Türkiye cumhurbaşkanı

Wikipedia tasarımı üzerinden görüntüle.

Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı
Emblem of the President of Turkey.png
Cumhurbaşkanlığı arması
Flag of the President of Turkey.svg
Görevdeki
Recep Tayyip Erdoğan
28 Ağustos 2014'ten beri
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Üyelik Bakanlar Kurulu
Millî Güvenlik Kurulu
Yüksek Askerî Şûra
Resmî ikamet Çankaya Köşkü
(1923-2014)
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi
(2014-günümüz)
Atadığı
Görev süresi Beş yıl (en fazla 2 dönem)
Açılışı yapan Mustafa Kemal Atatürk
Oluşum 29 Ekim 1923 (95 yıl önce) (1923-10-29)
Vekil Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Websitesi tccb.gov.tr
Türkiye
Bu makale serisinin bir parçasıdır:
Türkiye
devlet yapısı
Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı makamında

Türkiye cumhurbaşkanı, Türkiye devletinin başıdır. Bu vasıfla Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Türk halkının birliğini temsil eden cumhurbaşkanı; Anayasa'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını gözetir.[1] Cumhurbaşkanlığı, Anayasa'nın 101. ila 107. maddelerinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı makamı, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanıyla kurulmuştur. Aynı gün yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa oy birliğiyle ilk reisicumhur seçilmiştir. Bu tarihten 29 Ağustos 2007 tarihine kadar, Kenan Evren dışındaki tüm cumhurbaşkanları Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilmiştir. 27 Mayıs Darbesi sonrası 1961 Anayasası ile cumhurbaşkanı olan kişinin partisi ile olan bağının kesilmesine karar verildi ve "partisiz cumhurbaşkanı" dönemi başladı.[2] 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından Devlet Başkanı ve Millî Güvenlik Konseyi Başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, 1982 Anayasası'nın birinci geçici maddesi gereği Anayasa'nın halk oylamasıyla kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde Cumhurbaşkanı sıfatını kazanmıştır. 2007 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanının genel oyla seçilmesine karar verilmiş;[3] bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan halk tarafından cumhurbaşkanı seçilmiştir.[4] Erdoğan, 28 Ağustos 2014 tarihinden beri 12. Cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmektedir.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, Meclisin manevi varlığının ayrılmaz bir parçası olan Başkomutanlığı temsil etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı görevi; savaş halinde, Cumhurbaşkanı adına, Genelkurmay Başkanı tarafından yerine getirilir. Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı, barış zamanında da Silahlı Kuvvetlerin komutanlığını yürütür.[1]

29 Ekim 2014 tarihi itibarıyla Çankaya Köşkü'nden taşınan Cumhurbaşkanlığının mevcut yerleşkesi, Atatürk Orman Çiftliği'nde bulunan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'dir.

Nitelikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanının nitelikleri Anayasa'nın 101. maddesinde düzenlenmiştir. Bu nitelikler şunlardır:

Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.[1]

Görev süresi[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilir.[1]

Seçim[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanının seçimi Anayasa'nın 102. maddesinde düzenlenmiştir. Seçim, mevcut cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halindeyse boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

Yeni cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.[1]

Ant içmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 103. maddesine göre cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde ant içer:[1]

“ Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve Milletin bölünmez bütünlüğünü, Milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim. „

Görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri Anayasa'nın 104. maddesinde düzenlenmiştir.

Yasamaya ilişkin görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak
  • Yasaları yayımlamak
  • Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne geri göndermek.
  • Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halk oylamasına sunmak
  • Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün; tümünün ya da belirli kısımlarının anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı olduğu gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek

Yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Bakanları atamak ve görevlerine son vermek
  • Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek
  • Yabancı devletlere Türk Devleti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek
  • Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Başkomutanlığını temsil etmek
  • Silahlı Kuvvetlerin kullanılmasına karar vermek
  • Genelkurmay Başkanı'nı atamak
  • Millî Güvenlik Kurulu'nu toplantıya çağırmak ve kurula başkanlık etmek
  • Olağanüstü hal ilan etmek ve OHAL durumunda çıkan kanun hükmündeki kararnameleri onaylamak
  • Kararnameleri imzalamak
  • Sürekli hastalık, sakatlık ve yaşlılık sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak
  • Devlet Denetleme Kurulu'nun üyelerini ve başkanını atamak
  • Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak
  • Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek
  • Üniversite rektörlerini atamak

Yargıya ilişkin görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer görev ve yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı, bunlardan başka Anayasa'da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.[1]

Sorumluluk ve sorumsuzluk hali[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı'nın sorumluluk ve sorumsuzluk halleri anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer yasalarda başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı kararlar ve verdiği emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil hiçbir yargı mercilerine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanı, ancak vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte birinin önerisi üzerine ve üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılarak Yüce Divan'a sevk edilebilir.[1]

Daha fazla bilgi: Cumhurbaşkanı'nın Yüce Divan'a sevki

Cumhurbaşkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye cumhurbaşkanları listesi

Cumhurbaşkanı'na vekillik etme[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanı'na vekalet etme Anayasa'nın 106. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı'nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Cumhurbaşkanlığı'na vekillik eder ve Cumhurbaşkanı'na ilişkin yetkileri kullanır.[1]

Teşkilat Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bakanlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurullar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Yerel Yönetim Politikaları Kurulu
  • Sosyal Politikalar Kurulu
  • Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu
  • Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu
  • Hukuk Politikaları Kurulu
  • Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu
  • Ekonomi Politikaları Kurulu
  • Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu
  • Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu

Ofisler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Finans Ofisi
  • İnsan Kaynakları Ofisi
  • Dijital Dönüşüm Ofisi
  • Yatırım Ofisi

Başkanlıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Cumhurbaşkanlığı forsu ve arması[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur.[5] Cumhurbaşkanlığı forsu ise Türk bayrağının sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş halidir.

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmi bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk’ün İzmir’e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.

Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ni, on altı yıldızın ise tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akif Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmi anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.[6]

Armadaki on altı yıldızın simgelediği kabul edilen Türk devletleri şunlardır:

  1. Büyük Hun İmparatorluğu
  2. Batı Hun İmparatorluğu
  3. Avrupa Hun İmparatorluğu
  4. Ak Hun İmparatorluğu
  5. Göktürk İmparatorluğu
  6. Avar İmparatorluğu
  7. Hazar Kağanlığı
  8.        Uygur Devleti
  9. Karahanlılar Devleti
  10. Gazne Devleti
  11.        Büyük Selçuklu İmparatorluğu
  12.        Harezmşahlar Devleti
  13. Altın Orda Devleti
  14. Büyük Timur İmparatorluğu
  15. Babür İmparatorluğu
  16. Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863 Mükerrer, 9 Kasım 1982
  2. ^ http://www.yenisafak.com/yazarlar/aydinunal/partili-cumhurbaskani-2035932
  3. ^ 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 26554, 6 Mayıs 2007
  4. ^ "Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Erdoğan". BBC Türkçe. 11 Ağustos 2014. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  5. ^ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Arma". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  6. ^ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Fors". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 


This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.

İçindekiler

Destek