Sejm Czterech Ziem

Sejm Czterech Ziem, Sejm Czterech Ziemstw (hebr. ‏ועד ארבע ארצות‎, Wa‘ad Arba‘ Aracot), pierwotnie Sejm Trzech Krajów (Waad Szalosz Medinot) lub Sejm Trzech Ziem (Waad Szalosz Aracot) – centralny organ samorządu Żydów Korony Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej istniejący w latach 1580–1764.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Powstał jako miejsce spotkań Żydów trzech głównych kahałów Rzeczypospolitej. Nazywał się wtedy Sejmem Trzech Krajów lub Trzech Ziem. Pod koniec XVI w. zmienił nazwę na Sejm Czterech Ziem^[1]. Były na nim obecne przedstawicielstwa kahałów Małopolski, Wielkopolski, Litwy i Rusi^[2].

W 1623 wyodrębnił i uniezależnił się Sejm Żydów Litwy. Sejm Czterech Ziem utrzymał nazwę, a reprezentowanymi ziemiami stały się Małopolska (ze stolicą w Krakowie), Wielkopolska (Poznań), Ruś (Lwów) i Wołyń (Ostróg)^[2].

Używanie przez Żydów nazwy „sejm” było negatywnie oceniane przez szlachtę. W 1756 i 1764 sejmik województwa lubelskiego domagał się jej zmiany, ponieważ w odróżnieniu od sejmików i sejmów szlacheckich, stanowiących instytucje demokracji szlacheckiej, Sejm Czterech Ziem był niewybieralną reprezentacją żydowskiej oligarchii^[3].

Kompetencje[edytuj | edytuj kod]

Początkowo jego kompetencje nie były uregulowane. Był on wtedy organizacją podobną do zjazdów żydowskich w Europie Zachodniej^[1]. Obradował, podobnie jak centralny sąd rabiniczny, w Lublinie, przy okazji odbywania się jarmarków lubelskich^[2].

W 1581 „starsi żydowscy” otrzymali od sejmu kompetencje fiskalne – mieli zbierać pogłówne od wszystkich Żydów i przekazywać zebrane kwoty podskarbim koronnym i litewskim. Sejm nie określił, w jaki sposób starsi mieli realizować ten obowiązek. Przypuszcza się, że do tego powołali Sejm Czterech Ziem^[2]. Został on stabilną organizacją ze stałym finansowaniem i odróżnił się od żydowskich samorządów z innych krajów Europy^[1].

Ściągał wyższe kwoty niż te wymagane przez władze Rzeczypospolitej, a nadwyżkę przeznaczał na własne cele. Przy tym wiedza o jego działalności nie była powszechna. Nie prowadzono scentralizowanej dokumentacji^[3].

Pierwotnie składał się z siedemdziesięciu delegatów kahałów. Obradował zazwyczaj dwa razy do roku w czasie jarmarków w Lublinie i Jarosławiu. Później stał się ciałem samorządowym, miejscem gdzie rozstrzygano sprawy sporne pomiędzy kahałami, uzgadniano wspólne działanie przeciwko zagrożeniom żydowskiej autonomii^{[potrzebny przypis]}. Obradom Sejmu w latach 1581–1764 przewodniczyli rabini Kalisza^[4].

W 1764 sejm konwokacyjny zlikwidował Sejm Czterech Ziem, który nie był w stanie uporać się ze ściąganiem podatków od Żydów^[5].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Doktór 2018 ↓, s. 75.
↑ ^a ^b ^c ^d Doktór 2018 ↓, s. 76.
↑ ^a ^b Doktór 2018 ↓, s. 77.
↑ Plenzler 2011 ↓, s. 13.
↑ Volumina Legum t. VII Pogłowne żydowskie Korony i W. X. Lit.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

JanJ. Doktór JanJ., Lubelskie początki Sejmu Czterech Ziem, [w:] PiotrP. Dymmel, RobertR. Jop, Lublin w kulturze, kultura w Lublinie: dziedzictwo kulturowe miasta od średniowiecza do współczesności, Lublin 2018, ISBN 978-83-938833-7-0, OCLC 1120743027 [dostęp 2021-12-28] .
AnnaA. Plenzler AnnaA., Szlak kultury żydowskiej w Wielkopolsce, Poznań: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, 2011, ISBN 978-83-61454-01-4 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[CITEREFDoktór201875-1] Doktór 2018 ↓, s. 75.

[CITEREFDoktór201876-2] Doktór 2018 ↓, s. 76.

[CITEREFDoktór201877-3] Doktór 2018 ↓, s. 77.

[CITEREFPlenzler201113-4] Plenzler 2011 ↓, s. 13.

[5] Volumina Legum t. VII Pogłowne żydowskie Korony i W. X. Lit.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]