Müzik sansürü

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Makale serilerinden
Medyada
Metotlar
İçerik
Ülkeye göre

Müzik sansürü, ahlaki, politik veya dini nedenler de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle müzikal çalışmaların düzenlenmesi veya yasaklanmasıdır.

Sansür, bir müzik eserinin devlet tarafından yasal olarak yasaklanmasından, içeriğin gönüllü olarak kaldırılmasına kadar değişebilir.

Gerekçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uygunluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarkılar genellikle radyo ve televizyon yayınlarında, küfür içerdiğinden, cinselliğe veya uyuşturucu kullanımına atıfta bulunduğundan hedef kitleye sakıncalı bulunur ve düzenlenir. Bu genellikle ilgili yayın hukukuna veya davranış kurallarına uymak ve şarkıları ana akım izleyici kitlesi için daha pazarlanabilir hale getirmek için yapılır.[1][2] Bu tarz düzenlenen şarkılara genellikle "temiz sürüm" veya "radyo düzenlemesi" denir. Ofansif kelimelerin sansürlenmesi için sesi bozmak (Susturmak, bip ve backmasking yapmak) veya alternatif bir söz ile değiştirmek sık kullanılan düzenleme tekniklerindendir.[3]

Gereken sansür miktarı, yayıncılara göre değişebilir; Örneğin, Radio Disney öncelikli olarak genç kitleyi ve aile içeriğini hedeflediği için ABD radyo istasyonlarına göre daha katı içerik yönergeleri uygular.[2][4] Buna karşılık, bazı radyo istasyonları, uygun görülen zaman dilimlerinde, örneğin gecenin geç saatleri gibi, sakıncalı içerik içeren parçaların düzenlenmemiş versiyonlarını yayınlayabilir.[4] Radyo endüstrisinde yaptığı çalışmalarla bilinen bir Atlanta ses mühendisi Joel Mullis, işinin yayıncı firmaya göre değişen (BET ve MTV gibi) standartlardan dolayı farklı düzenlemeler yapmayı gerektirdiği için genellikle karmaşık olduğunu söylemiştir. Mullis'in Ying Yang Twins'in "Wait (The Whisper Song)" adlı parçasına yaptığı düzenleme diğer Ying Yang Twins şarkılarının vokallerine ekleme yaparak oluşturulmuştur. Ancak Mullis, eninde sonunda grubu stüdyosuna çağırıp ek düzenleme istemek zorunda kalmıştır.[2]

Bazı durumlarda, müzik şirketi, konusu çok tartışmalı olabileceğinden parçayı yayınlanmaktan tamamen alıkoyabilir. Ice-T ve Paris'in gangsta rap albümleri Warner Bros. Records tarafından süresiz olarak yayınlanmaktan alıkonulmuştu. Ice-T'nin Home Invasion albümü 1992 Los Angeles olayları ve "Cop Killer" şarkısından dolayı, Paris'in ise Sleeping with the Enemy albümü "Bush Killa" ve "Coffee, Doughnuts, & Death" şarkısından dolayı süresiz olarak ertelenmiştir. Insane Clown Posse, şirketin isteklerine uyum sağlamak için bazı şarkıları ve sözleri sansürlemesine rağmen benzer sorunları Disney'e ait Hollywood Records ile yaşamıştır.[5][6][7][8] Üç sanatçı da, kendi albümlerini itirazsız yayınlayan farklı şirketlere (Priority Records ve Island Records dahil) geçti.

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı dinleyiciler, orijinal şarkının sanatsal bütünlüğünü tehlikeye attığını ve insanların dijital yayın akışları gibi sansürsüz platformlara yöneldiğini savunarak, şarkıların düzenlenmesinden rahatsız olduklarını dile getirmişlerdir. Aynı zamanda, düzenlemeler, bir şarkının genel performansını etkileyebilecek radyo yayınını yapmak için gerekli bir imtiyaz olarak kabul edilir.[2] N.W.A.'nın ilk albümü Straight Outta Compton, ("Fuck tha Police" şarkısıyla tartışmalara yol açmıştır.) radyo sansürünü, ifade özgürlüğünü kısıtladığı için eleştiren "Express Yourself" adlı bir şarkı bulundurmaktadır. Ayrıca bu şarkı, albümde küfür içermeyen tek şarkıdır.[9]

Hassasiyet[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı şarkılar, belirli olayların yaşanmasının ardından çalınmaları uygun görülmediği takdirde yayıncılar tarafından geri çekilebilir.[10] 11 Eylül saldırılarından sonra, Clear Channel'ın program yöneticileri, savaş, ölüm, yıkım, uçuş veya New York ile ilgili temaları olan çeşitli şarkıları ve tüm şarkıları içeren "lirik olarak sorgulanabilir" şarkıların dahili bir listesini hazırladı ve Rage Against the Machine'in bütün şarkıları, iki Cat Stevens şarkısı ve John Lennon'ın "pasifist marşı" Imagine, bu listeye alındı.[11][12]

Şubat 2003 Columbia Uzay Mekiği Kazası'ndan sonra Mark Wills'in "19 Somethin" şarkısı Challenger kazası'na atıfta bulunduğundan geçici olarak yayından kaldırıldı.[13]

2006 yılında, Gary Glitter çocuklara cinsel istismardan dolayı Vietnam'da hüküm giydikten sonra National Football League, "Rock and Roll" şarkısının (ABD spor etkinliklerinde popüler bir şarkı) orijinal kaydının oyunlarda çalınmasını yasakladı. NFL hala şarkının cover versiyonunun çalınmasına izin verirken, 2012'de lig, New England Patriots tarafından kullanılmaya devam edilmesi üzerine İngiliz medyasından gelen olumsuz tepkilerin ardından takımlarına şarkıyı çalmaktan "kaçınma" talimatı verdi.[14][15]

2009 yılında, Chris Brown, o zamanki kız arkadaşı Rihanna ile fiziksel bir kavgaya girdiğini iddia ettikten sonra, çeşitli radyo istasyonları Brown'ı kınamak için müziklerini gönüllü olarak çalma listelerinden çekmeye başladı.[16][17]

Aralık 2013'te vokal Ian Watkins'in çocuklara yönelik cinsel saldırılardan dolayı suçlanmasından sonra HMV, vokalin grubu Lostprophets'in kataloğunu mağazalarından tamamen kaldırdı.[18]

Yasal konular[değiştir | kaynağı değiştir]

Şarkılar ve albümler bazı durumlarda telif hakkı sorunları (özellikle örneklemeyle ilgili) veya diğer yasal sorunlar nedeniyle sansürlenebilir.

The JAMs'ın albümü 1987 (What the Fuck Is Going On?), müziği albümde izinsiz olarak örneklenen ABBA'nın şikayetleri üzerine dağıtımdan kaldırıldı. The Notorious B.I.G.in Ready to Die albümü de benzer şekilde Bridgeport Music'in yetkisiz örnekler üzerine açtığı bir davanın ardından yayından kaldırıldı.[19][20]

Ülkelere göre müzik sansürü[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan'da çalınmasına izin verilen tek müzik aleti def.

Afganistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Afganistan'da sansür

Afganistan'da 1996-2001 yılları arasında Taliban'ın 5 yıl süren iktidarında müzik de dahil bütün batı sanatı ve teknolojisi yasaklandı.[21][22][23][24] Enstrümanlar yok edildi, kutlamalar yasaklandı ve radyolarda sadece Taliban'ı yücelten ilahiler çalmaya başlandı. Bu yasaktan muaf tutulan tek enstrüman, def olarak bilinen çerçeve davuldu.[25]

Taliban, 15 Ağustos 2021 tarihinde Afganistan'ın başkenti Kabil'i ele geçirip 20 yıl aradan sonra tekrar ülkede söz sahibi olmasıyla birlikte müzik yasağı yeniden uygulanmaya başladı.[26][27]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Amerika Birleşik Devletleri'nde sansür

Müzik, Birinci Değişiklik kapsamında korunan bir ifade biçimi olarak sınıflandırılsa da,[28] müzik endüstrisinde, özellikle çocuklara uygun olmayan konulara maruz kalmasını önleme ve çalışmaların ve radyo ve televizyon istasyonları tarafından Federal İletişim Komisyonu'nun (FCC) düzenlemelerine uygun olarak kalması konusunda sansür örnekleri hala mevcuttur. 1978 Yüksek Mahkemesi FCC - Pacifica Vakfı davası, FCC'nin karasal radyo ve televizyonda "uygunsuz" olarak kabul edilen içeriği düzenleme yetkisine sahip olduğunu tespit etmiştir.[29][30][31]

1985 yılında, Tipper Gore tarafından kurulan Ebeveynler Müzik Kaynak Merkezi (PMRC), uyuşturucu, alkol, cinsel eylemler, şiddet veya "okkült" faaliyetlere atıfta bulunmaları nedeniyle en sakıncalı on beş şarkıdan oluşan liste "Filthy Fifteen"i yayımladı.[32][33] Grup, ebeveynlerin önizlemesi için bir derecelendirme sistemi oluşturdu ve şarkı sözlerini albümlerin arka kapaklarına bastırdı. Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) bu önerilere karşı çıktı; Eylül ayında konuyla ilgili bir Senato oturumu sırasında, John Denver ve Frank Zappa gibi müzisyenler, bu tür yönergelerin ifade özgürlüğünü engelleyeceğini savundu. Özellikle Zappa, PMRC'nin "çok küçük çocuklar" tarafından dinlenen kayıtların "uygunluğunun" belirlenmesinde "şaşkın ebeveynlere yardımcı olacak" bir düzenleme önerisinin Amerikan müziğinin değerini düşüreceğini savundu.

1996 yılında RIAA, "şiddet, cinsellik veya madde bağımlılığı konusunda ebeveyn bildirimini hak edecek ölçüde sert dil veya tasvirler" içeren albümlerin kapaklarına eklenecek olan standart Parental Advisory etiketini duyurdu. Bazı perakendeciler, özellikle Walmart, etiketi taşıyan hiçbir müzik ürününü stoklamamayı kurumsal bir politika haline getirdi.[32][34]

Parental Advisory etiketi, sakıncalı içerik barındırabilecek kayıtları belirtmek için ABD müzik endüstrisi tarafından gönüllü olarak kabul edildi.

Gangsta rap, genellikle kışkırtıcı konulara yer vermesi nedeniyle tartışmalara neden oldu. N.W.A.'nın ilk albümü Straight Outta Compton'dan bir şarkı olan "Fuck tha Police", özellikle tartışmalıydı; şarkı polis şiddetini, ırksal profil oluşturmayı eleştirdi ve polis memurlarına karşı şiddeti kınayan sözler içeriyordu.[5][35] Sivil haklar aktivisti C. Delores Tucker, gangsta rap'e karşı çıkmasıyla da dikkat çekiciydi. Plak mağazalarının dışında el ilanları dağıtması ve hissedarlar toplantılarında şarkıları protesto edebilmek için medya şirketlerinden hisse satın almasıyla tanınırdı. Tucker, Tupac'ın "How Do U Want It" şarkısı da dahil olmak üzere, türe yönelik eleştirileri nedeniyle diğer şarkılarda disslendi. Tucker, şarkıyla ilgili hakaret ve iftira nedeniyle Tupac'ın mülküne dava açtı; dava daha sonra reddedildi.[5][36][37][38]

1990 yılında, Floridalı siyasi aktivist Jack Thompson, 2 Live Crew'ı ve grubun As Nasty As They Wanna Be albümünü hedef aldı ve müstehcen olduğunu söyledi.[39] Mart 1990'da grup, Broward County'nin albümü müstehcen ilan eden kararı bozmak için ABD bölge mahkemesinde dava açtı, ancak yine de Yargıç Jose Alejandro Gonzalez Jr. tarafından onaylandı.[39][40][41][42] 1992'de On Birinci Devre Temyiz Mahkemesi, albümün Yüksek Mahkeme tarafından belirlenen müstehcenlik tanımını karşıladığı konusunda yetersiz kanıt sunduğundan Gonzalez'in kararını bozdu.[43]

MTV televizyon kanalı şiddet görüntüleri ve kadın düşmanı şarkı sözleri nedeniyle The Prodigy'nin "Smack My Bitch Up" şarkısıve müstehcen konusu nedeniyle Sir Mix-a-Lot'un "Baby Got Back"i gibi, video kliplerindeki sakıncalı içerikleri sansürlemesiyle ve bazı klipleri gece yarısı yayınlarıyla kısıtlamasıyla biliniyordu.[44][45][46][47] Birkaç Madonna şarkılarının video klipleri, cinsellik içeren, "Justify My Love" ve "Erotica" dahil olmak üzere kanaldan yasaklandı. MTV ve VH1 "What It Feels Like for a Girl" şarkısını, şiddet içeriğinden dolayı, gece geç saatlerde sadece bir kez yayınladı. Madonna'nın şirketi daha sonra video için başka çıkışlar aradı: Oxygen, Daily Remix müzik programı sırasında videoyu yayınladı, AOL çevrimiçi olarak ve DVD'de yayınladı.[48][49][50][51]

1 Şubat 2004'te MTV tarafından yapılan Super Bowl XXXVIII devre arası gösterisi sırasında, (şirket kardeşi CBS tarafından televizyonda yayınlandı) gösterinin sonunda Justin Timberlake, Janet Jackson'ın göğsünü açtı.[52] Gösteriye ve canlı televizyon programları sırasında edilen beklenmedik küfür kullanımlarını çevreleyen diğer son olaylara yanıt olarak, FCC, karasal radyo ve televizyon istasyonlarında yayınlanan uygunsuz materyale karşı büyük bir baskı başlattı. Bazı rock radyo istasyonları, daha katı yaptırımlara karşı gelmemek için belirli şarkıları kaldırdı veya sansürledi,[53] MTV ise müstehcen görüntüler içeren birkaç videoyu gece geç saatlere taşıdı.[54]

Devre arası tartışmasının hemen bir sonucu olarak, Janet Jackson CBS ve MTV'nin ana şirketi Viacom tarafından kara listeye alındı. Jackson'ın müziği Viacom'a ait televizyon ve radyo çıkışlarından çekildi ve ertesi hafta CBS tarafından televizyonda yayınlanan 46. Grammy Ödülleri'nden de çıkarıldı. CBS ayrıca, yayın sırasında sakıncalı içeriğin görülmemesini sağlamak için töreni beş dakikalık bir gecikmeyle yayınladı.[55] Kara listeye alınması, Janet Jackson'ın ertesi ay piyasaya sürülen albümü Damita Jo'nun promosyonun azalması ve tekli yayın nedeniyle düşük performans göstermesine neden oldu.[52]

Avusturalya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Avusturalya'da sansür

Avustralya Kayıt Endüstrisi Derneği (ARIA) ve Avustralya Müzik Perakendecileri Derneği'nin (AMRA) "Recorded Music Labelling Code of Practice" olarak bilinen bir düzenleme sistemi vardır. Müzik kayıtlarında sakıncalı içerik için üç kademeli bir derecelendirme sistemi kullanan bir sistemdir.

  • Kademe 1, "orta derece etki (seyrek olarak agresif veya kaba dil; veya uyuşturucu kullanımına, şiddet veya cinsel aktiviteye orta düzeyde etkili göndermeler)" bulunduran içerikler için geçerlidir.
  • Kademe 2, "yüksek derece etki (sıkça agresif veya kaba dil, uyuşturucu kullanımına, şiddet veya cinsel aktiviteye orta düzeyde etkili göndermeler)" için geçerlidir.
  • Kademe 3, derecelendirmesi Mart 2003'te sunuldu ve alıcılarınnın 18 yaş üstü olma şartı konuldu. Kod, kademe 3 sınıflandırmasını aşan herhangi bir kaydın dağıtımını veya satışını yasaklar. Kademe 3, "uyuşturucu kullanımını, zulmü, intiharı, cezai veya cinsel şiddeti, çocuk istismarını, ensest, hayvanlarla cinsel ilişkiyi veya diğer herhangi bir isyan veya tiksindirici eylemi öfke veya aşırı tiksintiye neden olacak şekilde teşvik eden, kışkırtan, talimat veren veya sömürücü veya karşılıksız olarak tasvir eden" içerikleri içerir.[56][57]

Avustralya gümrük yasası, "uyuşturucu kullanımı veya bağımlılığı, suç, gaddarlık, şiddet veya isyan veya tiksindirici fenomenleri betimleyen, tasvir eden, ifade eden veya başka bir şekilde ele alan" ürünlerin ithalatını yasaklamıştır.[58] 2003 yılında, grindcore grubu Intense Hammer Rage'in bir albümünün kopyaları Avustralya Gümrük Servisi'nin eline geçti ve üç grup üyesi de yasaları ihlal ettiği için kişi başı 500 AUD$ ödemek zorunda kaldı. Albümün sanat eseri ve basılı şarkı sözlerinin tiksindirici konusuna odaklanan ihlaller; albümler ABD'de kendi plak şirketleri tarafından üretilmiş ve dağıtımları için Avustralya'ya ithal edilmişti. Grup, olayı ifade özgürlüğünün kısıtlanması olarak eleştirdi.[59][60]

Mayıs 1990'da, Nick Franklin, Avustralya Yayın Kurumu'nun radyo istasyonu Triple J'nin haber müdürü vekili, N.W.A.'nın şarkısı "Fuck tha Police" şarkısını oynattıktan sonra ABC yönetimi tarafından görevden alındı. Şarkı, Franklin görevden alınmadan önce birkaç ay boyunca istasyonda yayınlanmıştı. Görevden uzaklaştırma kararını protesto etmek için Triple J personeli greve gitti ve istasyon N.W.A.'nın "Express Yourself" şarkısını döngüde çaldı. Dublör, ABC anlaşmazlığı çözdükten ve Franklin'i yeniden görevlendirdikten sonra sona erdi. Şarkı, grev boyunca üst üste 82 kez çalınmıştı.[9]

Birleşik Krallık[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Birleşik Krallık'ta sansür

Telekomünikasyon düzenleyicisi Okyanusya Futbol Konfederasyonuom'un zararlı veya rahatsız edici içerikle ilgili yönergelerini ihlal eden şarkılar ve video klipleri oynattıkları için yayıncıları kınama yetkisi vardır. İngiliz Fonografik Endüstrisi (BPI), Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) Parental Advisory programını benimsedi. Temmuz 2011'de BPI, logonun dijital akış platformlarında kullanımı için bir kılavuz yayınladı.

The Sex Pistols'ün "God Save the Queen" şarkısı, İngiliz hükümeti ve monarşisine yönelik eleştirileri nedeniyle radyo istasyonları tarafından yasaklandı.[61][62][63]

BBC, kendi radyo ve televizyon istasyonlarındaki şarkıları sansürlemesiyle bilinir; BBC, 1930'lardan 1960'lara kadar dini referansları nedeniyle "Hold My Hand" gibi şarkıları yasaklamıştı. II. Dünya Savaşı, askerlerin moralini etkileyeceği endişeleri nedeniyle "I'll Be Home for Christmas" gibi "duygusal olarak sulu" şarkılar yasaklandı. "Mack the Knife", BBC'nin oyunun bağlamı dışında saldırgan olacağını düşündüğü için The Threepenny Opera'nın dışında yayından da yasaklandı.[64] The Kinks'in "Lola" şarkısı da BBC'nin anti-ürün yerleştirme kuralları gereğince Coca-Cola markasına atıfta bulunduğu için yasaklandı. Solist Ray Davies, bu sözü "cherry cola" olarak tekrar kayda almak için Amerika turunun ortasında Londra'ya geri döndü.[65][66]

Sex Pistols'un 1977 tarihli single'ı "God Save the Queen", İngiliz hükûmeti ve monarşisini eleştirdiği için (Birleşik Krallık'tan "faşist rejim" olarak bahsederek) tartışma konusu oldu. Parça aynı zamanda Kraliçe II. Elizabeth'in gümüş jübile yılı kutlama haftası sırasında yayınlandı ancak yine de UK Singles Chart'ta 2. sıraya yükseldi. "God Save the Queen" BBC ve tüm bağımsız yerel radyo istasyonları tarafından yasaklandı. Liste kurallarının yalnızca o hafta için tartışmalı şarkının bir numaralı noktaya ulaşmasını önlemek için kasıtlı bir çabayla değiştirildiği iddia edildi.[61][62][63]

Frankie Goes to Hollywood'un şarkısı "Relax", müstehcen sözleri nedeniyle tartışmalara yol açtı. Nakarat kısmında, cinsel içerikli göndermeler içeriyordu.[67] 11 Ocak 1984'te Radio 1 sabahı DJ Mike Read, "müstehcen" şarkı sözlerine dikkat çekmek için bir grafik incelemesi sırasında şarkıyı yayında durdurdu ve şovu sırasında artık şarkıyı çalmayacağını açıkladı. BBC, şarkıyı akşam yayınlarıyla kısıtladı. Grup bir Daily Express röportajında sözlerde cinsel çağrışımlar olasılığını doğrulayan açıklamalar yaptığında, BBC "Relax"ı tamamen yasakladı. Yasak, single'a olan ilgiyi arttırdı ve yalnızca iki hafta sonra İngiltere'de bir numaralı şarkı olmasına neden oldu.[4][67][68]

Aralık 2007'de BBC Radio 1, The Pogues'un popüler Noel şarkısı "Fairytale of New York"un bir dizesindeki "ibne" ve "sürtük" kelimelerini sansürleyen bir versiyonunu çalmaya başladı. BBC, şarkı önceden sansürsüz çalınmış olmasına rağmen, homofobik hakaretlerle ilgili endişeleri gerekçe olarak gösterdi. "Kıç" kelimesi MTV'de de sansürlendi. BBC, dinleyiciler, grubun kendisi ve şarkının önde gelen vokalisti Kirsty MacColl'un annesi tarafından eleştirildikten sonra bu kararı geri aldı. Radio 1 kontrolörü Andy Parfitt, "Herhangi bir tür önyargıyı asla tasvip etmeyecek olsak da, izleyicilerimizin kötü niyetlilik ile yaratıcı özgürlük arasında ayrım yapacak kadar akıllı olduğunu biliyoruz. Kelimelerin kullanılmasının arkasında herhangi bir olumsuz niyet olduğunu düşünmüyorum, dolayısıyla bu karar geri alındı."[69][70] On üç yıl sonra, Kasım 2020'de, Radio 2 gibi diğer istasyonlar orijinali çalsa da, Radio 1'in sansürlü versiyonu tekrar çalmaya döneceği açıklandı.[71] Ayrıca MacColl'un 'ibne' kelimesini 'bitkin' ile değiştirdiği alternatif bir kayıt da vardır.

Şarkının konusu yayın öncesi havzası için çok uygunsuz görüldüğünden, BBC Radio 1 gündüz saatlerinde Rihanna'nın "S&M" şarkısının düzenlenmiş bir versiyonunu çaldı ve şarkı için "Come On" alternatif başlığını kullandı.[72][73] Rihanna şarkının adının sansürlenmesine itiraz ederken, BBC daha sonra şarkıya "S&M (Come On)" dedi. Aynı nedenlerle, Ofcom şarkının müzik videosunu yayın öncesi havzası için uygun bulmadı.[74]

Eski başbakan Margaret Thatcher'ın 2013'teki ölümünden sonra, ölümün kutlandığı sosyal medya kampanyası sonucu The Wizard of Oz filminden "Ding-Dong! The Witch Is Dead" şarkısı UK Singles Chart'ta 2. numaraya yükseldi. BBC Radio 1, The Official Chart programında şarkıyı tamamen çalmadı, sadece kısa bir kısmı gösterildi. Bu eylem, Notsensibles'ın "I'm in Love with Margaret Thatcher" (Diğer şarkıya karşı koyma çabasının bir parçası olarak listelerde de yer aldı[75]) şarkısının programın başında tam olarak oynatıldığı da gerekçe gösterilerek BBC'nin bazı şarkıları kasten sansürlediği şikayetlerine yol açtı. BBC Trust'ın Editoryal Standartlar Komitesi, Thatcher'ın ölümünün bir kutlaması olarak bağlamı nedeniyle şarkıyı çalmama kararını onayladı.[76][77]

Başbakan Theresa May'i eleştiren bir şarkı olan "Liar Liar GE2017", 2017 genel seçimlerine yakın bir zamanda yayınlandı ve siyasi reklamları yasaklayan ve tarafsız yayın gerektiren seçim kampanyaları sırasında yürürlükte olan yayın düzenlemeleri nedeniyle İngiliz radyo istasyonları tarafından çalınmadı.[78] Bu baskıya ve önlemelere rağmen, şarkı UK Singles Chart'ta 4. sıraya yükselmeyi başardı.[79]

Çin[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Çin'de sansür

Mao Zedong yönetimi sırasında, Çin Komünist Partisi Şanghay shidaiqu pop müziğini[80] uygunsuz olarak gördüğü ve eleştirmenler aşk şarkılarını yalnızca küçük burjuvaziye çekici bulduğu için "Sarı müzik" eleştiri ve kınamalara maruz kaldı. Bu müzik türü, Kore Savaşı'ndaki Amerikan karşıtlığı nedeniyle, Amerikan caz müziğiyle olan bağlantılarından dolayı da eleştirildi. Bu ise Li Jinhui (türün baş figürü olarak görülür) ve Chen Gexin dahil shidaiqu ile bağlantılı olan bazı sanatçıların "sağcı" olarak nitelendirilmesine ve işkence görmesine sebep oldu. Shanghai pop, Maoism'i ve Komünist Parti'nin diğer ideolojilerini yücelten devrimci müzikle yer değiştirdi. Pek çok Shanghai sanatçısı, türün 1950'lerden 1960'ların sonlarına kadar doruk noktasına ulaştığı ve yerini Tayvan popunun (Japonca enka şarkılarının Mandarin uyarlamaları) (sonra da Cantopop'un) aldığı Hong Kong'a kaçtı. 1966 yılında Çin millî marşı "Gönüllüler Marşı"nın yazarı Tian Han, Kültür Devrimi'nin açılış salvolarından birinde alegorik oyunu Xie Yaohuan (Mao rejimini eleştiriyordu) yüzünden hapse atıldı. Eserleri yasaklandı ve bu, Mao'nun kişiliğini yücelten ve o sıralarda fiilen millî marş olarak kullanılan "Doğu Kızıldır" şarkısının yazılmasına sebep oldu.[81][82][83][84]

Çağdaş zamanlarda, Çin hükümetini eleştiren ya da eleştiri olarak yorumlanabilecek müzik eserleri de sansürlenmiştir. Guns N' Roses albümü Chinese Democracy'nin ilk şarkısı, Çin hükümetine eleştiriler içerdiği ve Falun Gong'a (Komünist Çin'de zulme maruz kalan manevi bir hareket) atıfta bulunduğu için yasaklandı.[85][86][87] Pet Shop Boys'un Yes adlı 2009 albümündeki "Legacy" şarkısı, "hükümetler düşer" sözü içerdiğinden, Çince sürümü enstrümantal versiyon olarak değiştirildi.[88] Temmuz 2017'de, Justin Bieber'ın "hem sosyal hayatında hem de Çin'deki önceki performansları sırasında, halk arasında hoşnutsuzluğa neden olan kötü davranışlar" sergilediğinden Çin'de konser vermesi yasaklandı.[89]

Çin, Tibet'in bağımsızlığını açık bir şekilde destekleyen bütün müzisyenleri yasaklamış veya kınamıştır. 2008'de Björk, Şanghay'da verdiği bir konserde "Declare Independence" şarkısını söylerken dinleyicilere "Tibet, Tibet!" sloganını attı. Zhou Heping, şarkının "Çinli izleyiciler arasında memnuniyetsizliğe" neden olduğunu belirtti.[90] Björk'ün davasını münferit bir olay olarak nitelendirdi ve Çin'in Yaz Olimpiyatları için orada uluslararası müzisyenlerin sahne almasını istediği için Kültür Bakanlığı'nın olaya yanıt olarak ülkedeki Batılı eylemlerin gösterilerini daha fazla kısıtlamak istediğini reddetti. 2013 yılında, Alman elektronik müzik grubu Kraftwerk, Washington DC'deki sert hava koşulları nedeniyle iptal edilen 1999 Free Tibet konserinde performans sergileme niyetleri nedeniyle giriş vizeleri reddedildi.[91] Maroon 5 grubunun üyesi Jesse Carmichael'ın Twitter üzerinden Dalai Lama'nın 80. yıldönümünü kutlaması ve Oasis grubunun üyesi Noel Gallagher'ın New York City'de Free Tibet konserinde performans sergilemesi nedeniyle iki grubun da Çin konserleri iptal edildi. 2016 yılında, Çin Komünist Partisi Propaganda Bölümü, Indianapolis'teki bir konferanstan önce Dalai Lama ile görüşmesinin bir videosunu yayınladıktan sonra Lady Gaga'yı yasakladı.[92][93]

Temmuz 2016'da Güney Kore müziği ve eğlencesi, Çin ile diplomatik bağları olan Kuzey Kore'nin saldırılarına karşı koruma sağlamak için bir THAAD füze savunma sistemi yerleştirmesine misilleme olarak Çin'de gönüllü bir boykota tabi tutuldu.[94] K-pop grupları ve soprano Sumi Jo'nun konserleri boykottan dolayı iptal edildi. Güney Koreli eğlence şirketleri olan S.M. Entertainment ve YG Entertainment, Kore Dalgası'ndan yararlanmak için Çin'e giderek daha fazla yatırım yapmış olduğu için bu olaydan sonra hisse fiyatları düştü.[95][96][97][98][99] Kasım 2017'de, THAAD anlaşmazlığının çözülmesinin ardından, Çin medya kuruluşları Kore müziğine yönelik eleştirilerini hafifletmeye başladı.[100]

Les Misérables müzikalinden "Do You Hear the People Sing?" şarkısı, Hong Kong'da bir protesto şarkısı olarak kabul edildiğinden, Hong Kong protestolarının ardından Çin müzik yayın hizmetlerinden yasaklandı.[101]

Finlandiya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Finlandiya'da sansür

Finlandiya'da kayıtlar, genellikle telif hakkı anlaşmazlıkları nedeniyle satıştan çekilmiştir. Örneğin MA Numminen ve Irwin Goodman'ın bazı kayıtları yayın kısıtlamalarına tabi tutulmuştur.[102][103]

Bazı albümler, 1950'lerde Finlandiya Yayın Kurumu tarafından kirli ses gibi teknik sebepler nedeniyle yayından kaldırıldı. 1960'larda ise kayıtlar, muğlaklık, dini duyguları aşağılama, uyuşturucuyu yüceltme, engellilerle alay etme, millî marşları suistimal etmek gibi nedenlerle yasaklanmaya başlandı. 60'ların ortasında Irwin Goodman ve Juha Vainio'nun birçok kaydı yasaklandı.[104]

Finlandiya Yayın Kurumu, 1972'de sesli radyo kayıtları üzerindeki kısıtlamaları tamamen kaldırmıştır.[105][106]

Güney Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Güney Afrika'da sansür

Güney Afrika Yayın Kurumu (SABC), tüm plak şirketlerinin şarkı sözlerinin gözden geçirilmesi için kayıtlarını göndermeye zorlandığı bir plak kütüphanesi geliştirdi.[107] Kamuoyunu etkileyenler de dahil olmak üzere birçok şarkı sözü sansürlendi ve plaklar yok edildi. 1980'de SABC, Pink Floyd'un Another Brick in The Wall şarkısını "eğitiminizi istemiyoruz" sözlerini içerdiği için yasakladı. SABC ayrıca George Fenton ve Jonas Gwanwa'nın yazdığı "Cry Freedom" şarksını Nelson Mandela ve Roger Lucey'nin "Lungile Tabalaza" ve "You Only Need Say Nothing" şarkıları ile ilişkisi nedeniyle yasakladı.[108]

1985 yılında Güney Afrika'daki Apartheid rejimini protesto etmek için Batı'daki çeşitli sanatçılardan oluşan Artists United Against Apartheid adında bir grup kuruldu.[109] Grup, sanatçıların sık sık performans gösterdiği Sun City adındaki lüks tatil beldesinin boykot edilmesini destekleyen Sun City adında bir albüm çıkardı. Bob Dylan ve Bruce Springsteen gibi sanatçıların yer aldığı "(I Ain't Gonna' Play) Sun City" şarkısında, diğer sanatçıları apartheid sırasında Sun City'de performans sergilememeye teşvik ederek adalet çağrısında bulunuldu. Sun City albümünde yer alan sanatçılar, apartheid boyunca Sun City beldesini boykot ederek otosansüre katıldılar.

Güney Kore[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Güney Kore'de sansür

Japon egmenliğinin sona ermesinin ardından Japonya ve Güney Kore arasındaki gergin ilişkiler nedeniyle, Güney Kore hükûmeti diğer ülkelerden kültürel eserlerin ithalatına çeşitli kısıtlamalar getirdi (genellikle Japonya'yı hedef alıyor).[110] Eylül 1999'da Güney Kore, ancak yalnızca kapasitesi 2000'den küçük olan mekanlarda Japon müziğinin canlı performanslarına yönelik yasağını kaldırdı. Haziran 2000'de yasak, daha büyük olan mekanlar için de kaldırıldı. Ancak Ocak 2004'e kadar Japonca sözler içeren kayıtların satışı yasak kaldı.[111][112][113] Güney Kore'de karasal radyo ve televizyon üzerinden Japon müziği yayınlamak yasa dışı olmaya devam etmektedir.[114]

Ülkenin muhafazakarlığına hitap etmek için, televizyon yayıncıları bazen şiddet veya müstehcen içerik gibi uygunsuz olduğunu düşündükleri içerikleri barındırdıkları için müzik videolarını yayından çektiler. Kore'nin en büyük üç televizyon ağı (KBS, MBC ve SBS) bir noktada videoları yasaklamış olsa da, kamu yayıncısı KBS daha katı standartlara ve uygulamalara sahip olmasıyla veya uygunsuz davranışları teşvik eden şarkıları (özellikle gençler arasında) veya marka isimlerine veya Japonca kelimelere referanslar içeren şarkıları yasaklamasıyla bilinir. Bu Psy'nin "Gentleman" şarkısının KBS'den yasaklanmasına sebep olmuş, ancak diğer televizyon ağları tarafından yayınlanmıştır.[115][116][117][118][119][120]

2010 yılında, Güney Kore Yüksek Mahkemesi, Ulusal Güvenlik Yasası uyarınca, Kuzey Kore'yi "enstrümental olsa bile" öven bir müziğe sahip olmanın "düşmana yarar sağlayan bir ifade" oluşturduğu için yasadışı olduğuna karar verdi.[121]

İran[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: İran'da sansür

Temmuz 1979'da İran İslam Devrimi sırasında yüce lider Ruhullah Humeyni, gençlerin beynini yıkadığı gerekçesiyle bütün popüler müzikleri yasakladı. Bu yasak, İranlı müzisyenlerin çoğunun Los Angeles'a taşınmasına ve kariyerini orada devam ettirmesine sebep oldu. Googoosh gibi kadın vokaller de yasak kapsamında hedef alındı (yine de eserleri karaborsada popülerliğini korudu) ve daha sonra performans sergilemeyi reddetti. Yıllar geçtikçe, özellikle 1990'lardaki reformist başkan Muhammed Hatemi rejiminde yasaklar esnetildi.[122][123] Hatemi ayrıca erkek pop gruplarına yönelik yasakları kaldırdı (böylece Devrim'in 20. yıl dönümü konserlerinde performans gösterebildiler) ve kadın şarkıcıların uluslararası düzeyde ve ülke içindeki tüm kadın izleyicilere yönelik performanslarına izin vermeye başladı. 2000 yılında, Googoosh'a uluslararası bir geri dönüş turuna çıkma yetkisi verildi.

İranlı şarkıcı Googoosh Toronto, Kanada'da performans sergilerken.

2005 yılında başkan Mahmud Ahmedinejad devlet televizyonlarından batı müziğini tamamen yasakladı. Bu hareket, şef Ali Rahbari'nin Beethoven'ın 9. Senfonisini (Devrim'den bu yana İran'da ilk kez icra edilmişti) performanslarına verilen tepki nedeniyle Tahran Senfoni Orkestrası'ndan istifa etmesinden kısa bir süre sonra geldi.[124][125][126]

Bütün müzikler Kültür ve İslami Rehberlik Bakanlığı tarafından onaylanmalıydı. Müzikler geleneksel İran halk, klasik ve pop müziğiyle sınırlandırıldı. Onaylanmamış müzikleri yazmak, üretmek ve icra etmek için hükûmetin yaptırımlarıyla karşı karşıya kaldığından, birçok İranlı müzisyen bunu ülke dışından göçmen olarak yapar. Ancak, ülkede gelişen yeraltı hip-hop ve rock türleri bulunmaktadır.[127][128][129]

İsrail[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: İsrail'de sansür

Alman şarkıcı Richard Strauss ve Richard Wagner, Nazi Almanyası ile ilişkileri ve buna ek olarak Wagner'in Yahudilere karşı olan antisemitist tutumu nedeniyle tartışmalı isimler olarak kabul edilir. Strauss'un çalışmaları ülkede sergilenmiş ve yayıncılar Wagner'in çalışmalarını tartışmasız bir şekidle yayınlamış olsalar bile Wagner'in müziğinin İsrail'deki canlı performanslarına karşı direniş olmuş, protestolarla karşılanmıştır.[130][131][132][133]

Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Kanada'da sansür

Kanada'da, radyo ve televizyon tarafından yayınlanan içerik, Kanada Yayıncılar Birliği (CAB) kodu altında Kanada Yayın Standartları Konseyi (CBSC) tarafından kendi kendini düzenler. CBSC, genel halk tarafından sunulan şikayetler üzerine hareket eder.

Dire Straits şarkısı "Money for Nothing", Kanada'daki yayın düzenleyicileri tarafından yapılan bir kararda konu olmuştu.

CAB Kodu, aşırı kaba dil, müstehcen veya şiddeti yücelten içeriğin radyo yayınını yasaklar.[134] Kanada Radyo-Televizyon ve Telekomünikasyon Komisyonu (CRTC) daha önemli vakalara müdahale edebilir.[135]

2011 yılında, CBSC'nin Atlantic paneli, CHOZ-FM'e yönelik bir şikayete yanıt olarak, Dire Straits'in 1985 tarihli single'ı "Money for Nothing"in orijinal versiyonunun, "ibne" kelimesini kullanması nedeniyle homofobik bir karalama olduğundan etik kuralları ihlal ettiğine karar verdi. Bununla birlikte, CRTC, CBSC'yi kararı ulusal bir heyet ile gözden geçirmeye çağırdı, çünkü bu karar "güçlü bir kamuoyu tepkisine yol açtı ve ülke çapındaki özel radyo istasyonları için belirsizlik yarattı." Özellikle CRTC, CBSC'den şarkının geri kalanıyla ilgili olarak hakaretin genel bağlamını ve şarkının yayınlandığı sırada kelimenin nasıl kullanıldığını düşünmesini istedi.[135] CBSC kararı bozdu; Panelistler, bu hakaretin uygunsuz olduğu konusunda hemfikir olsalar da, hiciv olarak kabul edildi. Ayrıca, baş şarkıcı Mark Knopfler'in canlı performanslar sırasında kelimeyi alternatiflerle ("kraliçe" gibi) değiştirdiği de kaydedildi, bu da orijinal kelime seçiminin kötü olduğunun bir itirafı olarak kabul edildi. CBSC, düzenlenmemiş versiyonu oynayıp oynamayacaklarının bireysel istasyonlara bağlı olduğunu belirtti.[136][137]

Tartışmalar, eleştirmenler tarafından alay konusu oldu; Kanadalı radyocu Alan Cross, tartışmanın Kanada'yı "aptal" gösterdiğini belirterek, "ABD ve İngiltere'den insanlarla konuştum ve 'Sizin sorununuz ne? Anlamıyor musunuz? Bu bir şaka, bu bir hiciv, anlamadınız mı?' dediler." National Post köşe yazarı Chris Selley, CBSC'nin yeni kararını "komedi klasiği" ve "devasa zaman kaybı" olarak nitelendirdi.[136][137]

Malezya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Malezya'da sansür

Müslüman çoğunluklu ülke Malezya'da, yerel yasalar, radyo istasyonlarının "kamuoyunu rahatsız eden" veya "ahlaka aykırı" şarkılar çalmasını yasaklar. Eşcinsel eylemler illegal olduğu için Lady Gaga'nın "Born This Way" şarkısı LGBT'ye atıfta bulunduğu için sansürlenmiştir.[138][139] Malezya'da devlete ait radyo istasyonları, dinleyicilerin endişesi üzerine Despacito'yu İslam karşıtı liriğe sahip olduğu için şarkıyı yayından kaldırma kararı aldı.[140][141]

Konserler de ülkenin ahlak değerlerini korumak için sansürlere tabidir. Avril Lavigne'e 2008 yılında Kuala Lumpur'da verdiği bir konserde açık giysiler giymemesi, zıplamaması, bağırmaması veya herhangi bir "olumsuz unsur" içermemesi talimatı verildi.[142]

Şeriat yasaları sebebiyle alkol yasak olduğu için 2009 yılında müslüman vatandaşların Guinness sponsorluğundaki Black Eyed Peas konserine katılmaları yasaklanmıştı ancak Guinness, etkinlikte katılımının reklamını yapmamayı ve ürünlerini satmamayı kabul ettikten sonra yasak kaldırıldı.[143] Adam Lambert "eşcinsel kültürünü" tanıtacağı endişesiyle 2010 yılında yaptığı konserde değişiklik yapmayı kabul etti.[144]

Myanmar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Myanmar'da sansür

1962 yılında, General Ne Win, Burma kültürünü korumak için batı müziğini ve dansını yasakladı.[145] Rock müzik, bu tür yasakları reddettiği ve kültürel özgürlüğü teşvik ettiği için bu yasağa zorluk çıkardı.

Kuzey Kore[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Kuzey Kore'de sansür

Kuzey Kore'de müzik, Juche ideolojisini ve Kim hanedanını yücelten devlet onaylı sanatçılar ve toplulukların propaganda müzikleriyle sınırlıdır. Yabancı müzik ve hükûmetin standartlarıyla uyuşmayan eski Kuzey Kore müzikleri yasaktır.[146] Temmuz 2015'te, devlet başkanı Kim Jong-un'un, müfettişlere küfürlü içerik barındıran bütün müzik CDlerini ve kasetlerini yok etme talimatı verdiği rapor edildi.[147][148]

Eleştirmenler, Kim Jong-un'un rejiminin, Batı müziğinin dahil edilmesini (Rocky filminin soundtrack'inden seçmeler ve "My Way" şarkısı gibi) gerekçe göstererek, kendi kültürü üzerinde Batı etkisine sahip olmaya seçici olarak daha açık hale geldiğini savundu. Moranbong Band'ın Temmuz 2012'deki ilk performansındaki görüntüler önceki askeri topluluklara kıyasla nispeten çağdaş bir sese sahipti ve tamamen kadınlardan oluşuyordu.[149][150][151] Temmuz 2015'te, Japon egemenliğinin sona ermesinin 70. yıldönümü kutlamaları için Sloven müzik grubu Laibach'ın Pyongyang'da konser vereceği duyuruldu. Bu, ülkedeki ilk rock konseriydi.[147][152]

Polonya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Polonya'da sansür

Mayıs 2020'de Polonyalı radyo istasyonu Trójka(devlete ait Polskie Radio tarafından işletiliyor) iktidardaki Hukuk ve Adalet partisini eleştiren Kazik Staszewski'nin "Twój ból jest lepszy niż mój" ("Senin acın benimkinden daha iyi") şarkısını sansürlemesiyle suçlandı. Şarkı, parti lideri Jarosław Kaczyński'nin dahil olduğu bir tartışmadan ilham aldı. Annesi ve ikiz kardeşi Lech Kaczyński'nin mezarlarını, COVID-19 pandemisi kısıtlamaları nedeniyle ziyarete kapatılmış olmalarına rağmen Varşova mezarlığında ziyaret etmişti. Şarkı, partiye veya Kaczyński'ye adıyla atıfta bulunmaz.[153][154]

"Twój ból jest lepszy niż mój" 15 Mayıs'ta Trójka'nın haftalık geri sayımında bir numaraya yerleştiğinde, grafiği ve web sitesindeki şarkıya yapılan tüm referanslar istasyon tarafından gizledi. İstasyon müdürü Tomasz Kowalczewski, programın sunucusu Marek Niedźwiecki'yi listeyi Kazik'in şarkısı lehine düzenlemekle suçladı. Liste programında da çalışan Bartosz Gil, Kaczyński'nin iddiasının yanlış olduğunu iddia etti ve onu özellikle şarkıyı hedeflemekle suçladı. Ertesi pazar, Niedźwiecki istasyondan istifa ettiğini açıkladı ve ayrıca sahte sahtekarlık suçlamaları nedeniyle yayıncıya karşı yasal işlem başlatmakla tehdit etti. 16 Mayıs'ta Polskie Radio müzik şefi Piotr Metz, liste yayınlandıktan sonra Kowalczewski'nin kendisine kısa mesaj yoluyla "Twój ból jest lepszy niż mój"u istasyonun müzik kitaplığından kaldırmasını emrettiğini açıkladı. Metz istasyondan istifa etti. İstasyon ayrıca Polonya müzik endüstrisinin üyelerinden boykot tehditleriyle karşı karşıya kaldı. Başbakan Yardımcısı Jadwiga Emilewicz, "sanatçı farklı bir görüşe sahip olsa bile, sanatsal özgürlüğün hiçbir şekilde zincire vurulmaması gerektiğini" savundu.[153][154]

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye'de müzik sansürü
Ayrıca bakınız: Türkiye'de sansür

7. ve 8. Türkiye Hükûmeti, batılılaşma gerekçesiyle 2 Kasım 1934 tarihinden 6 Eylül 1936'ya kadar Türk müziğinin radyoda çalınmasını yasaklamıştır.[155] Türk müziği yayınlarının radyodan kaldırılmasına gerekçe olarak bazı kaynaklar o tarihlerde Eyüp Musiki Derneği'nin diğer Batı müziği topluluklarının da yer aldığı bir etkinlikte Türk müziği ekibinin pespaye kıyafetler içinde bu konsere çıkılmasına Mustafa Kemal Atatürk'ün sinirlenerek "çağdaş bir ulusla böyle bir musiki icra ve sunuş anlayışının bağdaşmayacağı" düşüncesini beyan etmemesi ve ardından Türk müziği yasağı kararını aldığı düşünülmektedir.[155] Bu sansür, Sinan Çetin'in yönettiği Mutlu Ol Bu Bir Emirdir adlı 2008 yapımı kısa filmde mizahi bir dille eleştirilmiştir.

Ankara'da Mayıs 2018'de tutuklanan ve gözaltına alınan rapçi Ezhel'e itafen çizilmiş "Free Ezhel" grafitisi.

Ülkede yükselen siyasi gerilimden dolayı, Cem Karaca, genellikle sosyal adalet ve yolsuzlukla mücadele çağrısında bulunan siyasi içerikli ve belirgin sol eğilimli şarkı sözleri nedeniyle yargılanmaktan kaçınmak için 1979'da Almanya'ya kaçmak zorunda kaldı.[156] 1980 darbesinin ardından hakkında tutuklama emri çıkarıldı. Türkiye'ye dönmeyi defalarca reddetmesi, 6 Ocak 1983'te vatandaşlığının iptal edilmesiyle sonuçlandı. 1987 yılında affedildi ve Türkiye'ye döndü.[157]

2016 yılında Sıla'nın İstanbul ve Bursa'da gerçekleştireceği üç ayrı konser, 2016'daki darbe girişimine tepki olarak o dönemde yapılacak Yenikapı Mitingi'ne ilişkin sanatçıların açıklamaları üzerine belediyeler tarafından iptal edildi.İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Sıla'nın Yenikapı Mitingi'ne katılmayacağını söylemesi üzerine Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu'nda düzenlenecek konserlerin iptal edildiğini bildirdi.[158]

24 Mayıs 2018'de rapçi Ezhel, esrar tüketimine atıfta bulunan şarkı sözleriyle ilgili olarak uyuşturucu kullanımını teşvik ettiği iddiasıyla tutuklandı ve 10 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kaldı.[159] Bazıları bu tutuklama kararını Ezhel'in ara sıra hükûmeti açıkça eleştirmesine bağladığı için bu, ülke çapında tepkiye yol açtı.[160] Ezhel, 19 Haziran 2018'de beraat etti.[161]

Mayıs 2021'de RTÜK, Spotify'ın kitaplığında bulunan çeşitli podcast'lere atıfta bulunarak "uygunsuz içeriğin" Spotify'dan kaldırılmasını emretti. RTÜK, karara uyulmaması durumunda platformu sansürle tehdit etti.[162]

10 Mayıs 2022'de Eskişehir Valiliği, şehrin en büyük müzik festivali olan Anadolu Fest'i de kapsayacak şekilde tüm etkinlikleri 2 hafta boyunca yasaklama kararı aldı.[163] Organizatörler, festivali başka bir tarihe almak istese de bu istek kabul edilmedi.[164] Bazı yerel dernekler, festivalde "İslam'a aykırı faaliyetlerde bulunulduğu" gerekçesiyle yasağa destek çıksa da,[165] bu yasak kararı ülke çapında tepkiye yol açtı.[166][167]

15 Mayıs 2022'de Aynur Doğan adlı şarkıcının 20 Mayıs'ta Derince'de vereceği konser, belediye tarafından "uygun olmadığı" gerekçesiyle iptal edildi.[168] İptal edilen konser 28 Mayıs'ta Harbiye, İstanbul'da yapılmak üzere planlanmıştı ancak Aynur Doğan'ın Almanya'da PKK lideri Abdullah Öcalan'ın posteri önünde verdiği bir konserin görüntüleri ortaya çıkınca Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'na, bu konsere izin vermesi nedeniyle tepki gösterildi.[169] Tepkilere rağmen konser, planladığı tarihte yapıldı.[170]

Ülkenin en büyük müzik festivallerinden birisi olan ve 2022 yılında Burhaniye, Balıkesir'de yapılacak olan Zeytinli Rock Festivali, kaymakamlık tarafından "kamu güvenliği ve sağlığı, toplumun huzuru, çevrenin korunması amacıyla" iptal edildi.[171]

Pop şarkıcısı Gülşen'in nisan ayında Ataşehir'de verdiği bir konserde imam hatip liseliler hakkında söylediği bazı söylemler, sosyal medyada gündem oldu.[172] 25 Ağustos 2022 tarihinde bu söylemlerden dolayı hakkında soruşturma başlatıldı. Aynı gün "halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama" suçundan (TCK 216) tutuklanarak cezaevine gönderildi.[173][174] Birçok siyasetçi ve müzisyen başta olmak üzere, tutuklama kararına büyük tepki gösterildi.[175] Gülşen'in tutuklanması, yurt dışı basınına da yansıdı.[176] Associated Press, tutuklama sebebini, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bir sonraki genel seçimlere 10 ay kalması nedeniyle dinî ve muhafazakâr destek tabanını sağlamlaştırma çabası olduğunu belirtti.[177] Gülşen ise suç işlemediğini ve tutuksuz yargılanmak istediğini belirtti.[178]

Vietnam[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Vietnam'da sansür

Vietnam Savaşı sırasında, Bolero türüyle ilişkilendirilen, Güney Vietnam'ın popüler müziği, Kuzey Vietnam'ın onayladığı kırmızı müziğin aksine halk arasında sarı müzik olarak bilinir hale geldi. 1975 yılında Saygon'un düşmesiyle beraber müzik yasaklandı. Kuzey ve Güney Vietnam'ın birleşiminden sonraki dönemde sarı müziği dinlerken yakalanan kişiler cezalandırılırdı ve müzik yok edilirdi. Çoğu Güney Vietnamlı sanatçı bu yüzden Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti.[179]

Birleşik Komünist Vietnam hükûmeti, Asia ve Paris by Night gibi çeşitli şovlar da dahil olmak üzere denizaşırı Vietnam müziğinin satışını da yasakladı. Ancak son yıllarda, daha fazla denizaşırı şarkıcının Vietnam'da sahne almasıyla bolero yeniden popüler hale geldi. Ek olarak, Boléro Idol gibi şarkı yarışması televizyon dizileri, eskiden yasaklı olanlar da dahil olmak üzere şarkıcıların şarkı söylemesiyle popüler hale geldi.[179]

Zimbabve[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Zimbabve'de sansür

2010 yılında, Freshlyground adlı Güney Afrikalı müzik grubu, Zimbabve Başkanı Robert Mugabe ile alay eden bir video yayınladı. Chicken for Change adlı müzik videosunun yayınlanmasından sonra, müzik grubunun sekiz yıl boyunca Zimbabve'ye girmesi yasaklandı.[180] 2018 yılında hükûmet değişince bu sınır ötesi müzik yasağı kaldırıldı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Breihan, Tom (18 Aralık 2007). "M.I.A. and the Double Standard of MTV Censorship". The Village Voice. 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2008. 
  2. ^ a b c d "The Art Of The 'Clean Version'". All Things Considered (İngilizce). NPR. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2017. 
  3. ^ Ewing, Tom. "How pop is provoking the censors again". The Guardian. 24 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2011. 
  4. ^ a b c "Banned on the run". BBC News. 14 Ocak 2004. 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017. 
  5. ^ a b c "A Decade in Rap Censorship (1990-1999)". Spin. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  6. ^ "Violent J Gives the Twisted Stories Behind ICP's Best LPs". Rolling Stone. 13 Şubat 2015. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  7. ^ "The Great Milenko". EW.com (İngilizce). 25 Temmuz 1997. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  8. ^ "A History of Scandalous Rap Album Covers: Paris, Sleeping with the Enemy (1992)". Complex (İngilizce). 30 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  9. ^ a b Casimir, Paul Chamberlin and Jon (2 Eylül 2015). "Express yourself: The day Triple J played the same N.W.A. song 82 times in a row". The Sydney Morning Herald (İngilizce). 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2018. 
  10. ^ Strauss, Neil (19 Kasım 2001). "The Pop Life; After the Horror, Radio Stations Pull Some Songs". The New York Times. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2008. 
  11. ^ Truitt, Eliza (17 Eylül 2001). "It's the End of the World as Clear Channel Knows It". Slate. 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2017. 
  12. ^ Bertin, Michael (30 Kasım 2001). "Imagine: The music business in a post-911 world". The Austin Chronicle. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
  13. ^ "Singles minded". Billboard: 55. March 2003. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021. 
  14. ^ "Why Convicted Child-Sex Offender Gary Glitter's 'Hey Song' Is Still Getting Played". Billboard (İngilizce). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017. 
  15. ^ "NFL bosses ban Gary Glitter's 'Rock And Roll Part II' from the Super Bowl". NME (İngilizce). 2 Şubat 2012. 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017. 
  16. ^ "Will More Radio Stations Stop Playing Chris Brown?". MTV.com. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017. 
  17. ^ "Chris Brown's songs, TV appearances yanked from air". MTV.com. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017. 
  18. ^ Michaels, Sean (29 Kasım 2013). "Lostprophets' music removed from HMV following Ian Watkins trial". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017. 
  19. ^ "Judge halts sales of Notorious B.I.G. album after jury finds song snippet used without permission". The Bryan Times. AP. 24 Mart 2006. 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2013. 
  20. ^ Wu, Tim. "Jay-Z Versus the Sample Troll: The shady one-man corporation that's destroying hip-hop". Slate. 20 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2016. 
  21. ^ "After five-year Taliban ban, television and movies return to Afghanistan". Lang.sbsun.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015. 
  22. ^ "some of the restrictions imposed by Taliban in Afghanistan". Rawa.org. 12 Ekim 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015. 
  23. ^ Reddy, L. R. (2002). Inside Afghanistan. ISBN 9788176483193. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015. 
  24. ^ Green, Jonathon; Karolides, Nicholas J. (14 Mayıs 2014). Encyclopedia of Censorship. ISBN 9781438110011. 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015. 
  25. ^ Baily, John (March 2005). "Shoot the Singer: Music Censorship Today". European Journal of Communication. 20 (1): 147. doi:10.1177/026732310502000125. ISSN 0267-3231 – Music censorship in Afghanistan before and after the Taliban vasıtasıyla. 
  26. ^ "Taliban Sözcüsü, New York Times'a konuştu: Müzik yasak olacak; kadınlar uzun yolculuklara bir erkek eşlik etmeden çıkamayacak". T24. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021. 
  27. ^ "Taliban to forbid music in public because it is 'un-Islamic'". www.msn.com. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021. 
  28. ^ Munkittrick, David. "Music as Speech: A First Amendment Category Unto Itself". Federal Communications Law Journal, Indiana University Maurer School of Law. 62. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021. 
  29. ^ Levi, Lili. "The FCC's Regulation of Indecency" (PDF). 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018. 
  30. ^ Molotsky, Irvin. "FCC. Rules on Indecent Programming". The New York Times (İngilizce). 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018. 
  31. ^ "FCC BANS ALL 'INDECENT' BROADCASTS". Washington Post (İngilizce). 13 Temmuz 1990. ISSN 0190-8286. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2018. 
  32. ^ a b Cole, Tom (29 Ekim 2010). "You Ask, We Answer: 'Parental Advisory' Labels — The Criteria And The History". NPR. 30 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014. 
  33. ^ "PMRC's 'Filthy 15': Where Are They Now?". Rolling Stone. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2017. 
  34. ^ "Parental Advisory Label ("PAL") Program". Recording Industry Association of America. July 1, 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: July 5, 2014. 
  35. ^ Harrington, Richard. "The FBI as music critic". Washington Post. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2015. 
  36. ^ Welte, Jim. Court rejects Tupac critic case 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. MP3.com: October 2, 2006.
  37. ^ Martin, Douglas (6 Kasım 2005). "C. DeLores Tucker, a Voice for Minorities and Women, Is Dead at 78". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2018. 
  38. ^ Lamb, Yvonne Shinhoster (13 Ekim 2005). "C. Delores Tucker Dies at 78; Rights and Anti-Rap Activist". The Washington Post. ss. B4. 25 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2007. 
  39. ^ a b LeMoyne, James (11 Haziran 1990). "Rap Singers Seized on Obscenity Charge". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  40. ^ Schwarz, Hunter (11 Haziran 2015). "25 years ago, 2 Live Crew were arrested for obscenity. Here's the fascinating back story". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 25 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  41. ^ Harrington, Richard (4 Ekim 1989). "The FBI as music critic". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017. 
  42. ^ Philips, Chuck (18 Haziran 1990). "The 'Batman' Who Took On Rap". LA Times. 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
  43. ^ Philips, Chuck (8 Mayıs 1992). "Appeals Court Voids Obscenity Ruling on 2 Live Crew Album". LA Times. 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
  44. ^ "Too Hot For MTV: Ten Controversial Music Videos That Got Banned". The Hollywood Reporter (İngilizce). 31 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  45. ^ "Pop culture remix: Key moments in 'Baby Got Back' history". The Seattle Times (İngilizce). 3 Mayıs 2017. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  46. ^ "MTV Explains Decision To Pull Prodigy". MTV News. 22 Aralık 1997. 20 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2008. 
  47. ^ "'Bitch' banned from MTV". Yahoo Music. 23 Aralık 1997. 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  48. ^ "Controversial Madonna Video Hits Oxygen". Billboard. 28 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  49. ^ Chonin, Neva (March 23, 2001). "Madonna's No 'Pussy Cat': MTV bans her latest video, again". San Francisco Chronicle. January 26, 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007. 
  50. ^ Lee, Hane C. (23 Mart 2001). "Controversial new Madonna video airs on the Web". CNN. 1 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2018. 
  51. ^ Pietroluongo, Silvio (12 Mayıs 2001). "Hot 100 Spotlight" (PDF). Billboard: 143. Erişim tarihi: 7 Nisan 2018. 
  52. ^ a b "Nipple Ripples: Revisiting Janet Jackson's Wardrobe Malfunction". Rolling Stone. 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017. 
  53. ^ "Media Fights for Free Speech". Rolling Stone. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  54. ^ "MTV Under Attack by FCC". Rolling Stone. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  55. ^ "Riffing on the Grammy". Los Angeles Times (İngilizce). 2 Ekim 2005. ISSN 0458-3035. 28 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2019. 
  56. ^ "Australia plans CD 'censorship'". BBC News (İngilizce). 12 Kasım 2002. 22 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2018. 
  57. ^ "Inquiry". Parliament of Australia. 22 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018. 
  58. ^ "Singapore pilot fined in Australia for laptop child porn". Reuters (İngilizce). 22 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2018. 
  59. ^ "Does Freedom of Speech Exist in Australia?". ABC. 29 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2018. 
  60. ^ "Court rules CD unfit for shelves". ABC News (İngilizce). 15 Mayıs 2003. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2018. 
  61. ^ a b "Music: Charting the number ones that somehow got away". The Independent (İngilizce). 20 Şubat 1998. 1 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  62. ^ a b Petridis, Alexis (12 Nisan 2002). "Leaders of the banned". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 26 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  63. ^ a b "Bragg attacks Pistols' royal views". BBC News. 11 Eylül 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2017. 
  64. ^ "Unfit for Auntie's airwaves: The artists censored by the BBC". The Independent. Londra. 14 Aralık 2007. 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  65. ^ "Banning songs not a rare occurrence for the BBC". The New Zealand Herald. Auckland. 19 Aralık 2007. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2011. 
  66. ^ Kitts, Thomas M. (23 Ocak 2008). Ray Davies: Not Like Everybody Else (İngilizce). Routledge. s. 151. ISBN 9781135867959. ray davies cherry cola. 
  67. ^ a b Harron, Mary (27 Ocak 1984). "Shake-up planned at Radio 1 after Relax ban". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017. 
  68. ^ "'Banned' Frankie tops chart". BBC News. 6 Ekim 2000. 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2010. 
  69. ^ MacInnes, Paul (18 Aralık 2007). "Radio 1 censors Christmas standard". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017. 
  70. ^ "Radio 1 backs down in Pogues row". BBC News. 19 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017. 
  71. ^ "Radio 1 to air censored version of Pogues' Fairytale of New York". the Guardian (İngilizce). 19 Kasım 2020. 19 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. 
  72. ^ Montgomery, James (2 Ağustos 2011). "Rihanna's 'S&M' Renamed Again By BBC Radio". MTV News. 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2011. 
  73. ^ "BBC Radio 1 ban 'S&M' from daytime radio". Metro. 2 Temmuz 2011. 17 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011. 
  74. ^ Sweney, Mark (9 Mayıs 2011). "Rihanna's S&M video 'too explicit for daytime broadcast'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017. 
  75. ^ ""I'm In Love with Margaret Thatcher" anthem aiming to rival 'witch' song in charts", Daily Telegraph (İngilizce), 13 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 28 Temmuz 2017 
  76. ^ "Ding Dong! The Witch Is Dead: what the BBC broadcast". The Guardian (İngilizce). 14 Nisan 2013. ISSN 0261-3077. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  77. ^ Sweney, Mark (3 Aralık 2013). "BBC rejects complaint over 'censorship' of Margaret Thatcher protest song". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  78. ^ Taylor, Adam (31 Mayıs 2017). "A song that calls Britain's Theresa May a liar is climbing the charts — but it isn't being played on the radio". Washington Post. 11 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  79. ^ "Theresa May protest track, Liar Liar GE2017, number four on Official Singles Chart". BBC Newsbeat (İngilizce). 6 Şubat 2017. 2 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 
  80. ^ "From Shanghai with love". South China Morning Post. 31 Aralık 2001. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  81. ^ E. Taylor Atkins, (Ed.) (2004). Jazz Planet. University Press of Mississippi. s. 226. ISBN 978-1578066094. 
  82. ^ Wagner, Rudolf (1990). The Contemporary Chinese Historical Drama: Four Studies. University of California Press. s. 137. ISBN 978-0-520-05954-2. 
  83. ^ Jones. Andrew F. [2001] (2001). Yellow Music – CL: Media Culture and Colonial Modernity in the Chinese Jazz Age. Duke University Press. 0-8223-2694-9
  84. ^ Hall, Patricia (27 Eylül 2017). The Oxford Handbook of Music Censorship (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 9780190850586. 20 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021. 
  85. ^ "內地封殺 GN'R 唱片" [Mainland blocked GN'R album]. Apple Daily (Çince). China: Next Media. 24 Kasım 2008. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2015. 
  86. ^ Laura Johnston (24 Kasım 2008). "Chinese media calls Guns 'N Roses 'Chinese Democracy' an attack". New York Daily News. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  87. ^ Bodeen, Christopher (25 Kasım 2008). "Rock album 'an attack on China'". The Independent. Londra. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008. 
  88. ^ Garratt, Sheryl (17 Şubat 2011). "The Most Incredible Thing: Pet Shop Boys interview for the ballet". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 30 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2018. 
  89. ^ Phillips, Tom (21 Temmuz 2017). "Justin Bieber banned from China for 'bad behaviour'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 28 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2017. 
  90. ^ "Western acts 'welcome' in China". BBC News. 19 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2017. 
  91. ^ Kaiman, Jonathan (29 Mart 2013). "Kraftwerk denied China visa over 1999 Free Tibet concert". The Guardian (İngilizce). 28 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2018. 
  92. ^ "Maroon 5 Dalai Lama tweet may have led to cancelled China concerts". The Guardian. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016. 
  93. ^ "China 'bans Lady Gaga' after Dalai Lama meeting". The Guardian. 27 Haziran 2016. 28 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016. 
  94. ^ Kil, Sonia (24 Ağustos 2017). "China's Blockade of Cultural Korea Marks Troublesome Anniversary". Variety (İngilizce). 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2018. 
  95. ^ Qin, Amy; Sang-Hun, Choe (7 Ağustos 2016). "South Korean Missile Defense Deal Appears to Sour China's Taste for K-Pop". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2017. 
  96. ^ "China Blocks Korean Entertainment on Streaming Platforms Over THAAD Row". Billboard. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2017. 
  97. ^ Qin, Amy (2017). "3 Performances by Sumi Jo, Korean Soprano, Canceled in China". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2017. 
  98. ^ Frater, Patrick (4 Ağustos 2016). "China Reportedly Bans Korean TV Content, Talent". Variety (İngilizce). 6 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2017. 
  99. ^ "Thaad retaliation slashes Olympics visitors from China". Korea JoongAng Daily. 1 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2018. 
  100. ^ Maala, Jon (3 Kasım 2017). "Is 'hallyu' ban over in China?". International Business Times, Singapore Edition (İngilizce). 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2018. 
  101. ^ "Do you hear the people sing? Not in China". The Economist. 14 Haziran 2019. ISSN 0013-0613. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2019. 
  102. ^ Nyman 2017, s. 164.
  103. ^ "Radion kielletyt levyt". Ylen Elävä arkisto. Lindfors, Jukka. 8 Eylül 2009. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  104. ^ Marjamäki, Tuomas (2017). Spede, nimittäin (Fince). Docendo. s. 161. ISBN 978-952-291-405-7. 
  105. ^ Nyman, Jake (2017). Kielletyt levyt: Sata vuotta musiikin sensuuria (Fince). Gummerus. ss. 164, 191-193. ISBN 978-951-24-0078-2. 
  106. ^ "Radion kielletyt levyt". Ylen Elävä arkisto. 8 Eylül 2006. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
  107. ^ Brown, Steven; Volgsten, Ulrik (2006). Music and Manipulation: On the Social Uses and Social Control of Music (İngilizce). Berghahn Books. ISBN 978-1-84545-098-4. 6 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022. 
  108. ^ Van Rensburg, Claudia Elizabeth Jansen. Institutional manifestations of music censorship and surveillance in apartheid South Africa, with specific reference to the SABC from 1974 to 1996. Diss. Master’s dissertation, University of Stellenbosch, 2013.
  109. ^ Drewett, Michael; Cloonan, Martin (2006). Popular Music Censorship in Africa (İngilizce). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-0-7546-5291-5. 6 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022. 
  110. ^ 中村知子 (Tomoko Nakamura) "韓国における日本大衆文化統制" (Control of Japanese popular culture in Korea) 23 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Japonca). Ritsumeikan Üniversitesi. March 2004.
  111. ^ "Seoul eases ban on culture from Japan". The Japan Times Online (İngilizce). 28 Haziran 2000. ISSN 0447-5763. 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  112. ^ Suzuki, Hitoshi (15 Mart 2004). "Ban Lifted on Japanese Popular Culture in South Korea". IIST World Forum. Institute for International Studies and Training. 19 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016. 
  113. ^ Demick, Barbara (28 Aralık 2003). "South Korea Makes Way for Anime". Los Angeles Times. 27 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016. 
  114. ^ "Arşivlenmiş kopya" 日, 정치인까지 反한류 감정에 편승. Chosun (Korece). 6 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  115. ^ "Gain Goes In on New 'Hawwah' EP, Religion and South Korea's Conservative Music Industry". Billboard. 4 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2018. 
  116. ^ "G-Dragon, NCT 127 songs deemed unsuitable for KBS". The Korea Herald. 14 Haziran 2017. 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2018. 
  117. ^ "10 songs banned from Korean broadcast". SBS PopAsia (İngilizce). 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  118. ^ Gale, Alastair (3 Nisan 2014). "Crayon Pop's 'Uh-ee' Banned for Shiny Japanese Word". WSJ (İngilizce). 5 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  119. ^ "KBS bans one of SHINee's Jonghyun's new songs". SBS PopAsia (İngilizce). 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  120. ^ Kwaak, Jeyup S. (18 Nisan 2013). "South Korean TV Network Bans Psy's Video". WSJ (İngilizce). 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2018. 
  121. ^ "Songs praising North Korea breach law". The Sydney Morning Herald (İngilizce). 8 Kasım 2010. 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  122. ^ Suh, Joanne (9 Ekim 2000). "Iran's pop diva Googoosh returns to the world stage after two decades". CNN. 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2007. 
  123. ^ Saba, Sadeq (19 Haziran 2000). "Iran's pop diva to sing again". BBC News. 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 
  124. ^ Kifner, John (24 Temmuz 1979). "Khomeini Bans Broadcast Music, Saying It Corrupts Iranian Youth". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  125. ^ "Iran declares ban on western music". The Guardian (İngilizce). 20 Aralık 2005. ISSN 0261-3077. 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  126. ^ "Can't Stop the Music, Say Young Iranians After Ban". Associated Press. 26 Aralık 2005. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  127. ^ "Iranians pump up the volume for banned tunes". The Guardian (İngilizce). 7 Mayıs 2013. ISSN 0261-3077. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  128. ^ Brodie, Jai (4 Haziran 2014). "Iran's rock stars and their underground scene". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  129. ^ "Iran's rock bands battle censors". BBC News (İngilizce). 25 Mart 2010. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  130. ^ "Barenboim breaks Wagner taboo". BBC News (İngilizce). 8 Temmuz 2001. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  131. ^ Sherwood, Harriet (5 Haziran 2012). "Tel Aviv Wagner concert cancelled after wave of protest". the Guardian (İngilizce). 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  132. ^ "The Case for Wagner in Israel". The New Yorker (İngilizce). 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  133. ^ "Israelis ready to sing along with Richard Strauss but not Wagner". The Independent (İngilizce). 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2018. 
  134. ^ "Canadian Association of Broadcasters' Code of Ethics (2002)". Canadian Broadcast Standards Council (İngilizce). 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2019. 
  135. ^ a b Abma, Derek. "CRTC asks for review of Dire Straits song ban" (İngilizce). Postmedia News. 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2017. 
  136. ^ a b "Chris Selley: Broadcast Standards ruling on Money for Nothing a comedy classic". National Post (İngilizce). 1 Eylül 2011. Erişim tarihi: 5 Ekim 2017. 
  137. ^ a b "Canada Lifts Ban on Dire Straits' 'Money for Nothing'". Rolling Stone. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2017. 
  138. ^ "Lady Gaga takes on Malaysia's censors". Telegraph.co.uk (İngilizce). 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  139. ^ Michaels, Sean (18 Mart 2011). "Lady Gaga 'gay anthem' censored in Malaysia". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  140. ^ "Despacito censored: Malaysia bans 'unsuitable' hit from state stations". BBC News (İngilizce). 20 Temmuz 2017. 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  141. ^ "Malaysia bans Despacito over 'obscene lyrics'". ABC News (İngilizce). 21 Temmuz 2017. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  142. ^ Michaels, Sean (22 Ağustos 2008). "Avril Lavigne 'too sexy' to perform in public". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  143. ^ Michaels, Sean (3 Eylül 2009). "Ban on Muslims attending Black Eyed Peas concert reversed". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  144. ^ Martin, Dan (12 Ekim 2010). "Adam Lambert to tone down act for Malaysia concert". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2017. 
  145. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :432 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  146. ^ "North Korea's Secret Weapon Is Terrible Synth Pop". Vice (İngilizce). 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  147. ^ a b Min, Choi Song (28 Temmuz 2015). "North Korea orders house-to-house searches to confiscate banned music". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  148. ^ "North Korea Reportedly Orders New Crackdown on Banned Music". Billboard. 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  149. ^ "6 extraordinary facts about music in North Korea". BBC Music (İngilizce). 24 Ocak 2018. 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2018. 
  150. ^ "North Korea: Kim Jong-un entertained by Rocky soundtrack and My Way". Telegraph (İngilizce). 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  151. ^ "It's still 'My Way' or the highway under North Korea's Kim". Los Angeles Times (İngilizce). 13 Temmuz 2012. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  152. ^ Hotham, Oliver (22 Temmuz 2015). "Laibach to play Sound of Music covers at Pyongyang's first rock concert". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2017. 
  153. ^ a b "Anger as Polish hit song on grieving 'censored'". BBC News (İngilizce). 19 Mayıs 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  154. ^ a b Berendt, Joanna (22 Mayıs 2020). "A No. 1 Hit Vanished From Poland's Charts. It's Not Going Quietly". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  155. ^ a b "Radyoda Türk Müziği yasağının sırrı". Haber7.com. 11 Nisan 2012. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016. 
  156. ^ Arsu, Sebnem (16 Şubat 2004). "Cem Karaca, 58, Turkish Singer With Political Messages, Dies". The New York Times. 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  157. ^ Zontur, Erdogan Cagatay (8 Şubat 2020). "Cem Karaca: Bard of Anatolian Rock". Anadolu Agency. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  158. ^ "Demokrasi Mitingini Eleştiren Sıla Gençoğlu'nun Konserleri İptal". Siyah Bant. 18 Ağustos 2016. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2021. 
  159. ^ The New Arab &, agencies (19 Haziran 2018). "Turkish rapper and government critic Ezhel acquitted of drug charges". TheNewArab. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  160. ^ Sharpe, Kenan (30 Mayıs 2018). "Turkish Rapper Arrested for Promoting Drug Use". Al-Monitor. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  161. ^ "Turkish court acquits rapper arrested over lyrics: CNN Turk". Reuters (İngilizce). 19 Haziran 2018. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  162. ^ Smith, Dylan (10 Mayıs 2021). "Turkey Media Regulator Warns Spotify to Eliminate 'Inappropriate Content'". Digital Music News. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2021. 
  163. ^ "Anadolu Fest iptal edildi: Eskişehir Valiliği'nde 15 günlük yasak kararı". TGRT Haber. 10 Mayıs 2022. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  164. ^ "Anadolu Fest'in başka bir tarihe alınması da engellendi". Cumhuriyet. 27 Mayıs 2022. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  165. ^ "Anadolu Fest'in iptal edilmesine gericilerden destek: Kızlı erkekli yatılı kalıyorlardı". a3haber.com. 10 Mayıs 2022. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  166. ^ "Ünlü isimlerden Anadolu Fest'in iptaline tepki: 'Festivalime dokunma'". Cumhuriyet. 10 Mayıs 2022. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  167. ^ "Anadolu Fest'in iptaline gençlerden tepki". Halk TV. 28 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  168. ^ "Derince'deki Aynur Doğan konseri iptal". Habertürk. 15 Mayıs 2022. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  169. ^ "İstanbul konserinden önce sanatçı Aynur Doğan'a medyada linç!". Rûdaw. 26 Mayıs 2022. 26 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  170. ^ "Aynur Doğan Harbiye'de: Konsere yoğun ilgi". BirGün. 28 Mayıs 2022. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2022. 
  171. ^ Azak, Letisya (10 Ağustos 2022). "Kaymakam Zeytinli Rock Festivali'ni yasakladı!". Tele1. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022. 
  172. ^ @sabah (24 Ağustos 2022). "Gülşen: İmam hatipte okumuş kendisi, sapıklığı oradan geliyor" (Tweet). Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022 – Twitter vasıtasıyla. 
  173. ^ "Şarkıcı Gülşen tutuklandı! Avukatları adliyede". Milliyet. 25 Ağustos 2022. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  174. ^ "Gülşen tutuklandı, Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi'ne götürülecek". Bianet. 25 Ağustos 2022. 25 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022. 
  175. ^ "Gülşen'e destek yağdı". Cumhuriyet. 26 Ağustos 2022. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  176. ^ "Turkish pop star jailed over joke about religious schools". ABC News (İngilizce). 26 Ağustos 2022. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  177. ^ "Turkish pop star jailed over joke about religious schools". Associated Press (İngilizce). 26 Ağustos 2022. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  178. ^ "Ünlü şarkıcı Gülşen cezaevine böyle getirildi! 'Bana ihtiyacı olan bir çocuğum var'". Mynet. 26 Ağustos 2022. 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022. 
  179. ^ a b Duy, Dinh (12 Ekim 2016). "The Revival of Boléro in Vietnam". The Diplomat. The Diplomat. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2017. 
  180. ^ Maedza, Pedzisai (6 Ağustos 2019). "Third Time Lucky: Freshlyground and Cross-border Censorship in Zimbabwe". Popular Music and Society. 43 (5): 550-568. doi:10.1080/03007766.2019.1651561. ISSN 0300-7766. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Müzik_sansürü&oldid=30631449" sayfasından alınmıştır