گویش ولاترویی
| ولاترویی | |
|---|---|
| زبان بومی در | ایران استان البرز |
| الفبای فارسی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | – |
گویش ولاترویی[۱] یا گویش ولایترودی یا طبری ولاترویی[۲] گویشی از زبان مازندرانی[۳] می‌باشد[۴] که در روستای ولایترود شهرستان کرج استان البرز گویش می‌شود و ریشه در زبان طبری قدیم دارد و در جمیع جهات با ساختمان و صرف فعل مازندرانی و صرف فعل موافقت دارد و نخستین بار توسط لمبتون[۵] در کتاب «سه گویش ایرانی» در سال 1938 مورد بررسی قرار گرفت.[۶] به اعتقاد حبیب برجیان گویش ولاترویی نوعی از زبان مازندرانی می باشد.[۷] ولادیمیر ایوانف گویش ولاترویی را یکی از گویش های زبان مازندرانی می داند.[۸] گلاتولوگ گویش ولاترویی را گویشی از زبان مازندرانی می داند.[۹]
محدوده جغرافیایی[ویرایش]
این گویش در محدوده روستای ولایترود تا گچسر در دامنه البرز مرکزی گویش می‌شود.[۱۰] این گویش در دره ولاترو شامل ولایت رود و دیزین می شود.[۱۱]
دستور زبان[ویرایش]
ضمایر[ویرایش]
در گویش ولاترویی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی. نمونه‌های زیر براساس گویش ولاترو صرف شده‌اند.
| ضمیر | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| فاعلی، ولایترود | men | te | ve/vi | amâ | šemâ | vešun |
| مفعولی، ولایترود | mera | tera | vera | amâra | šemâra | vešunra |
| ملکی، ولایترود | me | te | ve/vene | ame | šeme | vešune |
شناسه[ویرایش]
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش ولایترودی سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[۱۲] (نمونه زیر بر اساس گویش ولایترود شهرستان کرج تنظیم شده‌است)
۱. گذشته:
- بن ماضی ساده: -ba-xerd = خورد
- بن ماضی استمراری: -xerd = می‌خورد
| گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | ema | i | a/e | emi | eni | ena |
۲. حال ساده:
- بن مضارع اخباری: -xer = می‌خورد
| حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | ema | eni | ena | emmi | enni | enna |
۳. حال التزامی:
- بن مضارع التزامی: -ba-xer = بخور
| حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | am | i | a/e | im | in | an |
صرف فعل[ویرایش]
جدول زیر فعل خوردن (baxerdan) بر اساس گویش ولایترود صرف شده‌است.[۱۳]
| زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| گذشته ساده | baxerdema | baxerdi | baxerda | baxerdemi | baxerdeni | baxerdena |
| گذشته کامل | baxerde-bema | baxerde-bi | baxerde-be | baxerde-bemi | baxerde-beni | baxerde-bena |
| گذشته التزامی | baxerde-bum | baxerde-bui | baxerde-bu | baxerde-buim | baxerde-buin | baxerde-bun |
| گذشته التزامی کامل | baxerde-bi-bum | baxerde-bi-bui | baxerde-bi-bu | baxerde-bi-buim | Baxerde-bi-buin | baxerde-bi-ben |
| گذشته استمراری | xerdema | xerdi | moxerda | xerdemi | xerdeni | xerdena |
| گذشته در حال انجام | da-xerdema | da-xerdi | da-xerda | da_xerdemi | da_xerdeni | da_xerdena |
| حال ساده/آینده | xeremma | xereni | xerena | xeremmi | xerenni | xerenna |
| حال در حال انجام | dar-xeremma | dar-xereni | dar-xerena | dar-xeremmi | dar_xerenni | dar_xerenna |
| حال التزامی | baxeram | baxeri | baxera | baxerim | baxerin | baxeran |
| آینده | xemma baxeram | xeni baxeri | xena baxera | xemmi baxerim | xenni baxerin | xenna baxeran |
جملات[ویرایش]
برخی جملات گویش ولاترویی و مقایسه آن با فارسی:[۱۴]
| فارسی معیار | گویش ولاترویی |
|---|---|
| آن مرد گفت که این کار بد است که تو را سوار خر کردند | un mardi buta ge in kâr bada ge tere xar sevar hakerdena |
| چوپان گفت که عیب ندارد. این مردم نمی‌خواهند حسودند که من این‌ها را ببینم | kerd buta ge eib nârne ,in mardan meil nârna hasudene ke man inhâ bavinam |
| هر وقت که من می‌خواهم به پشت سرم می‌نگرم. هیچ نیست (غمی نیست) | har vaxt ke men meil darma xemi demâl eišema hich niya |
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ https://glottolog.org/resource/languoid/id/vela1234
- ↑ BORJIAN, HABIB (2012). "The Dialects of Velātru and Gachsar: The Upper Karaj Valley in the Caspian-Persian Transition Zone". Published online by Cambridge University Press (به انگلیسی).
- ↑ BORJIAN, HABIB (2010). "Rev.: Etymological Dictionary of the Iranian Verb". Journal of the Royal Asiatic Society (به انگلیسی): 2.
- ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: checksum (کمک). - ↑ BORJIAN, HABIB (2004). "Mazandaran: Language and People (The State of Research)". Yerevan State University (به انگلیسی): 295. doi:10.1163/1573384043076045.
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۶۰.
- ↑ BORJIAN, HABIB (2013). "Is there Continuity between Persian and Caspian? Linguistic Relationships in South-Central Alborz". American Oriental Society (به انگلیسی): 2.
- ↑ Ivanov, Vladimir (2015). "Socio-and ethnolinguistic features of Gilaki and Mazanderani". Moscow State University (به انگلیسی): 1.
- ↑ https://glottolog.org/resource/languoid/id/vela1234
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۶۱.
- ↑ BORJIAN, HABIB (2013). "The Tabaroid Dialects of South Central" (PDF). Studia Iranica (به انگلیسی): 429.
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۷۱.
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۷۵.
- ↑ برجیان، حبیب (۱۳۸۸). محبوبه محمدی، ویراستار. متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو. آینهٔ میراث = ۲۶۸.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 | معنای مازندران را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید. |