Douglas F3D Skyknight
-513_parked_c1952.jpg) F3D-2 należący do US Marine Corps w 1952 roku | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | samolot myśliwski marynarki |
| Załoga | 2 (pilot i operator radaru) |
| Historia | |
| Data oblotu | 28 marca 1948 |
| Lata produkcji | 1949–1952 |
| Wycofanie ze służby | 1970 (US Marine Corps), |
| Liczba egz. | 268 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 × Westinghouse J34-WE-36 |
| Ciąg | 15 kN każdy |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 15,2 m |
| Długość | 13,9 m |
| Wysokość | 4,9 m |
| Powierzchnia nośna | 37,2 m² |
| Masa | |
| Własna | 6799 kg |
| Użyteczna | 10693 kg |
| Startowa | 12125 kg |
| Do lądowania | 11100 kg |
| Zapas paliwa | 5100 l + 2 × 570 l w podwieszanych zbiornikach paliwa |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 909 km/h |
| Prędkość przelotowa | 628 km/h |
| Pułap | 12162 m |
| Zasięg | 1843 km, 2213 km z dodatkowymi zbiornikami paliwa |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 4 działka kal. 20 mm, do 1814 kg uzbrojenia podwieszanego | |
| Liczba miejsc | |
| 2 | |
-513_parked_c1952.jpg)
Douglas F3D Skyknight – amerykański dwusilnikowy pokładowy myśliwiec nocny, wyprodukowany przez firmę Douglas Aircraft Company.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Douglas F3D Skyknight był pierwszym odrzutowym samolotem myśliwskim zaprojektowanym jako nocny myśliwiec pokładowy. W związku z tym wymagał montażu specjalistycznego wyposażenia oraz radaru, co wymagało szerokiego kadłuba. Zdecydowano się na umiejscowienie stanowiska pilota i operatora radaru obok siebie. Wynikało to między innymi z ówczesnych ograniczeń technologicznych. W związku ze swoim wyglądem samolot wśród personelu otrzymał przezwisko Willie the Whale, co w tłumaczeniu na język polski oznacza „Wieloryb Willie”[1][2].
US Navy rozpoczęła prace nad opracowaniem nowego myśliwca w roku 1946. Wymagano, by nowa maszyna osiągała prędkość maksymalną 500 mil na godzinę (około 800 km/h), miała promień działania bojowego 500 mil oraz pułap 40 000 stóp. Oblot odbył się 28 marca 1948 roku. Pierwszy z 28 egzemplarzy oznaczonych jako F3D-1 dostarczono odbiorcy pod koniec 1950 roku[1][2].
W późniejszym czasie opracowano nową, ulepszoną wersję F3D-2, która osiągała wyższą prędkość maksymalną – około 900 km/h oraz dwukrotnie większy zasięg. Nowy wariant wyposażono w nowocześniejsze wyposażenie elektroniczne oraz ulepszony radar, lepsze opancerzenie oraz kilka zmian konstrukcyjnych, które poprawiały właściwości lotne maszyny[1][2].
Łącznie wyprodukowano 268 egzemplarzy, z czego część maszyn w późniejszym czasie została przebudowana na wersje specjalne, m.in. szkolne i walki elektronicznej[1].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
F3D Skyknight był średniopłatem, z zamontowanymi w środkowej części kadłuba prostymi skrzydłami. Skrzydła składane były w górę pośrodku, dzięki temu samoloty mogły być łatwiej przechowywane na lotniskowcach. Samolot ma chowane, trójkołowe podwozie. Przednie koło chowane było z przodu kadłuba zaś dwa tylne w skrzydłach. Z tyłu, pod ogonem zamontowane było małe kółko chroniące przed zbyt mocnym wychyleniem samolotu podczas startu i lądowania, dzięki czemu nie dochodziło do uszkodzeń struktury poszycia jak i samego ogona w wyniku tarcia po nawierzchni[3][4].
Po obu stronach kadłuba za skrzydłami zamontowano hydraulicznie sterowany hamulec aerodynamiczny[3][4].
Samoloty napędzane były przez dwa silniki turboodrzutowe Westinghouse J34-WE-22 generujące ciąg 15 kN każdy. Zamontowane były w gondolach umiejscowionych w dolnej części kadłuba, poniżej skrzydeł. Uzbrojenie F3D składało się z czterech 20-milimetrowych działek zamontowanych w dolnej części nosa. Jednostka ognia wynosiła 200 naboi na działo. Wewnętrzna pojemność paliwa wynosiła 5100 litrów. Pod każdym skrzydłem można było podwiesić zewnętrzny zbiornik o pojemności 570 litrów lub 450-kilogramową bombę lotniczą[3][4].
Pilot i operator radaru siedzieli obok siebie. Dostępne wówczas fotele wyrzucane nie były w stanie bezpiecznie katapultować pilota przy takim układzie foteli, przez co zastosowano nietypowy mechanizm ewakuacji z maszyny. Pociągnięcie dźwigni powodowało odstrzelenie osłony znajdującej się w specjalnej „rynnie” w kadłubie między silnikami. Każdy członek załogi obracał się na siedzeniu, chwytał za drążek za siedzeniem, wyważał kopnięciem drzwi ewakuacyjne z kokpitu i wyskakiwał na spadochronie przez właśnie tę rynnę[3][4].
W nosie samolotów zamontowany był radar AN/APQ-35. Pierwsze dwa prototypy zostały wyposażone w starszy radar SCR-720, ponieważ docelowy AN/APQ-35 nie był jeszcze gotowy. AN/APQ-35 faktycznie składał się z dwóch innych radarów: radaru AN/APS-21 przeznaczonego do poszukiwania celów wielkości innych myśliwców w odległości do 32 kilometrów, oraz celownika radiolokacyjnego AN/APS-26 o maksymalnym zasięgu 3,2 km[3][4].
Dwa zewnętrzne pylony na podwieszenia umiejscowione pod skrzydłami pozwalały na podwieszenie łącznie do 1814 kg uzbrojenia w postaci bomb i rakiet bądź też zewnętrznych zbiorników z paliwem[4].
Użycie bojowe[edytuj | edytuj kod]
Wojna koreańska[edytuj | edytuj kod]
W czasie trwania wojny koreańskiej, w związku z pojawieniem się na arenie walk myśliwców odrzutowych MiG-15 po stronie komunistów, dowództwo Stanów Zjednoczonych zdecydowało się rozlokować w Korei własne myśliwce odrzutowe. Latem 1952 roku, myśliwce F3D-2 zastąpiły dotychczas używane samoloty F7F Tigercat oraz F4U Corsair. Dodatkowo w marcu 1952 roku do Korei przyleciał 319. Fighter Interceptor Squadron (319. Eskadra Myśliwców Przechwytujących) uzbrojony w samoloty F-94 Starfire. Pierwsze zwycięstwa załogi samolotów Skyknight zaczęły odnosić już z początkiem listopada 1952 roku. Podczas nocnej misji 3 listopada 1952 załoga F3D-2, dwukrotnie nawiązała kontakt z samolotem przeciwnika. Przy drugim podejściu maszynę zidentyfikowano jako Jak-15, po czym załoga oddała salwę z działek pokładowych, uszkadzając wrogi samolot, który zaczął nurkować. W późniejszym czasie okazało się, że atakowanym samolotem był MiG-15, którego pilot zdołał ugasić pożar, wrócić do bazy oraz wylądować. Uszkodzony myśliwiec został naprawiony i wrócił do dalszej eksploatacji[5].
Kolejnym zwycięstwem było zestrzelenie pięć dni później, 8 listopada myśliwca MiG-15. Samolot amerykański otworzył ogień i wystrzelił serię pocisków z działek pokładowych, które trafiły i podpaliły MiGa. Pilot radzieckiego samolotu zdołał się katapultować, po czym maszyna rozbiła się. 10 grudnia 1952 załoga Skyknight za pomocą celownika radiolokacyjnego zestrzeliła koreański samolot Po-2, co było pierwszym w historii zestrzeleniem maszyny przy jego użyciu, oraz dokonała zestrzelenia prawdopodobnego[5].
W styczniu 1953 roku załogi myśliwców F3D odniosły dwa zwycięstwa nad samolotami MiG-15. 3 marca tego samego roku załoga amerykańskiego myśliwca F3D zdołała uniknąć zestrzelenia przez atakujące ją dwa MiGi-15[5].
Do końca wojny myśliwce Skyknight uzyskały łącznie 6 potwierdzonych zestrzeleń[6], przy stracie 2 maszyn[7].
Wojna w Wietnamie[edytuj | edytuj kod]
Samoloty Skyknight w wariancie walki elektronicznej, oznaczonej jako EF-10B eksploatowane były do 1969 roku. W Wietnamie przebywało jednorazowo nie więcej niż 10 maszyn EF-10B. Pierwszy samolot EF-10B utracono w Wietnamie 18 marca 1966 roku. Maszyny te stopniowo były wypierane z Wietnamu przez samoloty EA-6A. Z czasem Skyknighty używane były do mniej niebezpiecznych misji, po czym wycofano je z Wietnamu w 1969 roku[8][9].
Dalsza służba operacyjna[edytuj | edytuj kod]
Po roku 1953 F3D Skyknight używane były jako samoloty szkoleniowe do obsługi radarów pokładowych, jako samoloty rozpoznania elektronicznego oraz wsparcia podczas wojny w Wietnamie oraz kryzysu kubańskiego. Był jedynym samolotem odrzutowym, który wziął udział w wojnie w Korei oraz Wietnamie[1]. W 1968 roku trzy samoloty F3D zostały przekazane do US Army i służyły jako platforma testowa dla różnego rodzaju systemów i uzbrojenia[1]. US Navy eksploatowała w późniejszym czasie samoloty F3D jako platforma testowa dla różnych systemów awioniki[4]. US Marine Corps swoje F3D wycofała ze służby w roku 1970. Ostatnie samoloty F3D wycofano ze służby w lotnictwie amerykańskim w roku 1978[10].
Wersje[edytuj | edytuj kod]
Wersje produkcyjne F3D Skyknight[4][3][11]:
- XF3D-1 – 3 egzemplarze prototypowe;
- F3D-1 – pierwsze 28 egzemplarzy dostarczonych do 1950 roku, od 1962 oznaczone jako F-10A;
- F3D-1M – 12 maszyn przebudowanych jako samoloty testowe dla rakiet AIM-7 Sparrow. Od 1962 oznaczone jako MF-10A;
- F3D-2 – druga, ulepszona wersja produkcyjna, produkcja seryjna rozpoczęła się w 1951 roku. Wyprodukowano 237 egzemplarzy, od 1962 oznaczone jako F-10B;
- F3D-2B – jeden F3D-1 przeznaczony do testów uzbrojenia;
- F3D-2Q – 35 maszyn przebudowanych na wersję walki elektronicznej. Od 1962 oznaczone jako EF-10B;
- F3D-2T – 5 maszyn przebudowanych jako maszyny szkolne;
- F3D-2M – 16 maszyn przebudowanych jako samoloty testowe dla rakiet AIM-7 Sparrow. Od 1962 oznaczone jako MF-10B;
- F3D-2T2 – 55 F3D-2 przebudowanych jako samoloty szkoleniowe dla operatorów radarów. Od 1962 roku oznaczone jako TF-10B.
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f F3D Skyknight [online], www.globalsecurity.org [dostęp 2021-03-19].
- ↑ a b c Douglas F3D/F-10 Skyknight Fighter [online], web.archive.org, 22 maja 2008 [dostęp 2021-03-19] [zarchiwizowane z adresu 2008-05-22].
- ↑ a b c d e f F3D Skyknight [online], www.faqs.org [dostęp 2021-03-19].
- ↑ a b c d e f g h Douglas F3D-2/F-10B Skyknight [online], www.joebaugher.com [dostęp 2021-03-19].
- ↑ a b c Tetra 2013 ↓, s. 79-83.
- ↑ Grossnick, Armstrong 1997 ↓, s. 768.
- ↑ Douglas F3D-2 Skyknight - Flying Leatherneck Historical Foundation - Aviation Museum [online], 24 marca 2017 [dostęp 2021-03-19] (ang.).
- ↑ VMCJ-1 (1958-1975) [online], www.mcara.us [dostęp 2021-03-19].
- ↑ Douglas F-3D-2 Skyknight [online], www.combatairmuseum.org [dostęp 2021-03-19].
- ↑ Boeing: Historical Snapshot: F3D/F-10 Skyknight Fighter [online], www.boeing.com [dostęp 2021-04-12].
- ↑ F3D Skynight - standard aircraft characteristics [online], Naval History and Heritage Command.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Szymon Tetera. Nocne walki powietrzne w wojnie koreańskiej 1950-1953. „Lotnictwo”. 7/2013, s. 76-83. Magnum X. ISSN 1732-5323.
- Roy A. Grossnick, William J. Armstrong: United States Naval Aviation, 1910–1995. Naval Historical Center, 1997. ISBN 0-16-049124-X.
