Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej
 nr rej. 713 z 16.02.1973[1]. | |
.jpg) Dwór | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | 38-124 Wiśniowa 193, 248 |
| Typ budynku | dwór |
| Architekt | |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | Roch Michał Jabłonowski, Franciszek Mycielski, Skarb Państwa, |
| Obecny właściciel | Starostwo Powiatowe w Strzyżowie |
Położenie na mapie gminy Wiśniowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu strzyżowskiego  | |
 49°52′02,4550″N 21°38′46,5043″E/49,867349 21,646251 | |
Zespół dworski i folwarczny w Wiśniowej – zespół zabytków znajdujący się w województwie podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, w gminie Wiśniowa, w Wiśniowej.
Obiekt w skład którego wchodzi: dwór, oficyna, kaplica grobowa, stajnia z wozownią, obora, spichlerz oraz park, wpisany został do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.
Wiśniowa w XIV wieku należała do Bogoriów, w 1536 roku do Stanisława Odrowąża, w 1581 do Seweryna Bonera, następnie znajdowała się w rękach Firlejów, Mniszków, Bogatków, w 2. połowie XVIII wieku należała do Rocha Jabłonowskiego, potem do Walerii z Tarnowskich i Franciszka Mycielskich[2]. W czasach Jerzego Mycielskiego w majątku gościli: Jan Cybis, Hanna Rudzka-Cybisowa, Józef Czapski, Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Felicjan Kowarski i jego żona Jadwiga Kowarska, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Tadeusz Stryjeński, Czesław Rzepiński, Zbigniew Pronaszko, Bernardino Rizzi – założyciel chóru Cecyliańskiego w Krakowie, Tadeusz Szeligowski oraz Karol Hubert Rostworowski. Owocem ich pobytu pozostały m.in. obrazy przedstawiające okoliczne ziemie[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o dawnym murowanym dworze w typie małopolskiej „kamienicy” pochodzi z 1536 roku. Obiekt ten został później przekształcony w oficynę i był przebudowywany w XVIII i XIX wieku.
W XVII wieku Firlejowie wybudowali z kamienia i cegły nowy piętrowy dwór myśliwski z wieżą na osi, który po zniszczeniach w 1772 roku został przebudowany w latach 1779–1780 przez Rocha Jabłonowskiego. Pierwotny projekt dużej rozbudowy założenia dworskiego w wielkopańską rezydencję typu Entre cour et jardin został zrealizowany w niewielkiej części.
Po pożarze budynku w 1848 roku, posiadłość w 1867 kupili Waleria z Tarnowskich i Franciszek Mycielscy i w latach 1871–1872 przebudowali według projektu Filipa Pokutyńskiego. Wieżę rozebrano i podwyższono piętro, dobudowano czterokolumnowy portyk, budynek nakryto dachem czterospadowym i zmieniono układ wnętrz. Po zniszczeniach wojennych w 1915 roku budynek został częściowo odbudowany w latach 1932–1933. W 1946 roku majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa. Od 2005 roku zespół dworsko-parkowy jest własnością Starostwa Powiatowego w Strzyżowie[4][2][5].
Oficyna[edytuj | edytuj kod]
Obiekt murowany z kamienia i cegły, piętrowy, wybudowany na planie zbliżonym do kwadratu z zaokrąglonymi narożnikami, piwnice przesklepione, na każdym piętrze znajduje się sześć pomieszczeń[4][2].
Kaplica grobowa[edytuj | edytuj kod]
Franciszek Mycielski zmarł 2 marca 1901 w Wiśniowej i został pochowany na cmentarzu w Niewodnej, a po 10 latach jego szczątki zostały przeniesione do krypty w neoromańskiej kaplicy grobowej wybudowanej w parku, w połowie alei grabowej, według projektu Zygmunta Hendela. Inicjatorka budowy Waleria z Tarnowskich Mycielska, zmarła w 1914 roku na Węgrzech w Ujlaku i po sprowadzeniu zwłok przez syna Jana w 1915, też została pochowana w rodzinnym mauzoleum[6].
Kaplica wybudowana na planie krzyża greckiego około 1908 roku jest repliką(zobacz) mauzoleum Liszta w Bayreuth w Niemczech autorstwa architekta Gabriela von Seidla[7].
Budowla pełniła też rolę prywatnego muzeum właścicieli, kompletowanego przez historyka, kolekcjonera Jerzego Mycielskiego. Znajdowały się tam m.in.:
- obraz Matka Boska z Dzieciątkiem z połowy XVII wieku;
- marmurowa płaskorzeźba Matka Boska z Dzieciątkiem z połowy XV wieku;
- polichromowany odlew gipsowy popiersia Chrystusa z końca XIX wieku;
- obraz św. Franciszek z połowy XVII wieku[7].
Kaplica wraz z prowizorycznymi, tymczasowymi przybudówkami od lat 70. XX wieku do roku 2003 pełniła rolę kościoła parafialnego[8].
Budynki gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Stajnia z wozownią, murowane, parterowe, nakryte dachem dwuspadowym, wybudowane na rzucie litery „L” obok oficyny. W dłuższym skrzydle wybudowano piętrową bramę przejazdową, na dachu której bociany zakładają swe gniazdo(zobacz) od niepamiętnych czasów[8]. Obora oraz spichlerz wybudowane z kamienia i cegły na planie prostokąta nakryte dachem dwuspadowym[5].
Park[edytuj | edytuj kod]
W parku można dostrzec resztki wcześniejszych założeń ogrodowych
- ogród renesansowy – przy oficynie;
- ogród francuski – na pn. od dworu;
- park angielski – w zachodniej części;
- ogród z końca XIX wieku – na południu ogrodów francuskich[5].
W północnej części parku znajduje się lodownia (zobacz) oraz kamień nagrobkowy(zobacz) psa i kota panien Mycielskich. Napis widniejący na nagrobku psa:[9].
NAJPIĘKNIEJSZY PIES PANIEN MYCIELSKICH NAJWIERNIEJSZY TOWARZYSZ FRED 14.VIII.1893. 24.I.1904
W parku rośnie Dąb Józef, który w 2016 roku został wybrany w krajowym konkursie drzewem roku, a w 2017 zwyciężył w europejskiej edycji konkursu[10]. Na rewersie banknotu 100-złotowego, symbolu II Rzeczypospolitej, emitowanego 2 czerwca 1932 r. oraz 9 listopada 1934 r., zaprojektowanego przez Józefa Mehoffera, znajduje się dąb z wiśniowieckiego parku – symbol długowieczności i trwałości[9].
30 czerwca 2014 r. odbyło się uroczyste otwarcie zmodernizowanych pomieszczeń oraz zrewitalizowanego parku w Zespole Parkowo-Dworskim i Folwarcznym w Wiśniowej[11][12].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023. s. 157
- ↑ a b c Libicki 2012 ↓, s. 496.
- ↑ Barbizon Wiśniowski 1 ↓.
- ↑ a b Krasnowolski 2013 ↓, s. 387.
- ↑ a b c NID ↓.
- ↑ J. Sądel ↓.
- ↑ a b J. Kawałek ↓.
- ↑ a b Szymańska-Czaja ↓.
- ↑ a b Szlak Ogrodów ↓.
- ↑ Strona konkursu ↓.
- ↑ Strona powiatu ↓.
- ↑ Centrum Kultury ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012. ISBN 978-837510-597-1.
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- Karpacki Szlak Ogrodów i Domów Historycznych. ogrody.podkarpackie.travel. [dostęp 2017-05-17].
- Od redakcji. „Barbizon Wiśniowski nr 1/1/2007”, s. 3, 2007.
- Strona powiatu strzyżowskiego. strzyzowski.pl. [dostęp 2017-05-17].
- Powiatowe Centrum Kultury i Turystyki w Wiśniowej. zpdif.jimdo.com. [dostęp 2017-05-17].
- Strona konkursu. treeoftheyear.org. [dostęp 2017-09-115]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-27)].
- Oficjalny Serwis Internetowy Gminy Wiśniowa. ug-wisniowa.pl. [dostęp 2017-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-30)].
- Jacek Kawałek, Kaplica grobowa Mycielskich w Wiśniowej z wykorzystaniem pracy magisterskiej Agnieszki Stanisławczyk, „Barbizon Wiśniowski”, 4, Wiśniowa: Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego w Wiśniowej, 2010, s. 19, ISBN 978-83-62843-07-7.
- Anna Szymańska-Czaja, Grzegorz Tomaszewski, Wiśniowa - historia prawdziwa, „Barbizon Wiśniowski”, 10, Wiśniowa: Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego w Wiśniowej, 2016, s. 60, ISBN 978-83-65445-38-4.
- Ks. Janusz Sądel: Kaplica grobowa Mycielskich w Wiśniowej. niedziela.pl. [dostęp 2017-09-115].
- Barbara Potera: Zespół Dworski i Folwarczny w Wiśniowej. zabytek.pl. [dostęp 2017-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-27)].