Türkiye cumhurbaşkanı

 Wikipedia tasarımı üzerinden görüntüle.

Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı
Emblem of the President of Turkey.png
Cumhurbaşkanlığı arması
Flag of the President of Turkey.svg
Görevdeki
Recep Tayyip Erdoğan
28 Ağustos 2014'ten beri
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Üyelik Kabine
Millî Güvenlik Kurulu
Yüksek Askerî Şûra
Resmî ikamet Çankaya Köşkü
(1923-2014)
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi
(2014-günümüz)
Atadığı
Görev süresi Beş yıl (en fazla 2 dönem)
Açılışı yapan Mustafa Kemal Atatürk
Oluşum 29 Ekim 1923 (96 yıl önce) (1923-10-29)
Vekil Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Websitesi tccb.gov.tr
Türkiye
Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Türkiye
devlet yapısı
Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı makamında

Türkiye cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti devletinin ve hükûmetinin başıdır. Bu vasıfla Türkiye Cumhuriyeti'nin ve vatandaşlarının birliğini temsil eden cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını gözetir.[1] Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, anayasanın 104'üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı makamı, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanıyla kuruldu. Aynı gün yapılan oylamada Mustafa Kemal Atatürk oy birliğiyle ilk "reis-i cumhur" seçildi. Bu tarihten 29 Ağustos 2007 tarihine kadar, Kenan Evren dışındaki tüm cumhurbaşkanları Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçildi. 27 Mayıs Darbesi sonrası 1961 Anayasası ile cumhurbaşkanı olan kişinin partisi ile olan ilişiğinin kesilmesine karar verildi ve "partiler üstü cumhurbaşkanlığı" dönemi başladı.[2] 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından devlet başkanı ve Millî Güvenlik Konseyi başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, 1982 Anayasası'nın birinci geçici maddesi gereği anayasanın halk oylamasıyla kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde cumhurbaşkanlığına getirildi. 2007 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanının genel oyla seçilmesine karar verildi,[3] bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan halk tarafından cumhurbaşkanı seçildi.[4] Erdoğan, 28 Ağustos 2014'ten beri Türkiye Cumhuriyeti'nin 12'nci cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmektedir.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, meclisin manevi varlığının ayrılmaz bir parçası olan başkomutanlığı temsil etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı görevi, olası bir savaş hâlinde cumhurbaşkanı adına genelkurmay başkanı tarafından yerine getirilir. Cumhurbaşkanınca atanan genelkurmay başkanı, barış zamanında da silahlı kuvvetlerin komutanlığını yürütür.[1]

29 Ekim 2014 itibarıyla cumhurbaşkanının resmî konutu Atatürk Orman Çiftliği'nde bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'dır. Daha önce bu amaçla Çankaya Köşkü kullanılmaktaydı.

Nitelikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanının nitelikleri anayasanın 101. maddesinde düzenlenmiştir. Bu nitelikler şunlardır:

Bir kişi en az yirmi milletvekili ile oluşan siyasi parti grupları, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı tek başına ya da birlikte hesaplandığında yüzde beşi geçen siyasi partiler veya yüz bin seçmen tarafından cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilir.[1]

Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilir.[1]

Seçim[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 102. maddesine göre, Cumhurbaşkanlığı seçimi, mevcut Cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması hâlindeyse boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. Bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi hâlinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması hâlinde, ikinci oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.

Görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi, yeni Cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.[1]

Ant içmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 103. maddesine göre Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde ant içer:[1]

“ Cumhurbaşkanı sıfatıyla, devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma; milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma; Türkiye Cumhuriyeti'nin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim. „

Görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 104. maddesine göre, Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri şunlardır:

  • Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak,
  • Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj vermek,
  • Kanunları yayımlamak,
  • Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek,
  • Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak,
  • Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atmak ve görevlerine son vermek,
  • Üst kademe kamu yöneticilerini atamak, görevlerine son vermek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlemek,
  • Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini göndermek ve Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
  • Milletlerarası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
  • Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
  • Milli güvenlik politikalarını belirlemek ve gerekli tedbirleri almak,
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek,
  • Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak,
  • Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler ve Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen ve kanunda açıkça düzenlenen konular haricinde, kanunlara aykırı olmamak şartıyla yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak,
  • Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.[1]

Cezai sorumluluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Cumhurbaşkanının Yüce Divan'a sevki

Anayasanın 105. maddesine göre, Cumhurbaşkanının bir suç işlediği iddiasıyla meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun önergesiyle soruşturma açılması istenebilir ve beşte üçünün oyuyla soruşturma açılabilir. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz. Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verecekleri üyelerden oluşan komisyon, soruşturmayı yürütür ve raporunu Genel Kurulda görüşülmek üzere Meclis Başkanlığına sunar. Üye tam sayısının üçte ikisinin oyuyla Cumhurbaşkanının Yüce Divan'a gönderilmesine karar verilebilir. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu hüküm uygulanır.[1]

Cumhurbaşkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanına vekâlet[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 106. maddesine göre, Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve yetkilerini kullanır.[1] 2017 anayasa değişikliği öncesinde, Cumhurbaşkanına Meclis Başkanı vekâlet etmekteydi.

Cumhurbaşkanları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye cumhurbaşkanları listesi

Teşkilat yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı forsu ve arması[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur.[5] Cumhurbaşkanlığı forsu ise Türk bayrağının sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş hâlidir.

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmî bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk'ün İzmir'e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.

Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ni, on altı yıldızın ise tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akif Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmî anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.[6]

Armadaki on altı yıldızın simgelediği kabul edilen Türk devletleri şunlardır:

  1. Büyük Hun İmparatorluğu
  2. Batı Hun İmparatorluğu
  3. Avrupa Hun İmparatorluğu
  4. Ak Hun İmparatorluğu
  5. Göktürk İmparatorluğu
  6. Avar İmparatorluğu
  7. Hazar Kağanlığı
  8.        Uygur Devleti
  9. Karahanlılar Devleti
  10. Gazne Devleti
  11.        Büyük Selçuklu İmparatorluğu
  12.        Harezmşahlar Devleti
  13. Altın Orda Devleti
  14. Büyük Timur İmparatorluğu
  15. Babür İmparatorluğu
  16. Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863 Mükerrer, 9 Kasım 1982
  2. ^ http://www.yenisafak.com/yazarlar/aydinunal/partili-cumhurbaskani-2035932
  3. ^ 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 26554, 6 Mayıs 2007
  4. ^ "Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Erdoğan". BBC Türkçe. 11 Ağustos 2014. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  5. ^ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Arma". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  6. ^ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Fors". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 


This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.

İçindekiler

Destek