Thaler

Thaler, Erken Modern Dönem'de Kutsal Roma İmparatorluğu ve Habsburg Monarşisi'nin eyalet ve bölgelerinde basılan büyük gümüş sikkelerden biridir. Dolar ve Samoalı tālā adları thalerden gelir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Thaler ismi Bohemya Krallığı'nda (şimdi Çekya) Joachimsthal kasabasında kullanılan Joachimsthaler isimli bir madeni paranın kısaltması olarak kullanılmıştır.

Etimolojik olarak Almanca: Thal Almancada "vadi" anlamına geliyor. Thaler ise "vadiden" bir kişi veya bir şeydir. Çekçe: tolar olarak yazılıyor. 1902 yazım reformundan sonra ise Almanca yazım taler olmuş.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

15. yüzyıl sona erdiğinde Avrupa'daki madeni paraların içerdiği kıymetli maden miktarının savaş maliyetlerini karşılamak için sürekli azaltılmasından dolayı bu paraların değeri düşmüştü. Groschen tipi madeni paraların gümüş içeriği bazı durumlarda yüzde beşin altına düşmüştü. Baharat, porselen ve ipek ithalat ticaretin de madeni paranın değer kaybetmesinde katkısı vardı.

Joachimsthal'dan ilk Bohem thaleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1518 yılında guldiner denen para orta Avrupa'nın her yerine yayılmıştı. O zamanlar Macaristan ile birlikte Jagiellonian hanedanın II. Louis tarafından yönetilen Bohemya Krallığında Joachimsthaler adlı bir guldiner çıkmıştı. Joachimsthaler Schlick kontların St. Joachim Vadisi, Jáchymov (şimdi Çek Cumhuriyeti) yakınındaki zengin bir kaynaktan çıkarılan gümüşten üretiliyordu. Meryem Ana'nın babası Joachim Bohemya aslanı ile birlikte sikkenin üzerinde tasvir edilmişti. Gümüşün bulunduğu komşu vadilerde de benzer sikkeler çıktı. Bu gümüş paralar Almancada 'thaler' ve Çek dilinde 'tolar' olarak daha yaygın olarak tanınmaya başladı.

19. yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

1837 yılında Prusya thaleri güney Alman gulden parasının değerini belirleyen bir para olmuştu. Alman guldenin değeri ise 1.75 thaler idi. 1850'de neredeyse bütün Alman eyaletleri bu Thaler standardını kullanmaya başlamıştı.

1857'de Vereinsthaler birçok Alman devleti ve Habsburg İmparatorluğu tarafından kabul edildi. Vereinthaler 1871 yılına kadar Almanya'da ve 1867 yılına kadar kullanılıyordu, ancak 1908 yılında Alman İmparatorluğunda tedavülden kaldırıldı. Birinci Dünya Savaşı'nda Almanya yenildikten sonra enflasyonist dönemde bu eski paraların bir kısmı Almanya'da acil madeni para olarak kullanıldı.

Hollandalı daalder[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Hollanda'dan (New York) leeuwendaalder veya 'aslan doları' tüm On Üç Kolonilere yayıldı. Böylece leeuwendaalder Amerikan dolarının adaşı oldu.^[1][2]

Hollandalı leeuwendaalder (Almanca Löwenthaler) bazı Alman ve İtalyan şehirlerde taklit edildi. Bu madeni paralar Romanya'da yayıldı. Romanya ve Moldova'lı ley ve Bulgaristan'lı leva isimleri leeuwendaalder'dan gelir.^[3]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]