Rower

Schemat roweru

Rower – jedno- lub wielośladowy pojazd kołowy napędzany siłą mięśni poruszających się nim osób za pomocą przekładni mechanicznej, wprawianej w ruch (najczęściej) nogami[1].

Nazywany bywał słowami „koło”, „kołowiec”, „kołownik”[2], „welocyped” oraz „bicykl”. W większości nowożytnych języków europejskich jego nazwa przypomina „welocyped”[3]. Obecna polska nazwa pochodzi od przełomowego produktu brytyjskiej firmy Starley & Sutton Company z Coventry[4], oferowanego od roku 1885 pod handlową nazwą Rover Safety Bicycle[5], który dzięki zastosowaniu łańcucha umożliwił zmniejszenie rozmiaru przedniego koła i bezpieczniejszą jazdę. Produkt zyskał popularność do tego stopnia, że firma około roku 1899 zmieniła nazwę na The Rover Company Limited[6]. W języku angielskim „rover”[7] to określenie osoby wędrującej bez celu, włóczęgi, łazika, powsinogi, obieżyświata, obecnie stosowane powszechnie w odniesieniu do pojazdów konstruowanych z myślą o eksploracji innych planet[8].

Opis ogólny[edytuj | edytuj kod]

Typowy współczesny rower klasyczny jest jednośladem dwukołowym. Ramy roweru wykonuje się ze stali zwykłych lub stopowych, stopów aluminium lub kompozytów. Układ jezdny roweru to koła (zwykle) szprychowe i ogumienie pneumatyczne. Napęd jest przekazywany przez układ napędowy roweru, którym przeważnie jest przekładnia łańcuchowa i system zmiany przełożeń (przerzutka zewnętrzna, przerzucającą łańcuch na koła łańcuchowe o różnych liczbach zębów lub wewnętrzna, znajdującą się w piaście). Bywają również modele z napędem przekazywanym wałkiem. Hamulce: mogą być nożne, działające przy kręceniu pedałami w tył (tzw. torpedo lub hamulce zintegrowane z przerzutką wewnętrzną). Najpopularniejsze są jednak działające na obręcz mechaniczne (cięgnowe) lub (rzadziej) hydrauliczne, hamulce ręczne (hamulce szczękowe, hamulce V-brake). Coraz popularniejsze w rowerach są hamulce tarczowe. Obecnie często (oprócz rowerów szosowych) stosuje się w rowerach amortyzację obu kół (przedniego, jak i tylnego).

Podział rowerów[edytuj | edytuj kod]

ze względu na przeznaczenie:
ze względu na budowę:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój roweru na przestrzeni lat
Rower barona Karla Draisa – rekonstrukcja pojazdu z 1817 roku
Rower z bambusową ramą (koniec XIX w.)
  • 1765/1790 – dziennikarz Louis Baudry de Saunier(inne języki) twierdził w 1891, że hrabia francuski Mède de Sivrac zbudował prototyp roweru w 1765[9] lub 1790[10], ale nie można było nim sterować[9].
  • 1813–1817 – Karl Freiherr Drais von Sauerbronn zbudował pierwowzór roweru (patent – 1818), tzw. maszynę biegową (drezyna). Pojazd wprawiano w ruch przez odpychanie się nogami od ziemi. Prędkość ok. 13–15 km/h. Obecnie zasada przeżywa renesans w wykonaniu dla dzieci.
  • ok. 1839 – Kirkpatrick Macmillan(inne języki) zbudował trójkołowiec, a później także jednoślad napędzany systemem wahliwych pedałów i popychaczy, połączonych z wykorbioną osią tylnego koła. Był to pierwszy znany pojazd z napędzanym tylnym kołem.
  • 1845 – Gottlieb Mylius i Philipp M. Fischer (1853-55) opracowali napęd przedniego koła.
  • 1861 – Pierre Michaux zbudował popularny welocyped z napędem na przednie koło.
  • 1867 – Michał Mrozowicki sprowadził ze Światowej Wystawy Powszechnej w Paryżu do Lwowa drewniany welocyped typu Michaux, który podarował konspiracyjnej organizacji rozwijającej sporty obronne „Sokół”, która wykonała w krótkim czasie jego dwie kopie. Zapoczątkowano wówczas sport rowerowy na ziemiach polskich[11].
  • 1868 – Guilmet i Meyer opracowali napęd przekładnią łańcuchową (łańcuch drabinkowy Galle’a). Prace nad mechanizmem prowadzili także Harry J. Lawson(inne języki) (kolejne wersje – 1873, 1874, 1879) i Thomas Shergold (1877).
  • 1869 – James Starley i William Hunter opatentowali koło z drutowymi szprychami pracującymi na rozciąganie. To umożliwiło wykonywanie kół o bardzo dużej średnicy i powstanie tzw. bicykli.
  • 1869 – Johann F. Trefz opatentował napęd korbowy tylnego koła (korby nożne napędzały popychacze połączone z wykorbioną tylną osią).
  • 1874 – James Starley opracował zaplatanie szprych styczne do piasty. Zwiększanie średnicy koła (niekiedy do prawie 2 m) sprawiło, że upadek z bicykla był niebezpieczny.
  • 1884–1885 – John Kemp Starley opracował pierwowzór roweru współczesnego. Wyposażony w koła równej wielkości, kierownicę połączoną bezpośrednio z widelcem i tylne koło napędzane przekładnią łańcuchową. Pojazd nazywał się Rover (wędrowiec), stąd pochodzenie polskiej nazwy.
  • 1888 – John Boyd Dunlop opatentował oponę pneumatyczną do roweru, co sprawiło, że jazda na rowerze stała się znacznie wygodniejsza. Od tego czasu kształt roweru zmieniał się jedynie nieznacznie.
  • 1893 – pierwsze systemy zmiany przełożeń.
  • 1903 – niemiecki mechanik Ernst Sachs wynalazł wolne koło.
  • 1932 – wprowadzenie do sportu wyczynowego. Przerzutki w rowerach współczesnych należą do wyposażenia standardowego.
  • 1962 – Alex Moulton(inne języki) rozpoczął produkcję rowerów na małych kołach, co spowodowało wzrost popularności tego środka transportu oraz powstanie wielu modeli rowerów składanych.
  • 1978–1983 – w Kalifornii powstał rower górski, MTB (Mountain Bike) – obecnie jedna z najpopularniejszych odmian roweru na świecie. Zbudowanie pierwszego roweru MTB przypisuje się Gary’emu Fisherowi (1979). Przy wykorzystaniu rowerów górskich zdobyto szczyty niedostępne dla innych pojazdów (1996 – Szczyt Lenina, 7134 m n.p.m., Tomasz Swinarski).
  • 1914 do czasów dzisiejszych – rowery poziome w obudowach aerodynamicznych pozwalają na osiągnięcie dużej prędkości – rekord świata (ustanowiony 19 września 2008) w sprincie na 200 m ze startu lotnego (rozpędzanie – 1 mila) wynosi 132,5 km/h i należy do Sama Whittinghama(inne języki) na rowerze Varna Diablo II.
  • 2018 – Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanawia 3 czerwca Światowym Dniem Roweru[12]

Produkcja[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Części rowerowe.
  • Ramy popularnych rowerów wykonuje się z rur ze stali węglowej, droższych – ze stopów aluminium lub stali stopowych (głównie manganowych, chromowych i chromo-molibdenowych). Stosuje się również stopy tytanu lub kompozyty (zazwyczaj laminaty na bazie włókien węglowych i aramidowych spajane żywicami polimerowymi).
  • Rury ram łączy się spawaniem w osłonie gazu obojętnego lub (rury stalowe) lutowaniem, automatycznie, półautomatycznie lub ręcznie. Spawanie jest obecnie popularniejsze niż lutowanie ze względu na szybkość operacji i nie wymaga usuwania związków pozostających po lutowaniu.
  • Ramy z kompozytów wykonywane są najczęściej jako samonośne konstrukcje skorupowe.
  • Części roweru wykonuje się najczęściej ze stali, stopów aluminium i tworzyw sztucznych.
  • Koła roweru mają zazwyczaj konstrukcję szprychową z 32 lub 36 szprych (w tandemach, BMXach i rowerach bagażowych bywa ich do 48, w rowerach wyścigowych często mniej np. 24, 20, min. 12). Szprychy wykonuje się ze stali, niekiedy także ze stopów tytanu lub kompozytów. Obręcze kół roweru wykonywane są ze stali, stopów aluminium lub kompozytów. Niekiedy mają profil aerodynamiczny tak, jak rury ramy i niektóre rodzaje szprych. Występują także koła kompozytowe, tak płytowe, jak i o 3 lub więcej szprychach.

Sport[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Kolarstwo.
  • Sport rowerowy, czyli kolarstwo dzieli się na: szosowe, torowe, przełajowe i górskie. Osobną dyscypliną jest BMX. Dyscypliny te są zarejestrowane przez UCI (Union Cycliste Internationale, Międzynarodową Unię Kolarstwa).
  • Rowery poziome i cyklomobile od 1934 r. nie są uznawane przez UCI za rowery, a ich rekordy nie są rejestrowane. Uznaje je i wspomaga IHPVA (International Human Powered Vehicle Association, Międzynarodowe Stowarzyszenie Pojazdów Napędzanych Siłą Mięśni Ludzkich) i ich rekordy są tam rejestrowane. Dyscypliny MTB dzielą się na: Downhill, Four Cross, Dual, Dirt jumping, Dual Slalom, Slalom, Cross Country, Freeride i Maraton.

Wpływ rowerów na środowisko[edytuj | edytuj kod]

Ślad węglowy popularnych środków transportu
Efektywność energetyczna popularnych form transportu

W badaniu z 2011 r. przeprowadzonym przez Europejską Federację Rowerową (European Cyclists’ Federation) porównano średnie emisje rowerów zwykłych i elektrycznych z innymi środkami transportu, biorąc przy tym pod uwagę środowiskowy koszt ich produkcji oraz użytkowania. W przypadku rowerów uwzględniono też dodatkowy wydatek energetyczny samych użytkowników w postaci spalonych kalorii. Według obliczeń emisja na każdy kilometr pokonany zwykłym rowerem wynosi 21 gramów CO2, a rowerem elektrycznym 1 gram więcej. W przypadku samochodów wynik to 271 gramów na kilometr na osobę oraz 101 gramów na kilometr na pasażera autobusów[13].

Z badania wynikło, że gdyby każdy kraj członkowski Unii Europejskiej miał taki udział rowerów w podróżach, co Dania, to redukcja wyniosłaby od 5 do 11% całkowitej emisji, czyli niemal połowę zmiany potrzebnej do osiągnięcia unijnego celu do 2020 r. oraz przyniosłoby od 57 do 125% redukcji emisji niezbędnej w sektorze transportowym[14].

Według amerykańskiego raportu z 2015 r. w wielu przypadkach rowery elektryczne mogą być bardziej wydajne na pasażerokilometr niż transport szynowy. Gdyby globalny udział rowerów w podróżach w miastach wzrósł z około 6% obecnie do 11% w 2030 r. i 14% w 2050 r., ta zmiana ograniczyłaby całkowitą emisję CO2 o 7% w 2030 r. oraz 11% w 2050 r.[15]

Rower jest jedynym środkiem transportu, który Unia Europejska uznała za w 100% przyjazny zarówno dla klimatu, jak i ochrony środowiska[16][17].

Jazda na rowerze[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Jazda na rowerze.

Wpływ jazdy na rowerze na zdrowie[edytuj | edytuj kod]

Wiele naukowych opracowań dowodzi, że ludzie regularnie jeżdżący na rowerze mają mniejsze skłonności do otyłości, cukrzycy, udarów, chorób serca i różnych rodzajów raka[18]. Rowerzyści nie tylko zyskują kilka lat życia, ale mają też większe szanse pozostać mobilnymi i niezależnymi w podeszłym wieku czy uniknąć demencji[18]. U ludzi, którzy jeździli do pracy rowerem, istnieje o 40% mniejsze ryzyko zgonu w czasie 15 lat badania niż pozostałych[18]. Kolarstwo znacznie poprawia kondycję układu sercowo-naczyniowego[18].

 Osobny artykuł: Wpływ jazdy na rowerze na zdrowie.

Wpływ rowerów na emancypację[edytuj | edytuj kod]

W Wielkiej Brytanii na kobiety i dziewczynki przypada 29% przejazdów odbywanych na rowerze[19]. W Warszawie 34,8%, w Stanach Zjednoczonych 24%, a w Australii 21%[20].

W Danii i Holandii kobiety stanowią odpowiednio 55 oraz 56% rowerzystów[20]. Jest możliwe, że równy udział obu płci w ruchu rowerowym jest powiązany z dobrą infrastrukturą. Badanie przeprowadzone w Nowym Jorku wykazało, że na Piątej Alei, gdzie znajduje się wydzielona droga dla rowerów, udział kobiet wynosił 20%. Na równoległej Szóstej Alei, gdzie nie ma infrastruktury rowerowej, 10%[21]. W publikacji Lady Cyclist z 1895 r. angielska pisarka Louise Jeye pisała o wolności jaką daje rower: „To nowa era, nowa era emancypacji, a przyniósł ją rower. Nieskrępowane obecnością przyzwoitki lub co gorsza męskiego adoratora młode dziewczyny naszych czasów cieszą się wolnością pedałowania i jazdą wśród pięknych krajobrazów. Mogą poczuć prawdziwą niezależność, a ponadto, poprawiając swoją kondycję fizyczną, dbają też o umysł”[22].

Steve Jones określił kiedyś rower mianem najważniejszego wynalazku przeciwdziałającego zaburzeniom genetycznym[20]. Dzięki rowerom ludzie szukający partnerów w pobliskich miejscowościach, mogli teraz wybierać ze znacznie większej grupy osób[20][23].

W 2011 r. Transport for London wykazał, że typowymi rowerzystami w Londynie byli najczęściej biali mężczyźni przed 40 r. ż., o zarobkach od średnich do wysokich[24]. Według kolejnego badania przeprowadzonego w 2016 r., już po budowie kilku tras rowerowych, czarnoskórzy oraz mieszkańcy należący do mniejszości etnicznych zaczęli równie często regularnie podróżować rowerem co biali[25].

Wpływ rowerów na biznes[edytuj | edytuj kod]

W Grazu zapytano właścicieli sklepów, ilu ich zdaniem z ich klientów przyjeżdża autem. Sklepikarze oszacowali procent takich klientów na 58%, lecz kierowców było o połowę mniej[26]. Podobne wyniki uzyskano w badaniach w Bristolu, Vancouver i Toronto, w Portland i w Szczecinie[27].

Badania realizowane między innymi w Kopenhadze wykazały, że choć klienci na rowerach kupują mniej podczas jednej wizyty, to zaglądają do sklepu częściej, więc w ogólnym rozrachunku wydają więcej niż ci zmotoryzowani[28]. W 2013 r. nowojorski Departament Transportu zamówił cykl analiz wpływu wybranych nowych dróg dla rowerów na firmy. Badacze ustalili, że 3 lata po wytyczeniu pasów rowerowych na Dziewiątej Alei na Manhattanie dochody przedsiębiorstw zlokalizowanych wzdłuż tej ulicy urosły o 49%, podczas gdy zyski firm przy trzech podobnych ulicach, przy których pasy dla rowerów nie powstały, poszły w górę zaledwie o 26%. Podobnie na Brooklynie, gdzie sprzedaż w dzielnicy wzrosła średnio o 60%, ale wzdłuż drogi dla rowerów na Vanderbilt Avenue(inne języki) się podwoiła. „Wynika stąd, że stworzenie bezpieczniejszej, bardziej przyjaznej i zrównoważonej infrastruktury ulicznej rzadko szkodzi lokalnym przedsiębiorcom, a w przeważającej większości przypadków jest dla nich błogosławieństwem” – podsumowanie raportu[29].

Prawo rowerowe w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Nieuprawniony przejazd przez przejście dla pieszych
 Osobny artykuł: Prawo rowerowe w Polsce.

Definicja roweru i wózka rowerowego[edytuj | edytuj kod]

Rower w myśl ustawy Prawo o ruchu drogowym jest pojazdem o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m i poruszanym siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem, przy czym dopuszcza się wyposażenie roweru w napęd elektryczny zasilany napięciem nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h[30].

Pojazd, który spełnia wymagania roweru, przekraczając jednak 9 dm szerokości, definiowany jest jako wózek rowerowy (np. riksza)[31].

Dopuszczenie do ruchu roweru i wózka rowerowego[edytuj | edytuj kod]

Do 1954 r. wydawano rowerowe tablice rejestracyjne. Do 1964 r. istniał obowiązek rejestracji rowerów. Obecnie, zgodnie z art. 71 ust. 3 Prawa o ruchu drogowym, rower i wózek rowerowy są dopuszczone do ruchu, jeżeli spełniają ogólne warunki techniczne dotyczące pojazdów wskazane w art. 66 ww. ustawy[32]. Szczegółowo warunki techniczne co do tych pojazdów zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. z 2024 r. poz. 502).

Wymagane uprawnienia do kierowania rowerem i wózkiem rowerowym[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz więcej w artykule Prawo rowerowe w Polsce, w sekcji Uprawnienia do jazdy na rowerze.

Działania na rzecz praw rowerzystów[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Aktywizm rowerowy.

Rowery w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W 1867 roku Michał Mrozowicki sprowadził ze Światowej Wystawy Powszechnej w Paryżu do Lwowa drewniany welocyped typu Michaux, który podarował konspiracyjnej organizacji rozwijającej sporty obronne „Sokół”, która wykonała w krótkim czasie jego dwie kopie. Zapoczątkowano wówczas sport rowerowy na ziemiach polskich[33]. W 1891 r. pierwszą w Polsce fabrykę rowerów założył Władysław Sierpiński. Polska Fabryka Rowerów i Motocykli Wicher zlokalizowana była w Łodzi przy ul. Kilińskiego 96a[34]. Produkowała kilkaset rowerów rocznie, gdyż właściciel nie zdecydował się na masową produkcję. Zaś warszawska firma Ormonde Kazimierza Lipieńskiego, założona rok wcześniej niż manufaktura Sierpińskiego, jedynie sprowadzała rowery z zagranicy aż do 1905 r., wówczas Lipieński zdecydował się na wyprodukowanie własnych modeli. W 1886 r. powstało Warszawskie Towarzystwo Cyklistów. Przed II wojną światową w Polsce działało kilka firm zajmujących się produkcją rowerów, części do nich były zarówno produkowane w Polsce, jak i sprowadzane z Wielkiej Brytanii lub Niemiec. Można wymienić trzy najważniejsze firmy w Warszawie – Adama Kamińskiego, Antoniego Rybowskiego i Franciszka Zawadzkiego, a także Fabryka Broni „Łucznik” w Radomiu. Każde większe miasto miało co najmniej jedną firmę rowerową. Ramy zazwyczaj produkowano na miejscu, a części sprowadzano.

Po wojnie większość zakładów przestała istnieć, a produkcja krajowa ograniczała się do zakładów państwowych Romet.

Według badań CBOS z 2012 roku w Polsce 70 procent Polaków jeździ na rowerach[35].

Rowery na świecie[edytuj | edytuj kod]

Ofiary[edytuj | edytuj kod]

Na całym świecie na drogach ginie około 1,25 miliona osób rocznie, czyli prawie 3,5 tysiąca dziennie. Jedna czwarta ofiar to piesi lub rowerzyści[36].

Obecnie udział rowerów we wszystkich podróżach w Holandii wynosi blisko 30%, najwięcej w miastach. W Amsterdamie prawie połowa wszystkich podróży w centrum miasta odbywa się na rowerach. W Utrechcie ta wartość sięga 60%[37]. Liczba ofiar wypadków drogowych w Holandii wynosi 600 osób rocznie, z czego rowerzyści stanowią mniej niż jedną trzecią[38]. W Wielkiej Brytanii od 1 do 2% podróży odbywa się na rowerze[39], ale cyklista musiałby przejechać średnio ponad trzy miliony kilometrów, zanim spotkałby go poważniejszy wypadek[40].

O wiele więcej Brytyjczyków umiera co roku ukąszonych przez pszczoły i osy niż zabitych przez rowery. Często ta liczba wynosi zero[41]. W Polsce od ukąszeń pszczół i os umiera co roku kilkanaście osób, zaś zabite przez rowerzystów w latach 2011–2016 zostały 3 osoby, czyli jedna na dwa lata[42].

W Nowym Jorku w latach 2000–2014 popularność roweru wzrosła o prawie 450%, ale liczba śmiertelnych ofiar wśród rowerzystów pozostała w przedziale od 15 do 20 osób rocznie, a liczba ciężko rannych spadła z 440 do 341 rocznie[43][44]. W Londynie w tym samym czasie liczba rowerzystów w mieście zwiększyła się o 225%, ale liczba rowerzystów zabitych lub ciężko rannych w ciągu roku nie uległa zmianie[44][45]. Za to w całej Wielkiej Brytanii rowerzystów nie przybyło, ale liczba ofiar poszła w górę[46].

W 2003 r. Peter Jacobsen stwierdził, że jeśli po drodze jeździ więcej rowerzystów, indywidualne ryzyko wypadku spada. Zdaniem Jacobsena może się tak dziać, ponieważ kiedy niechronieni uczestnicy ruchu stają się liczniejsi, kierowcy stają się bardziej świadomi ich obecności. Infrastruktura rowerowa zwiększa bezpieczeństwo i atrakcyjność jazdy rowerem, przyciągając więcej użytkowników, co z kolei dodatkowo podnosi bezpieczeństwo[47]. Istnieją późniejsze badania, które podważają koncepcję Jacobsena[48].

Jenny Mindell w 2012 r. przeprowadziła badanie na podstawie danych z 3 lat. W przypadku angielskich rowerzystów śmiertelność wynosiła 0,42 na milion przejechanych godzin, a holenderskich 0,11, czyli Holandia była prawie 4 razy bardziej bezpieczna. W Anglii rowerem jeździ jednak znacznie więcej mężczyzn niż kobiet, a rowerzyści płci męskiej częściej ulegają wypadkom, niezależnie od otoczenia. Mindell postanowiła więc skorygować współczynnik odzwierciedlający różnice w bezpieczeństwie infrastruktury do 3,4. Gdyby na Wyspach w 2012 r. istniała infrastruktura rowerowa podobna do holenderskiej, zamiast 118 rowerzystów zginęłoby 35. Co roku można by uratować ponad 80 osób albo obniżyć liczbę wypadków śmiertelnych o ponad dwie trzecie względem pierwotnego stanu[44][49].

Rowery a dzieci[edytuj | edytuj kod]

W Odense ponad 81% dzieci dociera do szkoły na rowerze, a miasto stawia sobie za cel, by każde dziecko w wieku 6 lat mogło samodzielnie dotrzeć do szkoły na rowerze[50]. Dla porównania w Wielkiej Brytanii zaledwie od 2 do 3%, a w Warszawie 6% uczniów dojeżdża do szkoły rowerem[50]. W Stanach Zjednoczonych, według National Center for Safe Routes to School, nawet wśród uczniów mieszkających w promieniu od jednej do dwóch mil od szkoły (1,6– 3,2 kilometrów), czyli niewiele ponad kwadrans jazdy rowerem, zaledwie 2% wybiera rower. Mniej więcej połowę rodzice dowożą samochodami[50][51].

Wraz ze wzrostem zamożności brytyjskiego społeczeństwa odsetek uczniów posiadających rowery podniósł się z dwóch trzecich do 90%. W 1971 r. blisko 70% dzieci rodzice pozwalali jeździć rowerem po ulicy, w 1990 r. ta liczba spadła do 25%[52]. Znacznie mniej dzieci mogło poruszać się pieszo bez opieki, zwłaszcza w drodze do szkoły[53].

W 1969 r. prawie 90% amerykańskich dzieci, które mieszkały w odległości jednej mili od szkoły (ok. 1,6 kilometra), docierało tam pieszo lub na rowerze. W 1999 r. ten odsetek spadł do 30%. 75% spadek liczby nieletnich ofiar wypadków z udziałem pieszych był okupiony zmniejszeniem się liczby dzieci chodzących pieszo do szkoły o 67%[54].

Alison Carver(inne języki) prowadziła rozmaite badania nad ograniczaniem mobilności dzieci w Wielkiej Brytanii i Australii. W artykule z 2013 r. napisała, że dzieciom, które samodzielnie chodzą lub jeżdżą rowerem do szkoły, rodzice dają dużo więcej wolności do poruszania się po okolicy w życiu pozaszkolnym[55]. Ustaliła też, że w przypadku dzieci, które w promieniu 5 kilometrów od szkoły mają bardziej rozbudowaną infrastrukturę rowerową, prawdopodobieństwo, że będą jeździć do szkoły rowerem, jest prawie 2 razy wyższe niż u pozostałych[56]. Rower to znakomity sposób na zwiększenie aktywności fizycznej nastolatek, bo dziewczęta w tym wieku niechętnie biorą udział w sportowej rywalizacji[57].

Inne statystyki[edytuj | edytuj kod]

Według policyjnych statystyk w Anglii i Walii co roku kradnie się około 100 tysięcy rowerów. Liczba ta jest niedoszacowana, bo wielu poszkodowanych nie zgłasza zaginięcia na policję[58]. Według British Crime Survey(inne języki) bliższe prawdy jest 500 tysięcy, które i tak może być zaniżone, bo nie uwzględnia poszkodowanych poniżej 16 r. ż.[58]

Co roku w Holandii sprzedaje się około milion rowerów, z czego rowery elektryczne już w 2014 r. stanowiły ponad 20%. W 2017 ten współczynnik wynosił już 31%[59][60].

Dane brytyjskiego Departamentu Transportu dowodzą, że 32% ruchu rowerowego odbywa się na wiejskich drogach, ale to właśnie tam 58% kolizji kończy się śmiercią rowerzysty. Głównym powodem jest fakt, że na takich drogach kierowcy jeżdżą szybciej[39].

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Europejska Komisja Gospodarcza, Eurostat, Międzynarodowe Forum Transportu: Ilustrowany słownik statystyk transportu.
  2. ↑ Z cyklu „Wielkopolskie gadanie” – kołowiec i kołownik [online] [dostęp 2021-11-30].
  3. ↑ Określenia ROWERU w historii języka polskiego [online] [dostęp 2021-11-30].
  4. ↑ Starley History – Starley Sportive [online] [dostęp 2024-02-01] (ang.).
  5. ↑ Rover 'Safety' bicycle, 1885 | Science Museum Group Collection [online], collection.sciencemuseumgroup.org.uk [dostęp 2024-02-01] (ang.).
  6. ↑ Skąd pochodzi nazwa rower? [online] [dostęp 2021-11-30].
  7. ↑ Definition of ROVER [online], www.merriam-webster.com [dostęp 2024-02-01] (ang.).
  8. ↑ v, Mars Exploration Rovers - NASA [online], mars.nasa.gov [dostęp 2024-02-01].
  9. ↑ a b Wielka ilustrowana Encyklopedia, s. 187, ISBN 978-83-60158-80-7.
  10. ↑ Alain Rivolla: Les GRANDS INVENTEURS!. Le Petit Braquet, 11 2005. [dostęp 2018-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-08)]. Cytat: ... Baudry de Saunier, soit par patriotisme, soit par envie de passer à la postérité invente un ancêtre à la draisienne. ... Il fallut attendre 1949 et la thèse de doctorat du canadien Richard Walter Jeanes pour que la supercherie soit mise pleinement à jour. (fr.).
  11. ↑ A. Kurek, Zarys działalności oddziałów kolarskich Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Galicji w XIX w. [w:] 130 lat Sokolstwa Polskiego, Kraków 1997, 62, 65–67; T. Jurek, Ruch sportowy na ziemiach polskich w okresie zaborów [w:] Zarys historii sportu w Polsce 1867–1997, Warszawa 1999, s. 33.
  12. ↑ Aktualności Światowy Dzień Roweru [online], Wypożyczalnia Rowerów Gdańsk, 2020.
  13. ↑ Cycle more Often 2 cool down the planet! [online], 2011 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-17].
  14. ↑ Ratujemy świat, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  15. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 1 kwietnia 2016 [dostęp 2019-02-18].
  16. ↑ EUR-Lex – 52018PC0375 – EN – EUR-Lex [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2023-04-05] (ang.).
  17. ↑ Jak zdobyć fundusze europejskie na inwestycje rowerowe, Europejska Federacja Cyklistów.
  18. ↑ a b c d To nie jazda na rowerze jest niebezpieczna, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  19. ↑ National Travel Survey: 2015 – Publications – GOV.UK [online], web.archive.org, 24 października 2016 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-24].
  20. ↑ a b c d Nowa era emancypacji, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  21. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 11 marca 2017 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-11].
  22. ↑ Freewheeling to equality: how cycling helped women on the road to rights | Life and style | The Guardian [online], web.archive.org, 2 kwietnia 2016 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
  23. ↑ PROFILE Professor Steve Jones: A very natural scientist – Voices – The Independent [online], web.archive.org, 2 lipca 2015 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-02].
  24. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 16 maja 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-16].
  25. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 16 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-16].
  26. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 11 czerwca 2017 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-11].
  27. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 18 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18].
  28. ↑ Are cyclists good customers? – Cycling Embassy of Denmark: Cycling Embassy of Denmark [online], web.archive.org, 5 września 2015 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-05].
  29. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 1 grudnia 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-01].
  30. ↑ Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, art. 2 pkt 47 (Dz.U. z 2022 r. poz. 988).
  31. ↑ Prawo o ruchu drogowym. Marszałek Sejmu, 2012-08-30. s. 7. [dostęp 2013-05-14].
  32. ↑ Prawo o ruchu drogowym. Marszałek Sejmu, 2015-01-19. s. 125. [dostęp 2015-07-03].
  33. ↑ A. Kurek, Zarys działalności oddziałów kolarskich Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Galicji w XIX w. [w:] 130 lat Sokolstwa Polskiego, Kraków 1997, 62, 65–67; T. Jurek, Ruch sportowy na ziemiach polskich w okresie zaborów [w:] Zarys historii sportu w Polsce 1867–1997, Warszawa 1999, s. 33.
  34. ↑ 125 lat temu w Łodzi powstała pierwsza w Polsce fabryka rowerów.
  35. ↑ CBOS: 70 proc. Polaków jeździ na rowerach.
  36. ↑ Road Crash Statistics [online], web.archive.org, 17 lutego 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-17].
  37. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 18 listopada 2011 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-18].
  38. ↑ Traffic death toll substantially down in 2013 [online], web.archive.org, 14 listopada 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-14].
  39. ↑ a b Wayback Machine [online], web.archive.org, 13 grudnia 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-13].
  40. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 5 czerwca 2017 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-05].
  41. ↑ Mortality statistics: every cause of death in England and Wales. Full data and visualisation | Society | theguardian.com [online], web.archive.org, 26 lipca 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-26].
  42. ↑ Jak tysiąc do jednego, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  43. ↑ Annual Report – Transport for London [online], web.archive.org, 8 września 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-08].
  44. ↑ a b c Efekt golfa, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  45. ↑ Reported road casualties Great Britain: annual report 2014 – GOV.UK [online], web.archive.org, 15 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15].
  46. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 12 grudnia 2018 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-12].
  47. ↑ The Continuing Debate about Safety in Numbers – Data from Oakland, CA [online], web.archive.org, 18 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18].
  48. ↑ Jennifer S. Mindell, Deborah Leslie, Malcolm Wardlaw, Exposure-Based, ‘Like-for-Like’ Assessment of Road Safety by Travel Mode Using Routine Health Data, „PLoS One”, 7 (12), 2012, e50606, DOI: 10.1371/journal.pone.0050606, PMID: 23227191, PMCID: PMC3515586 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-30].
  49. ↑ These deaths are preventable. Let’s help prevent them. – Rachel Aldred [online], web.archive.org, 3 października 2016 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-03].
  50. ↑ a b c Mobilność bez barier, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  51. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 15 sierpnia 2018 [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-15].
  52. ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 18 lutego 2015 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-18].
  53. ↑ Najohydniejsza ze zbrodni a przerzucanie odpowiedzialności, [w:] Peter Walker, Jak rowery mogą uratować świat, Kraków: Wysoki Zamek, ISBN 978-83-950387-4-7.
  54. ↑ Who owns the roads? How motorised traffic discourages walking and bicycling | Injury Prevention [online], web.archive.org, 1 lipca 2017 [dostęp 2019-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-01].
  55. ↑ Alison Carver i inni, A comparison study of children’s independent mobility in England and Australia, „Children’s Geographies”, 11 (4), 2013, s. 461–475, DOI: 10.1080/14733285.2013.812303 [dostęp 2019-02-18].
  56. ↑ David A. Crawford, Anna F. Timperio, Alison Carver, Bicycles gathering dust rather than raising dust – Prevalence and predictors of cycling among Australian schoolchildren, „Journal of Science and Medicine in Sport”, 18 (5), 2015, s. 540–544, DOI: 10.1016/j.jsams.2014.07.004, ISSN 1440-2440, PMID: 25159819 [dostęp 2019-02-18] (ang.).
  57. ↑ Alison Carver i inni, Are children and adolescents less active if parents restrict their physical activity and active transport due to perceived risk?, „Social Science & Medicine”, 70 (11), czerwiec 2010, s. 1799–1805 [dostęp 2019-02-18].
  58. ↑ a b Bicycle (bike) theft [online], web.archive.org, 21 czerwca 2018 [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-21].
  59. ↑ E-Bike Puts Dutch Market Back on Growth Track [online], web.archive.org, 12 czerwca 2018 [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-12].
  60. ↑ Dutch E-bikes Excel in Growing Bicycle Sales – Bike Europe [online], web.archive.org, 3 lipca 2018 [dostęp 2019-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-03].


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rower&oldid=73417429”