Ulica Jodłowa we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość | 89 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′43,471″N 17°02′15,831″E/51,112075 17,037731 | |||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Ulica Jodłowa – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy plac Nowy Targ z placem Biskupa Nankiera[1][2][3]. Ma 89 m długości[1]. Ulica powstała już w średniowieczu[2]. W pierzei wschodniej znajduje się między innymi domek romański[4][5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica Jodłowa jest starą ulicą średniowieczna, o której pierwszy znany zapis pochodzi z 1359 roku[2]. Przy ulicy ówcześnie mieszkali przedstawiciele różnych rzemiosł, między innymi odnotowano w 1391 roku cieślę i pergamenistę, a w 1403 roku druciarza. Znajdował się tu także konwent beginek[a][3][6]. W późniejszym okresie wybudowano tu między innymi kamienicę, która istniała do końcówki XIX wieku, nazwaną domem „Pod Trzema Jodłami”[2].
W czasie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku część zabudowy uległa zniszczeniu. Pierwsze zniszczenia powstały w marcu 1945 roku, ale największe podczas pożaru jaki wybuchł po lotniczym bombardowaniu z użyciem bomb fosforowych 1 kwietnia 1945 roku. Ponadto po wojnie nastąpiła dekapitalizacja pozostałych kamienic, które zostały stopniowo rozebrane[2][7].
Częściowo w miejsce tej zabudowy powstała po wojnie zabudowa leżąca przy placu biskupa Nankiera (1964 r.)[b] oraz placu Nowy Targ (lata 1961-1965)[2][6][7][4]. Zabudowa ta powstała w miejsce zburzonych budynków. Przy odgruzowywaniu tego terenu natrafiono, w północnej części ulicy Jodłowej przy skrzyżowaniu z placem biskupa Nankera, na pozostałości XIII wiecznego domu romańskiego. Relikty budynku zostały zakonserwowane i zabudowane budynkiem galerii, przylegającym do budynku mieszkalnego[4][5].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:
- Tannengasse – „Jodłowa”, „W jodłowym zagajniku”, do 1945 r.[2][3][8],
- Jodłowa, od 1945 r.[1][2][3][8].
Wcześniejsza nazwa z języka niemieckiego Tannengasse – w języku polskim „Jodłowa”, była nazwą pierwotną, której pochodzenie nie jest ustalone. Jedynie na podstawie drugiej nazwy „W jodłowym zagajniku”, pojawiającej się niekiedy obok wyżej wymienionej, jako bardziej opisowej, nasuwa przypuszczenia o istnieniu w tym rejonie terenu zadrzewionego właśnie jodłami, lecz hipoteza ta nie ma potwierdzenia[2]. Niektóry autorzy wskazując natomiast na istnienie niegdyś przy tej ulicy „Domu pod Jodłą”, „Pod Trzema Jodłami” (Jodła – niem. Tanne), wysuwają twierdzenie, iż nazwa ulicy odnosi się do nazwy tego właśnie domu[8]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.[1].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 89 m[1], klasy dojazdowej[9].
Ulice i place powiązane z ulicą Jodłową:
- skrzyżowanie:
- skrzyżowanie: Plac Biskupa Nankiera[1][12].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
W pierzei zachodniej przy skrzyżowaniu z ulicą Nożowniczą położony jest współczesny budynek mieszkalno-usługowy[c]. Dalej znajduje się częściowo ogrodzony teren niezabudowany, a za nim budynek przy placu Biskupa Nankiera[d][2][13]. Dopuszcza się zabudowę wolnej przestrzeni z obowiązkiem zapewnienia dojazdu i dojścia do wnętrza kwartału[14].
W pierzei wschodniej, na narożniku zabudowy placu Nowy Targ znajduje się zachowana kamienica[e], a za nią niezabudowana przestrzeń z zielenią urządzoną. Natomiast przy placu biskupa Nankiera po tej stronie ulicy znajduje się powojenny budynek mieszkalny[b] z przybudowaną galerią[2][7][4][5][13].
Oś widokowa ulicy w kierunku południowym biegnie wzdłuż pierzei zachodniej placu Nowy Targ, na którą składa się powojenny budynek mieszkalno-usługowy[f][6][7][13] i dalej wzdłuż ulicy Krowiej[15][13]. Natomiast oś widokową w kierunku północnym zamyka kościół św. Wincentego (obecnie katedra greckokatolicka)[g][4][16][17].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Jodłowa podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967[18][19]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[20][21]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[22]. Ponadto istnieją dodatkowe obostrzenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dotyczące między innymi wyeksponowania "Domu romańskiego"[23], czy stosowania nawierzchni kamiennej ulic i chodników[24].
Przy ulicy i w najbliższym otoczeniu znajdują się następujące zabytki:
| nr[h] | obiekt | powstanie | nr rej.[i] | foto |
|---|---|---|---|---|
| ulica Jodłowa | ||||
| 1 | Kamienica, ob. z częściowo usługowym przyziemiem[25][26] pierzeja wschodnia | ok. 1895 r., po 1945 r.[25] | mpzp[25][27], GEZ[26] |  |
| plac biskupa Nankiera | ||||
| 7 | Kamienica "Pod Złotym Koszykiem", ob. budynek mieszkalno-biurowy[25][28][29] pierzeja zachodnia | XVIII w., poł. XIX w., l. 1979-1982 (remont), 2013 r. (remont)[25] (poł. XIX w.[30]) | A/1607/8 z dn. 30.12.1970[25][28][30] |  |
| 8 | Dom klasztoru NMP na Piasku, tzw. "Dom Panien Trzebnickich", ob. Galeria Fotografii, Foto-Medium-Art, tzw. domek romański[25][31][29][23] pierzeja wschodnia | XIII w. (1208, 1218 r. - przywileje Henryka I), XX w.[25] (pocz. XIII-XX w.[29]) | rejestr zabytków: nr 168/202 z dn. 30.12.1970[25][31][29] |  |
| 15 | Kościół klasztorny franciszkanów pw. św. Jacka, od 1530 r. kościół klasztorny norbertanów pw. św. Wincentego, następnie krucjalny, parafii rzym.-kat., garnizonowy, od 1991 r. katedralny greckokatolicki[25][32][33] zamyka oś widokową ulicy w kierunku północnym | ok. 1234 r. (relikty), XIII w., 2 poł. XIV w. (roz- i przebudowa), poł. XV w., pocz. XVII w., 1698 r. (kruchta), l. 1723-1727 (przebudowa kpl Mariackiej na mauzoleum Hochbergów), pocz. XX w., po 1945 r.[25] (1232, XIV, XVII-XVIII, po 1945[33]) | rejestr zabytków: nr A/5354/8 z dn. 26.11.1947[25][32][33] oraz A/3144/110 (dec.108) z 14.02.1962[33] |  |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Beginki – w średniowieczu grupy niezamężnych lub owdowiałych kobiet, żyjących w jednym domu. Składały one śluby posłuszeństwa wybranej osobie i nosiły odpowiedni strój zakonny ale nie były zobowiązane do klauzury[34].
- ↑ a b Budynek przy placu biskupa Nankiera o numerach 8-10 we Wrocławiu[35].
- ↑ Adres budynku: ulica Nożownicza 48 we Wrocławiu[13].
- ↑ Adres budynku: plac biskupa Nankiera 7[13].
- ↑ Adres zachowanej kamienicy: ulica Jodłowa 1[13].
- ↑ Adres budynku zachodniej pierzei placu Nowy Targ we Wrocławiu: numery od 9 do 14[13].
- ↑ Kościół św. Wincentego położony jest przy placu biskupa Nankiera 15 we Wrocławiu[4][13][16].
- ↑ "Nr" w tabeli zabytków oznacza numer budynku w rejestrze budynków, odpowiadający także pocztowemu numerowi adresowemu.
- ↑ "Nr rej." w tabeli zabytków oznacza numer i datę wpisu w rejestrze zabytków. Skróty: mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, GEZ - Gminna Ewidencja Zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1639 (Jodłowa).
- ↑ a b c d e f g h i j k Antkowiak 1970 ↓, s. 82 (Jodłowa).
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 327 (Jodłowa).
- ↑ a b c d e f Antkowiak 1970 ↓, s. 159-162 (pl. Nankiera).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 222 (Galeria „Foto-Medium-Art.”).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 595-596 (Nowy Targ).
- ↑ a b c d Antkowiak 1970 ↓, s. 169-173 (Nowy Targ).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 152 (Tannengasse).
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 2 pkt 1.
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 3220-3222 (Nowy Targ).
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 3223 (Nożownicza).
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 3100-3102 (Nankiera).
- ↑ a b c d e f g h i SIP mp 2018 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §26 ust. 2.
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 2230 (Krowia).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 431 (k. Św. Wincentego).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 411 (Kościoły i kaplice).
- ↑ NID 2017 ↓, s. 206.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2009 ↓, §27 ust. 2 pkt 8.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §37 ust. 2 pkt 2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l SIP GEZ 2018 ↓.
- ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 2537.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §29 ust. 3.
- ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 4846.
- ↑ a b c d NID 2017 ↓, s. 223.
- ↑ a b NID 2017 ↓, s. 222.
- ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 4847.
- ↑ a b GEZ 2018 ↓, poz. 4831.
- ↑ a b c d NID 2017 ↓, s. 208.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 64 (Beginki).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 76-77 (B. Nankera).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Mapa podstawowa - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18] (pol.).
- Uchwała NR XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz.291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2018-09-20] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Jodłowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-09-26] (pol.).
- ul. Jodłowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-09-26] (pol.).
- ul. Jodłowa, wikimapia.org [dostęp 2018-09-26] (pol.).
