Ulica św. Wita we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość | 151 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′36,318″N 17°02′17,183″E/51,110088 17,038106 | |||||||||||||
Ulica Świętego Wita – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego wschodniej części. Łączy plac Nowy Targ z ulicą Wita Stwosza. Ma 151 m długości[1][2][3][4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica ta wzmiankowana była już w 1346 roku. W pobliżu znajdowała się kaplica św. Wita[2]. W latach 1715–1719 wybudowano w pierzei zachodniej barokowy pałac dla Franza von Hatzfeld. Został on zniszczony w 1760 roku podczas wojny siedmioletniej. Ruiny tego pałacu rozebrano w 1763 roku, a na jego miejsce w latach 1765–1773 wybudowano nowy pałac Hatzfeldów zbudowany dla księcia Franza Philippa Adriana von Hatzfelda. W 1912 roku zabudowa tego obszaru została powiększona od strony Nowego Targu. Obiekt użytkowany był przez Nadprezydium Prowincji Śląskiej[a][4][5][6][7][8][9]. Pałac został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku, w latach 60. XX wieku został rozebrany. Pozostawiono tylko część parteru, który zaadaptowano wraz z nowym budynkiem z przeznaczeniem na galerię sztuki Biura Wystaw Artystycznych[5][7][10].
W trakcie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku wschodnia pierzeja ulicy uległa całkowitemu zniszczeniu[2]. Po wojnie wybudowano tu dwa biurowce, w tym biurowiec Biura Projektów i Studiów Taboru Rzecznego[b] z 1968 roku (później Navicentrum) w północnej części ulicy oraz Biurowiec Żeglugi Śródlądowej w latach 1966–1967. Obecnie są rozebrane i powstała nowa inwestycja. Natomiast pierzeja[c] zachodnia obejmuje biurowiec Urzędu Miejskiego Wrocławia[a][2][3][4][11] oraz pałac Hatzfeldów[d] spalony przez hitlerowców w marcu 1945 roku, a następnie częściowo rozebrany i adaptowany na galerię wraz z dobudowaną nową częścią[2][3][5][7][9][10].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:
- Vitus gasse (Wita), od 1346 roku do 1562 roku[e][f][2][3]
- Świętego Wita, od 1562 roku do końca XVI wieku[e][2][3]
- Ziegengasse, od końca XVI wieku – równocześnie z nazwą poprzednią, od 1824/1825 roku – ostatecznie jako jedyna nazwa tej ulicy, do 1945[2][3][12]
- Świętego Wita, od 1945 roku[2][3][12].
Wcześniejsza nazwa ulicy Ziegengasse, wywodząca się z czasów średniowiecza, pochodziła od słowa z języka niemieckiego Ziege, czyli koza. Jako źródło nadania tej nazwy ulicy podaje się pobliską ulicę Krowią[g][2][12][13]. Współczesna nazwa ulicy przywróciła pierwotną nazwę, ale z uwzględnieniem już określenia „świętego”, czego nie było w nazwie pierwotnej[2]. Została ona nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.[1] Istnieje przypuszczenie, że nazwa może pochodzić od patrona kaplicy św. Wita, która znajdowała się w pobliżu, choć nie ma potwierdzenia tego faktu w odniesieniu do średniowiecznej nazwy ulicy[f][2].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 151 m[1], klasy drogi dojazdowej[14].
Ulice i place powiązane z ulicą Świętego Wita:
- skrzyżowanie: plac Nowy Targ[1][4][15]
- skrzyżowanie:
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
W pierzei zachodniej w południowej części położony jest budynek galerii BWA z reliktem dawnego Pałacu Hatzfedtów[d][6][7][9][10][18][19]. Natomiast w północnej części ulicy położony jest budynek dawnego Nadprezydium Rejencji Śląskiej, a obecnie Urzędu Miejskiego Wrocławia, przylegający do ulicy elewacją wschodnią[a][6][19].
Pierzeja wschodnia obejmowała do 2017 roku teren, na którego krańcach południowym i północnym znajdowały się dwa powojenne biurowce z niezabudowaną przestrzenią między nimi[2][3][7][8][11]. Od tego roku zostały one rozebrane i prowadzona jest nowa inwestycja, przy czym dopuszczono powstanie obiektu biurowo-usługowego, handlowego i hotelowego[19][20]. Jego budowę rozpoczęto w 2017 roku, według projektu Maćków Pracownia Projektowa[21].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Świętego Wita podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967[22][23]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[24][25]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[26].
W zakresie samej drogi natomiast wymaga się wykonania nawierzchni z elementów kamiennych[27]. Ochronie podlega również oś widokowa ulicy Świętego Wita w kierunku północnym na obiekt szczególny usytuowany na placu Nowy Targ[28].
W otoczeniu ulicy znajdują się następujące zabytki:
- Hotel „Deutsches Haus”, następnie hotel „Sajgon”[h], później Hotel „Lothus”, lata 1903–1904, po 1945 r., rejestr zabytków nr 677/508/Wm z dn. 25.01.1993, zamyka oś widokową ulicy w kierunku południowym[29][30][31]
- Portyk pałacu Hatzfeldów, obecnie budynku galerii Awangarda[d], lata 1715–1722, lata 1766–1773 (proj. Carl Gotthard Langhans), rejestr zabytków nr A/2796/173 z dnia 15.02.1962 r, pierzeja zachodnia[29][32]
- Nadprezydium Prowincji Śląskiej (Oberpräsidium), ob. Urząd Miasta Wrocławia, IX wiek, lata 1914–1918 (proj. K. Löwe; rozbudowa i przebudowa), po 1945 r., rejestr zabytków nr A/2269/504/Wm z dn. 15.01.1993, pierzeja zachodnia[29][33][34]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Budnek Naprezydium Prowincji Śląskiej, w którym obecnie mieści się Urząd Miejski Wrocławia, ma adres: plac Nowy Targ 1/8 we Wrocławiu[4][6][19].
- ↑ Biurowiec w północnej części ulicy miał adres: plac Nowy Targ 28 we Wrocławiu[8][19].
- ↑ Biurowiec w południowej części ulicy miał adres: ulica Wita Stwosza 11-14 we Wrocławiu[7][19].
- ↑ a b c Pałac Hatzfeldów położony jest przy ulicy Wita Stwosza 31/32 we Wrocławiu[7][10][18][19].
- ↑ a b Data 1346 roku określa pierwszą wzmiankę dotyczącą tej ulicy z tą nazwą, a 1562 rok określa datę wydania pierwszego, znanego planu miasta z taką nazwą[2][3][12].
- ↑ a b Istnieją wątpliwości co do źródła pierwotnej nazwy ulicy – ulica Wita. W odniesieniu do hipotezy o nawiązaniu do patrona kapicy św. Wita, podnosi się zarzut, iż brak jest określenia „świętego”, który w tym przypadku został by zastosowany w nazwie ulicy. Inna hipoteza mówi o upamiętnieniu błogosławionego Wita – dominikanina i biskupa wrocławskiego, zmarłego w 1260 roku, ale ta hipoteza nie ma żadnych podstaw w dokumentach. Na ogół, choć i takie są podnoszone twierdzenia, odrzuca się hipotezę, iż nazwa upamiętnia jakąś nieznaną współcześnie osobę o tym imieniu, gdyż w tamtym okresie nie stosowano takich nazw i nie jest znana osoba, która mogłaby być w ten sposób upamiętniona[2][3].
- ↑ Nazwa ulicy Krowiej również nie ma jednoznacznie określonego źródła. Przypuszcza się jedynie, że skoro przy ulicy Kotlarskiej powstały Nowe Jatki z rzeźniami, to mogły tu istnieć obory[13].
- ↑ Adres hotelu: ulica Wita Stwosza 22-23 we Wrocławiu[19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 5070-5072 (Św. Wita).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Antkowiak 1970 ↓, s. 282-283 (Św. Wita).
- ↑ a b c d e f g h i j Harasimowicz 2006 ↓, s. 888 (Św. Wita).
- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 595-596 (Nowy Targ).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 642 (Pałac Hatzfedtów).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 576 (Nadprezydium Prowincji Śląskiej).
- ↑ a b c d e f g Harasimowicz 2006 ↓, s. 962 (Wita Stwosza).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 169-173 (Nowy Targ).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 247-249 (Wita Stwosza).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 79 (BWA).
- ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 170 (Ziegengasse).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 124-125 (Krowia).
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, § 37 ust. 2 pkt 1.
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 3220-3222 (Nowy Targ).
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 5498-5500 (Wita Stwosza).
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 2209 (Krawiecka).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 642 (Pałac Hatzfeddtów).
- ↑ a b c d e f g h SIP mp 2018 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §18.
- ↑ Gołębiowska 2017 ↓.
- ↑ NID 2017 ↓, s. 206.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 2 pkt 2.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 3, § 40 ust. 3 pkt 9.
- ↑ a b c SIP GEZ 2018 ↓.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 8638.
- ↑ NID 2017 ↓, s. 231.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 8639.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 5344.
- ↑ NID 2017 ↓, s. 223.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Marta Gołębiowska, Ruszyła budowa biurowca na placu Nowy Targ, tuwroclaw.com, 25 października 2017 [dostęp 2018-09-20] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Mapa podstawowa – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18] (pol.).
- Uchwała NR XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz.291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2018-09-20] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Wita, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-09-20] (pol.).
- ul. Wita, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-09-20] (pol.).
- ul. św. Wita, wikimapia.org [dostęp 2018-09-20] (pol.).
