20 Pułk Piechoty (austro-węgierski)
_in_Dienstadjustierung.png)
Galicyjski Pułk Piechoty Księcia Pruskiego Henryka Nr 20 (niem. 20. Infanterie Regiment Heinrich Prinz von Preußen) – pułk piechoty cesarskiej i królewskiej Armii.
Historia pułku[edytuj | edytuj kod]
Pułk został sformowany w 1681 roku[1].
Święto pułkowe obchodzone było 27 czerwca w rocznicę bitwy pod Náchodem stoczonej w 1866 roku[1].
86% żołnierzy pułku stanowili Polacy, których Austriacy nazywali die Goralen[2], a Polacy potocznie „Cwancygierami” i „Dwudziestakami”.
W 1914 komenda pułku oraz 1. i 2. batalion stacjonował w garnizonie Kraków, w koszarach Franciszka Józefa przy ulicy Rajskiej (niem. Franz Josephs Kaserne). 3. batalion stacjonował w Nowym Sączu, natomiast 4. batalion był detaszowany w miejscowości Bijeljina (w Bośni). Oddział wchodził w skład 24 Brygady Piechoty należącej do 12 Dywizji Piechoty (1 Korpus), natomiast 4. batalion był podporządkowany komendantowi 11 Brygady Górskiej należącej do 48 Dywizji Piechoty[3].
W czasie I wojny światowej pułk, w składzie trzech batalionów, walczył w składzie macierzystej dywizji. 4 batalion wszedł w skład 11 Brygady Górskiej dowodzonej przez generała majora Marcelego Ławrowskiego.
Żołnierze pułku nosili ciemnoniebieskie kurtki z rakowo-czerwonymi wyłogami i kołnierzem (niem. krebsroth) oraz białymi guzikami, a pantalony jasnoniebieskie[4].
Od listopada 1916 roku w pułku funkcjonowała luźna konspiracja, polegająca na przygotowywaniu do przyszłego wystąpienia przeciw austriackiemu dowództwu. W czerwcu 1918 r. pułk sabotował ostatnią ofensywę austriacką przeciw Włochom, ale mimo prób nie udało się nawiązać kontaktu z Włochami i przejść na drugą stronę frontu. Pod koniec października 1918 r., wraz z załamaniem się austriackiego frontu nad Piawą, 12 Dywizja Piechoty rozpoczęła odwrót, a sądecki 20 Pułk pozostał zorganizowany i karny za sprawą polskich oficerów i podoficerów, którzy dążyli do utrzymania jednostki w całości i doprowadzenia jej do Polski. 10 listopada w Słowenii zgromadzenie oficerskie pozbawiło dowództwa płk. Friedricha Richtera, który przekazał je por. Stanisławowi Plappertowi, a władze Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów dały zgodę na nierozbrajanie polskich pułków i przepuszczenie ich w drodze do Polski razem ze sprzętem. Pułk koleją dotarł przez Austrię i Czechosłowację 17 listopada do granicy polskiej, kilkukrotnie stawiając opór przed próbami rozbrojenia, a dwa dni później dotarł do Nowego Sącza, gdzie został przekształcony w 20 Pułk Piechoty Wojska Polskiego.
Szefowie pułku[edytuj | edytuj kod]
Kolejnymi szefami pułku byli:
- płk Ludwig Anton Pfalzgraf zu Neuburg (od 1681),
- FZM Franz Wenzel von Kaunitz-Rietberg (1785 – †19 XII 1825),
- FML Sigmund Friedrich Karl Wilhelm Gustav von Hochenegg (1826 – †14 VI 1848),
- FZM Franz Ludwig von Welden (1849 – †7 VIII 1853),
- cesarz niemiecki i król Prus Fryderyk III Hohenzollern (1853 – †15 VI 1888),
- książę Prus Henryk Hohenzollern (od 1889)[1].
Żołnierze[edytuj | edytuj kod]
- Komendanci pułku
- płk Alfons von Wimpffen (1864 – †22 VII 1866)
- płk Władysław Gniewosz (X 1880[5] - III 1882[6])
- płk Stanisław Puchalski (1911 – 15 IX 1914 → komendant 24 Brygady Piechoty)
- Oficerowie
- płk Jan Mischke
- płk Stefan Witkowski
- por. Teofil Burakowski
- por. rez. Wawrzyniec Typrowicz
- por. rez. Stefan Uziembło
- ppor. rez. Zygmunt Malik
- ppor. Stanisław Plappert
- chor. Wilhelm Kasprzykiewicz
- Stanisław Cycoń
- Jerzy Kossowski
- chor. rez. Stanisław Trzebunia
- chor. rez. Stanisław Undas
- Wiktor Grzesicki
- Kazimierz Tadeusz Majewski
- Roman Pollak
- Karol Romańczyk
- Marian Serafiniuk
- Leopold Gebel
- Józef Urbanek
- Podoficerowie
- sierż. szt. Jan Józefowski
- plut. Józef Życzkowski
- kadet Rudolf Macko †21 XII 1917
- Józef Kokoszka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Schematismus 1914 ↓, s. 418.
- ↑ Paweł Stachnik, Z Włoch do Nowego Sącza. Wojenna epopeja polskiego pułku c.k. armii [online], Tytus - Twój przewodnik po historii, 18 lutego 2021 [dostęp 2021-02-23] (pol.).
- ↑ Schematismus 1914 ↓, s. 113, 418.
- ↑ Militär-Schematismus 1872 ↓, s. 245.
- ↑ Ernennungen. „Oesterreichischer Soldatenfreund”. Nr 82, s. 669, 15 października 1880. (niem.).
- ↑ Personalien. im k. k. Heere. „Oesterreichischer Soldatenfreund”. Nr 25, s. 197, 28 marca 1882. (niem.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1872. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1872. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
- Tomasz Nowakowski: Armia Austro-Węgierska 1908–1918. Warszawa: Feniks, 1992. ISBN 83-900217-4-9.
