گویش افتری
| گویش افتری | |
|---|---|
| افتری | |
| زبان بومی در | شهرستان سرخه، افتر |
| منطقه | البرز جنوبی |
| گویش‌ها | افتری |
| الفبای فارسی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | – |
گویش افتری گویشی از خانواده زبان‌های کومشی[۱] می باشد که توسط مردم روستای اَفتَر (هَفدَر)، از توابع شهرستان سرخه، استان سمنان صحبت می شود که همچون زبان سنگسری تحت تاثیر زبان مازندرانی (طبری) قرار دارد.[۲] گویش افتری برای تمامی گویشوران زبان های کومشی همچون سمنانی، سرخه ای و ... قابل فهم می باشد.[۳]
دستور زبان[ویرایش]
ضمایر[ویرایش]
در گویش افتری ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.[۴]
| ضمیر | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| فاعلی، افتری | a | to | o | hem | huj | jun |
| مفعولی، افتری | monne(monde) | tade | jude | hemde | hujde | junde |
| ملکی، افتری | mon | ta | ju | hem | huj | jun |
شناسه[ویرایش]
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش افتری پنج دسته شناسه داریم: گذشته(فعل متعدی)، گذشته(فعل لازم)، حال ساده، حال التزامی (فعل متعدی) و گذشته نقلی.[۵] (نمونه زیر بر اساس گویش افتر تنظیم شده‌است)
| گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه حال | i | a | e | im | in | en |
| شناسه حال التزامی (فعل متعدی) | om | ot | a/∅ | omon | oton | ošon |
| شناسه گذشته (فعل متعدی) | om | ot | oš | omon | oton | ošon |
| شناسه گذشته(فعل لازم) | i | at | a/∅ | im | in | en |
| شناسه گذشته نقلی | ey | eya | e | ehim | ehin | ehen |
صرف فعل (لازم)[ویرایش]
در جدول زیر فعل (لازم) خوابیدن (baxoton) بر اساس گویش افتری در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۶](نمونه زیر براساس گویش افتری می باشد)
| زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| گذشته ساده | be-xot-ešt-i | be-xot-ešt-at | be-xot | be-xot-ešt-im | be-xot-ešt-in | be-xot-ešt-en |
| گذشته کامل | bexot-bošti | bexot-boštat | bexot-boa | bexot-boštim | bexot-boštin | bexot-bošten |
| گذشته استمراری | mi-xot-ešt-i | mi-xot-ešt-at | mi-xot-ešt-a | mi-xot-ešt-im | mi-xot-ešt-in | mi-xot-ešt-en |
| گذشته در حال انجام | dabošti mixotešti | daboštat mixota | daboa mixotešte | daboshtim mixoteštim | daboštin mixoteštin | dabošten mixotešten |
| گذشته نقلی | be-xot-e-y | be-xot-e-ya | be-xot-e | be-xot-e-him | be-xot-e-hin | be-xot-e-hen |
| حال ساده/آینده | xos-enn-i | xos-enn-a | xos-enn-e | xos-enn-im | xos-enn-in | xos-enn-en |
| حال در حال انجام | dari xosenni | dara xosenna | dare xosenne | darim xosennim | darin xosennin | daren xosennen |
| حال التزامی | bexosi | baxosa | baxose | baxosim | baxosin | baxosen |
| آینده | ge-nn-e-m bexosi | ge-nn-e-t baxosa | ge-nn-e baxose | ge-nn-e-mon baxosim | ge-nn-e-ton baxosin | gennešon baxosen |
صرف فعل (متعدی)[ویرایش]
در جدول زیر فعل (متعدی) گفتن (bevâton) بر اساس گویش افتری در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.[۷](نمونه زیر براساس گویش افتری می باشد)
| زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| گذشته ساده | be-vât-om | be-vât-ot | be-vât-oš | be-vât-omon | be-vât-oton | be-vât-ošon |
| گذشته کامل | bevât-boam | bevât-botat | bevât-boa | bevât-boamon | bevât-bevât-boaton | bevât-boašon |
| گذشته استمراری | mi-vât-am | mi-vât-at | mi-vât-a | mi-vât-omon | mi-vât-oton | mi-vât-ošon |
| گذشته در حال انجام | dabošti mivâtam | daboštat mivâtat | daboa mivâta | daboshtim mivâtomon | daboštin mivâtoton | dabošten mivâtošon |
| گذشته نقلی | be-vât-e-y | be-vât-e-ya | be-vât-e | be-vât-e-him | be-vât-e-hin | be-vât-e-hen |
| حال ساده/آینده | vâ-nn-i | vâ-nn-a | vâ-nn-e | xos-nn-im | vâ-nn-in | vâ-nn-en |
| حال در حال انجام | dari vânni | dara vânna | dare vânne | darim vânnim | darin vânnin | daren vânnen |
| حال التزامی | bâji | bâja | bâje | bâjim | bâjin | bâjen |
| آینده | ge-nn-e-m bâji | ge-nn-e-t baja | ge-nn-e bâje | ge-nn-e-mon bâjim | ge-nn-e-ton bâjin | gennešon bâjen |
منابع[ویرایش]
- ↑ BORJIAN, HABIB (2010). "Rev.: Etymological Dictionary of the Iranian Verb". Journal of the Royal Asiatic Society (به انگلیسی): 2.
- ↑ جعفری دهقی، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما (۱۳۹۳). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی ( گذشته و حال). تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۶۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۶۳-۴.
- ↑ حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۲.
- ↑ حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۱۵.
- ↑ حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۲۳.
- ↑ حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۲۴.
- ↑ حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۲۴.