1 Batalion Balonowy

1 Batalion Balonowy (1 bbalon) – oddział Wojsk Balonowych II RP w latach 1920–1939.

Geneza i skład[edytuj | edytuj kod]

Początki 1 Batalionu Balonowego sięgają roku 1919, kiedy to w Poznaniu sformowano pierwsze pododdziały wojsk aeronautycznych. Pododdziały te zimą 1919/1920 zorganizowano w grupy aeronautyczne.

W związku z trwającą wojną polsko-bolszewicką grupy aeronautyczne skierowano w 1920 na front, gdzie przemianowane zostały na bataliony aeronautyczne.

Grupa aeronautyczna składała się z dwóch kompanii balonów obserwacyjnych o stanie: 6 oficerów oraz 187 podoficerów i szeregowych każda. Etatowe wyposażenie kompanii stanowiły 2 powłoki balonowe, 2 dźwigarki, 19 samochodów ciężarowych, 2 samochody osobowe, radio, kuchnia i 6 przeciwlotniczych ciężkich karabinów maszynowych oraz polowa wytwórnia wodoru.

Wojna polsko-bolszewicka[edytuj | edytuj kod]

Początkowo, zimą i wiosną 1920, sytuacja na froncie sprzyjała użyciu balonów obserwacyjnych do współpracy z artylerią i utrzymaniu stałego dozoru wojsk nieprzyjaciela.

25 stycznia 1920 III Batalion Aeronautyczny por. obs. bal. Konstantego Kamieńskiego został włączony w skład Dywizji Pomorskiej płk. Skrzyńskiego. Otrzymał zadanie, polegające na natychmiastowym przejęciu pozostawionych przez Niemców w Toruniu urządzeń balonowych.

W trakcie ofensywy kijowskiej batalion przydzielono do grupy operacyjnej płk. Józefa Rybaka. Do momentu odwrotu 3 Armii spod Kijowa balony batalionu wykonały niewielką liczbę wzlotów ze względu na niekorzystną sytuację terenową.

Z chwilą rozpoczęcia ofensywy Armii Czerwonej podstawowa działalność batalionów aeronautycznych stała się niemożliwa ze względu na ruchomość frontu i dużą ruchliwość wojsk nieprzyjaciela. Również znaczne rozproszenie własnej artylerii oraz utrudnione przesuwanie ciężkich balonów poszczególnych kompanii aeronautycznych uniemożliwiły ich zasadnicze wykorzystanie.

W czasie odwrotu kompania z dowódcą batalionu por. K. Kamieńskim wycofywała się wraz ze sztabem grupy artylerii płk. Aleksandrowicza. Osłaniała ona dowództwo grupy artylerii. Druga z kompanii wycofywała się wraz z taborem samochodowym. Kompanie scalono w batalion w miejscowości Korosteń, skąd wycofany został do Poznania.

Na początku lipca 1920, po reorganizacji, batalion wszedł w skład sformowanego 1 pułku aeronautycznego, a po jego rozwiązaniu działał w składzie wojsk 5 Armii. Po rozejmie skierowany został do Torunia.

 Osobny artykuł: 1 Pułk Aeronautyczny (II RP).

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Zawarcie traktatu rozejmowego w 1920 rozpoczęło proces przechodzenia oddziałów Wojska Polskiego na organizację pokojową. Po zakończeniu działań wojennych wojska balonowe nie zostały zredukowane. Zamiast redukcji personelu i sprzętu jak to miało miejsce w innych broniach, w wojskach balonowych nastąpiło zwiększenie liczby jednostek. W 1923 korpus wojsk aeronautycznych (jednostki lotnicze i balonowe) składał się z: 3 pułkowników, 21 podpułkowników, 28 majorów, 112 kapitanów, 218 poruczników i 11 podporuczników^[1].

Z dniem 20 czerwca 1924 została przeprowadzona reirganizacja wojsk balonowych, w wyniku której pozostawiono Baon Balonowy w Toruniu, a pozostałe zlikwidowano^[2]. W składzie Baonu Balonowego oprócz kompanii balonów obserwacyjnych znalazła się też jedna wydzielona kompania balonów zaporowych w Jabłonnie.

Po rozwiązaniu Centralnej Szkoły Balonowej w 1924, od 1927 przy Batalionie Balonowym (później – nr 1) w Toruniu funkcjonowała Szkoła Podchorążych Rezerwy Wojsk Balonowych, przemianowana w 1933 na Szkołę Podchorążych Rezerwy Balonów. W sumie w latach 1927–1939 szkołę podchorążych rezerwy ukończyło ponad 250 absolwentów, w tym około 70% zostało oficerami zarówno służby stałej, jak i rezerwy.

W 1929 nastąpiły zmiany w organizacji lotnictwa wojskowego, w tym i w wojskach balonowych. W 1929 na bazie wydzielonej kompanii balonów zaporowych z toruńskiego 1 Batalionu Balonowego sformowano 2 Batalion Balonowy w Jabłonnie.

Wiosną 1929 batalion został włączony w skład 2 Grupy Aeronautycznej. Dwa lata później, po likwidacji 2 Grupy Aeronautycznej, batalion został podporządkowany dowódcy 1 Grupy Aeronautycznej. Z dniem 1 stycznia 1936 batalion został włączony do składu 3 Grupy Aeronautycznej, która w tym samym roku została przemianowana na 3 Grupę Lotniczą. W składzie 3 Grupy Lotniczej pozostał do 1939.

Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

W 1924 we Francji skonstruowano balon obserwacyjny na uwięzi – Caquot BD. Rok później zapadła decyzja o wyposażeniu w balony tego typu polskiej armii. Umowę podpisano 23 kwietnia 1925. Pod koniec lat 20. uruchomiono w Wojskowej Wytwórni Balonów produkcję seryjną, pod oznaczeniem CZB-BD, a później WWB-BD i WBS-BD. Stanowiły one, wraz ze starszymi balonami CZB R-1 i CZB R-2 podstawowy sprzęt 1 batalionu balonowego w Toruniu i 2 batalionu balonowego w Legionowie.

Żołnierze i święto[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy batalionu

• mjr Hilary Grabowski (od 23 V 1923^[3])
• płk Aleksander Wańkowicz (1923, n.e. → szef wydziału w Dep. IV Żegl. Powietrznej MSWoj.)
• mjr / ppłk obs. bal. Jan Tadeusz Wolszlegier (20 VI 1924^[4] – 27 IV 1934)
• mjr Konstanty Andrzej Rolicz-Kamieński (27 IV 1934 – 5 IX 1939)

Zastępcy dowódcy batalionu

• mjr Hilary Grabowski (od 20 VI 1924^[5])
• mjr SG Adam Stebłowski (1 XII 1925 - 15 XII 1926 → Oddział III SG)
• mjr obs. bal. Julian Sielewicz (30 VIII 1927 - 28 I 1931 → dowódca 2 bbalon)
• kpt. Józef Świerzyński (p.o. od 26 III 1931^[6])

Kwatermistrzowie

• mjr Aleksander Wilcz-Wilsz (20 VI 1924^[5] – IV 1925^[7])
• mjr Witold Markiewicz (od IV 1925^[7])

Oficerowie

• por. obs. bal. Wiktor Zenon Antoni Dobrzański
• por. obs. bal. Kazimierz Jaklewicz

Święto batalionu przypadało na dzień 5 maja.

Mobilizacja 1939[edytuj | edytuj kod]

Podczas mobilizacji batalion zmobilizował następujące kompanie balonowe z przydziałami do:

• 1 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Pomorze – dowódca kpt. obs. bal. Tadeusz Michał Kasprzycki
  • zastępca dowódcy – ppor. Maksymilian Marian Michalak
  • obserwator – por. rez. Mieczysław Maszczyk
  • obserwator – ppor. Zbigniew Hampel
  • obserwator – ppor. rez. Edmund Naskrent
  • obserwator – sierż. pchor. rez. Zbigniew Antoni Glinicki
  • oficer techniczny – ppor. rez. Czesław Marek Gołębiewski
  • szef kompanii – st. sierż. Filip Bekas
• 2 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Prusy – dowódca kpt. obs. bal. Stanisław Brenk
  • zastępca dowódcy – ppor. Edward Lesisz
  • obserwator – por. rez. Tadeusz Józef Kunkel
  • obserwator – ppor. rez. Adam Węgiel
  • obserwator – ppor. rez. Franciszek Staszewski
  • obserwator – ppor. rez. Marian Wronka
  • obserwator – plut. pchor. rez. Jerzy Karol Faczyński
  • oficer techniczny – chor. Roman Piórkowski
  • szef kompanii – st. sierż. Jan Zimorski
• 3 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Łódź – dowódca por. obs. bal. Stanisław Patalan
  • zastępca dowódcy – ppor. Stanisław Mieczysław Parfus
  • obserwator – ppor. rez. Władysław Żurawski
  • obserwator – ppor. rez. Longin Bronisław Kokociński
  • obserwator – NN
  • obserwator – NN
  • oficer techniczny – NN
  • szef kompanii – sierż. Michał Blezień
• 4 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Poznań – dowódca kpt. obs. bal. Kazimierz Mensch
  • zastępca dowódcy - NN
  • obserwator – ppor. rez. Zdzisław Jan Mafeniuk
  • obserwator – por. rez. Franciszek Bodzioch
  • obserwator – ppor. rez. Tadeusz Mieczysław Antoni Włodek
  • obserwator – ppor. rez. Sykstus Mieczysław Wojtych
  • oficer techniczny – NN
  • szef kompanii – NN
• 5 kompania balonów obserwacyjnych – Armia Modlin – dowódca por. obs. bal. Antoni Narkiewicz
  • zastępca dowódcy - NN
  • obserwator – por. rez. Jan Stanisław Döllinger
  • obserwator – ppor. rez. Zygmunt Łada
  • obserwator – plut. pchor. rez. Jan Jerzy Makowski
  • obserwator – pchor. rez. (?) Cybulski
  • oficer techniczny – NN
  • szef kompanii – NN

Zmobilizowana kompania balonów obserwacyjnych liczyła 6 oficerów obserwatorów balonowych oraz 190 podoficerów i szeregowych. Kompania balonów obserwacyjnych według etatu powinna była posiadać na stanie dwie powłoki balonowe (typu BD), dwie dźwigarki oraz tabor samochodowy.

Kompania balonów zaporowych składała się z drużyny dowódcy, 2 plutonów balonów zaporowych typu N i NN po 5 tandemów oraz plutonu transportowego i plutonu parkowego. w 1939 roku na jej bazie zmobilizowano:

• 1 kompania balonów zaporowych – Warszawa – dowódca kpt. obs. bal. Czesław III Gałecki
  • dowódca I plutonu – plut. pchor. rez. Jerzy Roman Dereń
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Witold Stanisław Pujkiewicz
  • dowódca plutonu technicznego – NN
  • szef kompanii – NN
• 2 kompania balonów zaporowych – Warszawa – dowódca por. obs. bal. Kazimierz Nowicki
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Jan Gorliwy
  • dowódca II plutonu – NN
  • dowódca plutonu technicznego – NN
  • szef kompanii – NN

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Organizacja pokojowa Wojska Polskiego II RP

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Zygmunt Kozak, Zbigniew Moszumański, Jacek Szczepański: 1 Batalion Balonowy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2007. ISBN 978-83-88773-89-1.brak strony w książce
• Jacek Szczepański: Wojska balonowe : Legionowo 1897-1939. Pruszków: „Ajaks”, 2004. na książce ISBN 83-88773-72-10. ISBN 83-88773-72-0.brak strony w książce
• Andrzej Przedpełski: Lotnictwo Wojska Polskiego : zarys historii 1918–1996. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08650-8.brak strony w książce

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Kolekcja fotografii dotyczących I Batalionu Balonowego