Marcin Rożek
 Marcin Rożek w mundurze powstańczym | |
| Data i miejsce urodzenia | 8 listopada 1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 19 maja 1944 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| pomnik Siewcy w Luboniu | |
Marcin Rożek (ur. 8 listopada 1885 w Kosieczynie koło Zbąszynka[1], zm. 19 maja 1944[2] w KL Auschwitz) – polski rzeźbiarz i malarz, profesor Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W 1893 wraz z rodziną przeniósł się do Wolsztyna. W 1900 rozpoczął w Poznaniu naukę zawodu kamieniarza. W 1904 Towarzystwo Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego przyznało mu stypendium, dzięki któremu mógł studiować w szkole rzemiosł artystycznych w Berlinie; kształcił się również w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (1905–1909) i Paryżu (1909–1911). W 1913 osiadł w Poznaniu. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim[1] w oddziałach Ignacego Mielżyńskiego.
Po 1919 był aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego Poznania. Współtworzył grupę artystów wielkopolskich "Plastyka" oraz wykładał w poznańskiej Szkole Sztuk Zdobniczych (stanowiącej później podstawę Akademii Sztuk Pięknych). Prace malarskie i rzeźbiarskie pokazywał na wielu wystawach krajowych, m.in. w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu (1921), we Lwowie (1926) i Krakowie (1928), na Wystawie Sztuki Rodzimej w Krakowie (1922), w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1926). Rzeźby pomnikowe prezentowane były również na Wystawie Sztuki Religijnej w Padwie (1931) oraz w Brukseli (1931) i Malmö (1938)[3].
Był wielokrotnie nagradzany, m.in. na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1920 roku otrzymał dyplom zasługi i Mały Złoty Medal. Nagrody i wyróżnienia otrzymywał na konkursach rzeźbiarskich, m.in. III miejsce w konkursie na pomnik Wolności w Poznaniu (1927), II miejsce w konkursie na pomnik Pracy w Katowicach (1929). Wiele jego prac zostało zniszczonych w czasie II wojny światowej[3].
W 1933[1] albo w 1934 przeniósł się do Wolsztyna, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej[1]. W okresie wojny pracował w tajnych organizacjach, pisał ulotki, wykonywał fałszywe stemple[3]. Ukrywał się przed aresztowaniem, został jednak zatrzymany przez Niemców w Tarnowie Podgórnym w 1941 i uwięziony w Forcie VII w Poznaniu. W lipcu 1943 przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz za odmowę stworzenia rzeźby Adolfa Hitlera[1], gdzie niespełna rok później zmarł.
Niektóre prace[edytuj | edytuj kod]
- rzeźby:
- rzeźba Tadeusza Kościuszki (1917)[3]
- relief św. Antoniego Padewskiego w Biskupicach Ołobocznych (1919)
- Pomnik Siewcy w Luboniu koło Poznania (1923)
- pomnik Fryderyka Chopina w Poznaniu (1923)
- pomnik Stanisława Moniuszki w Poznaniu (1924)
- pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej w Kartuzach (1927, zniszczony w 1939, zrekonstruowany w 1945[4])
- pomnik Bolesława Chrobrego w Gnieźnie (1929, zniszczony w 1939)
- Symbole Przemysłu, Rolnictwa i Leśnictwa na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929, zniszczone w 1939)
- rzeźby świętych w ołtarzu Serca Jezusowego w konkatedrze św. Stanisława w Ostrowie Wlkp. (1930)
- Figura Kata na pręgierzu w Poznaniu (1925)
- obrazy:
- Sjesta (1921)
- Piast witający gości (1935)
- cykl Apokalipsy (1937–1939)
W 1968 władze miasta Wolsztyna – w oparciu o prywatną kolekcję i dzięki szczodrobliwości siostry Marcina Rożka, Marysi – utworzyły muzeum jego imienia. We wnętrzach charakterystycznych dla lat 30. znajduje się ekspozycja stała poświęcona życiu i twórczości Marcina Rożka, a dwie sale przeznaczone są na wystawy czasowe. Muzeum upamiętnia także urodzonego w Wolsztynie filozofa i matematyka Józefa Marię Hoene-Wrońskiego[potrzebny przypis].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Paweł Anders: Jeziora Wolsztyńsko-Zbąszyńskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 86. ISBN 83-7005-113-8. (pol.).
- ↑ Haeftlings Krankenbau Auschwitz I - Block 20
- ↑ a b c d Dariusz Fabisz, Marcin Rożek (1885–1944). Rzeźbiarz, malarz, nauczyciel, [w:] Kazimierz Bartkiewicz (red.), Ludzie Środkowego Nadodrza. Wybrane szkice biograficzne (XII - XX wiek), Zielona Góra: "Verbum", 1998, s. 173-175, ISBN 83-909375-0-6.
- ↑ Pomnik Matki Boskiej w Kartuzach ma już 90 lat - muzeum przypomina jego historię [online], Kartuzy.info, 14 sierpnia 2017 [dostęp 2020-03-07].