Andrzej Grzybowski (aktor)

Andrzej Grzybowski
Data i miejsce urodzenia

1 września 1930
Warszawa

Data śmierci

25 października 2020

Zawód

aktor, architekt, rysownik, kaligraf, projektant wnętrz, hipolog, heraldyk, kolekcjoner

Grób Andrzeja Grzybowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Andrzej Stefan Grzybowski (ur. 1 września 1930 w Warszawie, zm. 25 października 2020[1]) – polski aktor teatralny i filmowy, architekt, rysownik, kaligraf, projektant wnętrz, hipolog, heraldyk i kolekcjoner.

Pochodzenie i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

Był synem Stefana Grzybowskiego, lekarza stomatologa i numizmatyka[2] (1898–1990)[3]. Ukończył VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1948)[4] i Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie[2].

Działalność zawodowa, sportowa i twórcza[edytuj | edytuj kod]

Aktorstwo[edytuj | edytuj kod]

Zadebiutował jako aktor w 1952 roku[1]. Występował w teatrach w Opolu, Olsztynie, Bielsku-Białej i Warszawie, w latach 1978–1995 w Teatrze Współczesnym w Warszawie[1]. Zagrał epizodyczne role w kilku znanych filmach, m.in. Krzyżacy (1960), Janosik (1973), Śmierć prezydenta (1977), Sprawa Gorgonowej (1977), Panny z Wilka (1979), Lawa (1989), Pierścionek z orłem w koronie (1992)[1].

W 1976 roku opublikował wraz z Alicją Okońską (1916–1990) książkę Rozmowy z panią Miecią (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976)[5], poświęconą aktorce Mieczysławie Ćwiklińskiej, z której zespołem w latach 1964–1972 uczestniczył w tournée po Polsce i Stanach Zjednoczonych ze spektaklem Drzewa umierają stojąc[1].

Jeździectwo i hipologia[edytuj | edytuj kod]

Od wczesnych lat jego pasją było jeździectwo[6]. W latach studenckich odbył praktykę jeździecką na torach wyścigów konnych na Służewcu w Warszawie; później należał do sekcji jeździeckiej Klubu Sportowego Ogniwo na warszawskim Grochowie[6]. Często odwiedzał Państwową Szkołę Sztuki Cyrkowej w Julinku, gdzie poznawał tajniki specjalistycznego układania koni[6]. Jego umiejętności jeździeckie były wysoko oceniane przez przedwojennych polskich medalistów olimpijskich, majora Adama Królikiewicza i podpułkownika Karola Rómmla[2].

Od lat 50. XX wieku był związany ze Stadniną Koni Janów Podlaski i przyjaźnił się z jej wieloletnim dyrektorem Andrzejem Krzyształowiczem[7]. Przyjaźnił się również z Eriką Schiele, światowej sławy znawczynią koni arabskich poznaną w 1967 roku w Janowie Podlaskim[6], i rotmistrzem Stanisławem Gepnerem[2], wybitnym znawcą jeździectwa, polskiego historycznego umundurowania wojskowego i pojazdów zaprzęgowych, w latach 1948–1950 dyrektorem Państwowego Ośrodka Muzealnego w Łańcucie[8]. Uważał Stanisława Gepnera za swojego mistrza[2].

Zgromadził kolekcję malarstwa i akcesoriów jeździeckich oraz bibliotekę o tematyce hipologicznej[2]. Był autorem projektów stylowych zaprzęgów, rzędów jeździeckich i strojów służby zaprzęgowej do filmów kostiumowych Dama Pikowa (1972), Janosik (1973), Wielka miłość Balzaka (1973), Mazepa (1975), Biesy (1988) i Anna Karenina (1999)[9].

Dla Muzeum w Łańcucie, z którym ściśle współpracował, zaprojektował m.in. rekonstrukcję zimowej liberii z bogatym szamerunkiem przeznaczonej do zimowego zaprzęgu wchodzącego w skład zbiorów placówki[2]. Często odwiedzał Łańcut w towarzystwie historyka sztuki profesora Tadeusza Stefana Jaroszewskiego, ceniącego jego wiedzę architektoniczną i talenty[2].

Rysunek i kaligrafia[edytuj | edytuj kod]

W dzieciństwie uczył się rysunku i malarstwa u malarza Henryka Szczyglińskiego, a kaligrafii u liternika Tadeusza Woltera[2], autora książki Wzory pisma ozdobnego (Warszawa 1929)[10]. W 1967 roku zaprojektował logo Stadniny Koni Janów Podlaski[6]. Umiejętności rysunkowe i malarskie wykorzystywał m.in. w działalności projektowej. Zilustrował cztery książki:

Architektura i projektowanie wnętrz[edytuj | edytuj kod]

W 1985 roku uzyskał status architekta wnętrz[2]. Był m.in. autorem rekonstrukcji tronów królewskich w Zamku Królewskim w Warszawie (w Sali Senatorskiej, Sali Audiencjonalnej i Sali Rady Zamkowej)[2], a także łoża w Sypialni Stanisława Augusta i plafonu w Sali Tronowej[11].

Nie posiadając formalnych uprawnień architektonicznych, projektował dla prywatnych klientów wille i dwory w stylach historycznych[2]. Niektóre ważne realizacje budowlane Andrzeja Grzybowskiego to dwór w Jeziorach Wielkich (1978), willa „Pallas Athene” w Konstancinie-Jeziornie (1988), willa Macieja Marcinkowskiego w Konstancinie-Jeziornie (lata 90. XX wieku)[2], willa „Ustronie” w Konstancinie-Jeziornie (1995–1996)[12], pałacyk w Zosinie (lata 90. XX wieku i po 2000 roku), „Willa nad Wodą” w Konstancinie-Jeziornie (lata 90. XX wieku) i dwór w Osieczku (po 2002 roku)[2]. Jego projekty obejmowały również szczegóły wystroju wnętrz[13].

W 1985 roku opracował dla Zamku Królewskiego w Warszawie projekt przerobienia dawnej kaplicy Saskiej na Salę Muzyczną i podpisał złożone plansze własnym nazwiskiem wraz z adnotacjami w języku francuskim: „Premier Architecte de Sa Majesté Roy de Pologne et Electeur de Saxe” („Naczelny Architekt Jego Wysokości Króla Polski i Elektora Saskiego”) oraz „a Varsovie A MCMLXXXV D” („w Warszawie Roku Pańskiego 1985”)[14]. Forma plansz do złudzenia przypominała autentyczne projekty powstałe na zamówienie Augusta III Sasa i jedna z pracownic naukowych Zamku, mająca skatalogować dokumentację, rozpoczęła poszukiwania informacji o życiu i twórczości Andrzeja Grzybowskiego, architekta żyjącego rzekomo w XVIII wieku[14]. Nieporozumienie szybko się wyjaśniło, a do Andrzeja Grzybowskiego przylgnęło określenie „Premier Architecte de Sa Majesté Roy de Pologne”[14].

Ostatnim projektem architektonicznym Andrzeja Grzybowskiego była para nieistniejących wcześniej ołtarzy bocznych w kościele Najświętszego Zbawiciela w Warszawie[15].

Heraldyka[edytuj | edytuj kod]

Pasjonował się heraldyką i w 1987 roku był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Heraldycznego[2]. Motywy heraldyczne wykorzystywał m.in. w projektach architektonicznych[16].

Recepcja twórczości Andrzeja Grzybowskiego[edytuj | edytuj kod]

Działalność architektoniczna, malarska i hipologiczna Andrzeja Grzybowskiego stała się tematem wystaw, książek i publikacji w czasopismach.

Wystawy[edytuj | edytuj kod]

Publikacje książkowe[edytuj | edytuj kod]

Publikacje w czasopismach[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Stefan Jaroszewski, Kilka słów o najnowszej historii Kaplicy Saskiej w Zamku Królewskim w Warszawie [w:] „Roczniki Humanistyczne”, tom XXXV, zesz. 4, 1987
  • Dariusz Chyb, Rekonstrukcja tronu Sali Senatorskiej w Zamku, [w:] „Kronika Zamkowa”, 3 (17) 1988
  • Aldona Cholewianka-Kruszyńska, Jak Andrzej Grzybowski trzyma wodze i pędzel, [w:] „Wokół Konia”, 2, 2002

Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 86-6-7)[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Andrzej Grzybowski. filmpolski.pl. [dostęp 2021-07-25].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Odszedł Andrzej Grzybowski. zamek-lancut.pl. [dostęp 2021-07-25].
  3. ↑ Grób aktora i architekta Andrzeja Grzybowskiego. commons.wikimedia.org. [dostęp 2021-07-25].
  4. ↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1948. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-07-25].
  5. ↑ Rozmowy z panią Miecią. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-07-25].
  6. ↑ a b c d e f Hanna Sztuka: Andrzej Grzybowski (1930–2020). polskiearaby.com, 28 października 2020. [dostęp 2021-07-25].
  7. ↑ Kolacja mistrzów. Andrzej Strumiłło. Andrzej Grzybowski. Andrzej Novák-Zempliński. swiatkoni.pl, 11 października 2017. [dostęp 2021-07-25].
  8. ↑ Aldona Cholewianka-Kruszyńska: Stanisław Gepner. pcbj.pl. [dostęp 2021-07-25].
  9. ↑ Aldona Cholewianka-Kruszyńska: Wierzchowce i ekwipaże Andrzeja Grzybowskiego. Łańcut: Muzeum – Zamek, 2000, s. 39–49. ISBN 83-911799-3-1. [dostęp 2021-07-25].
  10. ↑ Tadeusz Wolter: Wzory pisma ozdobnego. Warszawa: 1929, s. 1–20. OCLC 837607124.
  11. ↑ Tadeusz Stefan Jaroszewski. Kilka słów o najnowszej historii Kaplicy Saskiej w Zamku Królewskim w Warszawie. „Roczniki Humanistyczne”. tom XXXV, zesz. 4, s. 370, 1987. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ISSN 0035-7707. [dostęp 2021-07-25]. 
  12. ↑ Willa Ustronie, ul. Piotra Skargi 7. visitkonstancin.pl. [dostęp 2021-07-25].
  13. ↑ Maciej Loba: Andrzej Grzybowski. Polski historyzm współczesny. Rzeszów: Podkarpacki Instytut Książki i Marketingu, 2008, s. 160. ISBN 978-83-89891-49-5. [dostęp 2021-07-25].
  14. ↑ a b c Tadeusz Stefan Jaroszewski: Premier Architecte de Sa Majesté Roy de Pologne. Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 1998, s. 5–6. ISBN 83-908811-0-1. [dostęp 2021-07-25].
  15. ↑ Maciej Loba: Warszawa. Nie żyje Andrzej Grzybowski. e-teatr.pl, 29 października 2020. [dostęp 2021-07-26].
  16. ↑ Ars heraldica: współczesna sztuka heraldyczna w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1995, s. 71. ISBN 83-85490-52-3. [dostęp 2021-07-25].
  17. ↑ Cmentarz Stare Powązki: GRZYBOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-07-25].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Grzybowski_(aktor)&oldid=73406163”