19 Brygada Ochrony Pogranicza
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 1948 |
| Rozformowanie | 1 stycznia 1951 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | Główny Inspektorat OP |
| Skład | patrz: brygada OP |
19 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
19 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1957 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)[2] została sformowana w 1948 na bazie Krakowskiego Oddziału WOP nr 9, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948[3]. Brygada posiadała cztery bataliony, a stan etatowy wynosił 1898 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych[4]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego[5]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego[6]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO[5].
Sztab brygady stacjonował w Krakowie.
Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”[7]. Z dniem 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza[8]. Na bazie 19 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 3 Brygada WOP.
Skład organizacyjny[edytuj | edytuj kod]
W 1948[3]:
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 49 - Nowy Sącz
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 53 - Nowy Targ
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 55 - Czarny Dunajec
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 57 – Żywiec
Etat brygady przewidywał: 4 bataliony, 1898 wojskowych i 12 pracowników cywilnych[9].
Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowały trzy GPK[10]:
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 62 „Muszyna” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 42 „Chyżne” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 43 „Łysa Polana” (kolejowa).
Sztandar brygady[edytuj | edytuj kod]
Na krakowskim rynku, 10 października 1948, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski wręczył brygadzie sztandar. W uroczystości udział wzięli m.in.: dowódca Okręgu Wojskowego V (Kraków) gen. dyw. Stefan Mossor, wojewoda krakowski dr Pasenkiewicz, prezydent m. Krakowa H. Dobrowolski, przewodniczący WRN w Krakowie Klimaszewski oraz przedstawiciele władz wojewódzkich i powiatowych[11].
W okresie, kiedy brygada przechodziła reorganizacje i zmieniała numery i nazwy, na sztandarze dokonano zmiany. Usunięto cyfry „19” z czterech napisów znajdujących się na stronie głównej płatu, a które brzmiały: KRAKOWSKA (19 BRYG.) O.P. Na sztandarze pozostał niesymetryczny napis trzywierszowy: „KRAKOWSKA BRYG. O.P.” Na puszce grotu sztandaru z jego czołowej strony znajduje się napis „W.O.P.”, a na przeciwległej ściance -"KRAKÓW”[11].
W drzewce sztandaru wbito 24 gwoździe. Aktualnie brak jest trzech gwoździ. Z trzech brakujących gwoździ - jeden należał do marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego, a drugi do dowódcy Okręgu Wojskowego V gen. dyw. Stefana Mossora[11].
Dowódcy brygady[edytuj | edytuj kod]
- ppłk Władysław Horabik
- ppłk Aleksander Fomin.
Przekształcenia[edytuj | edytuj kod]
9 Oddział Ochrony Pogranicza → 9 Krakowski Oddział WOP → 19 Brygada Ochrony Pogranicza → 3 Brygada WOP → 3 Karpacka Brygada WOP → Karpacka Brygada WOP → Karpacki Oddział SG
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 133.
- ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 132.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 12–14.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 65–69.
- ↑ Goryński 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 66.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny pododdziałów WOP ↓, s. 8.
- ↑ a b c Niedziela 1995 ↓, s. 13.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
- Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.