Główna droga wodna we Wrocławiu
 Wrocławski Węzeł Wodny. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lata budowy | |
| Długość | 10,70 km |
| Początek | |
| Akwen | |
| Miejsce | |
| Koniec | |
| Akwen | |
| Miejsce | |
| Typ kanału | |
| Śluzy | |
Główna droga wodna we Wrocławiu (Północna/Współczesna droga Wodna, Współczesny Kanał Żeglugowy[1][2][3][4][5], Wrocławski Szlak Główny[6][7]) – śródlądowa droga wodna prowadząca przez Wrocław, będąca głównym szlakiem wodnym dla towarowego transportu wodnego prowadzącym przez miasto. Główna droga wodna jest elementem Wrocławskiego Węzła Wodnego – jednym z trzech szlaków wodnych prowadzących przez miasto[6][7][8], a jedną z dwóch dróg wodnych[6][7][9]. Zasadnicza część tego szlaku powstała w latach 1912–1917 w ramach inwestycji z zakresu hydrotechniki, tzw. drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi w Polsce kryteriami ta droga wodna zaliczana jest do III klasy dróg wodnych[6][7][10]. Ma 10,70 km długości[7][11]. Jest miejskim odcinkiem Odrzańskiej Drogi Wodnej[9] i europejskiej drogi wodnej E30[12].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wrocław w swej historii był i jest także obecnie położony na przecięciu wielu szlaków komunikacyjnych[3][13][14][15][16]. Jednym z nich jest śródlądowa droga wodna, współcześnie nazywana Odrzańską Drogą Wodną[3][13]. W ramach tej drogi wodnej szlak żeglugowy w XIX w. prowadził przez Śródmiejski Węzeł Wodny. Potrzeba budowy nowej drogi wodnej prowadzącej przez Wrocław szczególnie mocno ujawniła się pod koniec XIX w., kiedy to znacznie wzrósł przewóz ładunków towarowych, wykonywany także przy pomocy transportu wodnego. Przeprowadzono wówczas wielką inwestycję, tzw. pierwszą kanalizację Odry we Wrocławiu, budując nową drogę wodną prowadzącą wokół śródmieścia, która stała się główną drogą dla towarowego transportu wodnego. Ograniczony jednak zakres inwestycji sprawił, że stosunkowo szybko nowa droga wodna przestała spełniać swoją rolę, gdyż nie była w stanie zapewnić odpowiedniej przepustowości. Już na początku XX wieku parametry szlaku żeglugowego, w tym m.in. wymiary śluz komorowych, głębokość tranzytowa, światła mostów i inne, okazały się niewystarczające wobec rozwoju zarówno taboru pływającego jak i rosnących potrzeb w zakresie tego rodzaju transportu masowego[13][17][18].
Innym istotnym zagadnieniem była potrzeba radykalnej poprawy ochrony przeciwpowodziowej miasta. Ten aspekt również miał bardzo istotne znaczenie w kwestii podjęcia odpowiedniej inwestycji[2][3][13][18][19][20][21].
Z powyższych względów podjęto decyzję o rozpoczęciu nowej inwestycji, polegającej na budowie nowej drogi wodnej dla potrzeb żeglugi i nowego systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego[4][13][18], która wpisywała się w ówcześnie prowadzony cały zakres inwestycji odrzańskich ukierunkowanych na stworzenie nowoczesnej drogi wodnej na rzece dostosowanej do rosnących potrzeb i możliwości technicznych[22].
Znaczenie szlaków wodnych[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Przed podjęciem pierwszej i drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu, dzięki wykonanemu przekopowi w latach 1530-1555, żegluga przez Wrocław prowadziła szlakiem Śródmiejskiego Węzła Wodnego. Po przeprowadzeniu pierwszej kanalizacji Odry we Wrocławiu szlak ten podupadł, a nowa droga wodna stała się głównym szlakiem żeglugowym, szczególnie w zakresie transportu towarowego. Po przeprowadzeniu natomiast drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu, powstał nowy szlak wodny, od tej chwili stanowiący główną drogę wodną prowadzącą przez miasto, który charakteryzował się znacznie lepszymi parametrami żeglugowymi. Pozostałe szlaki znacznie straciły na znaczeniu[17][18]. Śródmiejski Węzeł Wodny w praktyce wykorzystywany był jedynie do żeglugi pasażerskiej, a w okresie powojennym przez szereg lat był praktycznie wyłączony z żeglugi. Szlak powstały podczas pierwszej kanalizacji Odry we Wrocławiu również podupadł. Wykorzystywany był jednakże na potrzeby żeglugi pasażerskiej, rekreacyjnej i turystycznej[17]: białej floty i tramwaju wodnego (tramwaje wodne we Wrocławiu), oraz do obsługi położonych przy jego brzegach portów i nabrzeży przeładunkowych. Były one jednak w okresie powojennym sukcesywnie zamykane i to jego zastosowanie praktycznie przestało mieć współcześnie rację bytu, a zachowana droga wodna spełniająca kryteria jedynie dla II klasy dróg wodnych[7][10] określana jest jako szlak boczny Odry[9].
Powstały natomiast podczas drugiej kanalizacji Odry szlak wodny stał się, jak wyżej zaznaczono, główną drogą wodną. Tędy przepływały towarowe jednostki pływające zarówno w zakresie tranzytu przez miasto, jak i te których miejscem docelowym był Wrocław[6][7][10]. Ponadto nad Kanałem Żeglugowym powstało szereg nabrzeży przeładunkowych, szczególnie przy zlokalizowanych tu fabrykach i przedsiębiorstwach[11][23]. Wybudowano także stocznię rzeczną – Wrocławska Stocznia Rzeczna[23]. Ponadto wyposażenie Śluzy Bartoszowice w górne wrota przeciwpowodziowe oraz Śluz Zacisze w dolne wrota przeciwpowodziowo[24] dało możliwość wykorzystywania akwenu Kanału Żeglugowego jako miejsca zimowania statków lub schronienia podczas wezbrań. Ten stan rzeczy przetrwał w zakresie szlaku wodnego do dziś. Droga wodna powstała podczas drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu jest częścią Odrzańskiej Drogi Wodnej[9], będącej częścią europejskiej drogi wodnej E30[12]. Według obecnie obowiązujących w Polsce kryteriów ten odcinek zaliczany jest do III klasy dróg wodnych[7][10].
Administracja, zabytki i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Współcześnie cały Wrocławski Węzeł Wodny, w tym ukształtowana podczas drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu główna droga wodna oraz szlak boczny, zgodnie z zasięgiem działania, podlega zarządowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu[7][10].
Z dorobku technicznego, ukształtowanego podczas tej inwestycji do dnia dzisiejszego, ochrony jako zabytku doczekał się Most Trzebnicki Północny, nr rej.: A/1644/336/Wm z 15.10.1976 r.[25].
Obszary otoczone wodami głównej drogi wodnej i szlaku bocznego, tj. obszary Wielkiej Wyspy, Wyspy Opatowickiej i grobli rozdzielającej Kanał Żeglugowy od Kanału Powodziowego, wraz z tymi wodami, chronione są w formie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, tj. Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego. Ochrona obejmuje również samą Odrę, uznaną za główny korytarz ekologiczny[26][27][28].
Zestawienia[edytuj | edytuj kod]
Cieki wodne[edytuj | edytuj kod]
Główna droga wodna we Wrocławiu od miejsca jej początku, tj. bifurkacji Kanału Żeglugowego od Odry, do jej końca tj. ujścia Starej Odry do Odry Głównej (Odry Dolnej), prowadzi bądź kanałami żeglugowymi (Kanał Żeglugowy, Kanał Różanka), bądź rzeką skanalizowaną, uregulowaną (Stara Odra).
| ciek | długość [km] | śluzy | mosty | pozostałe | |
|---|---|---|---|---|---|
| całkowita | w ramach GDW | ||||
| Kanał Żeglugowy[29] (Kanał Nawigacyjny[7][19]) (Kanał Północny[19]) | 7,6[7] | 7,6[7] | Bartoszowice, Zacisze |
| |
| Stara Odra[30] | 3,30[4] (3,00-1,85) | 7,20[31] | – | – | – |
| Kanał Różanka[4] | 1,85[4] | 1,85[4] | Różanka |
| – |
W ramach głównej drogi wodnej we Wrocławiu żegluga Starą Odrą odbywa się na dwóch odcinkach:
- od końca Kanału Żeglugowego do początku Kanału Różanka, tj. od 7,400 km[7] do 8,150 km[4], oraz
- od końca Kanału Różanka do połączenia Starej Odry z Odrą Główną (Odrą Dolną), tj. od 10,000 km[4] do 10,700 km[7].
Cały ten odcinek Starej Odry ma 3,30 km, ale na części drogi wodnej żegluga odbywa się równoległym do Starej Odry Kanałem Różaka o długości 1,85 km, bowiem na tym odcinku Starej Odry położony jest Jaz Różanka, zapewniający odpowiedni poziom piętrzenia w stanowisku, uniemożliwiając jednocześnie żeglugę Starą Odrą. Tak więc w ramach Starej Odry żegluga główną drogą wodną odbywa się na dwóch odcinkach o łącznej długości 3,00 – 1,85 km, co daje około 1,15 km.
Stopnie wodne[edytuj | edytuj kod]
Na odcinku głównej drogi wodnej położone są następujące stopnie wodne.
| stopień wodny | śluza | jaz stopnia | budowla utrzymująca NPP dla śluzy | |
|---|---|---|---|---|
| stanowisko górne | stanowisko dolne | |||
| Stopień Wodny Bartoszowice | Śluza Bartoszowice | Jaz Bartoszowice | Jaz Bartoszowice, Stopień Wodny Opatowice | Śluza Zacisze |
| Stopień Wodny Zacisze | Śluza Zacisze | Jaz Zacisze | Śluza Zacisze | Stopień Wodny Różanka |
| Stopień Wodny Różanka | Śluza Różanka | Jaz Różanka | Jaz Różanka | Stopień Wodny Rędzin |
Stanowiska wodne[edytuj | edytuj kod]
Wrocławski odcinek Odry znajduje się w obrębie Odry skanalizowanej, tj. takiej rzeki, w której każde stanowisko znajduje się w zasięgu oddziaływania określonego stopnia wodnego (stopni wodnych). Poniższe zestawienie stanowisk obrazuje układ funkcjonalny w tym zakresie. Oczywiście stanowisko pierwsze (między śluzami Janowice i Bartoszowice) i ostatnie (między śluzami Różanka i Rędzin) tylko częściowo obejmuje omawiany szlak wodny[32].
| stanowisko/śluza | długość | cieki wodne | foto |
|---|---|---|---|
| Śluzy Janowice ... Śluza Bartoszowice | 8,7 km[34] | Odra, Kanał Żeglugowy | |
| Śluza Bartoszowice | 187,75 m[33] | Kanał Żeglugowy | |
| Śluza Bartoszowice ... Śluza Zacisze | 4,5 km[34] | Kanał Żeglugowy | |
| Śluza Zacisze | 187,75 m[33] | Kanał Żeglugowy | |
| Śluza Zacisze ... Śluza Różanka | 3,92 km[34] | Kanał Żeglugowy, Stara Odra, Kanał Różanka | |
| Śluza Różanka | 196,24 m[33] | Kanał Różanka | |
| Śluza Różanka ... Śluzy Rędzin | 6,49 km[34] | Kanał Różanka, Stara Odra, Odra, Przekop Rędzin |
Mosty[edytuj | edytuj kod]
Budowa nowych kanałów wodnych i przebudowa istniejących koryt rzeki wymagała budowy odpowiednich przepraw dla ruchu drogowego, pieszego i kolejowego. Podczas działań wojennych i oblężenia Twierdzy Wrocław doszło do znacznych zniszczeń w budynkach i budowlach w tym także mostowych, tylko niewielka część ich przetrwała podlegając jedynie naprawom i remontom (Mosty Osobowickie, Mosty Trzebnickie). Pozostałe przeprawy zostały odbudowane bądź przebudowane (Mosty Warszawskie, Mosty Bolesława Chrobrego, Kładka Ryczyńska), a niektóre znacząco rozbudowane o nowe mosty stanowiące nowe nitki przepraw dla zwiększenia przepustowości szlaku komunikacyjnego w ciągu którego są położone (Mosty Jagiellońskie, Mosty Warszawskie).
| most | rodzaj | długość | km[a] | ciek wodny | foto |
|---|---|---|---|---|---|
| Kładka Ryczyńska | pieszo-rowerowy | Kanał Żeglugowy |  | ||
| Mosty Bolesława Chrobrego – wschodni [35][36] (północny[37]) | drogowy[35][36][37] | 25 m[35] (48,5 m[37]) | 2,4 km[36] | Kanał Żeglugowy |  |
| Mosty Bolesława Chrobrego – zachodni[35] (południowy[38]) | drogowy[35][38] | 123,7 m[35] (134,7 m[38]) | Kanał Powodziowy |  | |
| Mosty Jagiellońskie wschodni, północny (stary)[39][36][40] | drogowy[39][36][40] | 21,65 m[39] (22,25 m[40]) | 5,3 km[36] | Kanał Żeglugowy |  |
| Mosty Jagiellońskie wschodni, południowy (stary)[39][41] | drogowe[39][41] | 60,49 m [39][41] | Kanał Powodziowy |  | |
| Mosty Jagiellońskie zachodni, północny (nowy)[39][36][42] | drogowy[39][42] | 39,0 m[39][36][42] | 5,35 km[36] | Kanał Żeglugowy |  |
| Mosty Jagiellońskie zachodni, południowy (nowy)[39][43] | drogowy[39][43] | 60,0 m[39][43] | Kanał Powodziowy |  | |
| Mosty Warszawskie wschodni, północny (nowy) | drogowy | Stara Odra, Kanał Żeglugowy |  | ||
| Mosty Warszawskie wschodni, północny (stary)[44][36][45] | drogowy[44][36][45] | 45,52 m[44] (70,61 m[45]) | 6,6 km[36] | Kanał Żeglugowy | .jpg) |
| Mosty Warszawskie środkowy, północny(stary)[44][44][46] | drogowy[44][46] | 189,53 m[44] (182,27 m[46]) | Stara Odra |  | |
| Mosty Oleśnickie – północny[36] | kolejowy[36] | 6,9 km[36] | Stara Odra, Kanał Żeglugowy | .jpg) | |
| Mosty Trzebnickie – północny[47][36][48]
| drogowy[47][36][48] | 218,5 m[48] | 8,4 km[36] | Stara Odra, Kanał Różanka |  |
| Mosty Osobowickie – północny[49][36][50] | drogowy[49][36][50] | 242,5 m[50] | 9,0 km[36] 242,50 km Odry[49] | Stara Odra, Kanał Różanka | .jpg) |
Locja szlaku[edytuj | edytuj kod]
| ciek | śluza/stanowisko | element | km[a] | brzeg | foto |
|---|---|---|---|---|---|
| Odra | Śluzy Janowice[33][32] | ||||
| 8,7 km[34] | ... Odra ... | | ||||
| początek głównej drogi wodnej bifurkacja Kanału Żeglugowego | 0,00[33] 244,20 km Odry[4][7][51] | prawy | |||
| Kanał Żeglugowy | Kanał Odpływowy (Przewał Widawski, Przepływ Widawski) | 0,400[2][4][52][33] | prawy |  | |
| Śluza Bartoszowice[53][33][32] długość: 187,75 m[33] szerokość: 9,6 m[33] | 0,500[34] (0,600[4]) (244,90 km Odry[53]) | n.d. |  | ||
| 4,5 km[34] | Kładka Ryczyńska | 0,600[33] | n.d. |  | |
| Przeładownia przy ulicy Betonowej[53][23] | 1,100[4][53] (0,900[23]) | prawy | |||
| Port Przeładunkowy Paliw Płynnych[23] | 2,050[23] (1,900[4]) | prawy | |||
| Most Bolesława Chrobrego[33][36] przęsło żeglowne: 23,6 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 5,40m[33] | 2,400[4][33][36] | n.d. | | ||
| przystań[23] | prawy | ||||
| Nabrzeże zakładów chemicznych[23] | 2,600[23] (3,000[4]) | prawy | |||
| nabrzeże[53] | 3,450[4][53] | prawy | |||
| nabrzeże[4] | 3,600[4] | prawy | |||
| nabrzeże[4] | 4,200[4] | prawy | |||
| Wojskowy port przeładunkowy paliw płynnych[23] | 4,600[4] | prawy |  | ||
| Wrocławska Stocznia Rzeczna[4][23] | prawy |  | |||
| Śluza Zacisze[53][33] długość: 187,75 m[33] szerokość: 9,6 m[33] | 5,100[4][33][34] (249,10 km Odry[53]) | n.d. |  | ||
| 3,92 km[34] | Most Jagielloński (wschodni, północny)[33][36] przęsło żeglowne: 9,6 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 6,73m[33] | 5,300[4][33][36] | n.d. |  | |
| Most Jagielloński (zachodni, północny)[33][36] przęsło żeglowne: b.d.[33] prześwit przy WWŻ[b]: 6,73m[33] | 5,350[33][36] | n.d. |  | ||
| Most Warszawski wschodni północny (nowy) przęsło żeglowne: b.d. prześwit przy WWŻ[b]:7,25 m[33] | 6,570[33] | n.d. |  | ||
| Most Warszawski zachodni północny (stary)[33][36] przęsło żeglowne: 25,0 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 5,39 m[33] | 6,600[4][33][36] | n.d. |  | ||
| Most Oleśnicki północny (kolejowy)[33][36] przęsło żeglowne: 29,0 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 5,13 m[33] | 6,900[4][33][36] | n.d. |  | ||
| Stara Odra | ujście Kanału Żeglugowego | 7,400[7] | prawy | .jpg) | |
| bifurkacja Kanału Różanka | 8,150[4] | prawy | ,_Stara_Odra.jpg) | ||
| Kanał Różanka | Most Trzebnicki północny[33][36] przęsło żeglowne: 28,0 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 5,38 m[33] | 8,400[4][33][36] | n.d. |  | |
| Most Osobowicki północny[33][36] przęsło żeglowne: 9,6 m[33] prześwit przy WWŻ[b]: 5,77 m[33] | 9,000[4][33][36] | n.d. | .jpg) | ||
| Śluza Różanka[53][33][32] długość: 196,24 m[33] szerokość: 9,6 m[33] | 9,020[4][33] (9,2[34]) (253,3 km Odry[53]) | n.d. | .jpg) | ||
| Stara Odra | 6,49 km[34] | ujście Kanału Różanka | 10,000[4] | prawy | |
| ujście Kanału Miejskiego koniec szlaku bocznego | 10,100[4][7] 13,1 km szlaku bocznego[7] | lewy | |||
| Odra | ujście Starej Odry koniec głównej drogi wodnej i szlaku ŚWW | 10,700[4][7] 255,60 km Odry[7] (255,80[4][51]) | prawy | ||
| ... Odra ... | |||||
| Śluzy Rędzin[33][32] | |||||
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Drogi wodne we Wrocławiu
- Kanały wodne we Wrocławiu
- Stopnie wodne we Wrocławiu
- Śluzy wodne we Wrocławiu
- Jazy we Wrocławiu
- Porty wodne we Wrocławiu
- Mosty i kładki we Wrocławiu
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Kilometrowanie Odry we Wrocławiu prowadzone jest od Bartoszowicko-Opatowickiego Węzła Wodnego przekopem Odry, dalej Odrą Główną: Odrą Górną, Odrą Południową, Odrą Dolną i dalej Odrą. Kilometraż dla Głównej Drogi Wodnej (Współczesnego Kanału Żeglugowego) prowadzi się odrębnie od miejsca bifurkacji Kanału Żeglugowego od koryta Odry. Kilometrowanie szlaku bocznego nie prowadzi się oddzielnie od jego początku, gdyż początkowy jego bieg pokrywa się (z wyjątkiem Kanału Opatowickiego) z Odrą, lecz od oddzielenia się Starej Odry i Przekopu Szczytnickiego w Szczytnickim Węźle Wodnym. W niektórych źródłach ta konwencja zostaje czasem zmieniona i autorzy podają np. dla drogi głównej (kanału żeglugowego) kilometrowanie w odniesieniu do Odry, choć w punkcie połączenia Odry z główną drogą wodną te wartości byłyby różne. Tu jeśli nie podano inaczej podaje się odległości dla drogi głównej (Współczesnego Kanału Żeglugowego). W pozostałych przypadkach podano wprost, że kilometrowanie odnosi się do Odry, Kanału Powodziowego, Starej Odry itp. Zastosowane skróty: WKŻ – Współczesny Kanał Żeglugowy).
- ↑ a b c d e f g h WWŻ: Wielka Woda Żeglowna – najwyższy poziom wody przy którym dopuszczalna jest żegluga.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 14-17: 2.5 Stopień wodny Zacisze.
- ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 59: Bartoszowicko-Opatowicki Węzeł Wodny.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 986-988: Wrocławski Węzeł Wodny.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 993-994: Współczesny Kanał Żeglugowy.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 1038: Żegluga na Odrze.
- ↑ a b c d e Trojanowski i in. 2006 ↓, s. 8-10.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t RZGW: WWW – drogi i szlaki wodne ↓.
- ↑ Cel i zakres modernizacji wrocławskiego węzła wodnego 2011 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d Rozp. RM w sprawie ś.d.w. 2019 ↓.
- ↑ a b c d e KZGW: Śródlądowe drogi ... ↓.
- ↑ a b c Jan Pyś, Odra 2013 ↓, s. 163-164.
- ↑ a b Jan Pyś, Odra 2013 ↓, s. 64, 87, 96, 101-103.
- ↑ a b c d e Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 2-5.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 867: Szlaki handlowe.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 985: Wrocławski Węzeł Drogowy.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 985-986: Wrocławski Węzeł Kolejowy.
- ↑ a b c Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 980: Wrocławska Droga Wodna.
- ↑ a b c Janikowski 2012 ↓, s. 63-64.
- ↑ Bożek i in. 2002 ↓, s. Przepływy charakterystyczne.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 709-710: Powodzie.
- ↑ Jan Pyś, Odra 2013 ↓, s. 21-24.
- ↑ a b c d e f g h i j k Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 11-14: 2.4. Nabrzeża Kanału Nawigacyjnego (Kanału Żeglugowego).
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 840: Stopień Wodny Zacisze.
- ↑ a b Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 208.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 952: Wielka Wyspa.
- ↑ Uchwała RM Wr 1998 ↓, s. § 1, zał. graficzny.
- ↑ Powiatowy program ... 2006 ↓, s. 23-26.
- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 334.
- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 265.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 608: Stara Odra.
- ↑ a b c d e f g Trojanowski i in. 2006 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax RZGW: informator nawigacyjny ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k Trojanowski i in. 2006 ↓, s. 8.
- ↑ a b c d e f Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 550: Most Bolesława Chrobrego.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 96 (PDF s=18).
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 1, 2. Most Bolesława Chrobrego Północny.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 1, 3. Most Bolesława Chrobrego Południowy.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 560: Mosty Jagiellońskie.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 2, 13. Most Jagielloński Północny stary.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 2, 14. Most Jagielloński Południowy stary.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 2, 15. Most Jagielloński Północny nowy.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 2, 16. Most Jagielloński Południowy nowy.
- ↑ a b c d e f g Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561: Mosty Warszawskie.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 10, 86. Most Warszawski Wschodni.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 10, 88. Most Warszawski Środkowy.
- ↑ a b Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561: Mosty Trzebnickie.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 9, 82. Most Trzebnicki Północny.
- ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 560-561: Mosty Osobowickie.
- ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 5, 45. Most Osobowicki Północny.
- ↑ a b Jan Pyś, Odra 2013 ↓, s. 103.
- ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 728: Przepływ Widawski.
- ↑ a b c d e f g h i j Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 99 (PDF s=21).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Bakuliński, Małgorzata Książkiewicz, Stanisław Januszewski, Ryszard Majewicz: Część 1. Zabytki techniki Śródmiejskiego Węzła Wodnego. [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
- Grzegorz Bakuliński, Małgorzata Książkiewicz, Stanisław Januszewski, Ryszard Majewicz: Część 2. Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego. [w:] Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl – Strona miasta Wrocław, Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
- Anna Bożek, Alfred Dubicki, Marian Dziewanowski, Barbara Kwiatkowska-Szygulska: Wody powierzchniowe. [w:] Raport 202 – Środowisko [on-line]. www.eko.org.pl, 2002. [dostęp 2014-03-25]. (pol.).
- praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.).
- Grzegorz JANKOWSKI: Wrocławski węzeł wodny jako element kształtujący krajobrazy nadrzeczne Wrocławia. [w:] Infrastruktura komunikacyjna w krajobrazie, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 18 [on-line]. www.krajobraz.kulturowy.us.edu.pl – Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Sosnowiec, 2012, 59-69 [dostęp 2014-03-21]. (pol.).
- Dr Jan Pyś: Odra. Wrocław: 2013. [dostęp 2014-05-13]. (pol.).
- Adam Rak: Cel i zakres modernizacji wrocławskiego węzła wodnego. [w:] Konferencja ODRA 2011 [on-line]. www.kignet.pl – KIGNET Innowacje, 2011. [dostęp 2014-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-14)]. (pol.).
- Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.ś. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.ś. Krzysztof Woś, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wiśnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher: Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. Akademia Morska w Szczecinie, Instytut Inżynierii Transportu; zniesione Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, 2006. [dostęp 2014-06-16]. (pol.).
- Diagnoza stanu, 9. Infrastruktura. [w:] Województwo dolnośląskie – Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry [on-line]. www.wbu.wroc.pl – Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu. [dostęp 2014-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (pol.).
- Informator nawigacyjny. [w:] WWW – drogi i szlaki wodne rz. Odry [on-line]. wroclaw.rzgw.gov.pl – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. [dostęp 2014-02-22]. (pol.).
- Mosty. [w:] Obiekty inżynierskie [on-line]. www.zdium.wroc.pl – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, 2009-10-15. [dostęp 2014-02-05]. (pol.).
- Powiatowy program zwiększenia lesistości Miasta Wrocławia. [w:] Załącznik do uchwały Nr LII/3183/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 czerwca 2006 roku [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl, 2006-06-08. s. 107. [dostęp 2014-02-12]. (pol.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 2019 r. w sprawie śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1208)..
- Śródlądowe drogi wodne w Polsce (w tym mapa). www.kzgw.gov.pl – Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-14)]. (pol.).
- UCHWAŁA Rady Miejskiej Wrocławia NR XV/483/99 z dnia 5 czerwca 1998 roku w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy części Śródmieścia we Wrocławiu w granicach wyznaczonych przez Starą Odrę od zachodu, Kanał Żeglowny od północy i północnego wschodu, od południa- Kanał Opatowicki i rzekę Odrę (z późniejszymi zmianami). uchwaly.um.wroc.pl; Biuletyn Urzędowy RMW z 20 grudnia 1999 r. Nr 11, poz.444, 5 czerwca 1998. [dostęp 2014-02-12]. (pol.).
- Wrocławski Węzeł Wodny. [w:] WWW – drogi i szlaki wodne rz. Odry [on-line]. wroclaw.rzgw.gov.pl – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. [dostęp 2014-01-16]. (pol.).
- Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), ISBN 83-239-9607-5.
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2013 r., woj. dolnośląskie. www.kobidz.pl – Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. [dostęp 2014-02-11]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Odra we Wrocławiu. dolny-slask.org.pl – Wratislaviae Amici. [dostęp 2014-01-23]. (pol.).
- Wrocławski Węzeł Wodny. Foto Polska. [dostęp 2014-01-23]. (pol.).
