Strażnica WOP Pokrzywna

Strażnica WOP Pokrzywna

Strażnica SG w Pokrzywnej

Budynek byłej strażnicy w Pokrzywnej (czerwiec 2010)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	po 1946; 1994[a]
Rozformowanie	1 listopada 1989; marzec 2001
Tradycje
Rodowód	222a strażnica WOP 231 strażnica WOP 21 strażnica WOP Pokrzywna 5 strażnica WOP Pokrzywna 6 strażnica WOP lądowa Pokrzywna Strażnica WOP Lądowa rozwinięta w Pokrzywnej
Kontynuacja	Strażnica WOP Konradów SSG w Pokrzywnej SSG w Konradowie GPK SG w Głuchołazach PSG w Głuchołazach PSG w Nysie PSG w Opolu
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	mjr SG Andrzej Krasicki
Organizacja
Kryptonim	Satyryk 4[b], Ilmen 25[c]
Dyslokacja	Pokrzywna 72
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	48 komenda odcinka 71 batalion OP 45 batalion WOP Górnośląska Brygada WOP batalion graniczny WOP Śląski Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pokrzywna – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej w Pokrzywnej – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

Strażnica została sformowana po 1946 jako strażnica WOP nr 222a w strukturze 48 komendy odcinka Prudnik^[1].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948, strażnica została włączona w struktury 71 batalionu Ochrony Pogranicza^[2], a 1 stycznia 1951 45 batalionu WOP w Prudniku^[3].

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[d], a strażnica WOP Pokrzywna otrzymała nr 231 w skali kraju^[5].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna Pokrzywna była 21 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[6].

1 stycznia 1960 była jako 5 strażnica WOP III kategorii Pokrzywna. 1 stycznia 1964 była jako 6 strażnica WOP lądowa III kategorii Pokrzywna.

W 1976 w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia^[7], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego^[8].

W 1984 strażnica WOP Pokrzywna została włączona w struktury utworzonego batalionu granicznego WOP Prudnik^[7] jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Pokrzywnej^[9].

1 listopada 1989 Strażnica WOP Pokrzywna została rozformowana^[9] i odcinek przejęły: na nowo utworzona Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. II w Trzebinie i Strażnica WOP Lądowa kadrowa kat. I w Konradowie, a obiekt wykorzystywany był jako ośrodek wypoczynkowy GB WOP, następnie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej.

Straż Graniczna:

W 1994 strażnica została odtworzona przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu^[10][11] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Pokrzywnej (Strażnica SG w Pokrzywnej).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. W wyniku tego procesu, w marcu 2001 Strażnica SG w Pokrzywnej została rozwiązana, a ochraniany odcinek granicy przejęły strażnice SG w Trzebinie i Konradowie. Natomiast obiekt przejął Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie z zamiarem utworzenia strażnicy szkolnej. Mimo poczynionych nakładów finansowych oraz adaptacyjnych odstąpiono od w/w przedsięwzięcia i obiekt przekazano gminie, gdzie utworzono szkolne schronisko młodzieżowe^[12].

Ochrona granicy[edytuj | edytuj kod]

W rejonie znaku granicznego nr 140/13-14 po stronie polskiej od 1948 do lat 60. XX wieku, istniał posterunek graniczny strażnicy na konstrukcji stalowej nad torem kolejowym z Jindřichova ve Slezsku do Głuchołaz oraz pomieszczenia drużyny konwojowej , celem konwojowania pociągów czechosłowackich na terytorium Polski w uprzywilejowanym tranzycie kolejowym z Czechosłowacji do Czechosłowacji przez Głuchołazy^[13] do miejscowości Głuchołazy w rejon znaku gran. nr 160/5 .

W maju 1958 strażnica przejęła pod ochronę, część odcinka granicy po likwidacji strażnicy WOP Jarnołtówek.

W 1960 5 strażnica WOP Pokrzywna III kategorii, ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 10159 m

• Włącznie znak gran. nr 139/5 , wyłącznie znak gran. nr IV/148 (Biskupia Kopa).

W 1976 odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu części odcinka po rozformowanej strażnicy WOP Trzebina zamienionej na ośrodek szkolenia, podległy Ośrodkowi Szkolenia Górnośląskiej Brygady WOP w Prudniku^[14], tj. od znaku gran. nr 139/5 do znaku gran. nr IV/136 . W okresie 1976–31 października 1989, Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I Pokrzywna ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr IV/136, wyłącznie znak gran. nr IV/148.
• Główny wysiłek w służbie skupiała od znaku gran. nr 145/13 do znaku gran. nr IV/148 w głębi Pokrzywna.
• W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • Strażnice WOP w: Krzyżkowicach i Konradowie
  • Sekcja Zwiadu WOP w Prudniku
  • Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Prudniku
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czechosłowackiej OSH (Ochrana Statnich Hranic)
  • Jindřichov – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 140/13, do znaku gran. nr IV/146
  • Zlaté Hory – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr IV/146, do znaku gran. nr IV/148 (naczelnik placówki – mjr Piotr Blachuta).

Straż Graniczna:

W okresie 1994–marzec 2001 Strażnica SG w Pokrzywnej ochraniała odcinek granicy państwowej:

• Włącznie znak gran. nr 140/13 , wyłącznie znak gran. nr II/148 (Biskupia Kopa).
• Linia rozgraniczenia:

1. z strażnicą SG w Trzebinie – włącznie znak gran. nr 140/13, dalej granicą gmin: Głuchołazy, Nysa, Korfantów oraz Prudnik i Biała.

• Główny kierunek wysiłek w służbie skupiała od znaku gran. nr 145/13, do znaku gran. nr II/148 w głębi Pokrzywna.
• Pełniąc służbę graniczną przy granicy państwowej w rejonie linii rozgraniczenia
  • ze strażnicą SG w Trzebinie, funkcjonariusze strażnicy SG w Pokrzywnej prowadzili rozpoznanie wzdłuż drogi z miejscowości Pokrzywna w kierunku znaku gran. nr 140/13, na korzyść sąsiada od znaku gran. nr 140/13 w kierunku m. Wieszczyna, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej i linię kolejową tranzytu czeskiego.
• Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP:
  • Jindřichov – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr 140/13, do znaku gran. nr II/146 . Główny wysiłek w ochronie granicy skupiała na kierunkach: Jindřichov–Pokrzywna, Jindřichov–Biskupia Kopa (naczelnik referatu – ppłk Binar).
  • Zlaté Hory – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od znaku gran. nr II/146, do znaku gran. nr II/148. Główny wysiłek w ochronie granicy skupiała na kierunku Zlaté Hory–Jarnołtówek.

2 lipca 1997 na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne na szlaku turystycznym (turystyczne), w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga Granicznej Placówki Kontrolnej Straży Granicznej w Głuchołazach (GPK SG w Głuchołazach).

• Jarnołtówek (Biskupia Kopa)-Zlaté Hory (Biskupská Kupa).

Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]

• 1951 – 12 marca doszło do ucieczki na zachód, zastępcy dowódcy strażnicy sierż. Jana Kępy z trzema żołnierzami strażnicy (st. strzelec – kucharz Zenon Majchrzak, strzelcy: Józef Gałuszewski, Józef Waszkiewicz), trzema żołnierzami 223 strażnicy WOP Zwierzynie (strzelcy: Józef Staniszewski, Karol Olszewski i Henryk Stańczak) oraz praczką Walerią Kaczor. Wszyscy uciekinierzy zostali pojmani. sierż. Kępa został skazany na karę śmierci i stracono go w Areszcie Śledczym w Bytomiu, pozostali otrzymali kary pozbawienia wolności^[15].
• 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi^[16]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia - to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)^[17].
• 1959/60 – dowództwo WOP udostępniło konie na potrzeby filmu Aleksandra Forda na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza Krzyżacy. W filmie brały udział konie ze strażnicy: Zula, Zaleta i Artysta.
• 1968 – w pierwszych dniach inwazji na Czechosłowację w ramach Operacji „Dunaj” Czesi przeprowadzali w strefie nadgranicznej liczne akcje ulotkowe, wykorzystując m.in. kursujące przez granicę pociągi. 23 sierpnia 1968 z przejeżdżającego przez Głuchołazy pociągu osobowego posypały się setki ulotek z tekstem w języku polskim i rosyjskim. Ulotki (w liczbie 44) rzucono także z pociągu przejeżdżającego przez Pokrzywną.

• 1970 – wrzesień, Szkoła Podstawowa w Moszczance otrzymała imię Wojsk Ochrony Pogranicza, szkoła współpracowała ze strażnicą WOP Pokrzywna^[18].
• 1971 – listopad, zmarł dowódca strażnicy kpt. Mieczysław Pita.
• 1972 – 29 lipca żołnierz służby zasadniczej strażnicy kpr. Henryk Nagiel uratował osobę spod kół pociągu osobowego na peronie dworca w Kędzierzynie. Za bohaterstwo Rada Państwa nadała mu „Medal za Ofiarność i Odwagę”, a dowódca Brygady płk Bolesław Bonczar awansował do stopnia st. kaprala^[19].
• 1973 – czerwiec, śmiertelnie rażony został przez piorun w czasie pełnienia służby granicznej żołnierz służby zasadniczej strażnicy szer. Jordan, podczas nawiązywania łączności ze strażnicą poprzez mikrotelefon podłączony do gniazda na słupie telefonicznym^{[20] [19]}.
• 1978 – październik, strażnica została wyróżniona tytułem „Strażnicy Służby Socjalistycznej” nadawanym przodującym pododdziałom.
• 1979 – 10 września w wypadku kolejowym w rej. Rzeszowa zginął zastępca dowódcy strażnicy ppor. Kazimierz Łuczak wraz z żoną. Ocalał jedynie ich jednoroczny syn Michał^[21].
• 13 grudnia 1981–2 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[22].

Strażnice sąsiednie[edytuj | edytuj kod]

• 222 strażnica WOP Kunzendorf ⇔ 223 strażnica WOP Zwierzynie – po 1946
• 222 strażnica OP Kunzendorf ⇔ 223 strażnica OP Zwierzynie – 1949
• 230 strażnica WOP Trzebina ⇔ 232 strażnica WOP Jarnołtówek – 1954
• 20 strażnica WOP Trzebina II kat. ⇔ 22 strażnica WOP Jarnołtówek III kat. – 1956
• 6 strażnica WOP Trzebina III kat. ⇔ 4 strażnica WOP Konradów I kat. – 01.01.1960
• 7 strażnica WOP Trzebina lądowa IV kat. ⇔ 5 strażnica WOP Konradów lądowa II kat. – 01.01.1964
• Strażnica WOP Trzebina ⇔ Strażnica WOP Konradów – do 1976
• Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Krzyżkowicach ⇔ Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Konradowie – 1984–31.10.1989

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Trzebinie kat. II ⇔ Strażnica SG w Konradowie – 1994–03.2001.

Komendanci/dowódcy strażnicy[edytuj | edytuj kod]

• por. Beger (był w 1945)
• plut. Jan Piguła p.o. (był 13.03.1951^[15]–był 23.11.1951^[e][23])
• kpt. Józef Kmiecik
• por. Włodzimierz Kiełbiewski (był w 05.1958^[f])
• kpt. Antoni Zalewski^[24] (05.1958–12.1969^[g])
• kpt. Mieczysław Pita^[24] (12.1969–†09.1971)
• ppor./kpt. Aleksander Klimas^[25] (1972–01.09.1984^[26])
• kpt. Józef Kulak^[27] (01.11.1984–30.09.1986)^[h]
• ppor./por. Czesław Ziubrzyński^[28] (01.10.1986–31.10.1989) – do rozformowania

Komendanci strażnicy SG:

• kpt. SG/mjr SG Andrzej Krasicki^[29] (1994–03.2001) – do rozformowania^[i] .

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

23 kwietnia 2015 dokonano odsłonięcia tablicy na fasadzie budynku byłej strażnicy upamiętniającej jej funkcjonowanie. Tablica została ufundowana ze środków Zarządu Oddziałowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Straży Granicznej przy Śląsko-Małopolskim Oddziale Straży Granicznej w Raciborzu zgodnie z uchwałą z 24 lutego 2015. Inicjatorami ufundowania upamiętnienia byli funkcjonariusze Placówki SG w Opolu, którzy w przeszłości służyli w Pokrzywnej^[30].

• Tablica pamiątkowa
• 
  (sierpień 2016)
• 
  (sierpień 2016)
• 
  (sierpień 2016)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• 6 pułk piechoty.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (34) Sylwetki dowódców jedn. WOP – ppłk Aleksander Klimas. „Tygodnik Prudnicki”. 11(746), s. 10, 2005-03-16. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (31) Feralny rok 1973. „Tygodnik Prudnicki”. 8(743), s. 10, 2005-02-23. Prudnik. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (45) Sylwetki dowódców jedn. WOP – kpt. Franciszek Gajdemski. „Tygodnik Prudnicki”. 23(758), s. 10, 2005-06-08. Prudnik. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Imieniem Wojsk Ochrony Pogranicza. „Tygodnik Prudnicki”. 11(694), s. 10, 2004-03-17. Prudnik. ISSN 1231-904X. 
• Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. Prudnik. ISSN 1231-904X. 
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Zbigniew Bereszyński. Czesi, jesteśmy z wami. „Gazeta Wyborcza”. 2008-08-23, s. 4, 2008. 
• Andrzej Dereń. Naszym domem jest strażnica. „Tygodnik Prudnicki”. 18(1270), s. 8, 2015-04-29. Prudnik. ISSN 1231-904X. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.