluby sportowe[edytuj | edytuj kod]

Ważniejsze kluby wielosekcyjne[edytuj | edytuj kod]

Klub	Rok zał.	Sekcje	Uwagi
Zawisza Bydgoszcz (www)	1946	lekkoatletyka, podnoszenie ciężarów, strzelectwo, gimnastyka, wioślarstwo, kajakarstwo, boks, piłka nożna	należy do Wojskowej Federacji Sportu (www), dysponuje jednym z 7 w kraju Wojskowych Centrów Szkolenia (WCSS); zarządza MUKS Bydgoszcz (ZS Mistrzostwa Sportowego im. Teresy Ciepły) oraz BKS Bydgoszcz; dysponuje dużym kompleksem sportowym, klub wychował wielu olimpijczyków
Polonia Bydgoszcz (www)	1920	żużel, piłka nożna, kolarstwo	jeden z najstarszych klubów bydgoskich; w 2003 dysponował sekcjami: piłki nożnej, tenisa ziemnego, żużlową i judo, a wcześniej wieloma innymi; od 2003 spadkobiercami BKS Polonia są KP Polonia (piłka nożna, klasa okręgowa) oraz ŻKS Polonia (żużel, I liga)
Gwiazda Bydgoszcz (www)	1920	piłka nożna, zapasy, tenis stołowy, sporty walki, brydż sportowy, akrobatyka sportowa	jeden z najstarszych klubów bydgoskich; wcześniej dysponował wieloma innymi sekcjami; dysponuje kompleksem sportowym na Miedzyniu; w 2017 drużyna tenisa stołowego występowała w superlidze
Astoria Bydgoszcz (www)	1924	koszykówka, boks, kajakarstwo, kajak-polo, smocze łodzie, pływanie, żeglarstwo, sport osób niepełnosprawnych	jeden ze starszych klubów bydgoskich; wcześniej dysponował wieloma innymi sekcjami, drużyna koszykarzy występuje w I lidze
Chemik Bydgoszcz (www)	1949	piłka nożna, piłka siatkowa, szachy, brydż sportowy	początkowo klub założony przy Zakładach Chemicznych Zachem w Bydgoszczy-Łęgnowie; w 2017 drużyna piłkarska występowała w III lidze, a brydżowa w I lidze
Budowlany Klub Sportowy (www)	1956	piłka nożna, lekkoatletyka, łucznictwo, hokej na lodzie, piłka ręczna	zrzeszony w Cywilno-Wojskowym Związku Sportowym Zawisza Bydgoszcz, w 2017 drużyna piłkarska występowała w klasie okręgowej, drużyna żeńska w II lidze piłki ręcznej, a hokejowa w II lidze

Kluby akademickie[edytuj | edytuj kod]

Klub	Rok zał.	Sekcje	Uwagi
AZS UKW Bydgoszcz (www)	1969	piłka ręczna, piłka siatkowa, koszykówka, piłka nożna, pływanie, lekkoatletyka, sporty siłowe, judo, tenis ziemny i stołowy, szermierka	klub uczelniany Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego; dysponuje kompleksem sportowym na bazie dawnych obiektów Polonii Bydgoszcz; w 2017 drużyna męska występowała w II lidze piłki ręcznej
AZS UTP Bydgoszcz (www)	1965	brydż, fitness, jeździectwo, judo, kolarstwo, koszykówka, lekkoatletyka, narciarstwo, pływanie, piłka nożna, piłka ręczna, piłka siatkowa, szachy, tenis ziemny i stołowy, trójbój siłowy, wioślarstwo, wspinaczka, żeglarstwo	klub uczelniany Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego
AZS CM UMK Bydgoszcz (www)	1985	fitness, futsal, koszykówka, lekka atletyka, narciarstwo, piłka nożna, piłka ręczna, pływanie, piłka siatkowa, sztuki walki, tenis ziemny i stołowy, trójbój siłowy	klub uczelniany Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy
AZS WSG Bydgoszcz (www)	1999	biegi przełajowe, futsal, jeździectwo, kolarstwo, koszykówka, lekka atletyka, narciarstwo, piłka nożna, piłka siatkowa, piłka ręczna, pływanie, sporty siłowe, tenis stołowy, wioślarstwo, żeglarstwo, sport osób niepełnosprawnych	klub uczelniany Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy

Kluby MDK[edytuj | edytuj kod]

Klub	Sekcje	Uwagi
UKS MDK1 Hetman (www)	szachy	działa przy Młodzieżowym Domu Kultury nr 1 (Kapuściska)
UKS Emdek (www)	karate, kolarstwo, szachy, tenis stołowy	działa przy Młodzieżowym Domu Kultury nr 2 (Szwederowo); w 2017 drużyna żeńska tenisa stołowego występowała w I lidze
UKS MDK4	bilard, fitness, gimnastyka akrobatyczna, unihokej	działa przy Młodzieżowym Domu Kultury nr 4 (Śródmieście)
UKS MDK5 (www)	szermierka, karate, szachy, modelarstwo lotnicze	działa przy Młodzieżowym Domu Kultury nr 5 (Fordon)
Pałac Młodzieży w Bydgoszczy (www)	piłka siatkowa, koszykówka, gry zespołowe, kajakarstwo, karate, pływanie, modelarstwo lotnicze	sporty uprawiane są w Dziale Sportu i Rekreacji Pałacu Młodzieży

Ważniejsze kluby z dominującą sekcją[edytuj | edytuj kod]

Klub	Rok zał.	Sekcja	Uwagi
Bydgostia Bydgoszcz (www)	1928	wioślarstwo	wielokrotny drużynowy mistrz Polski; wychował wielu olimpijczyków
Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie (www)	1920	wioślarstwo	członkowie klubu zdobyli dla Polski pierwszy medal olimpijski w wioślarstwie (1928)
Bydgoski Klub Wioślarek (www)	1926	wioślarstwo	drugi najstarszy w Polsce żeński klub wioślarski
UKS Kopernik Bydgoszcz (www)	1931	kajakarstwo	klub wychował wielu olimpijczyków
KS Pałac Bydgoszcz (www)	1982	piłka siatkowa kobiet	drużynowy mistrz Polski w sezonie 1992/1993
Łuczniczka Bydgoszcz (www)	2007	piłka siatkowa mężczyzn	głównymi udziałowcami spółki są Chemik Bydgoszcz i miasto Bydgoszcz.
Artego Bydgoszcz (www)	1994	koszykówka kobiet	powstał na bazie klubu Basket25
MUKS Bydgoszcz (www)	2008	koszykówka kobiet
Novum Bydgoszcz (www)	1999	koszykówka	szkoli juniorów i młodzików w koszykówce mężczyzn i kobiet
KKP Bydgoszcz (www)	2007	piłka nożna kobiet	powstał na bazie drużyny piłki nożnej kobiet klubu Brda Bydgoszcz, występuje w I lidze K-PZPN
MOKS Piaski Bydgoszcz (www)	2002	piłka nożna	występuje w A-klasie K-PZPN
Ramiel Bydgoszcz (www)	2007	piłka nożna	występuje w B-klasie K-PZPN
Wisła Fordon (www)	2014	piłka nożna	występuje w B-klasie K-PZPN
UKS Tęcza Bydgoszcz (www)	2007	piłka nożna kobiet	występuje w III lidze K-PZPN, uprawia również unihokej
UKS Iskra Bydgoszcz (www)		piłka ręczna	występuje w III lidze piłki ręcznej
Wojskowy Klub Żeglarski „Pasat” (www)	1989	żeglarstwo
Yacht Klub Polski Bydgoszcz (www)	1934	żeglarstwo
Bydgoski Klub Żeglarski (www)		żeglarstwo	dysponuje bazą w Pieczyskach nad Zalewem Koronowskim
Zjednoczeni Bydgoszcz (www)	1976	żeglarstwo	początkowo harcerski klub żeglarski, od 1983 wielosekcyjny
Bydgoski Klub Motorowodny „Mors” (www)	1957	sporty motorowodne
Romet Bydgoszcz	1948	kolarstwo	jeden z czołowych polskich klubów kolarskich w latach 70. i 80. XX w.
BKS Centrum Bydgoszcz (www)		tenis	dysponuje kompleksem kortów tenisowych otwartych i krytych, siłownią, fitness
Aeroklub Bydgoski (www)	1946	sporty lotnicze	bazą aeroklubu jest Lotnisko Bydgoszcz-Biedaszkowo
Automobilklub Bydgoski (www)	1929	karting, sporty samochodowe
Oponeo Motosport (www)	2010	sporty samochodowe
MUKS Piętnastka Bydgoszcz (www)	2001	pływanie	klub przy Zespole Szkół nr 5 Mistrzostwa Sportowego w Bydgoszczy
MKS przy SP 63 (www)		pływanie	w 2016 roku klub osiągnął 1 miejsce w Polsce na 192 sklasyfikowane kluby w kategorii 12 lat
MUKS Rekin Bydgoszcz (www)	2005	pływanie
Centrum Pływania i Nurkowania „Meduza” (www)	2005	nurkowanie
UKS Boks Fordon (www)		boks
Policyjne Towarzystwo Sportowe „Gwardia” (www)		judo	zrzeszone w Polskiej Federacji Sportu „Gwardia”
UKS 10 Judo Bydgoszcz (www)		judo
Bydgoski Klub Sportowy Judo		judo
Bydgoski Klub Kyokushin Karate (www)	1978	karate	najstarszy klub karate w województwie kujawsko-pomorskim
Bydgoska Szkoła Kyokushin Karate (www)		karate
Bydgoski Klub Karate Tsunami (www)	1983	karate
Oyama Karate Bydgoszcz (www)	2002	karate
Klub Karate Shotokan (www)	1992	karate	w latach 1996–2014 zawodnicy klubu zdobyli 4028 medali na imprezach ogólnopolskich i międzynarodowych
Bydgoski Klub Sztuk Walki (www)	1994	karate	w klubie ćwiczy się ju jitsu i karate kyokushin
Yamabushi Bydgoszcz (www)	2012	karate
Bydgoski Klub Taekwondo (www)	2001	taekwondo
Pomorskie Centrum Sztuk Walki Aikido Bydgoszcz (www)	1991	aikido
Bydgoskie Stowarzyszenie Kendo, Iaido i Jodo (www)	2008	kendo
Akademia Tradycyjnego Wing Chun Kung Fu (www)		wushu
Golden Dragon (www)	2010	sporty walki
XYZ Fight Academy (www)		sporty walki
Hunter Gym (www)	2006	sporty walki
Espadon Bydgoszcz (www)		jiu-jitsu
Muay Thai Legion Bydgoszcz (www)	2003	boks tajski
Fight Club Krakowiak (www)	2002	boks tajski
Okinawan Goju-Ryu Karate-Do Polska (www)	1998	goju-ryu
Kokodo Ju Jutsu (www)	1991	ju-jitsu
Bydgoski Klub Dalekowschodnich Sztuk Walki (www)	1998	Shōrinji Kenpō
Bydgoskie Towarzystwo Tenisowe (www)		tenis
Kujawsko-Pomorski Klub Jeździecki (www)	2009	jeździectwo
Klub Wysokogórski w Bydgoszczy (www)	1950	alpinizm
HighFive Bydgoszcz (www)	2012	paintball	występuje w III lidze
Baza Bydgoszcz	1994	baseball
Maximus Bydgoszcz (www)	2011	bilard	występuje w I i II lidze
Bydgoski Klub Golfowy (www)	2003	golf	dysponuje 9-dołkowym polem w Myślęcinku
UKS Meta Bydgoszcz		korfball
Alfa Bydgoszcz	2003	rugby	występuje w I lidze
SquashPoint Bydgoszcz (www)		squash
KS Polski Taniec (www)		taniec sportowy
Bydgoszcz Archers	2008	futbol amerykański	występuje w I lidze
Herosi Bydgoszcz	2019	futbol amerykański	występuje w LFA
Bydgoszcz Wildcats	2015	futbol australijski	pierwsza drużyna w Polsce
Astro Disco Bydgoszcz (www)	2010	ultimate	gra w II lidze Halowych Mistrzostw Polski

Sport osób niepełnosprawnych[edytuj | edytuj kod]

W Bydgoszczy istnieje kilka klubów adresowanych dla osób niepełnosprawnych:

Stowarzyszenie Sportu i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych „Start Bydgoszcz” (www) – zrzeszony jest w Polskim Związku Sportu Niepełnosprawnych „Start”; uprawiane dyscypliny to: boccia, lekkoatletyka, podnoszenie ciężarów, pływanie, strzelectwo, tenis stołowy, wioślarstwo, kajakarstwo, szachy;
Międzyszkolny Klub Sportowy „Wisła” (www) – funkcjonuje przy Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej im. gen. S. Maczka w Bydgoszczy w ramach Polskiej Federacji Sportu Niesłyszących;
Pomorsko-Kujawski Klub Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „Łuczniczka” (www) – zrzeszony w Stowarzyszeniu Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących „Cross” oraz Związku Kultury Fizycznej „Olimp”; uprawiane dyscypliny to: kręgle, showdown, biegi, nordic walking, szachy, warcaby, brydż sportowy, strzelectwo, pływanie, biegi narciarskie, biathlon, triathlon.

W Bydgoszczy zlokalizowany jest Oddział Regionalny Olimpiady Specjalne Kujawsko-Pomorskie (www). W 2014 na stadionie Zawiszy rozegrano X Ogólnopolskie Letnie Igrzyska Olimpiad Specjalnych, a w 2017 XIV Ogólnopolski Turniej Piłki Nożnej Olimpiad Specjalnych. Bazę dla imprez sportu osób niepełnosprawnych stanowi m.in. Park Aktywnej Rehabilitacji i Sportu przy Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy.

Okręgowe związki sportowe[edytuj | edytuj kod]

W Bydgoszczy znajduje się Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Związków Sportowych (www). Według stanu na rok 2016, spośród 32 wojewódzkich związków różnych dyscyplin, 20 ma siedziby w Bydgoszczy i okolicy (Białe Błota, Solec Kujawski), 9 w Toruniu, 2 w Grudziądzu i 1 we Włocławku. W Bydgoszczy funkcjonuje również Miejski Szkolny Związek Sportowy (www), którego zadaniem jest m.in. organizacja międzyszkolnych zawodów sportowych.

Sport w Bydgoszczy według dyscyplin sportowych[edytuj | edytuj kod]

Lekkoatletyka[edytuj | edytuj kod]

Lekkoatletyka to jedna z dyscyplin sportu, w których Bydgoszcz posiada najbogatsze tradycje i osiągnięcia na arenie krajowej i międzynarodowej.

Popularność dyscypliny rozpoczęła się już w okresie międzywojennym^[8]. 5 kwietnia 1925 założono w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Lekkiej Atletyki^[8], w którym zarejestrowano 14 klubów, w tym 8 bydgoskich^[9]. W 1928 dyscyplinę trenowało na Pomorzu 281 zawodników w 32 klubach. Najsilniejszymi były Sokół I, Sokół Żeński oraz Polonia Bydgoszcz. Dwukrotnie (1930, 1937) rozegrano w Bydgoszczy mistrzostwa Polski w lekkoatletyce żeńskiej, w 1933 także w męskiej, a w 1937 – pierwsze Mistrzostwa Polski juniorów w lekkoatletyce^[10]. W 1931 najlepsze wyniki w kraju mieli bydgoscy zawodnicy: Stefan Majtkowski w skoku o tyczce (3,55 m), Franciszek Mikrut w rzucie oszczepem (62,60 m) i Władysław Mikrut (60,70 m), w rzucie młotem. W latach 30. XX w. zawodnicy bydgoskiego TG „Sokół” dzierżyli 75% rekordów Pomorza. Dzięki nim w 1938 reprezentacja Pomorza wygrywała m.in. z reprezentacją Warszawy, Śląska i Poznania^[8]. Sprinter Klemens Biniakowski z BKS Polonia brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie (1928)^[8]. W 1938 zarejestrowano 12 klubów bydgoskich z sekcjami lekkoatletycznymi, m.in.: Sokół I, Sokół V, Sokół Żeński, Policyjny Klub Sportowy, Wojskowy Klub Sportowy, WKS Start, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Gwiazda, KSM Okręg, Bydgoski Klub Sportowy Polonia, Robotniczy Klub Sportowy Amator, Ciszewski Bydgoszcz, IKS Związku Strzeleckiego. Bydgoscy zawodnicy w latach 1925–1939 zdobywali 11-krotnie tytuły mistrza kraju (młociarze, oszczepnicy, sprinterzy)^[8]. Byli też rekordzistami i mistrzami Pomorza (na 17 konkurencji, przodowali w 11)^[9].

Po II wojnie światowej, sport lekkoatletyczny odrodził się w formach organizacyjnych sprzed 1939. W Bydgoszczy nadal znajdował się Okręg Pomorski Polskiego Związku Lekkoatletycznego, a sekcje lekkoatletyczne prowadziły: Harcerski Klub Sportowy, KS Polonia, KS Gwiazda, Kolejowy KS Brda oraz WKS Zawisza (od 1947), który od połowy lat 50. XX w. stał się najsilniejszym klubem lekkoatletycznym w mieście, regionie, a nawet kraju^[9]. 1 i 3 maja 1946 odbyły się w Bydgoszczy pierwsze duże zawody lekkoatletów bydgoskich, z udziałem około 100 zawodniczek i zawodników z 9 klubów^[11]. W 1949 zawodnicy Gwardii (Bogdan Masłowski – rzut młotem, Zygfryd Weinberg – trójskok, Eulalia Szwajkowska – 100 m) dzierżyli rekordy Polski i z powodzeniem startowali w zawodach międzynarodowych. Od 1953 do kadry Polski zaliczano około 10 zawodników z Bydgoszczy^[11]. Na olimpiadzie w Melbourne (1956) występowało 3 lekkoatletów z Zawiszy (Zimny, Niklas, Krzyszkowiak).

Od 1957 roku nastał czas rozkwitu „królowej sportu” w Bydgoszczy. Uprawianie dyscypliny skoncentrowano w dwóch klubach: WKS Zawisza i BKS Budowlani. W siedmiu igrzyskach olimpijskich (od 1960 do 1988) Polskę reprezentowało 21 bydgoskich lekkoatletów (10 z Zawiszy i 2 z BKS)^[9]. Trójskoczek Jan Jaskólski był trzykrotnym olimpijczykiem, a Michał Joachimowski dwukrotnym. Zawodnicy bydgoscy należeli do polskiego wunderteamu lekkoatletycznego (1956-1966). Na Igrzyska Olimpijskie do Rzymu (1960) pojechało 6 zawodników Zawiszy^[12]. Zdzisław Krzyszkowiak zdobył jako szósty Polak w historii złoty medal olimpijski w lekkoatletyce (bieg na 5000 m). Na igrzyskach w Tokio (1964) walczyło 6 bydgoskich lekkoatletów. Teresa Ciepły zdobyła złoty medal w sztafecie 4x 100m oraz srebrny w biegu 80 m przez płotki. W kolejnych olimpiadach występowało od 3 do 7 zawodników Zawiszy, podobnie jak w lekkoatletycznych mistrzostwach Europy seniorów i juniorów, zarówno na stadionach, jak i w hali^[12]. W latach 1945–2016 126 zawodników (11 – HKS, 7 – Gwardii, 8 – BKS i 100 – Zawiszy) około 400-krotnie sięgało po tytuł indywidualnego mistrza Polski seniorów w różnych konkurencjach lekkoatletycznych^[13]. W ekstraklasie lekkoatletycznej występowała drużyna Zawiszy, a także drużyna BKS Bydgoszcz (1977-1978, pozostałe sezony w II lidze)^[12]. W latach 50. i 60. XX w. między Zawiszą, a warszawską Legią toczyły się zacięte pojedynki o tytuł drużynowego mistrza Polski^[13]. Zawisza tytuł DMP osiągał wielokrotne, podobnie jak mistrzostwo polskiej ligi lekkoatletycznej. W latach 70. rozegrano w Bydgoszczy pierwsze międzynarodowe imprezy lekkoatletyczne: Puchar Europy w Wielobojach 1975, Mistrzostwa Europy Juniorów w Lekkoatletyce 1979 oraz rozgrywano mityng Grand Prix Brdy (1975-1978), w 1976 i 1977 połączony z memoriałem Janusza Kusocińskiego.

W latach 90. XX w. w letnich olimpiadach startowało 4 bydgoszczan: Piotr Piekarski, Wiesław Perszke, Sebastian Chmara i Tomasz Jędrusik. Czas kolejnych sukcesów przyszedł po 2000 roku. Do wybitnych zawodników zaliczali się wówczas m.in.: Artur Kohutek, Dominik Bochenek, Marika Popowicz, Marcin Lewandowski (biegi), Marcin Dróżdż (wielobój), Łukasz Michalski, Paweł Wojciechowski (skok o tyczce) i inni.

Od 1999 roku stadion Zawiszy stał się areną wielu lekkoatletycznych imprez międzynarodowych: Mistrzostw Świata Juniorów (1999, 2008, 2016), Młodzieżowych Mistrzostw Europy (2003, 2017), Superligi pucharu Europy (2004), Europejskiego Festiwalu Lekkoatletycznego (2001-2016), hala Łuczniczka – mityngów lekkoatletycznych Pedro’s Cup (2005-2014), a Leśny Park Kultury i Wypoczynku – miejscem mistrzostw świata w biegach przełajowych (2010, 2013). W latach 2005–2011 Bydgoszcz uchodziła za nieoficjalną stolicę lekkoatletyki w Polsce, gdyż stadion im. Zdzisława Krzyszkowiaka jako jedyny w Polsce spełniał normy IAAF i w związku z tym gościł najważniejsze imprezy lekkoatletyczne. Miasto wielokrotnie było gospodarzem mistrzostw Polski seniorów^[14]:

Rok	Data	Miejsce	Konkurencje
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1925	8 października		maraton
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1928	30 września		pięciobój kobiet, maraton
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1929	15 sierpnia	Stadion Szkoły Oficerskiej	pięciobój mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1930	26–27 lipca	Stadion Szkoły Oficerskiej	żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1931	27 września		maraton
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1932	4 września	Stadion Miejski	pięciobój mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1933	1–2 lipca	Stadion Miejski	męskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1934	30 września		chód na 50 km mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1935	14 kwietnia		bieg przełajowy mężczyzn 8 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1936	4 lipca	Stadion Miejski	dziesięciobój mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1937	10–11 lipca	Stadion Miejski	żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1947	13–14 września	Stadion Miejski	dziesięciobój mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1948	10–11 lipca	Stadion Miejski	żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1950	6 sierpnia	Stadion Miejski	pięciobój mężczyzn
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1958	18–20 lipca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1963	23–25 sierpnia	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1975	27–29 czerwca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1976	25–27 czerwca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1977	29–31 lipca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1983	25–27 czerwca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1985	2–4 sierpnia	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1994	13 marca	LKPiW Myślęcinek	bieg przełajowy 5, 9 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 1997	20–22 czerwca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2001	29 czerwca – 1 lipca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2004	2–4 lipca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2006	21–23 lipca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2007	11 marca	LKPiW Myślęcinek	bieg przełajowy 4, 10 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2009	31 lipca – 2 sierpnia	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2010	14 marca	LKPiW Myślęcinek	bieg przełajowy 4, 12 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2011	11–13 sierpnia	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2012	10 marca	LKPiW Myślęcinek	bieg przełajowy 4, 8, 12 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2013	10 marca	LKPiW Myślęcinek	bieg przełajowy 4, 8, 12 km
Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce 2016	24–26 czerwca	Stadion Zawiszy	męskie i żeńskie

Poza tym w Bydgoszczy odbywały się m.in.: Młodzieżowe Mistrzostwa Polski (2013), Mistrzostwa Polski Juniorów Młodszych (2008) i szereg innych

W rozgrywkach ekstraklasy lekkoatletycznej (Drużynowe Mistrzostwo Polski) w latach 1957–2014 Zawisza Bydgoszcz uzyskał 6 tytułów mistrzowskich i 14 wicemistrzowskich, co plasuje klub na 5 miejscu w tabeli medalowej wszech czasów (za Górnikiem Zabrze i klubami warszawskimi: Legią, Skrą i AZS-AWF). Zawisza jest obok Legii Warszawa jedynym klubem lekkoatletycznym, który nigdy nie opuścił ekstraklasy. Natomiast w rankingach klubowego mistrza Polski w lekkiej atletyce Zawisza Bydgoszcz uzyskał tytuły wicemistrza w latach 2010–2011, a brąz w 2013 roku.

W latach 1957–2016 bydgoscy lekkoatleci zdobyli około 20 medali w mistrzostwach Europy (w tym 6 złotych), około 25 medali w mistrzostwach halowych (w tym 4 złote) i kilkanaście w mistrzostwach Europy i świata juniorów. Tytuły mistrzów świata seniorów (rozgrywane od 1983) wywalczyli: Sebastian Chmara (siedmiobój, 1999 – hala) i Paweł Wojciechowski (skok o tyczce, 2011).

Bydgoscy lekkoatleci, którzy osiągali wielokrotne sukcesy rangi krajowej i międzynarodowej to m.in.:

miotacze (młot, kula oszczep): Alojzy Więckowski, Bogdan Masłowski, Olgierd Ciepły, Małgorzata Wolska
sprinterzy: Teresa Ciepły, Waldemar Korycki, Edmund Borowski, Kazimierz Wardak, Jerzy Juskowiak, Piotr Piekarski, Artur Kohutek, Dominik Bochenek, Marika Popowicz, Marcin Lewandowski
długodystansowcy: Kazimierz Żbikowski, Alojzy Graj, Zdzisław Krzyszkowiak, Gabriela Górzyńska, Dariusz Kruczkowski
wieloboiści: Tadeusz Janczenko, Sebastian Chmara, Marcin Dróżdż
skoczkowie (trójskok, skok o tyczce): Michał Joachimowski, Mariusz Klimczyk, Mirosław Chmara, Krzysztof Andrzejak, Łukasz Michalski, Paweł Wojciechowski

W 2016 nadal aktualne były rekordy Polski ustanowione przez zawodników Zawiszy: Sebastiana Chmarę – dziesięciobój (8566 pkt. – 1998), Marikę Popowicz – sztafeta 4x100 m (42,68 s – 2010) i Pawła Wojciechowskiego – skok o tyczce (5,91 m – 2011).

Aktualnie (2016) w Bydgoszczy sekcje lekkoatletyczne prowadzą kluby: Zawisza, BKS Bydgoszcz i LUKS Ogrodnik Bydgoszcz^[15].

Żużel[edytuj | edytuj kod]

Jedną z wizytówek sportowych Bydgoszczy jest sekcja żużlowa BKS Polonii Bydgoszcz, założona w 1946 roku, przekształcona w 2003 w Bydgoskie Towarzystwo Żużlowe Polonia Bydgoszcz.

W międzywojennej Bydgoszczy istniały dwa kluby żużlowo-motocyklowe – Klub Motocyklistów w Bydgoszczy powstały w 1925 roku oraz Klub Motocyklistów Związku Strzeleckiego. W 1930 na stadionie miejskim BKS Polonia zbudowano tor żużlowy. Od 1933 odbywały się tu wyścigi motocyklowe na żużlu z udziałem czołowych zawodników Polski. Spośród bydgoszczan w tej konkurencji sukcesy odnosili: Alfons Ziółkowski, Tomaszewski^[10] oraz Jan Witkowski z Bydgoskiego Towarzystwa Motocyklowego, który w 1935 zdobył tytuł mistrza Polski na żużlu^[13].

Po II wojnie światowej sport żużlowy uprawiano w BKS Polonia, Brdzie Bydgoszcz i Zawiszy Bydgoszcz (1950-1955), a w KS „Partyzant” organizowano wyścigi uliczne, rajdy i crossy^[13]. W 1948 poloniści zadebiutowali w rozgrywkach II ligi żużlowej. W 1949 „Partyzanta” i Polonię zjednoczono w Gwardię Bydgoszcz (w 1956 powrócono do nazwy Polonia), który zdobył czołową pozycję w kraju w sportach motorowych^[13].

W Bydgoszczy zlokalizowano siedzibę Zarządu Okręgu Polskiego Związku Motorowego, a później także Okręgową Komisję Żużlową przy Zarządzie Okręgu PZMot w Bydgoszczy. W 1950 Gwardia awansowała do I ligi żużlowej^[12]. W latach 50. bydgoska Gwardia zdobyła tytuł drużynowego mistrza Polski (1955), dwukrotnie wicemistrza (1951, 1953) i dwukrotnie 3. miejsce (1956, 1957)^[13].

Po burzliwym rozwoju sportu żużlowego w latach 1945–1956, kiedy dyscyplinę rozwijano w wielu miejscowościach (Inowrocław, Nakło nad Notecią, Chełmno, Żnin, Świecie), nastąpił regres, wynikający z wysokich kosztów sprzętu oraz zaostrzenia przepisów bezpieczeństwa. Od 1957 sport żużlowy w mieście i regionie skupiał się niemal wyłącznie w Polonii Bydgoszcz^[12]. Od lat 50. w klubie wychowano kilkunastu zawodników, wyróżniających się na arenie krajowej i międzynarodowej. Polonia była wielokrotnym medalistą drużynowych mistrzostw Polski seniorów i juniorów, a zawodnicy medalistami mistrzostw indywidualnych^[12]. W latach 50. tytuły wicemistrzów Polski uzyskali Zbigniew Raniszewski (1951, 1955)^[12] i Bolesław Bonin (1953), a przełomowy sukces w światowym sporcie żużlowym osiągnął Mieczysław Połukard. Był on pierwszym żużlowcem spoza sfery skandynawskiej i brytyjskiej, który zdobył tytuł II wicemistrza świata (Goeteborg 1959)^[13] oraz zakwalifikował się do finału światowego Indywidualnych Mistrzostw Świata (Wembley 1959)^[12]. Mieczysław Połukard był też członkiem reprezentacji narodowej, która w 1961 zdobyła dla Polski po raz pierwszy tytuł drużynowego mistrza świata^[12]. Kolejnymi wybitnymi zawodnikami Polonii byli: Henryk Glücklich – sześciokrotny reprezentant kraju w światowym finale drużynowym (złoto, 3x brąz), Bolesław Proch i Ryszard Dołomisiewicz (reprezentanci Polski w Indywidualnych MŚ i MŚ par), a w latach 90. XX w. – bracia Jacek i Tomasz Gollobowie (uczestnicy i medaliści cykli Grand Prix IMŚ na żużlu, medaliści Drużynowych MŚ)^[12].

W latach 1945–2000 tor żużlowy na stadionie Polonii kilkukrotnie modernizowano (1950, 1964, 1986, 1998), dostosowując go do przepisów Międzynarodowej Federacji Motocyklowej i wyposażając w nowoczesne urządzenia (bandy, oświetlenie)^[12]. Umożliwiło to organizowane w Bydgoszczy światowych imprez.

Okres największych sukcesów Polonii Bydgoszcz w sporcie żużlowym przypadł na dwudziestolecie 1986-2006. W tym okresie klub trzykrotnie zdobył Klubowy Puchar Europy na żużlu (1998, 1999, 2001), pięciokrotnie tytuł Drużynowego Mistrza Polski (1992, 1997, 1998, 2000, 2002), pięciokrotnie – wicemistrza i sześciokrotnie – 3. miejsce. Sukcesy dotyczyły również Indywidualnych mistrzostw Polski, Mistrzostw Polski par klubowych na żużlu (10-krotnie mistrzostwo, 5-krotnie wicemistrzostwo), turniejów o Złoty Kask, Srebrny Kask i Brązowy Kask oraz imprez międzynarodowych (medale Tomasza Golloba w Indywidualnych Mistrzostwach Świata na żużlu oraz braci Gollobów i Piotra Protasiewicza w Drużynowym Pucharze Świata na żużlu). Liczne medale zarówno drużynowo, jak i indywidualnie zdobywali również juniorzy Polonii Bydgoszcz.

Medale Polonii Bydgoszcz w rozgrywkach ekstraligi żużlowej:

Lata
Lata 50. XX wieku	1	2	2
Lata 60. XX wieku			3
Lata 70. XX wieku	1	1
Lata 80. XX wieku		2	1
Lata 90. XX wieku	3	1	2
Lata 2000–2009	2	1	3

Lata 90. to okres dużej popularności sportu żużlowego w Bydgoszczy. W latach 1988–2003 w kadrze klubu jeździł wychowanek Polonii, ówczesny najlepszy żużlowiec w Polsce Tomasz Gollob. W barwach Polonii Bydgoszcz zdobył m.in. 11 medali Indywidualnych Mistrzostw Polski na żużlu (6 złotych, 3 srebrne, 2 brązowe) oraz srebrny i 3 brązowe medale Indywidualnych MŚ na żużlu. W Bydgoszczy gościły liczne zawody międzynarodowe, w tym 12-krotnie turnieje Grand Prix Polski na żużlu (1998, 1999, 2001-2010). 21 czerwca 2006 podpisano w Bydgoszczy umowę o utworzeniu Ekstraligi Żużlowej Sp. z o.o.

W 2007 roku nastąpił kres żużlowego prosperity, a Polonia Bydgoszcz po raz pierwszy w historii opuściła ekstraligę. Kryzys sportu żużlowego wyrażał się m.in. w skromniejszych osiągnięciach Polonii (choć nadal medale zdobywali juniorzy, a klub jeździł w ekstralidze w latach 2009–2010 i 2012–2013), zaniechaniem modernizacji infrastruktury, spadku frekwencji kibiców na zawodach, a po 2010 roku przeniesieniem ważniejszych imprez międzynarodowych poza Bydgoszcz.

Osiągnięcia[edytuj | edytuj kod]

Polonia Bydgoszcz jest wielokrotnym medalistą Mistrzostw Polski, zdobyła łącznie ponad 80 medali, w tym prawie 40 złotych (więcej). Trzech żużlowców Polonii Bydgoszcz zostało indywidualnymi mistrzami Polski (Tomasz Gollob – 6 razy, Piotr Protasiewicz i Jacek Gollob).

Bydgoski żużel w tabelach wszech czasów:

Klasyfikacja	Miejsce	Uwagi
Tabela wszech czasów uczestnictwa w rozgrywkach ekstraligi żużlowej	1 / 26	61 sezonów (1951–2007, 2009–2010, 2012–2013)
Klasyfikacja medalowa Mistrzostw Polski par klubowych na żużlu	1 / 15	18 medali – 11 , 6 , 1
Tabela klubowa medalistów Młodzieżowych Indywidualnych Mistrzostw Polski na żużlu	1 / 17	13 medali – 9 , 1 , 3
Klasyfikacja medalowa Klubowego Pucharu Europy na żużlu	2 / 21	3 medale
Tabela klubowa medalistów Złotego Kasku	2 / 17	16 medali – 10 , 4 , 2
Tabela medalowa Drużynowego Mistrza Polski	4 / 19	25 medali – 7 , 7 , 11
Tabela klubowa medalistów Indywidualnych Mistrzostw Polski na żużlu	4 / 21	19 medali – 8 , 5 , 6
Tabela klubowa medalistów Srebrnego Kasku	4 / 18	14 medali – 6 , 2 , 6
Tabeli medalowa Młodzieżowego Drużynowego Mistrza Polski	8 / 16	8 medali – 2 , 3 , 3
Tabela medalowa Młodzieżowych Mistrzostw Polski par klubowych	8 / 18	8 medali – 1 , 5 , 2
Tabela klubowa medalistów Brązowego Kasku	9 / 19	11 medali – 2 , 5 , 4

Zawodnicy[edytuj | edytuj kod]

Barw narodowych w oficjalnych spotkaniach międzypaństwowych broniło kilkunastu bydgoskich żużlowców, m.in.: Mieczysław Połukard, Bolesław Bonin, bracia Rajmund i Norbert Świtałowie, Edward Kupczyński, Henryk Glücklich, Jan Malinowski, Eugeniusz Nazimek, Janusz Suchecki, Zbigniew Raniszewski^[13], Bolesław Proch, Ryszard Dołomisiewicz, Jacek Gollob, Tomasz Gollob, Piotr Protasiewicz, Krzysztof Buczkowski i inni.

Wychowankami Polonii byli m.in.: bracia Jacek i Tomasz Gollobowie, którzy nadawali ton rozgrywkom żużlowym w Polsce w latach 90. XX w. Tomasz Gollob jest jednym z najbardziej utytułowanych polskich żużlowców w historii zarówno na arenie krajowej, jak i międzynarodowej: 7-krotny mistrz świata na żużlu (w tym raz indywidualnie i 6 razy z drużyną), 30-krotny mistrz Polski w różnych konkurencjach (7-krotny drużynowo, 9-krotny indywidualnie, 11-krotny w parze, trzykrotny młodzieżowy indywidualnie i 1-krotny młodzieżowy w parze).

W zespole Polonii na przestrzeni lat jeździło także wielu wybitnych zawodników zagranicznych, m.in. Peter Karlsson (1991), Tony Rickardsson (1991), Sam Ermolenko (1992-1994), Andy Smith (1992-1994, 1998, 2004), Lars Gunnestad (1993), Henrik Gustafsson (1995–2001), Ryan Sullivan (1999), Shane Parker (1999-2000), Todd Wiltshire (2000-2003), Mark Loram (2001-2003), Jason Lyons (2001), Andreas Jonsson (2004-2010), Emil Sajfutdinow (2006-2012), Jonas Davidsson (2007-2009), Antonio Lindbäck (2009–2010), Dienis Gizatullin (2010–2011), Artiom Łaguta (2012), Aleksandr Łoktajew (2013), Greg Hancock (2013), Patrick Hougaard (2014), Hans Andersen (2014), Dennis Andersson (2014) i inni.

Imprezy[edytuj | edytuj kod]

W Bydgoszczy rozgrywano szereg imprez żużlowych: w latach 1957–1984 Memoriał Zbigniewa Raniszewskiego (tragicznie zmarłego podczas meczu Austria-Polska w Wiedniu w 1956), a od 1982 Kryterium Asów Polskich Lig Żużlowych im. Mieczysława Połukarda, która tradycyjnie otwierała oficjalnie sezon żużlowy^[12]. Bydgoszcz 7-krotnie organizowała także finały Indywidualnych Mistrzostw Polski (1935, 1972, 1993, 1998, 1999, 2001, 2003). Klub był organizatorem wielu imprez rangi światowej, jak chociażby Finału Drużynowych Mistrzostw Świata w 1995 oraz 12-krotnie turniejów Grand Prix Polski na żużlu (1998-2010), wyłaniających indywidualnego mistrza świata.

Ice speedway[edytuj | edytuj kod]

W 1965 bydgoska Polonia zorganizowała pierwsze w Polsce zawody motocyklowe na torze lodowym^[12]. W kolejnych latach Mieczysław Połukard i bracia Świtałowie z Polonii reprezentowali Polskę w Indywidualnych i Drużynowych Mistrzostwach Świata w wyścigach na torze lodowym^[13]. W latach 70 i 80 wyścigi na lodzie nie były organizowane. Powrócono do nich w 1995 roku w formie pokazowej.

Speedrower[edytuj | edytuj kod]

Od 1995 roku istnieje w Bydgoszczy sekcja speedrowera – wzorowanego na sporcie żużlowym. W 2006 zarejestrowano Polską Federację Klubów Speedrowerowych z siedzibą w Bydgoszczy. W 2016 istniało 13 klubów speedrowerowych w Polsce, w tym 6 startujących w Drużynowych Mistrzostwach Polski. Region bydgoski reprezentują: BTS „Speedrower” Bydgoszcz i ULKS Mustang Żołędowo, startujący w DMP. Zawodnicy BTS „Speedrower” z Bydgoszczy osiągnęli szereg sukcesów w skali krajowej i międzynarodowej, m.in. byli wielokrotnymi mistrzami i medalistami drużynowych Mistrzostw Świata seniorów i juniorów, Mistrzostw Świata Par, drużynowych i indywidualnych Mistrzostw Europy seniorów i juniorów, mistrzostw Europy par klubowych, Klubowego Pucharu Europy oraz mistrzostw Polski^[16].

Tory speedrowerowe znajdują się w: Bydgoszczy-Fordonie (ul. Wiszniewskiego, 80 m) i w Maksymilianowie (ul. Szkolna, 61 m).

Piłka nożna[edytuj | edytuj kod]

Piłka nożna w Bydgoszczy to historia meczów międzypaństwowych reprezentacji narodowej oraz rodowodu kilku światowej klasy piłkarzy. Dwa kluby bydgoskie uczestniczyły w rozgrywkach Ekstraklasy (Polonia Bydgoszcz oraz Zawisza Bydgoszcz), a dodatkowe trzy kluby na zapleczu ekstraklasy (Brda Bydgoszcz, Chemik Bydgoszcz oraz BKS Bydgoszcz).

Pierwszy piłkarski zespół „Fuβballverein” w Bydgoszczy założyli 16 czerwca 1894 roku uczniowie Królewskiego Gimnazjum Realnego, pod nadzorem nauczyciela Bernharda Kuhse. Zajęcia odbywały się dwa razy w tygodniu, mecze rozgrywano w soboty na boisku koło leśniczówki Bocianowo. Zarząd klubu składał się z uczniów. 2 września 1894 roku na łące w Ostromecku gimnazjaliści rozegrali mecz w ramach obchodów „Dnia Sedanu” (Sedantag)^[17]^[18]. Przed I wojną światową powstały kolejne niemieckie kluby piłkarskie: SC Bromberg (1910), Seminar Sportklub Hohenzollern przy Ewangelickim Seminarium Nauczycielskim oraz drużyna przy Katolickim Seminarium Nauczycielskim^[19].

Po przejściu Bydgoszczy w granice odrodzonej Polski założono pierwsze polskie kluby: 25 kwietnia 1920 – Gwiazdę Bydgoszcz, 14 maja Polonię Bydgoszcz, a 4 lata później – Brdę i Astorię. Ich pierwszymi sekcjami była piłka nożna^[20]. W 1924 zgłoszono 18 drużyn bydgoskich, w 1925 czynnych było 767 piłkarzy, a w 1937 roku – 30 drużyn piłkarskich i około 900 piłkarzy^[8]. Łącznie piłkę nożną uprawiano w około 40 klubach i stowarzyszeniach sportowych^[19]. W 1927 zlokalizowano w Bydgoszczy siedzibę Pomorskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej^[19]. W jego skład wszedł również tzw. Podokręg Morski, skupiający kluby sportowe Gdyni oraz Wolnego Miasta Gdańska^[21]. W dwudziestoleciu międzywojennym tytuły mistrzów Pomorza kilkukrotnie uzyskiwała drużyna BKS Polonia (1928, 1929, 1932, 1933, 1935). Mistrzostwo juniorów uzyskała Polonia (1937) i Gwiazda (1938). W połowie lat 30. zaczął z nimi rywalizować Klub Sportowy Ciszewski^[20]. Tuż przed wybuchem II wojny światowej w wojewódzkiej klasie A grały bydgoskie drużyny: BKS Polonia, Ciszewski Bydgoszcz i RKS Amator, w klasie B – KS Astoria, KS Gwiazda, KS Brda, a w klasie C – KS Leo^[8]. Żaden z miejscowych klubów nie awansował do I ligi państwowej, mimo pięciokrotnie podejmowanych prób w rozgrywkach barażowych, ulegając klubom poznańskim, łódzkim i warszawskim^[19]. Za najważniejsze spotkanie międzynarodowe w Bydgoszczy w dwudziestoleciu międzywojennym uchodził mecz rozegrany 3 czerwca 1934 pomiędzy reprezentacjami Pomorza i Prus Wschodnich (0:1). Mecz ten oglądało 8 tysięcy widzów, a wśród nich m.in. prezydent Bydgoszczy Leon Barciszewski, dowódca garnizonu Bydgoszcz gen. Wiktor Thommée oraz wicekonsul niemiecki^[20].

Mistrzowie Bydgoszczy w piłce nożnej

Rok	Mistrz	Wicemistrz	Wynik
1921	Wielkopolska Szkoła Podchorążych Piechoty Bydgoszcz	Polonia Bydgoszcz	6:2, 1:0
1922	Szkoła Oficerska Bydgoszcz	?	?:?
1925	Szkolny KS Bydgoszcz	Polonia Bydgoszcz	?:? (wiosna)
1925	Sokół I Bydgoszcz	Szkoła Oficerska Bydgoszcz	3:2 (zima)
1926	Polonia Bydgoszcz	Sokół I Bydgoszcz	3:1
1927	Polonia Bydgoszcz	Korona Bydgoszcz	3:0 (w.o)
1928	Polonia Bydgoszcz	Sokół I Bydgoszcz	?:?
1929	Polonia Bydgoszcz	Sokół I Bydgoszcz	3:2
1930	Sparta Bydgoszcz	Sokół I Bydgoszcz	1:0
1931	Polonia Bydgoszcz	Astoria Bydgoszcz	5:0
1932	Szkoła Podchorążych Bydgoszcz	Kabel Polski Bydgoszcz	?:?
1933	Sokół I Bydgoszcz	Polonia Bydgoszcz	4:3
1934	Sokół I Bydgoszcz	Ruch Bydgoszcz	5:0

Podczas okupacji w Gaulidze występował SG Bromberg, w którego szeregach grali również przedwojenni polscy piłkarze. Klasę niżej grał kolejowy klub RSG Bromberg, który w 1943 roku zagrał w barażach do Gauligi. Odbywały się również nielegalne rozgrywki polskich drużyn. Jednym z inicjatorów tych spotkań był Stanisław Dąbrowski (przedwojenny napastnik w juniorach Brdy Bydgoszcz). Drużyny piłkarskie istniały w niektórych dzielnicach miasta, od których wzięły swoje nazwy. W drużynie „Wilczak” grało trzech braci Buhlów, a kapitanem drużyny „Prądy” był Jan Dolata (przed wojną w OPN Sokól V Bydgoszcz i KS Kabel Polski Bydgoszcz), w jedenastce „Placu Kościuszki” grał Jan Świtała, a w drużynie „Okole” wybitnym zawodnikiem był Stanisław Dąbrowski.

Po II wojnie światowej podjęły działalność zarówno przedwojenne (Polonia, Brda, Gwiazda), jak i nowo powstałe sekcje piłki nożnej (Milicyjny KS, WKS Bezpieczeństwo i Pocztowy KS)^[19]. 21 maja 1945 reaktywowano Pomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Bydgoszczy^[11]. W 1946 rozgrywki prowadziło 30 zespołów z Pomorza, w tym 6 bydgoskich^[19]. Mistrzostwo okręgu, uprawniające do walki o wejście do II ligi państwowej uzyskały w 1947 BKS Polonia, w 1949 – KKS Brda, w 1950 – Gwardia, a w 1951 – OWKS (Zawisza)^[19].

W latach 50. XX w. Bydgoszcz wyrosła na liczący się w kraju ośrodek piłkarski. Kilka drużyn uczestniczyło w rozgrywkach II ligi: KKS Kolejarz (1950-1952), Gwardia Bydgoszcz (1951-1953) oraz OWKS (1952-1954)^[19]. W latach 1953–1956 Polonia Bydgoszcz przez 2 sezony utrzymywała się w ekstraklasie, a po spadku w 1957 roku, ponownie do niej trafiła na 3 sezony (1958-1961). W 1960 roku osiągnęła w niej najwyższe w swojej historii 5. miejsce^[19]. W składzie Polonii występował napastnik Marian Norkowski, który został królem strzelców ekstraklasy. Powołano go w skład drużyny narodowej, która wystąpiła na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie (1960)^[19]. W 1961 roku w ekstraklasie po raz pierwszy i ostatni występowały równocześnie dwie bydgoskie drużyny: Polonii i Zawiszy, które ze zmiennym szczęściem rozgrywały mecze derbowe^[19]. Polonia po spadku do II ligi w 1961 roku, nigdy już do ekstraklasy nie powróciła, natomiast wizytówką piłkarską Bydgoszczy stała się drużyna WKS Zawisza. Klub ten 14 sezonów grał w ekstraklasie (1961, 1964/1965, 1965/1966, 1966/1967, 1977/1978, 1979/1980, 1980/1981, 1989/1990, 1990/1991, 1991/1992, 1992/1993, 1993/1994, 2013/2014, 2014/2015)^[19]. W 1977 mecz Zawiszy z Górnikiem Zabrze oglądało 50 tys. widzów co pozostało po dzień dzisiejszy rekordem. Największym sukcesem było 4. miejsce w sezonie 1989/1990. W rozgrywkach II ligi uczestniczyły drużyny: Polonii (1962-1967, 1975-1977), Zawiszy (1952-1998 z przerwami na grę w ekstraklasie i krótko w III lidze), KS Budowlani (1977/1978) i KS Chemik (1978-1980). Zespoły, które występowały z reguły w klasie okręgowej to: Gwiazda Bydgoszcz i Brda Bydgoszcz^[19].

Bydgoskie kluby piłkarskie słynęły z osiągnięć w pracy z młodzieżą. Juniorzy Zawiszy byli wielokrotnymi drużynowymi medalistami Polski U-19 (złoto – 1981, 2x srebro – 1958, 1986 i 2x brąz – 1967, 1979), podobnie jak Polonii Bydgoszcz (złoto – 1980, srebro – 1984)^[19]. Natomiast juniorzy młodsi (U-17) Zawiszy osiągnęli wicemistrzostwo Polski w 2013 roku. Juniorzy okręgu bydgoskiego osiągnęli także czołowe miejsca w rozgrywkach Pucharu Michałowicza: 1. miejsce (1972), 2. miejsce (1979, 1989), 3. miejsce (1984)^[19].

W I połowie lat 90. zespół Zawiszy przez 5 sezonów uczestniczył w rozgrywkach ekstraklasy. Po spadku (1994) i wycofaniu zespołu z II ligi ze względów finansowych (1998), Zawisza Bydgoszcz rozpoczął rozgrywki od IV ligi, stopniowo awansując do wyższych klas rozgrywkowych^[22]. Od 2008 grał w II lidze, a od 2011 w I lidze na zapleczu ekstraklasy. W 2012 roku właścicielem drużyny został Radosław Osuch, który doprowadził w 2013 roku do awansu drużyny do ekstraklasy. W sezonie 2013/2014 Zawisza osiągnął 8. miejsce w najwyższej klasie rozgrywkowej, a ponadto wywalczył Puchar Polski (po zwycięskim finale z Zagłębiem Lubin na Stadionie Narodowym w Warszawie) oraz Superpuchar Polski (po zwycięstwie 3:2 z mistrzem Polski Legią Warszawa). W sezonie 2014/2015 zespół osiągnął 15 miejsce i spadł do I ligi. W 2016 roku Zawisza wywalczył 5 miejsce w I lidze, lecz narastający konflikt właściciela z grupą kibiców doprowadził do wycofania się Radosława Osucha z klubu i rozwiązania drużyny. W konsekwencji tych wydarzeń 9 czerwca 2016 Komisja Licencyjna PZPN nie przyznała Zawiszy licencji na rozgrywki w I i II lidze.

Po rozwiązaniu I-ligowej drużyny piłkarskiej Zawiszy Bydgoszcz, w sezonie 2016/2017 w ligach seniorów grały następujące bydgoskie zespoły:

III liga – Chemik Bydgoszcz
klasa okręgowa (V liga) – Polonia Bydgoszcz i BKS Bydgoszcz
klasa B – Zawisza Bydgoszcz, Ramiel Bydgoszcz, Wisła Fordon

W wojewódzkiej lidze juniorów starszych występują zespoły: CWZS Bydgoszcz, Polonia Bydgoszcz, Chemik Bydgoszcz, Gwiazda Bydgoszcz, BKS Bydgoszcz, WKS Zawisza II Bydgoszcz SA. Natomiast w ligach i klasach juniorów młodszych, trampkarzy i młodzików występują drużyny: MUKS CWZS Bydgoszcz, Polonia, Chemik, Gwiazda, Budowlany KS, Victoria Bydgoszcz, KP Golden Goal, Wisełka Bydgoszcz-Fordon, Juventus Soccer Schools, KS Football Academy, Akademia Piłkarska Brda i inne, a także z podbydgoskich miejscowości: Białych Błót (1), Osielska (1), Brzozy (2), Solca Kujawskiego (2), Łochowa (2), Mroczy (2), Sicienka (1) itd.

Bydgoscy piłkarze[edytuj | edytuj kod]

W latach1956-1986 w różnych reprezentacjach narodowych występowało 72 zawodników bydgoskiego OZPN^[12]. Siedmiu piłkarzy grających w Zawiszy było reprezentantami Polski: Stefan Majewski, Andrzej Milczarski, Piotr Nowak, Mirosław Rzepa, Michał Masłowski oraz Igor Lewczuk. Listę uzupełniają wychowankowie Zawiszy, których kariera rozwinęła się po przeprowadzce do czołowych klubów Polski i Europy np. Henryk Miłoszewicz (reprezentant Polski), czy Zbigniew Boniek, późniejszy gracz Widzewa Łódź i Juventusu Turyn, uczestnik 3 turniejów finałowych mistrzostw świata (Argentyna 1978, Hiszpania 1982 – III miejsce, Meksyk 1986), kapitan i trener reprezentacji Polski, prezes PZPN. Do znanych piłkarzy Polonii należeli natomiast m.in.: Józef Boniek (ojciec Zbigniewa), Janusz Turowski, Krzysztof Gawara (późniejszy zawodnik Legii Warszawa), Grzegorz Mielcarski. Z kolei wychowankiem Gwiazdy Bydgoszcz jest Stefan Majewski, późniejszy reprezentant Polski, dwukrotny uczestnik mistrzostw świata (Hiszpania 1982 – III miejsce, Meksyk 1986), trener reprezentacji narodowej, działacz PZPN. Ponadto bydgoskie koneksje ma bramkarz Arkadiusz Onyszko (wicemistrzostwo olimpijskie w Barcelonie 1992).

Zawisza Bydgoszcz[edytuj | edytuj kod]

Zawisza Bydgoszcz ma na koncie kilka piłkarskich sukcesów. Przez 14 sezonów grał w Ekstraklasie. W sezonie 1989/90 zdobył 4. miejsce w I lidze, a w sezonie 2013/2014 zdobył Puchar i Superpuchar Polski w piłce nożnej. Juniorzy Zawiszy zdobyli Mistrzostwo Polski U-19 (1981), dwukrotnie wicemistrzostwo (1958, 1986) i dwukrotnie brąz (1967, 1979), a także wicemistrzostwo U-17 (2013). Klub zajmuje 1. pozycję w tabeli wszech czasów polskiej I ligi piłkarskiej.

Wyniki Zawiszy Bydgoszcz w ekstraklasie piłki nożnej:

Sezon	Tabela	Mecze	Zwycięstwa	Remisy	Porażki	Bilans bramkowy	Punkty
2014/15	15/16	37	10	8	19	45-63	24
2013/14	8/16	37	12	10	15	48-48	25
1993/94	18/18	34	4	9	21	30-70	17
1992/93	13/18	34	12	6	16	41-60	30
1991/92	8/18	34	11	12	11	43-42	34
1990/91	14/16	30	8	7	15	27-41	23
1989/90	4/16	30	13	7	10	36-25	37
1980/81	15/16	30	9	5	16	25-43	23
1979/80	14/16	30	8	8	14	35-52	24
1977/78	15/16	30	11	5	14	29-32	27
1966/67	13/14	26				20-35	19
1965/66	9/14	26	10	4	12	30-35	24
1964/65	8/14	26	9	6	11	34-41	24
1961	14/14	26				18-64	10

Polonia Bydgoszcz[edytuj | edytuj kod]

Polonia Bydgoszcz przez 7 sezonów grała w Ekstraklasie, zdobywając 5. lokatę w sezonie 1960. W tym samym sezonie Królem strzelców Ekstraklasy z 17 bramkami został zawodnik Polonii, Marian Norkowski. W latach 1950–1956 klub występował pod nazwą Gwardia Bydgoszcz.

Wyniki Polonii Bydgoszcz w ekstraklasie piłki nożnej:

Sezon	Tabela	Mecze	Bilans bramkowy	Punkty
1961	13/14	26	36-69	19
1960	5/12	22	30-43	22
1959	9/12	22	33-42	20
1958	9/12	22	31-58	19
1956	11/12	22	20-36	15
1955	10/12	22	18-26	18
1954	9/11	20	28-37	16

Tabela wszech czasów I ligi[edytuj | edytuj kod]

W Tabeli wszech czasów Ekstraklasy w piłce nożnej Zawisza zajmuje 28 pozycję. Drugi bydgoski klub na tej liście, Polonia Bydgoszcz, zajmuje 50 pozycję.

Lp.	Nazwa klubu	Liczba startów	Punkty	Mecze	Liczba zwycięstw	Zwycięstwa za 3 punkty do 1990 r.	Zwycięstwa za 3 punkty od 1995 r.	Remisy	Porażki	Porażki za –1 punkt	Bramki strzelone	Bramki stracone	Różnica bramek
28/84	Zawisza Bydgoszcz	14	376	430	126	4	22	98	206	0	461	651	-190
50/84	Polonia Bydgoszcz	7	129	156	47	0	0	35	74	0	186	296	-110

Pięć drużyn bydgoskich obecnych jest także w tabeli wszech czasów polskiej I ligi piłkarskiej:

Lp.	Nazwa klubu	Liczba startów	Punkty	Mecze	Zwycięstwa	Remisy	Porażki	Bramki strzelone	Bramki stracone	Różnica bramek
1/193	Zawisza Bydgoszcz	34	1179	976	397	290	289	1275	990	+285
83/193	Polonia Bydgoszcz	11	266	274	98	70	106	357	378	-21
122/193	Zawisza Bydgoszcz SA	2	91	68	25	16	27	68	90	-22
124/193	Chemik Bydgoszcz	3	89	98	32	25	41	115	129	-14
149/193	Brda Bydgoszcz	3	50	50	22	6	22	91	95	-4
176/193	BKS Bydgoszcz	1	17	30	4	9	17	29	54	-25

Mecze międzypaństwowe w Bydgoszczy[edytuj | edytuj kod]

W Bydgoszczy odbyło się 10 meczów międzypaństwowych męskiej reprezentacji A:

Typ	Nr meczu	Data	Wynik	Przeciwnik Polski	Strzelcy dla Polski
tow.	253.	15 października 1972	3:0 (2:0)	Czechosłowacja	Kazimierz Deyna 2, Robert Gadocha
tow.	370.	24 maja 1981	3:0 (2:0)	Irlandia	Andrzej Iwan, O’Leary (samobójcza), Roman Ogaza
tow.	428.	7 października 1986	2:2 (1:0)	Korea Południowa	Ryszard Tarasiewicz, Jan Karaś
tow.	438.	2 września 1987	3:1 (3:0)	Rumunia	Marek Leśniak 2, Andrzej Rudy
tow.	597.^[23]	25 kwietnia 2001	1:1 (0:0)	Szkocja	Radosław Kałużny
tow.	608.	17 kwietnia 2002	1:2 (0:2)	Rumunia	Tomasz Hajto
tow.	636.	28 kwietnia 2004	0:0 (0:0)	Irlandia	–
eME 2008	670.^[24]^[25]	2 września 2006	1:3 (0:0)	Finlandia	Łukasz Garguła
tow.	713.	12 sierpnia 2008	2:0 (0:0)	Grecja	Ludovic Obraniak 2
tow.	719.	18 listopada 2008	1:0 (1:0)	Kanada	Maciej Rybus

Poza tym odbył się jeden mecz żeńskiej reprezentacji w piłce nożnej, w ramach eliminacji do Mistrzostw Europy:

Nr meczu	Data	Wynik	Przeciwnik Polski	Strzelcy dla Polski
109.	27 września 2003	2:3 (1:3)	Islandia	Żelazko 1', Gawrońska 61'

Piłka nożna kobiet[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza edycja oficjalnych Mistrzostw Polski kobiet w piłce nożnej odbyła się w sezonie 1979/1980. Początkowo drużyny z Bydgoszczy i regionu nie awansowały do wyższych klas rozgrywkowych. Przy klubie Brda powstała kobieca drużyna piłki nożnej, która w od 2003 uczestniczyła w rozgrywkach II ligi, a w 2006 roku awansowała do I ligi. W 2007 drużyna Brdy została przejęta przez nowo powstały Kobiecy Klub Piłkarski Bydgoszcz. Klub ten w 2011 roku awansował do ekstraligi piłki nożnej kobiet, gdzie spędził 5 sezonów. KKP kilkukrotnie awansował do ćwierćfinału (2011-2014), a w 2015 roku – do półfinału Pucharu Polski kobiet. W sezonie 2015/16 spadł do I ligi^[26].

Wyniki KKP Bydgoszcz w ekstraklasie piłki nożnej kobiet:

Sezon	Tabela	Mecze	Zwycięstwa	Remisy	Porażki	Bilans bramkowy	Punkty
2015/2016^[26]	12/12	27	2	6	19	14-52	12
2014/2015^[27]	9/12	22	5	4	13	20-49	19
2013/2014^[28]	7/10	18	4	5	9	21-40	17
2012/2013	7/10	18	5	2	11	25-41	17
2011/2012	7/10	18	5	2	11	16-54	17

W 2014 założono Akademię Piłkarską Golden Goal (przy współpracy i patronacie KKP Bydgoszcz) do uprawiania piłki nożnej dla dziewczynek w wieku 5–11 lat. W Gimnazjum Sportowym nr 6 w Bydgoszczy istnieje klasa sportowa o profilu piłka nożna dziewcząt^[29].

W sezonie 2015/2016 w ligach seniorek grały następujące bydgoskie zespoły:

KKP Bydgoszcz – I liga (grupa północna)
KKP II MAX-Sprint Bydgoszcz – III liga kujawsko-pomorska
UKS Tęcza Bydgoszcz – III liga kujawsko-pomorska

KKP i UKS Tęcza posiadają ponadto zespoły w lidze młodziczek oraz uczestniczą w rozgrywkach ligi halowej.

Wioślarstwo[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Przystanie wioślarskie w Bydgoszczy.

Tradycje wioślarstwa sportowego w Bydgoszczy sięgają lat 80. XIX wieku^[30]. W okresie międzywojennym Bydgoszcz z racji istnienia jedynego w Polsce toru regatowego spełniającego przepisy Międzynarodowej Federacji Wioślarskiej, sukcesów sportowych oraz popularności dyscypliny uchodziła za „stolicę polskiego wioślarstwa”. W latach 1920–1937 odbywały się tu corocznie mistrzostwa Polski, liczne zawody międzynarodowe (m.in. w 1929 mistrzostwa Europy w wioślarstwie) oraz regaty okolicznościowe obserwowane m.in. przez prezydentów Polski: Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego. Pierwszy medal olimpijski dla Polski (Amsterdam 1928) zdobyła czwórka ze sternikiem, złożona z bydgoszczan.

W 1937 wioślarstwo w Bydgoszczy uprawiało 1116 zawodników i zawodniczek, zrzeszonych w 10 klubach polskich i 2 niemieckich^[30]. Na arenie międzynarodowej i ogólnokrajowej liczyły się zwłaszcza cztery bydgoskie kluby: Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie (zał. 1920), Kolejowy Klub Wioślarski (zał. 1928), Bydgoski Klub Wioślarek (zał. 1927) oraz niemiecki Klub Wioślarski Frithjof Bydgoszcz (zał. 1894)^[30]. Największymi sukcesami BTW były medale olimpijskie: brąz czwórki ze sternikiem (Amsterdam 1928) oraz brązowy i srebrny Jerzego Brauna w czwórce i dwójce (Los Angeles 1932). Osady BTW zdobywały również brązowe medale dla Polski w mistrzostwach Europy (Lucerna 1927, Bydgoszcz 1929)^[10]. Czwórki ze sternikiem BTW uzyskały tytuły mistrzów Polski 7-krotnie (1921, 1922, 1926, 1927, 1934, 1935, 1936), czwórki bez sternika w 1929 i 1932, a ósemki w latach 1933–1935 i w 1937^[10]. W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej mistrzostwo Polski uzyskiwał Kolejowy Klub Wioślarski (1938 – czwórka i ósemka ze sternikiem), Bydgoski Klub Wioślarek (1932, 1936, 1938, 1939 – czwórka ze sternikiem) oraz RC Frithjof (1938 – dwójka)^[30].

W 1945 powołano w Bydgoszczy pierwszy w Polsce Okręgowy (Pomorski) Związek Wioślarski oraz zlokalizowano siedzibę Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich (w 1950 w ramach centralizacji przeniesiony do Warszawy)^[30]. Do 1956 roku osady BTW dominowały na torach wioślarskich Polski, zdobywając 21 tytułów mistrza kraju w konkurencji mężczyzn oraz 3 w zawodach kobiet^[30]. W mistrzostwach Polski w 1947 osady bydgoskie uzyskały łącznie 345 pkt., podczas gdy pozostałe z całej Polski 347 pkt.^[11] W 1947 roku zawodnicy BTW reprezentowali Polskę w pierwszym powojennym starcie zagranicznym osad polskich^[11].

Na torze regatowym w Brdyujściu rozgrywano najważniejsze zawody wioślarskie do 1953 roku, kiedy oddano do użytku nowy tor Malta w Poznaniu oraz unowocześniono tor na Gople w Kruszwicy^[30]. W latach 1954–1960 sukcesy odnosił wychowanek BTW Teodor Kocerka – wielokrotny mistrz Polski w jedynkach, dwójkach, czwórkach i ósemkach, dwukrotny brązowy medalista olimpijski (Helsinki 1952, Rzym 1960), mistrz Europy (Gandawa 1955) i czterokrotny medalista mistrzostw Europy^[11]. W tym czasie Polskę reprezentowały też osady Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego (dwójka podwójna) i Kolejowego Klubu Wioślarskiego (czwórka ze sternikiem)^[30]. W 1957 reaktywowano Okręgowy Związek Towarzystw Wioślarskich w Bydgoszczy z zasięgiem na województwo bydgoskie i olsztyńskie^[12]. Na arenie ogólnokrajowej liczyły się bydgoskie kluby: BTW, WKS Zawisza i KKW, których osady w latach 1957–1986 zdobyły ponad 200 tytułów mistrza i wicemistrza Polski^[30]. Wioślarze Zawiszy wielokrotnie zwyciężali w konkurencji drużynowej mistrzostw Polski. W 1961 roku 12 zawodników Zawiszy zdobyło wszystkie siedem tytułów mistrzów Polski w klasycznych konkurencjach od skiff u do ósemki. Takiego wyczynu nie dokonał wcześniej nikt w historii polskiego wioślarstwa^[12].

W latach 1960–1980 w igrzyskach olimpijskich reprezentowało Polskę 28 wioślarzy z Bydgoszczy, z których brązowy medal uzyskał: Ryszard Kubiak (Moskwa 1980). Tacy zawodnicy jak Jerzy Broniec i Alfons Ślusarski (KKW), Grzegorz Stellak, Ryszard Kubiak, Waldemar Wojda (Zawisza) zdobywali również srebrne i brązowe medale mistrzostw świata i Europy^[30]. Bydgoscy wioślarze zdobywali też kilkukrotnie „Diamentowe Wiosła” w prestiżowych, królewskich regatach Henley na Tamizie: Teodor Kocerka dwukrotnie (1955, 1956); dwójka bez sternika bydgoskiego KKW: Jerzy Broniec i Alfons Ślusarski (1972) oraz czwórka ze sternikiem z Wojciechem Neumanem i Ryszardem Kubiakiem z WKS Zawisza (1986)^[12].

W latach 90. XX w. dominację w polskim wioślarstwie wywalczyło Regionalne Towarzystwo Wioślarskie Bydgostia (dawne KKW), które jest drużynowym mistrzem Polski nieprzerwanie od 1993 roku !. Zawodnicy Bydgostii zdobywali dla Polski liczne medale igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i Europy^[30].

W latach 1928–2016 wioślarze z bydgoskich klubów zdobyli 13 medali olimpijskich:

Złoto: Robert Sycz (2000, 2004), Magdalena Fularczyk-Kozłowska i Natalia Madaj (2016)
Srebro: Jerzy Braun (1932), Bartłomiej Pawełczak i Miłosz Bernatajtys (2008)
Brąz: Franciszek Bronikowski, Leon Birkholz, Edmund Jankowski, Bernard Ormanowski i Bolesław Drewek (1928), Jerzy Braun (1932), Teodor Kocerka (1952, 1960), Ryszard Kubiak (1980), Jacek Streich (1992), Magdalena Fularczyk (2012), Monika Ciaciuch (2016).

Tytuły mistrzów świata seniorów zdobywali m.in.: Robert Sycz (1997-1998), Daniel Trojanowski (2007), Magdalena Fularczyk-Kozłowska (2009), Magdalena Kemnitz (2012). Srebrne medale mistrzostw świata seniorów w wioślarstwie zdobywali ponadto m.in. Robert Sycz (2001, 2002, 2003, 2005), Jerzy Broniec, Alfons Ślusarski (1970), Iwona Tybinkowska, Aneta Bełka, Iwona Zygmunt (2000), Marcin Wika (2004), a brązowe m.in. – Alfons Ślusarski (1974), Jarosław Bielaszewski, Tomasz Kowalik, Łukasz Siemion, Rafał Woźniak (2006), Mikołaj Burda (2014), Natalia Madaj, Magdalena Fularczyk-Kozłowska (2013, 2014)^[31].

Od 1992 roku odbywają się na Brdzie regaty ósemek ze sternikiem – Wielka Wioślarska o Puchar Brdy. Od 2004 roku w wyścigach ósemek startują legendarne osady z Uniwersytetu Cambridge i Uniwersytetu Oxfordzkiego. Ich przeciwnikiem w latach 2004–2005 był Uniwersytet Kazimierza Wielkiego z Bydgoszczy, który z obu osadami zwyciężył. W kolejnych latach osady brytyjskie rywalizują między sobą, podobnie jak w królewskich regatach na Tamizie.

W mieście czynnych jest 8 klubów wioślarskich, z których 4 osiągają regularne sukcesy w sporcie wyczynowym. Bydgostia Bydgoszcz, Zawisza Bydgoszcz, Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie, Bydgoski Klub Wioślarek posiadają własne przystanie. Kilkunastu zawodników z bydgoskich klubów należy do polskiej kadry narodowej, uczestnicząc z powodzeniem w zawodach międzynarodowych. Bazę treningową stanowi rzeka Brda na długości 10 km oraz tor regatowy o długości 2 km.

Zobacz też: Wioślarstwo, Wielka Wioślarska o Puchar Brdy

Linki zewnętrzne: www.wielkawioslarska.byd.pl

Kajakarstwo[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Przystanie kajakarskie w Bydgoszczy.

Kajakarstwo to jedna z dyscyplin, w której zawodnicy z Bydgoszczy odnoszą największe sukcesy w zawodach krajowych i międzynarodowych.

Tradycje kajakarstwa sportowego w Bydgoszczy sięgają 1931 roku^[8]. 17 lipca 1932 odbyły się na torze regatowym w Brdyujściu pierwsze regaty kajakowe i żeglarskie o mistrzostwo Pomorza^[8]. W 1935 założono w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Kajakowy^[32]. Do wybuchu II wojny światowej wykształciły się cztery kluby kajakarskie: BKS Wodnik, Pocztowe PW, Sokół III i 16 Drużyna Harcerska^[10]. Po II wojnie światowej pierwszym drużynowym mistrzem Polski została drużyna Pocztowego PW. Reaktywowany w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Kajakowy zapoczątkował spływy turystyczne, które przekształciły się w Ogólnopolskie Regaty Kajakowe „O Błękitną Wstęgę Brdy”^[11]. W latach 50. XX w. na Pomorzu dominowały sekcje kajakowe: BKS Wodnik, KS Łączność, OWKS-Zawisza (od 1952) i Start-Astoria (od 1953)^[32]. Zawodniczka KS Gwiazda, a potem Zawiszy Daniela Walkowiak była ówcześnie najlepszą polską kajakarką – zdobyła 32 tytuły mistrzów Polski, była trzykrotną olimpijką, medalistką z Rzymu 1960^[11]. Wśród klubów w latach 60., 70. i 80. XX w. prym wiodły: Astoria, której zawodnicy byli olimpijczykami (Zdzisław Szubski – Moskwa 1980, Dariusz Białkowski – 1992-2004, zdobywca 2 brązowych medali)^[32] oraz Zawisza, który w latach 1954–1956 i 1960-1966 zdobył 37 indywidualnych tytułów mistrza kraju, a w latach 60. XX w. był 6-krotnie drużynowym mistrzem Polski (1961, 1963-1967)^[13].

W latach 1957–1986 bydgoscy kajakarze wywalczyli 97 złotych medali w mistrzostwach Polski seniorów, z czego Zawisza zdobył 91 tytułów mistrzowskich, Astoria – 3 i Łączność – 3^[12]. W 1995 KS „Łączność” przekształcił się w UKS Kopernik Bydgoszcz, której zawodniczką była m.in. trzykrotna medalistka olimpijska Beata Mikołajczyk^[32]. W latach 1956–2016 kluby bydgoskie wypromowały około 20 olimpijczyków^[32], którzy zdobyli 8 medali olimpijskich:

Srebro: Maciej Freimut (1992), Iwan Klementiew (1996), Beata Mikołajczyk (2008
Brąz: Daniela Walkowiak (1960), Dariusz Białkowski (1992, 2000), Beata Mikołajczyk (2012, 2016).

Poza tym tytuły mistrzów świata seniorów zdobywali m.in.: Daniel Wełna (1977), Arkadiusz Byliński (1989), Iwan Klementiew (1994), Maciej Freimut (1994), Marcin Kobierski (2001,2002), Beata Mikołajczyk (2009), Piotr Siemionowski (2011) oraz Sebastian Szypuła (2013). W latach: 1958, 1959, 1986, 1987, 1990, 2001, 2002, 2004, 2008, 2013 odbywały się w Bydgoszczy Mistrzostwa Polski w kajakarstwie.

W mieście czynnych jest kilka sekcji kajakarskich, z czego 3 liczące się w sporcie wyczynowym: Zawisza Bydgoszcz, Astoria Bydgoszcz^[33] i UKS Kopernik Bydgoszcz^[34], które posiadają własne przystanie. W Bydgoszczy siedzibę ma Kujawsko-Pomorski Związek Kajakowy^[35].

Żeglarstwo[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Przystanie żeglarskie w Bydgoszczy.

Tradycje sportu żeglarskiego w Bydgoszczy sięgają 1921 roku, kiedy utworzono drużynę „Marynarki Harcerskiej” im. króla Zygmunta Augusta^[8]. Na torze regatowym w Brdyujściu oraz na Wiśle organizowano regaty żeglarskie z udziałem klubów zamiejscowych, zaś sekcja żeglarska Pocztowego PW brała m.in. udział w żeglarstwie lodowym na jeziorze Charzykowskim^[8]. W latach 30. XX w. w Bydgoszczy istniały m.in.: Wojskowy Jacht Klub, Bydgoski Jacht Klub, sekcja żeglarska Ligi Morskiej, sekcja sportu wodnego Oddziału Ligi Morskiej przy Państw. Zarządzie Dróg Wodnych oraz żeglarskie drużyny harcerskie^[8]. Każdy z klubów miał własną przystań względnie szałas. Po II wojnie światowej sport żeglarski rozwijała Liga Morska oraz harcerstwo, lecz szybszy rozwój dyscypliny datuje się dopiero po odwilży październikowej w 1956. W województwie bydgoskim sport uprawiało wówczas 3 tys. osób w 27 klubach i sekcjach, a w 1986 – 8 tys. osób w 48 klubach i sekcjach^[11].

Od 1946 w Brdyujściu organizowano regaty żeglarskie, m.in. o mistrzostwo Polski Związku Harcerstwa Polskiego, Pomorza i Bydgoszczy, a później m.in. regaty „O Puchar Pokoju” na Wiśle z Bydgoszczy do Torunia^[11]. W 1956 uruchomiono ośrodek żeglarski w Brdyujściu (Klub Wodny LOK), natomiast sekcja żeglarska Ligi Morskiej w Bydgoszczy posiadała swoją bazę na jeziorze Jezuickim w Chmielnikach. Od lat 50. działały m.in. Yacht Klub Polski, klub żeglarski PTTK, sekcje żeglarskie „Gwardii”, „Ogniwa”, „Astorii”, „Budowlanych”, „Kolejarza”, „Zawiszy”, „Unii” Łęgnowo^[11]. W województwie bydgoskim silnymi ośrodkami żeglarskimi były m.in.: Charzykowy, Kruszwica, Żnin i Chełmża, gdzie dostępne były rozległe akweny.

W latach 1957–1964 istniał w Bydgoszczy Zarząd Okręgu Polskiego Związku Żeglarskiego, przekształcony w Bydgoski Okręgowy Związek Żeglarski^[12]. BOZŻ mieścił się w pierwszej trójce najsilniejszych i najlepiej zorganizowanych okręgów w Polsce. Żeglarze wyczynowi sięgali po tytuły mistrzów i wicemistrzów świata i Europy na lodzie i na wodzie oraz zwycięstwa w ogólnopolskich spartakiadach młodzieży^[12]. W 1966 Henryk Kowalski (Gryf Bydgoszcz) zdobył wicemistrzostwo świata w klasie cadet^[13]. W 1976 Romuald Knasiecki (Chemik Bydgoszcz) wywalczył tytuł mistrza Polski oraz mistrza świata w żeglarstwie bojerowym, a BOZŻ drużynowo pierwsze miejsce w kraju w żeglarstwie regatowym^[12]. W okresie 1957-1986 regatowcy okręgu zdobyli na mistrzostwach Polski 34 medale (12 złotych, 14 srebrnych i 8 brązowych). W latach 80. XX w. z uwagi na coraz wyższe koszty jachtingu regatowego, wyczynem zajmowały się tylko 3 kluby bydgoskie: Astoria, Yacht Klub Polski oraz Zjednoczeni. Istniało natomiast kilkanaście sekcji przy klubach sportowych oraz zakładach pracy (Zachem, Makrum, Eltra, Stomil, Famor), które zajmowały się żeglarstwem turystycznym^[12]. Od lat 60. bazą bydgoskiego żeglarstwa stał się Zalew Koronowski, gdzie m.in. w Pieczyskach wybudowano przystanie. W 1967 w ZNTK wybudowano żaglowy jacht pełnomorski s/y Euros (armator Brda Bydgoszcz), który odbył kilka pionierskich wypraw oceanicznych, m.in. opływając Islandię (1968), przylądek Horn (1972, trzeci raz po „Darze Pomorza” i Polonezie), rejs non stop z Buenos Aires do Helu (kapitan Henryk Jaskuła), opłynięcie Spitsbergenu (1977) i inne^[12]. W latach 1979–1990 sekcji żeglarskiej Brdy służył także mniejszy jacht morski „Zentek”, a w 3 maja 1992 zwodowano jacht pełnomorski Solanus, którego armatorem została sekcja żeglarstwa morskiego Bydgostii Bydgoszcz^[36]. W latach 1992–2016 Solanus odbył kilkanaście wypraw oceanicznych, z których najdłuższą było opłynięcie w latach 2010–2011 obydwu Ameryk poprzez Przejście Północno-Zachodnie (kanadyjska Arktyka) i wokół przylądka Horn^[37].

Zapleczem żeglarstwa śródlądowego w Bydgoszczy jest przede wszystkim tor regatowy oraz Zalew Koronowski. Istnieje 5 przystani żeglarskich, m.in. w Brdyujściu, na Brdzie (przystań Bydgoszcz) i Kanale Bydgoskim (marina Gwiazda). W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego.

Pływanie[edytuj | edytuj kod]

Początki pływania jako dyscypliny sportowej w Bydgoszczy sięgają 1926 roku^[38]. W 1927 ulokowano w Bydgoszczy siedzibę Pomorskiego Okręgowego Związku Pływackiego, który zrzeszał 22 kluby i 816 zawodników^[10], w tym 18 sekcji w Bydgoszczy^[38]. Bazę dla zawodów pływackich stanowiły kąpieliska otwarte na Brdzie: Riviera na Okolu oraz pływalnia garnizonowa na Jachcicach. Odbywały się tu zawody o mistrzostwo miasta, mecze międzyokręgowe i spotkania towarzyskie. Do pływania sportowego przystosowano również podmiejskie kąpielisko na jeziorze Jezuickim w Chmielnikach, gdzie powstała szkoła pływania i skoków do wody z 10-metrowej wieży^[8]. W latach 30. XX w. liczba klubów pływackich i zawodników spadła w wyniku specjalizacji wyczynowej. Najsilniejszym klubem w okręgu pomorskim był TG Sokół III Bydgoszcz^[8]. W 1938 było w Bydgoszczy 67 sklasyfikowanych zawodników (w tym 13 kobiet)^[38]. Sukcesy ogólnopolskie odnosili m.in.: Gertruda Szumiłowska – mistrzyni Polski (1937), rekordzistka kraju i reprezentantka Polski oraz J. Brendelówna (7 rekordów Pomorza)^[10].

Bydgoszcz ze względu na warunki naturalne uchodziła za stolicę Polski w zakresie pływania na akwenach otwartych^[38]. Trzykrotnie (1927, 1931 i 1938) na torze regatowym w Brdyujściu rozgrywano mistrzostwa Polski w pływaniu długodystansowym^[38]. Do imprez masowych należały zawody „Wpław przez Bydgoszcz” organizowane przez Bydgoski Klub Pływacki, rozgrywane na śródmiejskim odcinku Brdy oraz Kanale Bydgoskim, kontynuowane także po II wojnie światowej (1945-1952)^[38]. Plany budowy krytej pływalni i hali sportowej (związane z organizacją Pomorskiej Wystawy Przemysłu i Handlu w 1941) pokrzyżowała wojna^[8].

W 1945 reaktywowano w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Pływacki, który obejmował początkowo 7 klubów: 5 z Bydgoszczy, 1 z Torunia i 1 z Gdyni^[11], a w 1947 – 14 klubów i 186 zawodników, w tym 53 kobiety. Dyscyplinę uprawiano m.in. w klubach: Brda, HKS (w 1949 włączona do Gwardii), Gwardia, Spójnia (1950-1956), BKS Polonia i Zawisza (1951-1956)^[38]. W dorocznych wyścigach „Wpław przez Bydgoszcz” uczestniczyło 500-800 zawodników, oglądanych przez wielotysięczne rzesze publiczności^[11]. W latach 50. XX w. do najsilniejszych klubów pływackich w okręgu bydgoskim zaliczała się Brda Bydgoszcz, a jej zawodniczka Aleksandra Mróz była reprezentantką Polski m.in. na igrzyskach olimpijskich w Helsinkach (1952), natomiast Lech Stelmaszyk pobił rekord Polski w biegu na 400 m stylem zmiennym (1953)^[11]. Klub w 1950 został mistrzem Pomorza w piłce wodnej i zakwalifikował się do rozgrywek o wejścia do ligi państwowej^[11].

W 1955 oddano do użytku otwartą pływalnię przy ul. Nakielskiej, a w 1956 przy stadionie Brdy. Po oddaniu do użytku w 1962 hali Astorii z pierwszą w mieście krytą pływalnią, uprawianie dyscypliny skoncentrowano w Klubie Sportowym „Astoria”^[38]. W latach 60., 70. i 80. XX w. zawodnicy klubu odnosili sukcesy ogólnopolskie, m.in. w 1969 zostali sklasyfikowani na 2. miejscu w Polsce w kategorii młodzików, a w okresie 1967-1973 sekcja zaliczała się do najsilniejszych w Polsce. Na mistrzostwach Polski pływacy Astorii zdobyli 162 medale, w tym seniorzy 37 (4 , 18 , 15 ), juniorzy 65 medali (24 , 25 , 16 ), a młodzicy – 60 medali (25 , 20 , 15 )^[39]. Lata 70. XX w. to dalszy rozkwit pływania w Astorii. W 1970 14 członków sekcji pływackiej było objętych centralnym szkoleniem w ramach przygotowań do olimpiady w Monachium^[40]. W klubie wychowano wielu mistrzów i mistrzyń Polski różnych kategorii wiekowych. Do wyróżniających się zawodników należeli m.in.: Grażyna Rydelska (rekordzistka Polski seniorek), Jolanta Mudziejowska, Elżbieta Auksztulewicz, Mirosława Jakubowska, Adam Bet, Hanna Gwitt, M. Wieczorek, M. Lewandowska, Anna Michalak, L. Borowicz^[39]. Zbigniew Januszkiewicz był reprezentantem Polski na igrzyskach olimpijskich w Moskwie (1980)^[40].

Najwybitniejszą wychowanką Astorii była Alicja Pęczak, której kariera rozwinęła się w latach 90. XX w. po przeprowadzce do AZS AWF Gdańsk. Trzykrotnie reprezentowała Polskę na igrzyskach olimpijskich (Barcelona 1992, Atlanta 1996, Sydney 2000), zdobyła ponad 300 medali na zawodach krajowych i zagranicznych, 82 razy zdobyła mistrzostwo Polski seniorek (częściowo w barwach Astorii), a 14 razy – medale mistrzostw Europy^[41].

Od lat 70. XX w. stopniowo wzbogacano infrastrukturę sportową Bydgoszczy o kryte baseny. W 1974 otwarto pływalnię w Pałacu Młodzieży, w latach 80. pływalnię Polonii, a po 1990 baseny osiedlowe, co umożliwiło szkolenie młodzieży we współpracy ze szkołami. W 2016 w skład Okręgowego ZP wchodziły bydgoskie kluby uczniowskie: MKS SP 63 Bydgoszcz (www), MUKS Piętnastka (www), UKS TYTAN-65 przy SP 65 (www), MUKS Rekin (www), UKS – ZS 27 „Osowa Góra” (www), MKS Astoria Bydgoszcz (www)^[42]. Zawodnicy tych klubów osiągnęli szereg sukcesów ogólnopolskich, głównie w kategorii młodzików i juniorów, ale również seniorów^[43]. W 2016 Międzyszkolny Klub Sportowy SP 63 w kategorii 12 lat został sklasyfikowany na 1. miejscu w Polsce (na 192 kluby).

Płetwonurkowanie[edytuj | edytuj kod]

W Polskim Związku Płetwonurkowania zrzeszony jest m.in. Uczniowski Klub Sportowy „TYTAN 65” (www) i Bydgoskie Centrum Nurkowe „Strażak”^[44]. Centrum Pływania i Nurkowania „Meduza” organizuje kursy nurkowania: rekreacyjnie, technicznie do 100 m, jaskiniowe, sidemount i instruktorskie oraz wyprawy krajowe i zagraniczne.

Siatkówka[edytuj | edytuj kod]

Wizytówką bydgoskiej siatkówki są seniorskie drużyny: KS Pałac Bydgoszcz występująca w ekstraklasie siatkówki kobiet oraz Łuczniczka Bydgoszcz w ekstraklasie siatkówki mężczyzn.

Początki uprawiania siatkówki w Bydgoszczy sięgają lat 20. XX w. W 1933 najlepszą drużyną męską w mieście była CWT Lotnictwa, a żeńską BKS Polonia^[8]. W 1937 siatkówkę uprawiano w 8 klubach: KS KPW, Ciszewski Bydgoszcz, WKS „Lot”, KSM KS „Leo”, Polonia, WKS i Kabel Polski Bydgoszcz^[10], a w 1945 m.in. w klubach: Zjednoczenie, Brda, MKS, Polonia, Drukarz, Harcerski Klub Sportowy^[11]. O mistrzostwo Pomorza w latach 1945–1950 bydgoskie „Zjednoczenie” konkurowało z toruńskim „Pomorzaninem”. W latach 50. w rozgrywkach okręgowych mężczyzn wyróżniały się „Kolejarz” i OWKS Zawisza^[11]. Zespoły z województwa bydgoskiego nie odnosiły jednak większych sukcesów w skali krajowej. W latach 1965–1972 drużyna żeńska Astorii występowała w rozgrywkach ligi międzywojewódzkiej, a w II lidze w 1960 roku występował siatkarski zespół Zawiszy, a w 1961-1963 Astorii^[12]. Po likwidacji sekcji w Astorii czołowi zawodnicy przeszli do innych klubów, w których zdobywali nawet miejsce w kadrze narodowej i olimpijskiej m.in. Romuald Paszkiewicz i Stanisław Zduńczyk^[12]. W 1975 reaktywowano sekcję siatkówki męskiej w klubie Chemik Bydgoszcz. W 1976 powołano w Bydgoszczy Okręgowy Związek Piłki Siatkowej, w którym zarejestrowano 16 sekcji siatkarskich oraz 635 zawodniczek i zawodników^[12]. Siatkówkę męską prowadziły m.in. kluby: Chemik Bydgoszcz, AZS-ATR, AZS-WSP, PZG Bydgoszcz, a żeńską – założony w 1976 MKS Pałac Bydgoszcz, którego bazą była hala sportowa w nowej placówce oświatowo-kulturalnej w Bydgoszczy – Pałacu Młodzieży^[12]. W latach 1979–1981 w II lidze rywalizowała drużyna męska Chemika Bydgoszcz, a w 1986 do II ligi awansowały: Chemik oraz KS Pałac Bydgoszcz^[12]. Obie drużyny w kolejnych latach rozwijały się sportowo.

Chemik Bydgoszcz grał w II i I lidze (1993, 1999-2005). Po awansie do najwyższej klasy ligowej w 2006 roku przekształcił się w spółkę akcyjną, przyjmując nazwę Łuczniczka Bydgoszcz S.A. W latach 2007–2016 klub osiągnął kilka sukcesów, m.in. w 2013 roku uzyskując 4. miejsce w ekstraklasie siatkówki mężczyzn, dwukrotnie dochodząc do półfinału Pucharu Polski (2010, 2013) oraz Pucharu Challenge siatkarzy (2013). W 2012 został mistrzem Polski Młodej Ligi. Wychowankiem i zawodnikiem Chemika był m.in. Michał Winiarski, długoletni zawodnik i kapitan reprezentacji Polski (212 spotkań), mistrz świata juniorów (2003) i seniorów (2014). W latach 2011–2013 w drużynie Łuczniczki grał późniejszy trener kadry Polski Stéphane Antiga.

Drużyna żeńska Pałacu Bydgoszcz w 1990 roku awansowała do I ligi, w 1992 wywalczyła Puchar Polski i awansowała do ekstraklasy siatkówki kobiet, a w 1993 osiągnęła mistrzostwo Polski (seniorek i juniorek)^[45]. W kolejnych latach zespół był wielokrotnie medalistą mistrzostw Polski, zdobywcą Pucharu Polski (2001, 2005) i Superpucharu (2006). W klubie wychowano ponad 20 reprezentantek Polski w różnych kategoriach wiekowych^[45]. Zawodniczka klubu Dominika Leśniewicz w 2003 roku została mistrzynią Europy, Ewa Kowalkowska była kapitanem reprezentacji Polski, uczestniczką Mistrzostw Europy (1995, 1997, 1999) i Mistrzostw Świata (2002), Dominika Schulz i Monika Gorzewska zdobyły z reprezentacją Polski złoty medal Letniej Uniwersjady 2007, a Agnieszka Obremska-Malinowska rozegrała w reprezentacji Polski 158 spotkań, trzykrotnie wystąpiła w mistrzostwach Europy (1995, 1997, 1999).

W 2001 roku drużyna Pałacu II awansowała do II ligi zapewniając Bydgoszczy obecność dwóch zespołów żeńskich grających w ligach państwowych^[45]. Zawodniczki Pałacu Bydgoszcz uczestniczyły również w mistrzostwach Polski siatkówki plażowej uzyskując tytuły mistrzowskie (1998, 1999, Dominika Leśniewicz), srebrne (1999, 2000) oraz brązowe medale (1998)^[45]. Dominikę Leśniewicz i Izabelę Rutkowską powołano do kadry Polski^[45].

W 2016 w Bydgoszczy funkcjonowało kilka sekcji siatkówki mężczyzn: Łuczniczka Bydgoszcz (PlusLiga), BKS Chemik Bydgoszcz (III liga, juniorzy, kadeci, młodzicy), BKS Chemik II (juniorzy, kadeci, młodzicy) oraz kobiet: KS Pałac Bydgoszcz (Orlen Liga, juniorki, młodziczki), Pałac II WSG Bydgoszcz (II liga, juniorki, młodziczki)^[46]. Mecze zespołów seniorskich Łuczniczki i Pałacu odbywają się w hali Łuczniczka. W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Związku Piłki Siatkowej^[46].

W hali widowiskowo-sportowej „Łuczniczka” rozegrano od 2003 kilkanaście meczów reprezentacji Polski (Liga Światowa, Word Grand Prix), a także odbyły się mecze Mistrzostw Europy Kobiet w Siatkówce 2009 oraz drugiej fazy grupowej Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014.

Koszykówka[edytuj | edytuj kod]

Zespół Astorii Bydgoszcz przed sezonem 2005/2006

Wizytówką bydgoskiej koszykówki są seniorskie drużyny: Artego Bydgoszcz występująca w ekstraklasie koszykówki kobiet oraz Astoria Bydgoszcz w ekstraklasie koszykówki mężczyzn.

Początki uprawiania koszykówki w Bydgoszczy sięgają lat 20. XX w. W 1924 założono sekcję koszykówki w klubie Astoria Bydgoszcz. W 1929 w turnieju o mistrzostwo miasta grało 11 drużyn: szkolnych, TG Sokół i BKS Polonia^[8]. W 1936 zorganizowano w Bydgoszczy podokręg Pomorskiego Okręgowego Związku Gier Sportowych^[8]. W 1945 w Bydgoszczy istniało już 8 sekcji koszykówki. W rozgrywkach pomorskiej klasy A pierwsze i drugie miejsce zajęły kluby bydgoskie: „Zjednoczenie” i „Brda”^[11]. W latach 50. XX w. w regionie kujawsko-pomorskim funkcjonowało 24 klubów, w tym kilka z Bydgoszczy, m.in.: MKS, Zawisza, Gwiazda, Brda, Astoria. W tym okresie najlepszą drużyną w województwie bydgoskim był AZS Toruń, w latach 1954–1969 występujący w ekstraklasie^[11]. Drużyny bydgoskie walczyły m.in. w II lidze i lidze regionalnej do 1963, kiedy do ekstraklasy (na jeden sezon) awansował zespół Zawiszy. W latach 60. sekcje koszykówki posiadały ponadto: KKS „Brda” (liga okręgowa), AZS Bydgoszcz (liga okręgowa), KS „Głuchoniemi” (A-klasa), Astoria (juniorki i juniorzy), Międzyszkolny Klub Sportowy (juniorki i juniorzy) oraz szkolne koła sportowe^[13]. W 1970 sekcję koszykarską w Zawiszy rozwiązano i przekazano bydgoskiej Astorii, gdzie od 1962 istniała nowo zbudowana hala sportowa z widownią na 2 tys. osób^[11]. Do 1986 Astoria Bydgoszcz grała przez osiem sezonów w II lidze, pozostałe spędzając w III lidze. W 1987 zawodnicy klubu zdobyli tytuł mistrzów Polski w kategorii juniorów^[11]. W tym roku koszykówkę w Bydgoszczy uprawiano w 4 klubach: Astorii, AZS, BKS oraz MKS-MDK nr 2^[11]. W sezonach 1989/1990, 1991/1992, 2003/2004, 2004/2005 i 2005/2006 Astoria grała w ekstraklasie koszykówki mężczyzn. Najwyższą lokatą było 6 miejsce uzyskane w sezonie 2004/2005.

Koszykówka kobieca początkowo nie odnosiła większych sukcesów w skali krajowej. Dopiero w 1987 żeński zespół BKS Bydgoszcz awansował do II ligi^[11]. W 1994 założono klub sportowy „Basket 25”, który później przekształcił się w Artego Bydgoszcz. Drużyna od sezonu 2008/2009 występuje w ekstraklasie koszykówki kobiet. W sezonach 2012/2013 i 2013/2014 uzyskała 3 lokaty, a w 2014/2015 i 2015/2016 – tytuły wicemistrza Polski. W 2018 Artego zdobyło Puchar Polski w koszykówce kobiet.

W 2016 w Bydgoszczy funkcjonowało kilka sekcji koszykówki mężczyzn: Astoria Bydgoszcz (I liga, juniorzy), Novum/Astoria Bydgoszcz (III liga, juniorzy), MKS Novum Bydgoszcz (juniorzy), UKS Basket Regnum Bydgoszcz (juniorzy U-12) oraz kobiet: Artego Bydgoszcz (Basket Liga Kobiet), KS Basket 25 Bydgoszcz (juniorki), MUKS Bydgoszcz (juniorki), UKS Błękitny Delfin / Basket 25 Bydgoszcz (juniorki), MKS Flesz 63 (juniorki U-12), MKS Basket 67. Mecze zespołów seniorskich Astorii i Artego odbywają się w Artego Arenie. W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Związku Koszykówki^[47].

W hali widowiskowo-sportowej „Łuczniczka” rozegrano od 2003 kilka meczów reprezentacji Polski, a także odbyły się w niej mecze grupy E Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn 2009.

Piłka ręczna[edytuj | edytuj kod]

Tradycje piłki ręcznej w Bydgoszczy sięgają dwudziestolecia międzywojennego. Propagatorami szczypiorniaka (piłki ręcznej mężczyzn) i hazeny (piłki ręcznej kobiet) były szkoły średnie, wojsko, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Rozgrywano turnieje o mistrzostwo miasta i regionu^[10]. W latach 1946–1949 istniała w Bydgoszczy silna sekcja piłki ręcznej przy Klubie Sportowym „Zjednoczenie” (później „Związkowiec”), która grała z powodzeniem w I lidze^[13]. W latach 50. XX w. utworzono sekcję piłki ręcznej przy Kolejowym Klubie Sportowym „Brda”, w 1958 przeniesioną do WKS Zawisza^[12]. Szczypiorniści uczestniczyli w rozgrywkach ligi międzywojewódzkiej (województwa: bydgoskie, gdańskie, koszalińskie, szczecińskie), a później II i I ligi. W 1964 sekcję w Zawiszy rozwiązano, a dyscyplinę uprawiano tylko w szkołach (III liga)^[12]. Dopiero w 1984 zespół AZS Bydgoszcz, składający się ze studentów (WSP, ATR) oraz uczniów bydgoskich szkół awansował na jeden sezon do II ligi^[12]. W 1986 w Okręgowym Związku Piłki Ręcznej zarejestrowanych było 14 sekcji, a uprawnienia do gry posiadało około 500 zawodniczek i zawodników^[12]. W 2007 roku założono Klub Uczelniany AZS UKW Bydgoszcz, który w kilku sezonach występował w I lidze (2010/2011, 2013/2014)^[48].

W 2016 w Bydgoszczy funkcjonowało kilka sekcji piłki ręcznej: AZS UKW Bydgoszcz (II liga mężczyzn), BKS Bydgoszcz (II liga kobiet, liga juniorek), UKS „Iskra” (III liga, liga juniorów), BKS „Sokół”, UKS „Ułan” przy SP48^[49]. W hali widowiskowo-sportowej „Łuczniczka” rozegrano od 2008 kilka meczów reprezentacji Polski.

Boks[edytuj | edytuj kod]

Boks to dyscyplina sportu, w której Bydgoszcz osiąga sukcesy w skali krajowej i międzynarodowej. Zawodnicy bydgoskich klubów zdobyli 2 medale olimpijskie ( i ), 5 medali mistrzostw Europy (2 , 1 , 2 ), ponad 20 złotych medali mistrzostw Polski seniorów. Trzy drużyny uczestniczyły w rozgrywkach ekstraklasy bokserskiej: Zjednoczeni, Zawisza i Astoria. Z Bydgoszczą związany był twórca największych sukcesów polskiego boksu Feliks Stamm.

W okresie międzywojennym boks w Bydgoszczy uprawiało ok. 300 zawodników w kilku sekcjach przy klubach sportowych: KS Heros (1921-1925)^[8], KS Amator, KS Siła, TG Sokół, BKS Polonia, KS Astoria, Związku Strzeleckim i Kolejowym Przysposobieniu Wojskowym^[50]^[51]. W 1927 Józef Pietryga został wicemistrzem Polski, a w 1936 Edward Rinke mistrzem Pomorza, obaj z BKS Polonia^[50]. Pierwsze mistrzostwa miasta zorganizowano w 1928 roku. W 1935 mistrzem drużynowym Pomorza została bydgoska Astoria^[51], a rok później kilku zawodników klubu (Krzemiński, Wezner, Łukowski, Urbaniak) powołano do kadry narodowej Polski^[8]. Poziom boksu w Bydgoszczy rósł w latach 30. XX w., lecz czołowym ośrodkiem tej dyscypliny na Pomorzu pozostawał Grudziądz, gdzie w latach 1926–1934 mieścił się też Pomorski Okręgowy Związek Bokserski^[10].

Po II wojnie światowej sekcje bokserskie założono przy KKS Brda oraz ZWM Zryw (przekształcony w KS Zjednoczeni), który w latach 1946–1948 uznawany był za jeden z silniejszych klubów pięściarskich w Polsce, a w 1949 awansował do I ligi bokserskiej^[50]. Po założeniu w 1945 w Bydgoszczy Pomorskiego Okręgowego Związku Bokserskiego, pracę w KS Zjednoczeni rozpoczął trener olimpijski Feliks Stamm (mieszkał i pracował w Bydgoszczy w latach 1945–1958)^[11].

Bokserzy z okręgowego POZB odnosili sukcesy na arenie ogólnopolskiej oraz reprezentowali Polskę w rozgrywkach międzynarodowych^[11]. W 1946 okręg bydgoski klasyfikowano na trzecim miejscu w Polsce za Łodzią i Śląskiem, a przed Poznaniem, Warszawą i Gdańskiem^[11]. W 1946 i 1948 zawodnicy Zjednoczonych Bydgoszcz, trenowani przez Feliksa Stamma zostali drużynowym mistrzem Pomorza oraz występowali w reprezentacji Polski (Józef Kruża, S. Łączkowski, Edmund Sowiński)^[11].

Po rozwiązaniu sekcji bokserskiej w KS Zjednoczeni, na początku lat 50. XX w. czołówka boksu bydgoskiego skupiła się w klubie Brda Bydgoszcz pod kierownictwem trenera Edwarda Rinke^[13]. Pięściarze Brdy należeli przez wiele lat do ścisłej krajowej czołówki. Wychowankami klubu byli późniejsi medaliści olimpijscy, mistrzostw Polski i Europy: Jerzy Adamski, Zygmunt Kunc, Franciszek Kujawa, Zbigniew Nowak, Jan Walczak, Henryk Niedźwiedzki^[13]. W latach 50. XX w. KKS Kolejarz (dawna Brda) występowała w II lidze, konkurując z pięściarzami OWKS (Zawisza), którzy w 1956 awansowali na jeden sezon do I ligi. Henryk Niedźwiedzki z „Kolejarza” był reprezentantem Polski w wadze piórkowej na Igrzyskach Olimpijskich w Helsinkach (1952), a Jerzy Planutis z tego samego klubu wywalczył w 1955 tytuł mistrza Polski w wadze średniej^[50]. W 1955 w kadrze narodowej znajdowało się 3 pięściarzy Zawiszy (Planutis, Kunc, Walczak). Zawodnicy bydgoscy zdobyli także szereg tytułów mistrzów Polski juniorów^[11]. W 1956 w okręgu bydgoskim było czynnych 20 sekcji bokserskich^[11].

W latach 60. XX w. istniały trzy silne drużyny pięściarskie: Brda – występująca w II lidze bokserskiej (1951-1969), Zawisza – prowadzący rozgrywki na przemian w II i I lidze oraz Astoria – występująca w II lidze (1959-1965) oraz I lidze (1963/64)^[50]. Do wyróżniających się zawodników na arenie międzynarodowej należeli: Jerzy Adamski (Astoria), który na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie (1960) zdobył srebrny medal, a na mistrzostwach Europy 2 medale (złoto, brąz), Brunon Bendig (Zawisza) – zdobywca brązowego medalu olimpijskiego w wadze koguciej (Rzym 1960) oraz Zygmunt Zawadzki i Hubert Skrzypczak – medaliści mistrzostw Europy (obaj z Zawiszy)^[50]. W 1964 roku w Bydgoszczy zorganizowano Mistrzostwa Polski w Boksie. W latach 70., 80. i 90. XX w. silną drużynę bokserską utrzymywał Zawisza Bydgoszcz, którego zawodnicy wielokrotnie sięgali po tytuły mistrzów Polski^[12]. Pięściarze Zawiszy spędzili 7 sezonów w ekstraklasie (1955/1956, 1957/58, 1960/61, 1965-1967, 1981-1983).

W 1982 w Mistrzostwach Świata w Monachium uczestniczył wychowanek Zawiszy Mirosław Kuźma, a w 1983 w mistrzostwach Europy – dwóch bydgoszczan: Henryk Sakowski i Mirosław Piotrowski^[12]. Poza tym w mistrzostwach Europy wielokrotnie występowali juniorzy Zawiszy. W 1976 Krzysztof Kikowski, Krzysztof Kucharzewski i Mirosław Pabianek wywalczyli brązowe medale^[12]. W latach 90. XX w. zawodnicy Zawiszy osiągali tytuły mistrzów i wicemistrzów Polski, a w 2000 roku zespół awansował do ekstraklasy bokserskiej oraz zdobył Puchar Polski. W 2001 roku pięściarze Zawiszy zdobyli 11 medali mistrzostw kraju seniorów (2 złote, 2 srebrne i 7 brązowych)^[52].

W 1994 powołano Pomorsko-Kujawski Klub Seniora Boksu w Bydgoszczy. Od 1973 rozgrywany jest Międzynarodowy Turniej Bokserski o Puchar Prezydenta Bydgoszczy, a od 1999 Międzynarodowy Memoriał Bokserski im. Edwarda Rinke z udziałem zawodników z regionu, kraju i zagranicy^[53]. W 2007 powstało Bydgoskie Stowarzyszenie Boksu Astoria, które jest kontynuacją sekcji bokserskiej KS Astoria, założonej w 1924 roku^[54]. W latach 2011–2015 czterokrotnym mistrzem Polski w wadze papierowej został Dawid Jagodziński z Astorii.

Obecnie (2016) boks w Bydgoszczy można uprawiać m.in. w Astorii (Bydgoskie Stowarzyszenie Boksu Astoria), CWZS Zawisza (Stowarzyszenie Boksu i Sztuk Walki), UKS „Boks Fordon”^[55].

Sztuki walki[edytuj | edytuj kod]

Wzrost popularności dalekowschodnich sztuk walki w Polsce datuje się na lata 60. XX w. Z czasem wyodrębniono dyscypliny posiadające własne międzynarodowe i ogólnopolskie centrale: judo, karate (tradycyjne, shōtōkan, fudōkan, kyokushin), taekwondo, aikido, kendo itd.

Judo[edytuj | edytuj kod]

Judo to sport walki, który powstał w Japonii w II połowie XIX wieku^[56]. W 1964 stało się dyscypliną olimpijską dla mężczyzn, a w 1988 dla kobiet. Początki uprawiania judo w Bydgoszczy sięgają 1961 roku^[12]. W 1962 utworzono sekcję judo w klubie Polonia Bydgoszcz. W 1966 pierwszym reprezentantem kraju na Mistrzostwa Europy juniorów spoza Gdańska (judocy GKS Wybrzeże byli wówczas bezkonkurencyjni w kraju) był wychowanek Polonii Kazimierz Gwizdała^[12]. W 1971 powstał Bydgoski Okręgowy Związek Zapasów i Judo. Dwa lata później wydzielono z niego samodzielny Okręgowy Związek Judo w Bydgoszczy^[12].

W latach 70. XX w. sekcja judo w Polonii klasyfikowana była w pierwszej dziesiątce w Polsce. Po powołaniu I ligi judo zakwalifikowano do niej Polonię Bydgoszcz, lecz od 1977 drużyna występowała w II lidze^[12]. Większe sukcesy odnieśli bydgoszczanie w turniejach indywidualnych. W latach 1967–1986 w mistrzostwach Polski seniorów zdobyli 45 medali, w tym 14 złotych^[12]. W mistrzostwach Europy bydgoszczanie zdobyli brązowe medale: Ryszard Pujszo (1982, seniorzy) i Andrzej Sądej (1976, juniorzy). Andrzej Sądej zdobył także brązowy medal w Akademickich Mistrzostwach Świata (1978)^[12]. W latach 90. XX w. sukcesy ogólnokrajowe odnosił Waldemar Banaszak, zdobywając m.in. 5 medali mistrzostw Polski seniorów (5 ) oraz 6 medali mistrzostw Polski juniorów (4 , 2 )^[57]. Po restrukturyzacji BKS Polonia w 2003 roku sekcję judo przekazano do Klubu Uczelnianego AZS UKW^[58].

W 1977 i w 2003 roku odbywały się w Bydgoszczy Mistrzostwa Polski w judo. W 2016 zajęcia judo prowadzą m.in.^[59]: AZS UKW Bydgoszcz, BKS Polonia, Policyjne Towarzystwo Sportowe Gwardia (www), UKS Shiro, UKS 10 Judo Bydgoszcz (www).

Karate[edytuj | edytuj kod]

Karate to sztuka walki przy użyciu broni oraz własnego ciała pochodząca z Okinawy w Japonii^[60]. Istnieje wiele odmian dyscypliny m.in. Shōtōkan, Kyokushin, Oyama Karate, Ashihara, Shidōkan i inne. W 1970 powstała Światowa Organizacja Karate, a w 1980 Polski Związek Karate, zrzeszający dalekowschodnie sztuki walki (poza judo). W Bydgoszczy najstarsze tradycje mają: Bydgoski Klub Karate Kyokushin (zał. 1978), Bydgoski Klub Karate Tsunami (zał. 1983) oraz Klub Karate Shotokan (zał. 1992)^[61]. Zawodnicy pierwszego z nich startują w mistrzostwach Polski oraz zawodach międzynarodowych. Największe sukcesy sportowe odnieśli: Mirosław Głowacki (wicemistrz Europy, kilkukrotny medalista mistrzostw Polski wagi open) oraz Jacek Pałczyński (wicemistrz Polski). Wśród zawodników KK Shotokan znajdują się wielokrotne medalistki mistrzostw świata Michalina Łoboda i Anna Fajkowska oraz Albert Ciesielski, Tomasz Łataś i Leszek Grzenkowicz^[61]. Anna Fajkowska w 2007 zdobyła pierwszy w historii polskiego karate medal dla Polski na Mistrzostwach Europy Seniorów WKF, a podczas 42. Mistrzostw Europy w Tallinnie wywalczyła srebrny medal, co było największym sukcesem w startach Polaków w ramach WKF^[62].

Zawodnicy Klubu Karate Shotokan w latach 1996–2014 zdobyli 4028 medali na imprezach ogólnopolskich i międzynarodowych^[63], a w 2007 roku klub wywalczył drużynowo 1. miejsce w kraju^[64].

Medale Klubu Karate Shotokan Bydgoszcz w latach 1998–2014^[63]:

Lata
Mistrzostwa Świata Shōtōkan	4	2	2
Mistrzostwa Europy Shōtōkan	6	10	8
Mistrzostwa Polski Shōtōkan	18	6	14
Puchar Polski Shōtōkan	3	1	3
Mistrzostwa Europy WKF			2
Akademickie Mistrzostwa Świata WKF		1	1
Akademickie Mistrzostwa Europy WKF		2	2
Puchar Świata WKF	9	5	8
Puchar Europy WKF	4	2	7
Mistrzostwa Polski WKF	26	19	29
Puchar Polski WKF	34	21	28
Mistrzostwa Świata FSKA	42	31	18
Mistrzostwa Europy FSKA	14	7	3

W 2016 w Bydgoszczy działało kilka klubów i sekcji karate: Bydgoski Klub Kyokushin Karate – największy klub sztuk walki w województwie kujawsko-pomorskim (300 zawodników)^[65], Bydgoska Szkoła Kyokushin Karate, Bydgoski Klub Karate Tsunami, Oyama Karate Bydgoszcz, Klub Karate Shotokan, Bydgoski Klub Sztuk Walki, Yamabushi Bydgoszcz, Międzyszkolny Uczniowski Klub Karate Shotokan „Sandan”, Stowarzyszenie Klub Sportowy „Bushi-Do”. Odmianę karate gōjū-ryū można uprawiać w Okinawan Goju-Ryu Karate-Do Polska. W Bydgoszczy znajduje się siedziba IOGKF POLSKA, który stanowi krajowy oddział Międzynarodowej Federacji IOGKF.

W 1998 zorganizowano w Bydgoszczy Mistrzostwa Polski Juniorów, a w 2009 Puchar Polski Seniorów w karate. W 2010 i 2013 odbyły się Mistrzostwa Polski Seniorów w karate WKF. Od 2012 roku odbywa się także coroczny turniej Bushi-do Cup. W Bydgoszczy odbyło się także szereg imprez międzynarodowych, m.in. Central Europe Open w Karate WKF (2006-2012), Mistrzostwa Europy Juniorów i Seniorów w Oyama Karate (2009), dwukrotnie Mistrzostwa Świata w Karate Shōtōkan (2007, 2016).

Taekwondo[edytuj | edytuj kod]

Taekwondo to koreańska sztuka walki nawiązująca do karate. W Polsce uprawiana jest od lat 80. XX w. Polski Związek Taekwondo założono w 1992 roku, a w Bydgoszczy zlokalizowano Kujawsko-Pomorski Okręgowy Związek Taekwondo Olimpijskiego^[66]. Zawodnicy z bydgoskich sekcji taekwondo wywalczyli szereg medali mistrzostw Polski seniorów i juniorów. Np. w latach 2005–2011 zawodnicy MUKS „Piętnastki” zdobyli 6 medali (2 złote) na Mistrzostwach Polski seniorów oraz 34 medale na MP juniorów (w tym 12 złotych)^[67].

W 2016 taekwondo w Bydgoszczy można trenować m.in. w^[68]: AZS UKW Bydgoszcz, Bydgoskim Klubie Sportowym „Centrum”, Bydgoskim Klubie Taekwondo (www), MUKS „Piętnastka”, UKS 10 Bydgoszcz. Od 2007 roku odbywa się Międzynarodowy Turniej Bydgoszcz Cup pod patronatem Prezydenta Miasta Bydgoszczy, z udziałem kilkuset zawodników z kraju i zagranicy. Zawody mają status Pucharu Polski i są turniejem rankingowym Polskiego Związku Taekwondo Olimpijskiego.

Aikido[edytuj | edytuj kod]

Aikido to japońska sztuka walki, nastawiona na działania obronne, polecana m.in. kobietom i dzieciom. Bydgoski ośrodek aikido powstał w 1991 roku, w 2001 przekształcony w Pomorskie Centrum Sztuk Walki w Bydgoszczy, które prowadzi m.in. zajęcia do dzieci i dorosłych.

Kendo[edytuj | edytuj kod]

Kendo jako sport walki nawiązuje do szermierki bojowej kenjutsu praktykowanej przez japońskich samurajów, lecz przy użyciu mieczy bambusowych. Od 2012 istnieje Bydgoskie Stowarzyszenie Kendo, Iaidō i Jōdō, które posiada autoryzację Polskiego Związku Kendo na prowadzenie zajęć dla młodzieży i dorosłych. Dyscyplinę można także uprawiać w UKS „Kendo-Bydgoszcz”, Bydgoskim Klubie Kendo Shinku no ken (Zespół Szkół nr 4) lub Nokaut Fight Clubie. Do 2017 w Bydgoszczy 5-krotnie odbyły się Mistrzostwa Polski Dzieci, Juniorów i Młodzieży w Kendo^[69].

Wushu[edytuj | edytuj kod]

Wushu to chińska sztuka walki charakteryzująca się bogactwem technik walki bronią białą oraz za pomocą zadawania ciosów, kopnięć, dźwigni, rzutów i podcięć. Od 1991 rozgrywane są międzynarodowe mistrzostwa wushu sportowego. W Bydgoszczy działa Akademia Tradycyjnego Wing Chun Kung Fu.

Ju-jitsu[edytuj | edytuj kod]

Ju-jitsu to tradycyjna japońska sztuka walki wręcz. W Bydgoszcz można ją uprawiać w KoKoDo Ju Jutsu.

Inne sztuki walki[edytuj | edytuj kod]

Kick-boxing, Mua y Thai i inne sztuki walki można uprawiać m.in. w Szkole Golden Dragon. Natomiast XYZ Fight Academy oferuje treningi w dyscyplinach: Mieszane sztuki walki (MMA), Muay Tai (Thai Boxing) oraz Brazylijskie jiu-jitsu. Kluby prowadzące podobną działalność to m.in. Sztuki Walki MegaFit, Hunter Gym, sekcja sportów walki w KS Gwiazda Bydgoszcz, Bydgoski Klub Sztuk Walki, czy Espadon Bydgoszcz. Shōrinji Kenpō można uprawiać w Bydgoskim Klubie Dalekowschodnich Sztuk Walki.

Podnoszenie ciężarów[edytuj | edytuj kod]

Podnoszenie ciężarów to dyscyplina sportu, w której zawodnicy i zawodniczki z Bydgoszczy osiągają sukcesy w skali krajowej i międzynarodowej, m.in. zdobyli brązowy medal olimpijski (Sławomir Zawada – Seul 1988), 6 medali mistrzostw Świata (1 , 1 , 4 ), 10 medali mistrzostw Europy (1 , 2 , 7 ), 45 złotych medali mistrzostw Polski seniorów i ponad 60 tytułów mistrza Polski młodzieżowców i juniorów. Zawisza Bydgoszcz 50 lat (od 1967) nieprzerwanie występuje w ekstraklasie podnoszenia ciężarów.

Protoplastą dyscypliny w Bydgoszczy były sekcje ciężkoatletyczne w okresie międzywojennym. Od 1921 istniały dwa kluby atletyczne: KA „Siła”, KA „Ursus”, a od 1925 Robotniczy Klub Sportowy „Amator”^[8]. Już w 1925 mistrzem Polski w kategorii średniej został Władysław Rakocki z KS „Siła”, a jego kolega klubowy Franciszek Gęstwiński – wicemistrzem. W 1929 Jan Wesołowski z KA Siła pobił w wadze koguciej rekord Polski w dźwiganiu oburącz uzyskując wynik 200 funtów^[10]. W 1930 utworzono Pomorski Okręgowy Związek Atletyczny w Bydgoszczy. W latach 30. XX w. dobre wyniki w podnoszeniu ciężarów osiągali: Wesołowski i Urbański (KA „Ursus”) oraz Tykwiński (KA „Siła”)^[8]. Jan Wesołowski w 1931 pobił trzy rekordy Polski w wadze piórkowej (rwanie, wyrzucanie, trójbój)^[10].

W 1945 sekcja ciężkiej atletyki istniała m.in. przy Bydgoskim Klubie Sportowym oraz ZWM „Zryw”^[11]. Reaktywowany w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Ciężkoatletyczny zdobył kilkukrotnie drużynowe mistrzostwo Polski w dźwiganiu ciężarów (1946-1947). S. Sokołowski z BKS dwukrotnie został wicemistrzem Polski w wadze koguciej (1946-1947). Od 1952 sukcesy na arenie ogólnopolskiej zaczęli odnosić ciężarowcy Zawiszy Bydgoszcz, lecz w latach 1954–1962 sekcję zawieszono. W 1962 w Bydgoszczy zamieszkał i rozpoczął pracę jako trener sztangistów 6-krotny mistrz Polski, medalista mistrzostw Europy i dwukrotny olimpijczyk Krzysztof Beck^[11]. Wielu szkolonych przez niego zawodników zostało mistrzami, reprezentantami i rekordzistami Polski. W 1967 zespół ciężarowców Zawiszy awansował do I ligi i odtąd startował w niej nieprzerwanie^[12]. W pierwszym sezonie uzyskał trzecie miejsce w drużynowych MP, a w latach 1970–1972 – Drużynowe Mistrzostwo Polski. Jednym z nowych talentów był Jan Wojnowski, który 15-krotnie ustanawiał rekordy Polski w wadze piórkowej, był dwukrotnym olimpijczykiem (Meksyk 1968, Monachium 1972), mistrzem Europy (1971) i wicemistrzem i rekordzistą świata (1970)^[12]. W latach 70. XX w. sukcesy odnosiło szereg ciężarowców Zawiszy. Reprezentantami Polski byli m.in. Józef Meder (29 występów), Henryk Stępak (26), Zenon Kruszyna (12), Kazimierz Jarczyński (12), Stefan Sochański (12), Henryk Wierzbowski (8) i Czesław Paterka (7), który w 1971 poprawił rezultatem 177 kg w wadze półciężkiej rekord świata i Europy^[12]. W latach 80. sukcesy odnosił zawodnik Zawiszy Sławomir Zawada, początkowo jako junior, a od 1986 także w mistrzostwach Europy (3 , 1 ), mistrzostwach Świata () i w Igrzyskach Olimpijskich w Seulu (1988, ). Do grona wyróżniających się zawodników należeli również m.in. Andrzej Zbroiński, Jacek Zawadzki, Dariusz Zawadzki, Dariusz Tobolski, Piotr Banaszak, Roman Mańkowski^[12]. W 10-osobowej drużynie polskiej udającej się mistrzostwa świata w 1984 znajdowało się aż 4 wychowanków Zawiszy^[12]. W latach 90. XX w. mistrzami Polski byli Piotr Banaszak i Ireneusz Chełmowski. Rozwój dyscypliny dotyczył także kobiet, które od 1994 zaczęły uczestniczyć w mistrzostwach Polski. Mistrzynią Polski została w 1996 Monika Fiszer, a kilkukrotną wicemistrzynią – Monika Kwas. Po 2000 roku sukcesy odnosiła kolejna grupa zawodników: Arkadiusz Ratajczak, Bartosz Pindel, Krzysztof Fąfara, Damian Wiśniewski, Dominik Kozłowski (wielokrotni medaliści i mistrzowie Polski), a wśród kobiet: Aneta Rosiak i Małgorzata Wiejak^[70]. W 2005 powstało Cywilno-Wojskowe Stowarzyszenie Podnoszenia Ciężarów i Sportów Siłowych Zawisza w oparciu o dotychczasową działalność sekcji^[71]. W 2010 zawodnikami Zawiszy zostali multimedaliści mistrzostw świata i Europy: Marcin Dołęga i Aleksandra Klejnowska-Krzywańska, którzy zdobywali kolejne tytuły w barwach bydgoskiego klubu.

Sekcja podnoszenia ciężarów w Zawiszy Bydgoszcz od 1967 nieprzerwanie uczestniczy w rozgrywkach ekstraklasy, uzyskując wysokie pozycje w klasyfikacji drużynowej zarówno seniorów, jak i juniorów. Zawodnicy klubu w latach 1959–2013 zdobyli 24-krotnie tytuły mistrzów Polski juniorów oraz 39-krotnie młodzieżowych mistrzów Polski do lat 23^[12]^[70]. Natomiast w latach 1996–2013 sztangistki Zawiszy osiągnęły 6-krotnie tytuł mistrzyni Polski juniorów^[70]. W 2016 roku sekcję podnoszenia ciężarów w Zawiszy Bydgoszcz sklasyfikowano na pierwszym miejscu w Polsce w klasyfikacji Współzawodnictwa Dzieci i Młodzieży^[72].

W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Związku Podnoszenia Ciężarów. Zawodnicy z okręgowego PZPC są w czołówce krajowej (Bartłomiej Bonk – wychowanek MLKS Krajna Sępólno, bracia Zielińscy – Tarpan Mrocza). Kilkukrotnie w Bydgoszczy rozgrywano Mistrzostwa Polski w podnoszeniu ciężarów mężczyzn (1976, 1997, 1999, 2002) oraz kobiet (1999). Od 2000 organizowany jest w Bydgoszczy Memoriał im. Krzysztofa Becka, a od 2004 Turniej o Puchar Zawiszy Czarnego.

Zapasy[edytuj | edytuj kod]

Zapasy to jedna z najstarszych dyscyplin sportowych, obecnych już na starożytnych igrzyskach olimpijskich^[73]. W 1904 wprowadzono podział na style: klasyczny (chwyty dozwolone tylko powyżej pasa) oraz wolny (powstały w Wielkiej Brytanii i USA). Od 1993 wprowadzono zapasy kobiet.

Protoplastą dyscypliny w Bydgoszczy były sekcje ciężkoatletyczne w okresie międzywojennym. Wśród trzech istniejących klubów atletycznych w walkach zapaśniczych w tzw. stylu francuskim specjalizował się początkowo KA „Ursus” nazywany „szkołą zapaśniczą”, a później Robotniczy Klub Sportowy „Amator”^[8]. Stanisław Sokołowski z RKS „Amator” był 10-krotnym mistrzem Pomorza w „walkach francuskich”^[8]. W 1930 utworzono Pomorski Okręgowy Związek Atletyczny w Bydgoszczy. W latach 30. XX w. dobre wyniki w zapasach osiągali Perski, Lewandowski, Grzonek i Chipke z RKS „Amator”^[8]. W 1933 Kazimierz Biskupski z Gwiazdy Bydgoszcz, a w 1937 Wierciński z RKS „Amator” zdobyli brązowe medale mistrzostw Polski^[74]. W 1937 mistrzostwa Polski w zapasach rozgrywano m.in. w Bydgoszczy, lecz czołowymi ośrodkami zapaśnictwa w Polsce były wówczas Śląsk, Warszawa, Łódź i Poznań.

W 1945 za najlepszy klub zapaśniczy w województwie pomorskim uchodził bydgoski ZWM „Zryw”. W 1948 Stanisław Sokołowski został mistrzem Polski w kategorii 52 kg^[74]. W 1949 kluby bydgoskie: „Gwardia” i „Stal” brały udział w rozgrywkach o wejście do państwowej ligi zapaśniczej. Do ligi weszła „Gwardia” Bydgoszcz, posiadająca czołowych atletów z okręgu pomorskiego: Biskupskiego, Szeląga, Wiercińskiego, Cichego, Pułkownika, Betańskiego, Chęcińskiego i Sokołowskiego^[11]. W latach 50. w zapasach na Pomorzu dominowali zawodnicy „Stali” Bydgoszcz, którzy uczestniczyli też w rozgrywkach II ligi zapaśniczej. Brązowe medale mistrzostw Polski osiągnęli Zygmunt Ładziński i Marian Buczkowski^[74]. W 1957 roku wyodrębnił się Polski Związek Zapaśniczy, z oddziałem okręgowym w Bydgoszczy. W latach 60. i 70. XX w. sekcje zapaśnicze posiadały kluby: Gwiazda i Budowlani Bydgoszcz, lecz nie osiągały one dużych sukcesów na arenie ogólnopolskiej (2 medale MP)^[74]. Dopiero w latach 90. w bydgoskiej Gwieździe pojawiło się grono zawodników, medalistów mistrzostw Polski w zapasach w stylu wolnym. Ogółem w latach 1945–2012 zawodnicy z klubów bydgoskich zdobyli 6 medali mistrzostw Polski seniorów w stylu klasycznym (1 , 5 ), 10 medali w MP w stylu wolnym (1 , 4 , 5 ) oraz medal w MP kobiet w zapasach ()^[74]. Medalistami byli m.in.: w stylu klasycznym: Stanisław Sokołowski, Ludwik Budzyński, Helmut Łoboda, Zygmunt Ładziński, Marian Buczkowski, a w stylu wolnym: Zdzisław Kępski, Kazimierz Polec, Krzysztof Dyka, Damian Świetlik, Bartłomiej Bartnicki, Adrian Mazan, Norbert Świerblewski, Agnieszka Butor. Wychowankiem bydgoskiej Gwiazdy (1999-2000) jest Bartłomiej Bartnicki – mistrz (2004) i wielokrotny wicemistrz Polski (2000-2006), olimpijczyk z Aten 2004 oraz Pekinu 2008.

Sekcję zapaśniczą (styl wolny) w Bydgoszczy od 1926 roku prowadzi nieprzerwanie klub sportowy Gwiazda (www), który szkoli również zawodników w sumo (od 2004 istnieje Polski Związek Sumo). Ośrodkiem zapaśniczym jest również podbydgoskie Osielsko, gdzie dyscyplinę można trenować w klubie zapaśniczym Victoria. W 2016 w rezultacie powołania w Bydgoszczy fundacji zapaśniczej, w rozgrywkach Krajowej Ligi Zapaśniczej uczestniczy zespół Lotto Zapasy Bydgoszcz^[75]. Drużyna składa się z przedstawicieli trzech stylów: klasycznego, wolnego i zapasów kobiet.

W 2009 w Bydgoszczy odbywały się Mistrzostwa Polski juniorek w zapasach w stylu wolnym. Z kolei w Osielsku w 2013 roku odbyły się Mistrzostwa Polski seniorów, a w 2016 – Młodzieżowe Mistrzostwa Polski w zapasach w stylu wolnym. Złoty medal zdobył wówczas Paweł Ziemba z Victorii Osielsko^[76]. Natomiast w 2014 roku w Solcu Kujawskim odbyły się Mistrzostwa Polski seniorów w zapasach w stylu wolnym i klasycznym (mężczyźni i kobiety). W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Związku Zapaśniczego.

Kolarstwo[edytuj | edytuj kod]

Bydgoszcz posiada godne uwagi tradycje kolarskie. Miasto poczynając od okresu międzywojennego było kojarzone z przemysłem rowerowym. W 1938 wyprodukowano w 4 bydgoskich fabrykach 130 tys. rowerów, co stanowiło 60% całej ówczesnej produkcji krajowej^[8]. W latach 60., 70. i 80. XX w. w Zakładach Rowerowych „Romet” produkowano 1,2 mln rowerów rocznie w kilkudziesięciu gatunkach, w tym rowery wyścigowe używane przez kadrę narodową np. Romet Jaguar^[77].

Pierwszy sportowy klub rowerowy: Bydgoskie Towarzystwo Cyklistów założono w 1922 roku^[32]. W 1925 założono Bydgoski Klub Kolarzy, w 1928 włączony do Polonii Bydgoszcz^[10]. W 1928 Feliks Więcek z klubu Polonia został historycznym zwycięzcą pierwszego Tour de Pologne^[10]. W 1930 zwyciężył w ogólnopolskim „Biegu do Morza Polskiego”, a w 1932 w wyścigu „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” na trasie Kraków-Katowice-Kraków^[8]. Więcek jeździł na rowerze „Pafaro-Rekord”, który był wyrobem bydgoskich zakładów rowerowych^[10]. Innym kolarzem odnoszącym sukcesy był członek BTC Marian Ritter, który w 1935 został mistrzem województwa poznańskiego na szosie, a w 1936 mistrzem Pomorza oraz członkiem kardy narodowej na wyścig Berlin-Warszawa^[10]. W 1935 utworzono w Bydgoszczy Okręg Polskiego Związku Towarzystw Kolarskich. Należało do niego 6 klubów, w tym 4 bydgoskie: BTC, Kolejowe Przysposobienie Wojskowe, KS „Tornedo” i TG „Sokół”^[10]. W tym czasie na stadionie Polonii zbudowano tor wyścigowy (ziemny). W 1936 Pomorski Okręgowy Związek Kolarski zrzeszał 11 towarzystw kolarskich, urządził 20 wyścigów oraz 22 wycieczki rowerowe^[10]. W1938 Bydgoszcz była organizatorem przełajowych mistrzostw Polski w kolarstwie^[10].

W 1946 reaktywowano w Bydgoszczy Pomorski Okręgowy Związek Kolarski, który organizował wyścigi na szosie, na torze oraz przełaje^[32]. Drużyna „Brdy” Bydgoszcz początkowo dominowała w rozgrywkach kolarskich województwa pomorskiego. Jako jedyna z terenu Polski północnej uczestniczyła w 1948 w Tour de Pologne^[11]. W latach 50. XX w. dominowały w Bydgoszczy trzy sekcje kolarskie: KKS Brda-Kolejarz, Zrzeszenie-Stal (klub fabryczny Zjednoczonych Zakładów Rowerowych) oraz OWKS Zawisza^[32]. W 1952 odbył się po raz pierwszy czteroetapowy wyścig kolarski „Dookoła Pomorza” (446 km), w którym 3 pierwsze miejsca zajęli członkowie klubów bydgoskich”^[11]. W 1956 Cierajewski z Brdy-Kolejarza i M. Woźniak z Zawiszy znaleźli się w kadrze narodowej. Zawodnicy bydgoscy dominowali na Pomorzu i odnosili także pierwsze sukcesy w skali kraju, np. w 1954 W. Drążkowski Z Zawiszy wygrał wyścig na 200 km w ramach II Ogólnopolskiej Spartakiady w Warszawie i był drugi w wyścigu „Dookoła Warmii i Mazur”^[78].

Po 1958 klubem kolarskim, który odnosił sukcesy na arenie krajowej był Romet Bydgoszcz (Stal, od 1957 Pafaro, później Romet)^[12]. W latach 70. XX w. klub zdobywał drużynowe mistrzostwo Polski (1977), a jego zawodnicy byli indywidualnymi mistrzami Polski (Tadeusz Kmieć, Roman Wilczyński – 1972, 1973)^[12]. Sekcja młodzieżowa Rometu – MKS MDK nr 2 (samodzielny od 1983) zdobywał drużynowe mistrzostwo Polski juniorów młodszych (1977) i młodzików (1978)^[12]. Henryk Santysiak z Rometu uczestniczył w Wyścig Pokoju (1982), gdzie wygrał klasyfikację górską. W latach 80. XX w. Romet Bydgoszcz plasował się w ścisłej czołówce ośrodków kolarskich w Polsce^[12].

Wychowankami tego klubu byli m.in.: Marek Szerszyński, Zbigniew Ludwiniak, Andrzej Maćkowski oraz olimpijczycy: Marek Leśniewski (1988 Seul, Barcelona 1992) i Sylwester Szmyd (2004 Ateny)^[32]. Największymi sukcesami Marka Leśniewskiego były: zwycięstwo w Tour de Pologne 1985, srebrny medal w jeździe drużynowej na czas na Igrzyskach Olimpijskich w Seulu (1988), srebrny medal w wyścigu drużynowym na 100 km w mistrzostwach świata (1989) oraz 15 medali mistrzostw Polski, w tym 4 złote. Wielokrotnym mistrzem Polski był również Zbigniew Ludwiniak (1984-1990), a wicemistrzem Andrzej Maćkowski (1988-1990), który również uczestniczył w Wyścigu Pokoju (1990), zajmując w nim piąte miejsce – najlepsze z Polaków^[78].

W 2016 Bydgoszcz dysponowała dwoma klubami kolarskimi (Romet Bydgoszcz i MKS „Emdek” – szkolenie młodzieży)^[79].

Bydgoszcz na mapie wyścigów Tour de Pologne:

Rok	Data	Etap	Zwycięzca
Tour de Pologne 1929	5 sierpnia	II Łódź – Bydgoszcz (224 km)	Józef Stefański
Tour de Pologne 1929	6 sierpnia	III Bydgoszcz – Poznań (136 km)	Eugeniusz Michalak
Tour de Pologne 1949	27 sierpnia	V Gdynia – Bydgoszcz (162 km)	Marin Niculescu
Tour de Pologne 1949	28 sierpnia	VI Bydgoszcz – Poznań (136 km)	Ulisse Spalazzi
Tour de Pologne 1952	21 sierpnia	III Gdynia – Bydgoszcz (190 km)	Wacław Wrzesiński
Tour de Pologne 1952	22 sierpnia	IV Bydgoszcz – Poznań (136 km)	Wacław Wrzesiński
Tour de Pologne 1953	14 września	II Włocławek – Bydgoszcz (125 km)	Henryk Hadasik
Tour de Pologne 1953	15 września	III Bydgoszcz – Gdańsk (203 km)	Wacław Wrzesiński
Tour de Pologne 1954	9 września	IX Poznań – Bydgoszcz (140 km)	Stanisław Bugalski
Tour de Pologne 1954	10 września	X Bydgoszcz – Gdańsk (175 km)	Józef Woźniak
Tour de Pologne 1955	21 września	I Gdynia – Bydgoszcz (189 km)	Stanisław Królak
Tour de Pologne 1955	22 września	II Bydgoszcz – Poznań (135 km)	Wacław Wójcik
Tour de Pologne 1956	14 września	VI Poznań – Bydgoszcz (137 km)	Stanisław Królak
Tour de Pologne 1956	15 września	III Bydgoszcz – Toruń (39 km, jazda ind. na czas)	Stanisław Bedyński
Tour de Pologne 1993	10 września	XI Gniezno – Bydgoszcz (106 km)	Cezary Zamana
Tour de Pologne 1993	11 września	XII Bydgoszcz – Płock (165 km)	Ivanas Romanovas
Tour de Pologne 2003	10 września	III Ostróda – Bydgoszcz (204 km)	Daniele Bennati
Tour de Pologne 2004	8 września	III Ostróda – Bydgoszcz (204 km)	Allan Davis
Tour de Pologne 2005	14 września	III Ostróda – Bydgoszcz (212 km)	Jaan Kirsipuu
Tour de Pologne 2006	7 września	IV Bydgoszcz – Poznań (182 km)	Daniele Bennati
Tour de Pologne 2014	3 sierpnia	I Gdańsk – Bydgoszcz (226 km)	Jauhienij Hutarowicz

Hokej na lodzie[edytuj | edytuj kod]

Początki uprawiania hokeja na lodzie w Bydgoszczy sięgają 1926 roku w sekcjach: BTW i BKS Polonia^[8]. Bazą do uprawniania hokeja było początkowo lodowisko BKS przy parku Jana Kochanowskiego (0,4 ha) oraz BTW w ogrodach Patzera (0,8 ha). W 1932 otwarto lodowisko BKS Polonia przy ul. Hetmańskiej z bufetem, oświetleniem i megafonami^[8]. W 1945 sekcję hokeja na lodzie zorganizował „Partyzant” (później „Gwardia”) oraz „Brda”^[11]. Obie bydgoskie drużyny rywalizowały z toruńskim „Pomorzaninem”. Od 1948 hokeiści „Gwardii” uczestniczyli w rozgrywkach I ligi. W 1953 w województwie bydgoskim trzy zespoły osiągnęły „miarę krajową”: Kolejarz Toruń, Gwardia Bydgoszcz i OWKS Zawisza Bydgoszcz^[11]. W 1954 i 1955 Gwardia uzyskała tytuł wicemistrza kraju (za OWKS Warszawa), a trzech zawodników zaliczono do kadry narodowej^[11]. W klasie wojewódzkiej grało wówczas 8 drużyn, a w klasie B i juniorów – 20. W I lidze, bądź okresowo w II lidze występowały dwie drużyny bydgoskie: Gwardia i CWKS Bydgoszcz (sekcja rozwiązana w 1957)^[11]. W 1959 roku zbudowano w czynie społecznym czwarte w Polsce sztuczne lodowisko (po Katowicach, Warszawie i Łodzi) przy Bydgoskich Zakładach Mięsnych, które dostarczały mocy chłodniczej^[12]. W konkursie „Ilustrowanego Kuriera Polskiego” lodowisko otrzymało nazwę „Torbyd” i stało się bazą dla zawodników Polonii Bydgoszcz^[12]. W latach 1979–1980 w Bydgoszczy zbudowano drugą płytę hokejową (w latach 80. zadaszoną), zaś własna maszynownia pozwoliła na oddzielenie się od Zakładów Mięsnych^[12]. W latach 60. XX w. hokej w Bydgoszczy rozwijał się bujnie i stał na wysokim poziomie w skali całego kraju. Sekcje hokejowe utrzymywały: Polonia, Budowlani (do 1966), MKS, a w latach 1962–1967 ponownie Zawisza, który występował w II lidze^[12]. Zespół Polonii w 1960 awansował do ekstraklasy, gdzie dwa razy osiągnął 3. miejsce (1964 i 1965)^[12], a w 1963 także puchar Polskiego Związku Hokeja na Lodzie^[13]. W 1966 hokeiści Polonii uzyskali tytuł mistrza Polski juniorów, w latach 1967 i 1972 – tytuł wicemistrza kraju, a w 1963, 1973 i 1975 – 3. miejsca. Polonia występowała w ekstraklasie aż do 1978, kiedy po spadku do II ligi została przekazana do BKS „Budowlani”, który z kolei grał w ekstraklasie w latach 1980–1984^[12]. Sekcje hokejowe innych klubów z powodu malejącej popularności dyscypliny (m.in. z uwagi na koszty) uległy likwidacji. W 1984 bydgoski hokej wrócił do Polonii, która przejęła na własność od miasta lodowisko „Torbyd”^[12]. Drużyna Polonii mimo awansu, zrezygnowała z gry w ekstraklasie z powodów finansowych. W 1992 sekcja hokejowa usamodzielniła się i działała pod nazwą BTH Bydgoszcz, występując na zapleczu ekstraklasy^[80]. W 2003 z powodu zamknięcia lodowiska „Torbyd” sekcja uległa rozwiązaniu, a zawodnicy zasilili inne kluby hokejowe.

Wychowankami Polonii było wielu zawodników kadry Polski, m.in. Andrzej Tkacz – dwukrotny olimpijczyk (1972 Sapporo, 1976 Innsbruck), 8-krotny uczestnik mistrzostw świata, późniejszy trener kadry narodowej, Marian Feter – olimpijczyk z Sapporo 1972, uczestnik czterech mistrzostw świata. Poza tym 13 zawodników Polonii w latach 60., 70. i 80. występowało w reprezentacji Polski^[12]. W latach 90. wychowankowie BTH Bydgoszcz: Łukasz Sokół i Tomasz Proszkiewicz występowali w meczach kadry narodowej.

Reaktywacja dyscypliny w Bydgoszczy nastąpiła w 2016 roku, kiedy w rozgrywkach II ligi hokeja na lodzie (grupa północna) zainaugurowała drużyna seniorów BKS Bydgoszcz. Docelową bazą zespołu jest budowana od podstaw nowa hala lodowa w Bydgoszczy^[81]. BKS prowadzi także zespół juniorów (unihokej)^[82].

Z tym tematem związane są kategorie: Hokeiści Polonii Bydgoszcz, Hokeiści BTH Bydgoszcz.

Tenis ziemny[edytuj | edytuj kod]

Początki uprawiania tenisa w Bydgoszczy sięgają okresu przed I wojną światową, kiedy dyscyplinę uprawiano w klubach niemieckich: Tennis-GmbH (Gesellschaft mit beschränkter Haftung), Tennisclub Blau-Weiß, Arbeiter Turn und Sport-Verein „Frei-Heil”^[83]. W czerwcu 1921 roku rozegrano pierwszy turniej polskich tenisistów o mistrzostwo Bydgoszczy na kortach przy V śluzie Kanału Bydgoskiego^[8]. Tenis ziemny był wówczas jedną z popularniejszych dyscyplin uprawianych na Kujawach i Pomorzu, modną w sferach inteligenckich, przemysłowych i kupieckich^[10]. W 1924 powstał Bydgoski Klub Sportowy z silną sekcją tenisową, w kolejnych latach: KS Sport – Tenis (1926), Harcerski Klub Sportowy, sekcja tenisa w BKS Polonia (1926), Bydgoski Klub Tenisowy (1929), Kabel Polski Bydgoszcz (1930), Kolejowy Klub Sportowy „Sparta”^[8]. Istniały też kluby niemieckie np. „Sportbruder” (zał. 1914), „Palestra”, czy Deutscher Tennis Club. Rozgrywano wówczas mistrzostwa Bydgoszczy oraz mecze towarzyskie z klubami z Wielkopolski i Pomorza. W 1929 w Bydgoszczy było 28 kortów tenisowych, a w 1937 – 32 (w tym 3 kryte i 6 niemieckich), zlokalizowane w parku nad Kanałem Bydgoskim (10), w parku Jana Kochanowskiego (6), przy ul. Zamojskiego (4), koszarach i szkole oficerskiej (3), ul. Gdańskiej (2), Stadionie Miejskim (2), gazowni miejskiej (1), Kablu Polskim (1), Wielkopolskiej Papierni (1)^[8]. W tym czasie w Bydgoszczy znajdowało się 10% wszystkich kortów tenisowych zbudowanych w Polsce^[83]. Do wyróżniających się zawodników należeli m.in. Ignacy Tłoczyński, Rudowska, Cieśla, Petel, Weynerowski, Bram i Sioda. W 1930 Ignacy Tłoczyński uczestniczył w meczu Pucharu Davisa Polska-Rumunia, a w 1931 Rudowska w rankingu polskich tenisistek zajmowała 5. miejsce^[83].

Od 1932 do Bydgoszczy zjeżdżali często czołowi zawodnicy polscy, by rozgrywać turnieje pokazowe, towarzyskie i międzynarodowe. Brali w nich udział m.in.: Jadwiga Jędrzejowska, Kazimierz Tarłowski i inni^[10]. W rozgrywkach drużynowych i indywidualnych o mistrzostwo Pomorza liczył się głównie Bydgoski Klub Sportowy, w którym grali reprezentanci Polski: Rudowska (1936-1937), Ksawery Tłoczyński i Ignacy Tłoczyński (do 1930), a także mistrz Polski Leon Sioda (1935)^[10]. Wychowankami klubu były mistrzynie Polski juniorów: Zofia Siodówna i A. Głowacka^[10]. W 1935 BKS doszedł do półfinału rozgrywek o mistrzostwo Polski^[8]. W 1936 i 1937 roku Bydgoszcz była gospodarzem mistrzostw Polski w tenisie^[83].

Po II wojnie światowej w Bydgoszczy zlokalizowano Zarząd Pomorskiego Okręgu Związku Tenisowego. Sekcje tenisa założono m.in. przy ZWM „Zryw”, MKS „Partyzant”, BKS „Polonia”, a później także przy KS „Ogniwo”, Budowlani Bydgoszcz. Kierownikiem sekcji w „Polonii” została Jadwiga Jędrzejowska – pierwsza gwiazda polskiego tenisa, w latach 30. XX w. finalistka Roland Garros, Wimbledonu oraz US Open, mistrzyni Londynu, Węgier, Austrii, Irlandii Pn., Anglii i Walii w grze pojedynczej, mieszkanka Bydgoszczy w latach 1945–1948^[11]. W 1947 „Partyzant” Bydgoszcz doszedł do ćwierćfinału w rozgrywkach o drużynowe mistrzostwo Polski^[11]. W 1948 bydgoska „Gwardia” (klub z połączenia „Polonii” i „Partyzanta”, WKS „Burza” i Harcerskiego Klubu Sportowego) awansował do ligi państwowej, a w kolejnych latach był wielokrotnie mistrzem okręgu bydgoskiego^[11].

W 1957 sekcjami tenisowymi dysponowały kluby: Polonia, Zawisza, Brda, Budowlani, Gwiazda, Pafaro, Astoria^[12]. Pod koniec lat 50. zbudowano korty w kompleksie parku sportowego Zawiszy, a sekcja tenisa zakwalifikowała się do ćwierćfinałów drużynowych mistrzostw Polski. Nowe korty powstały też w kompleksie Polonii i Gwiazdy. W kolejnych latach uprawianie dyscypliny w Bydgoszczy skoncentrowano w GKS Polonia^[12]. W 1968 klub awansował do II ligi, a w 1972 do ekstraklasy, gdzie spędził 12 sezonów, zajmując miejsca 4÷8. Najlepszym tenisistą bydgoskim lat 70. i 80. XX w. był Henryk Drzymalski, 6-krotny mistrz Polski seniorów w grze pojedynczej, czterokrotny w hali, dwukrotny w deblu (z Wojciechem Fibakiem) i w grze mieszanej^[12]. W rozgrywkach międzynarodowych doszedł do półfinału Mistrzostw Europy, był wielokrotnym reprezentantem Polski, m.in. w Pucharze Davisa, gdzie rozegrał 22 mecze odnosząc 5 zwycięstw. Do wybitnych zawodników Polonii zaliczali się również: Czesław Szewczyk – reprezentant Polski, 2. na listach rankingowych (1965), uczestnik turniejów międzynarodowych w Europie i USA^[12]. Wśród tenisistek wyróżniały się Jolanta Rozala, Marzena Sieracka, Jadwiga Małyk, Regina Kozłowska-Sokołowska (wielokrotne mistrzynie okręgu)^[12]. W 1995 tenisiści Polonii ponownie awansowali do ekstraklasy^[84], a w od 1998 przez 5 sezonów z rzędu plasowali się w trójce najlepszych klubów tenisowych w Polsce^[85]. Po restrukturyzacji klubu w 2003 sekcja tenisa usamodzielniła się jako SKT Centrum Bydgoszcz, a korty przekazano AZS UKW Bydgoszcz^[58].

Wybitną postacią bydgoskiego tenisa był Henryk Hoffman – w latach 50. zawodnik, później trener Polonii, od 1982 kapitan drużyny polskiej w Pucharze Davisa, wiceprezes Polskiego Związku Tenisowego, a w latach 90. XX w. – trener reprezentacji Polski mężczyzn i kobiet (w 1992 roku w Pucharze Federacji pod jego kierunkiem Polki awansowały do ćwierćfinału)^[84].

Polonia była wielokrotnie organizatorem imprez rangi mistrzowskiej, a także meczów i turniejów pokazowych z udziałem znanych osobistości m.in. Wojciecha Fibaka i Tomasza Stockingera. W 2010 w hali Łuczniczka rozegrano mecz Pucharu Federacji tenisistek Polska – Belgia z udziałem m.in. Agnieszki i Urszuli Radwańskich. Rozgrywano także m.in. Drużynowe Mistrzostwa Polski juniorów i kadetów (2016), Młodzieżowe Mistrzostwa Polski, Mistrzostwa Polski seniorów (1974, 2001, 2009, 2015), Halowe Mistrzostwa Polski seniorów (2010, 2015) i juniorów (1965, 2016) i inne^[86]. Od 2009 rozgrywany jest coroczny Międzynarodowy Turniej Tenisowy ITF Futures Bydgoszcz Centrum Cup, zaliczany do ITF Pro Circuit (pula nagród 25000 $).

W Bydgoszczy znajduje się siedziba Kujawsko-Pomorskiego Związku Tenisowego, który skupia m.in.: SKT Centrum, Bydgoski Klub Tenisowy, Bydgoską Akademię Tenisową, sekcję tenisa AZS UKW Bydgoszcz. Istnieją też liczne szkoły tenisa np. TenisPoint, Bydgoskie Towarzystwo Tenisowe (zał. 1991), Salwadore Tennis Club, Pro Team, Bajka-Tenis, Edukado Tenis, Szkoła Tenisa Go–Tenis, UKS Victoria 31 itp. Główne centrum tenisowe w Bydgoszczy stanowi SKT Centrum, gdzie do dyspozycji jest 10 kortów (w tym 4 w hali) oraz 2 korty centralne z widownią na 500 osób^[86]. Młodzi zawodnicy klubu odnieśli już szereg sukcesów na arenie ogólnopolskiej^[87]. W 2015 klub zdobył brązowy medal w DMP, a Adam Majchrowicz i Marcin Gawron zostali mistrzami Polski w grze podwójnej. Inne kompleksy kortów znajdują się m.in. przy BKS Polonia, w parku Centralnym (BTT), w parku nad Kanałem Bydgoskim (TKKF Świt), w parku Ludowym (TKKF Śródmieście), na Babiej Wsi (BKS), na Bartodziejach (TKKF Zjednoczeni), na Błoniu (TKKF Orzeł), w Fordonie (ZS nr 5)^[88]. Korty, a od 2015 roku także hala tenisowa znajdują się także w kompleksie sportowym Zawisza Bydgoszcz. Od 2015 rozgrywany jest Turniej Charytatywny „Zawisza Cup”, a od 2016 Międzynarodowy Turniej „Zawiszaków”^[89].

W 2013 roku Monika Biernat – wieloletnia zawodniczka Polonii, zwyciężczyni międzynarodowych turniejów ITF Seniors i Narodowych Mistrzostw Polski ATP, była autorką największego sukcesu amatorskiego tenisa polskiego – finału turnieju KIA Amateur Australian Open 2013^[90]. W 2015 Adam Majchrowicz jako jeden z 7 polskich zawodników jest notowany na listach ATP Double, a SKT Centrum Bydgoszcz był najwyżej sklasyfikowanym klubem tenisowym w województwie kujawsko-pomorskim^[91].

Tenis stołowy[edytuj | edytuj kod]

W tenisa stołowego w Bydgoszczy grano już w dwudziestoleciu międzywojennym: w klubach sportowych (Polonia, BKW, Gwiazda i inne), harcerstwie, organizacjach młodzieżowych i stowarzyszeniach wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Organizowano wewnętrzne zawody, a od 1931 także turnieje o mistrzostwo miasta^[8]. W 1933 w mistrzostwach Bydgoszczy brało udział 100 zawodników, a na turnieju w Toruniu reprezentacja Bydgoszczy zajęła II miejsce za reprezentacją Warszawy. W 1935 zawodnicy bydgoscy zdobyli drużynowo 5. miejsce w mistrzostwach Polski^[8]. Po II wojnie światowej sekcje tenisa stołowego założono w wielu klubach sportowych (m.in. Zjednoczenie, Polonia, Budowlani, Ogniwo, Zawisza), przy stowarzyszeniach, zakładach pracy, harcerstwie, rozgrywano też indywidualne mistrzostwa miasta oraz województwa pomorskiego^[11]. Na przełomie lat 40. i 50. XX w. Pomorze obok Śląska uznawano za region o największej popularności tenisa stołowego. W 1949 w wojewódzkiej klasie A grało 10 drużyn, a w klasie B – 34 zespołów^[11]. W 1954 powołano ligę państwową, lecz nie występowały w niej zespoły z województwa bydgoskiego. W 1973 w ramach reformy administracyjnej powstało 49 Okręgowych Związków Tenisa Stołowego, m.in. w Bydgoszczy, a w 1976 rozpoczęto rozgrywki ligi kobiet^[92]. W latach 70. i 80. w polskim tenisie stołowym dominowali zawodnicy wywodzący się z klubów akademickich z Gdańska, Warszawy, Łodzi i Górnego Śląska. Zawodnicy Gwiazdy Bydgoszcz w latach 90. XX w. grali w II lidze tenisa stołowego mężczyzn. W 1999 powołano 16 Związków Tenisa Stołowego, m.in. Kujawsko-Pomorski Związek Tenisa Stołowego w Bydgoszczy^[93], a w 2009 założono Polską Superligę Tenisa Stołowego^[94]. W tym okresie wysoki poziom sportowy osiągnęła sekcja tenisa stołowego w klubie Gwiazda Bydgoszcz. W ciągu 3 lat (2011-2014) tenisiści Gwiazdy awansowali z III ligi do ekstraklasy. W pierwszym sezonie w Superlidze (2014/2015) wywalczyli 8. miejsce^[95], a w 2016/2017 – 3. miejsce i brązowy medal MP. W 2015 w Bydgoszczy odbył się turniej finałowy Drużynowego Pucharu Polski mężczyzn, w którym zwyciężyła drużyna Zooleszcz Gwiazdy^[96].

W 2016 w Bydgoszczy funkcjonowały następujące sekcje tenisa stołowego: KS Gwiazda Bydgoszcz, MKS Emdek Bydgoszcz, UKS Tytan Bydgoszcz, UKS ZS 27 Osowa Góra^[97]. Gwiazda i Emdek posiadają szeroką kadrę młodzieżową, która uczestniczy w rozgrywkach od II do VI ligi. Drużyna Zooleszcz Gwiazda Bydgoszcz uczestniczy w rozgrywkach

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]