Podolany (Poznań)

Osiedle Podolany

Osiedle Poznania
Skrzyżowanie ulic Kosowskiej i Zakopiańskiej – typowa zabudowa Podolan (2010)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
SIMC	0969652
Zarządzający	Elżbieta Sobkowiak[1]
Powierzchnia	5,3 km²
Wysokość	85 m n.p.m.
Populacja ((2012)) • liczba ludności	7203
• gęstość	1359,06 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
Położenie na mapie Poznania
52°27′25,94″N 16°53′06,46″E/52,457206 16,885128
Strona internetowa

Podolany^[2] (niem. Schoenherrnhausen) – część miasta Poznania i osiedle samorządu pomocniczego (jednostka pomocnicza gminy), położona w północno-zachodnim obszarze miasta.

Podolany są położone pomiędzy Osiedlem Strzeszyn (Osiedlem Literackim) na zachodzie, Suchym Lasem na północy, Osiedlem Piątkowo na wschodzie i Osiedlem Winiary na południu.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Do 1918[edytuj | edytuj kod]

Podolany były wsią olęderską. Nazwa wywodzi się od podola, czyli rozległego zagłębienia terenu. Rozproszone zabudowania rozciągały się wzdłuż drogi z Poznania przez Winiary do Obornik, na skłonie zbocza wysoczyzny morenowej na zboczu Bogdanki (90–95 m n.p.m.). Polską nazwę zapisano po raz pierwszy w końcu lat 70. XVIII wieku^[3]. Po raz pierwszy pojawiła się ona na mapie Gilly’ego z 1805, a potem na pruskiej mapie topograficznej z 1830. Niemiecka nazwa osady brzmiała Schoenherrnhausen^[4]. Pod nazwą Podlany Krug widnieje natomiast już na mapie z 1798^[3].

W 1785 Ignacy i Adam Misakowscy sprzedali Golęcin i folwark Podolany Karolowi i Antoniemu Bojanowskim. W 1846 zamieszkiwało folwark 15 osób, a osadę Podolany Olędry – osiem osób^[3].

W pobliżu Podolan władze pruskie utworzyły poligon dla 7. Pułku Artylerii Ciężkiej. Majątek, przejęty przez Komisję Kolonizacyjną, został podarowany marszałkowi Paulowi von Hindenburgowi (poznaniakowi z urodzenia) za zwycięstwa w Prusach Wschodnich podczas I wojny światowej. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 przeszedł w posiadanie państwa polskiego. Część ziem przekazano Uniwersytetowi Poznańskiemu, a na większości zbudowano kolonię mieszkaniową pracowników kolejowych^[5].

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Idea powołania kolejarskiego osiedla na Podolanach pojawiła się na początku lat 20. XX wieku. Osiedle domów jednorodzinnych założono na gruntach dawnego folwarku (wytyczono wtedy pierwsze parcele dla kolejarzy). W 1921 wspomniani kolejarze założyli Spółdzielnię Osadniczą Pracowników PKP (zebranie konstytucyjne miało miejsce 15 stycznia 1921). Zakładano, że każdy z członków będzie mógł nabyć najwyżej trzy udziały, po około 1000m² każdy^[3].

Autorem przygotowanego projektu urbanistycznego (1923) był Jan Rakowicz. Projekt nosił tytuł: Projekt przedmieścia ogrodowego w Golęcinie pod Poznaniem dla Spółdzielni Osadniczej Kolejowej^[3]. Rakowicz nawiązał do popularnych na przełomie XIX i XX wieku idei budownictwa spółdzielczego, jak również do koncepcji miasta-ogrodu wypracowanej przez Ebenezera Howarda. Bezpośrednio wzorował się na poddrezdeńskim osiedlu Hellerau (obecnie w granicach miasta), które rozpoczęto wznosić w 1909. W „Czasopiśmie Technicznym” (17/1923) stawiał Podolany jako przykład wzorcowej osady podmiejskiej. Powstające w przyszłości osiedla satelickie Poznania miały mieć podobny charakter^[5].

Zakładano, że na obszarze 79 hektarów zamieszka 6320 mieszkańców na 1069 działkach. Oprócz kolejarzy osiedlić się tu mieli kupcy, rzemieślnicy oraz nauczyciele, co zwiększyłoby samowystarczalność społeczności. Komunikację z centrum Poznania zapewnić miała linia kolejowa, a także tramwajowa (jednotorowa), prowadząca ulicą Zakopiańską (szerokość – 14 metrów). Z placu przed stacją kolejową (obecne skrzyżowanie ulic Szczawnickiej, Muszyńskiej i Kosowskiej) wyprowadzono trzy wachlarzowo biegnące ulice ze środkową aleją lipową, prowadzącą do rynku dzielnicowego. Tu przewidywano ulokowanie apteki, księgarni, zajazdu, przychodni lekarskiej i biura notariusza. Kilka innych placów pomieścić miało lokalne targowiska lub pomniki. Zabudowa wielorodzinna dominować miała przy placach, a w pozostałych miejscach tylko jednorodzinna i szeregowa. Rakowicz stworzył cztery projektów domów, dopuszczał jednak inne, indywidualne projekty na więcej niż jedną działkę. Nacisk kładł na orientację pomieszczeń względem słońca. Działki miały mieć maksymalną powierzchnię 500m², tak aby można je było uprawiać wyłącznie własnymi siłami. Typy domów Rakowicza to:

• dwukondygnacyjny, trzypokojowy, z kuchnią mieszkalną, toaletą, pralnią i wanną (47,7 m²) – najmniejszy,
• podobny do powyższego, ale ze zwiększonym metrażem pokoi dla rodziny siedmioosobowej (61,7 m²),
• segment szeregowy, dla rodziny siedmioosobowej, trzypokojowy z dziecinnym alkierzem sypialnym na strychu,
• dwukondygnacyjny, pięciopokojowy, z kuchnią, spiżarnią, ubikacją, łazienką oraz dodatkowym alkierzem dla służącej na strychu (90 m²) – największy^[5].

Oprócz tego przewidziano w rejonie dworca dom dla osób samotnych, a na obrzeżach osiedla – przytułek^[5].

Z powodu inflacji prace uległy przejściowemu spowolnieniu i dopiero w 1926 dokonano geodezyjnego podziału działek. Zbudowano metodami gospodarczymi rampę kolejową przy stacji Poznań Strzeszyn, z której odbierano stare wagony (15 sztuk) i własnymi siłami, z pomocą koni wypożyczonych z majątku Strzeszyn i dwóch platform Hartwiga, transportowano je na pierwsze działki, jako tymczasowe lokale mieszkalne. W 1928 wybrano nowe władze spółdzielcze – przewodniczącym został Stanisław Wietrzykowski. W tym okresie kończono budowę pierwszych domów. Pierwszym zameldowanym mieszkańcem kolonii był Jan Wałdowski z ulicy Lubieńskiej^[3].

Spółdzielnia wystąpiła z petycją do władz kolejowych o budowę przystanku kolejowego na linii linii nr 354, który umiejscowiony został na wysokości ul. Krynickiej (obecne piesze przejście do ul. Owidiusza). Budowę rozpoczęto w 1931 (dwa perony, poczekalnia i kasa) wykorzystując m.in. zatrudnienie bezrobotnych. Przystanek o nazwie Poznań Golęcin otwarto w 1932 (potem przemianowano go na Poznań Podolany). Budowniczym był majster Kukurenda z Dopiewa, a pracami stolarskimi trudnił się Józef Tabaka z Podolan^[5]. 15 grudnia 1933 w katastrofie kolejowej przy ul. Poznańskiej zginęło osiem osób, w większości z terenu osiedla^[3].

Projekt Rakowicza realizowano w oparciu o liczne modyfikacje Jana Zbijewskiego pod nazwą „Nowe Podolany”. Zmiany te poważnie zubażały wartość urbanistyczną całości – m.in. zlikwidowano tereny parkowe, boiska i wiele wspólnych inwestycji, np. bibliotekę. Na części tych miejsc założono dodatkowe parcele budowlane. Część działek nabywali tu wojskowi i urzędnicy. Większość domów wznoszono systemem gospodarczym. Do najciekawszych formalnie należały te zaprojektowane przez emerytowanego inspektora budowlanego Tomasza Posieczka. Do najokazalszych budynków należała willa Stanisława Wietrzykowskiego z Dyrekcji Okręgowej PKP. Tanie cegły słabej jakości produkowano na tzw. Księżym Polu, z gliny pozyskiwanej tam na działce Franciszka Andrzejewskiego. Domy budowano najczęściej z kredytów Banku Gospodarstwa Krajowego i nierzadko, z przyczyn ekonomicznych, niektóre pomieszczenia najmowano^[5].

Teren dawnego przystanku kolejowego Poznań Podolany

Ulica Ciechocińska – stara aleja

Jedna z międzywojennych willi (reprezentująca tendencje modernistyczne)

Budynki, będące projektami głównie majstrów budowlanych i techników, a nie architektów, posiadały konserwatywną stylistykę, nie uwzględniającą zasadniczo wpływów umacniającego się modernizmu^[5].

W 1933 osadę przyłączono do Poznania, prawdopodobnie z inicjatywy Władysława Czarneckiego^[5].

W dalszych latach osiedle szybko się rozwijało (w 1938 liczyło około 700 mieszkańców), za czym nie nadążał rozwój infrastruktury, o którą mieszkańcy monitowali do władz miejskich. Proszono m.in. o przedłużenie linii tramwajowej nr 9 z Golęcina i o wybudowanie przynajmniej jednej drogi bitej^[3].

5 lipca 1939 kardynał August Hlond erygował kaplicę w prywatnym domu przy ul. Iwonickiej. Poświęcił ją ksiądz Henryk Lewandowski. Kaplicę zlikwidowali Niemcy wiosną 1941, zamieniając ją na szkołę dla dzieci niemieckich. Po wojnie krótko uczęszczały tam jeszcze dzieci polskie^[3].

1939–1945[edytuj | edytuj kod]

II wojna światowa przerwała rozwój Podolan. Niemcy wysiedlali stąd polskie rodziny i wprowadzali niemieckie. W 1940 działająca tu drużyna harcerska przekształciła się w Szare Szeregi Okręg Poznań Północ. Kilku harcerzy Niemcy aresztowali i zesłali do swoich obozów koncentracyjnych. Na ich cześć jest tu dziś ul. Szarych Szeregów, a przy niej pomnik pomordowanych harcerzy.

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie, według Piotra Zubielika (znawcy dziejów dzielnicy), władze komunistyczne chciały zapobiec powstaniu wielkiej dzielnicy willowej, ciągnącej się aż od Sołacza, więc wybudowały pasma magazynów i zakładów przemysłowych wzdłuż ulic Druskienickiej, Szczawnickiej i Lutyckiej. W 1948 nastąpiła oficjalna likwidacja mieszkaniowej spółdzielni kolejarskiej (część działek została wówczas przekazana parafii św. Jana Vianneya)^[5]. W 1959 położono pierwszy bruk przy ul. Zakopiańskiej. W 1960 uruchomiono linię autobusową. W 1962 powstała pierwsza szkoła w ramach akcji Tysiąc szkół na Tysiąclecie^[3].

W latach 70. XX w. powstała na granicy Suchego Lasu duża fabryka elementów prefabrykowanych z betonu. Fabryka ta tworzyła m.in. płyty wykorzystywane przy budowie osiedli mieszkaniowych na Piątkowie. Obok fabryki powstało kilka bloków mieszkaniowych.

Podolany w latach 1954–1990 należały do dzielnicy Jeżyce.

W 1995 utworzono jednostkę pomocniczą miasta Osiedle Podolany^[6].

Zabudowa[edytuj | edytuj kod]

Przede wszystkim jednorodzinna. Spory udział drobnego biznesu i nauki (np. Instytut Genetyki). Siedziba firmy Lisner i kilku innych większych firm. Na terenie Podolan znajduje się kościół parafialny Matki Bożej Pocieszenia i klasztor Dominikanek. W centralnej części osiedla stoi Szkoła Podstawowa nr 62. Na skraju dzielnicy jest położony cmentarz parafii św. Jana Vianneya, zwany cmentarzem sołackim. Uzupełnienie zabudowy stanowi centrum handlowe przy ul. Strzeszyńskiej i dwa hotele średniej klasy.

Toponimia[edytuj | edytuj kod]

Nazwy większości ulic zlokalizowanych na terenie Podolan dzielą się na dwie grupy toponimiczne:

• od nazw miejscowości uzdrowiskowych w Polsce (również w granicach przedwojennych) – np. Ciechocińska, Truskawiecka, Kowarska, Jastarnicka,
• od nazwisk zasłużonych Wielkopolan i działaczy niepodległościowych z innych części kraju, a także organizacji patriotycznych – np. Marcina Rożka, Janiny Omańkowskiej, Urszuli Ledóchowskiej, Straży Ludowej.

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

Podolany obsługiwane są przez linie autobusowe MPK Poznań – 146, 160, 168, 178, 183 oraz nocne 216 i 226. Na Podolanach znajduje się przystanek kolejowy Poznań Strzeszyn na linii do Piły uruchomiony w 1932 (budynek stacyjny rozebrany w 2008) oraz powstały w 1932 przystanek Poznań Podolany (rejon ul. Druskienickiej) zlikwidowany w latach 90. XX wieku, odtworzony i uruchomiony 15 grudnia 2019.

Siedziba Rady Osiedla[edytuj | edytuj kod]

Adres rady osiedla

Szkoła Podstawowa nr 62, ul. Druskienicka 32^[1]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Podział administracyjny Poznania
• Podział administracyjny Poznania
• Fort VI w Poznaniu
• aleja kasztanowców na Podolanach w Poznaniu
• park Leszka Bergera

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Poznań od A do Z. Leksykon krajoznawczy, pod red. Włodzimierza Łęckiego i Pawła Maluśkiewicza, Poznań, Wyd. Kurpisz, 1998, ISBN 83-87621-39-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Rada Osiedla