Funkcjonariusz publiczny

Funkcjonariusz publiczny – osoba pełniąca funkcję publiczną w ramach służby publicznej, bez względu na formę zatrudnienia, która z uwagi na szczególną pozycję zawodową lub posiadane kompetencje związane ze sprawowaniem władzy publicznej korzysta na gruncie polskiego prawa karnego ze szczególnej ochrony prawnej, ale jednocześnie podlega szczególnej odpowiedzialności karnej.

Szczególną kategorię funkcjonariusza publicznego stanowią: funkcjonariusz służb państwowych oraz żołnierz zawodowy, czyli osoby zatrudniane w oparciu o administracyjnoprawny stosunek służbowy specyficzny dla danej służby mundurowej, w miejsce regularnego stosunku pracy (powstałego w drodze umowy, powołania, mianowania lub wyboru) albo stosunku cywilnoprawnego.

Definicja prawna[edytuj | edytuj kod]

Według definicji z art. 115 § 13 polskiego Kodeksu karnego funkcjonariuszem publicznym jest:

Za funkcjonariusza publicznego nie może zostać uznana osoba niewymieniona w cytowanym przepisie.

Podmioty korzystające z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego[edytuj | edytuj kod]

Z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego korzystają następujące podmioty:

  • ratownik medyczny w trakcie wykonywania czynności ratunkowych lub udzielający świadczeń w ramach pomocy doraźnej oraz który wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie,[1],
  • lekarz udzielający świadczeń w ramach pomocy doraźnej oraz który wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie[2],
  • farmaceuta oraz technik farmaceutyczny, podczas i w związku z wykonywaniem w aptece ogólnodostępnej lub punkcie aptecznym określonych przepisami prawa czynności[3],
  • pielęgniarka i położna podczas i w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych[4],
  • osoba udzielająca pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy[5],
  • pracownik socjalny, zgodnie z art. 121 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 901),
  • nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych[6],
  • asesor komorniczy, gdy pełni zlecone mu obowiązki zastępcy komornika, bądź prowadzi zlecone mu czynności egzekucyjne w trybie art. 138 ustawy o komornikach sądowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1691)[7], jednakże zdania Sądu Najwyższego nie podziela doktryna[8],
  • rachmistrz spisowy w czasie wykonywania obowiązków związanych z narodowym spisem powszechnym[9],
  • sołtysi, przewodniczący zarządów osiedli i dzielnic[10],
  • pracownicy Poczty Polskiej podczas wykonywania czynności służbowych[11],
  • pracownicy ochrony wykonujący zadania ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie[12] ,
  • adwokat, zgodnie z ustawą – Prawo o adwokaturze,
  • radca prawny, zgodnie z ustawą o radcach prawnych,
  • komisarze wyborczy, członkowie Państwowej Komisji Wyborczej, okręgowych, rejonowych i terytorialnych komisji wyborczych oraz urzędnicy wyborczy,
  • członkowie obwodowych komisji wyborczych w trakcie: przebywania w lokalu wyborczym, czynności podejmowanych przez obwodową komisję wyborczą oraz przygotowań do prac obwodowej komisji wyborczej,
  • pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe[13],
  • operator numerów alarmowych, starszy operator numerów alarmowych, koordynator oraz koordynator-trener podczas pełnienia obowiązków służbowych[14]

Wyżej wymienione podmioty nie są funkcjonariuszami publicznymi, jedynie stosuje się do nich ten sam szczególny reżim ochronny, co do funkcjonariuszy publicznych. Ponadto kodeks karny przewiduje szczególną ochronę prawną przed przestępstwami naruszenia nietykalności cielesnej (art. 222 Kodeksu karnego) oraz znieważenia (art. 226 Kodeksu karnego) także dla osób przybranych do pomocy funkcjonariuszowi publicznemu.

Status prawny funkcjonariusza publicznego[edytuj | edytuj kod]

Szczególna ochrona prawna funkcjonariusza publicznego wyraża się w tym, że określone zachowanie sprawcy przestępstwa wobec funkcjonariusza publicznego jest zagrożone karą surowszą, niż analogiczne zachowanie się sprawcy wobec innych podmiotów. Na przykład przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej popełnione wobec funkcjonariusza publicznego zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 i ścigane jest z urzędu (art. 222 Kodeksu karnego). W przypadku takich czynów występuje okoliczność łagodząca w postaci niewłaściwego zachowania się funkcjonariusza. To samo przestępstwo popełnione wobec innego pokrzywdzonego zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku, a ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego (art. 217 Kodeksu karnego).

Niektóre przestępstwa mogą zostać popełnione jedynie przez funkcjonariuszy publicznych. Innymi słowy zakres karanych zachowań jest w przypadku funkcjonariuszy publicznych nieco szerszy w porównaniu z innymi podmiotami. Przykładem może być przestępstwo przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków na szkodę interesu prywatnego lub publicznego (art. 231 Kodeksu karnego). Inne osoby nie podlegają karze za takie zachowanie, o ile nie wypełnia ono jednocześnie znamion innego przestępstwa.

Prawa zrzeszania funkcjonariuszy publicznych[edytuj | edytuj kod]

Wolności związkowe funkcjonariuszy publicznych określa Konwencja MOP nr 151 z 1978 r. Ma ona zastosowanie do wszystkich osób zatrudnionych przez władze publiczne w zakresie, w jakim nie stosuje się do nich korzystniejszych postanowień innych międzynarodowych konwencji dotyczących pracy, dopuszczalne są ograniczenia dla członków sił zbrojnych i policji (art. 1)[15].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Podstawa prawna: art. 37 ustawy z dn. 1 grudnia 2022 r. i zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1541).
  2. ↑ Podstawa prawna: art. 44 ustawy z dn. 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1731).
  3. ↑ Podstawa prawna: art. 35a ustawy z dn. 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty (Dz.U. z 2022 r. poz. 1873) i art. 91a ustawy z dn. 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2301).
  4. ↑ Podstawa prawna: art. 11 ust. 2 ustawy z dn. 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2022 r. poz. 2702).
  5. ↑ Podstawa prawna: art. 5 ust. 1 ustawy z dn. 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1541).
  6. ↑ Podstawa prawna: art. 63 ust. 1 ustawy z dn. 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2023 r. poz. 984).
  7. ↑ Sąd Najwyższy: UCHWAŁA Z DNIA 30 KWIETNIA 2003 R. I KZP 12/03. [dostęp 2018-09-01].
  8. ↑ Jarosław Majewski: XIV. W: Grzegorz Bogdan, Zbigniew Ćwiąkalski, Piotr Kardas, Jarosław Majewski, Janusz Raglewski: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Maria Szewczyk, Włodzimierz Wróbel, Andrzej Zoll. Wyd. 3. Warszawa: Wolters Kluwer, 2007, s. 1215-1216. ISBN 978-83-7526-599-6.
  9. ↑ Podstawa prawna: art. 19 ust. 4 ustawy z dn. 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 47, poz. 277).
  10. ↑ Podstawa prawna: art. 36 ust. 3 i art. 37 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 40).
  11. ↑ Podstawa prawna: art. 20 ustawy z dnia 5 września 2008 r. o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz.U. z 2020 r. poz. 2064).
  12. ↑ Podstawa prawna: art. 42 ustawy z dn. 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz.U. z 2021 r. poz. 1995).
  13. ↑ Podstawa prawna: art. 79a ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230).
  14. ↑ Podstawa prawna: art. 8a ust. 2 ustawy z dnia 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego (Dz.U. z 2023 r. poz. 748).
  15. ↑ Konwencja nr 151 dotycząca ochrony prawa organizowania się i procedury określania warunków zatrudnienia w służbie publicznej, przyjęta w Genewie 27 czerwca 1978 r. (Dz.U. z 1994 r. nr 22, poz. 78), teksty oryginalne i lista stron.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Artykuł uwzględnia ograniczony pod względem terytorialnym stan prawny na 25 lipca 2014. Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Funkcjonariusz_publiczny&oldid=73183118”