Bursa

Koordinatlar: 40°09′00″K 29°01′15″D / 40.15°K 29.02083°D
— İl & Büyükşehir — | |||
Sol üstte:Şehir merkezi, Sağ üstte:Zafer Plaza AVM, Sol ortada:İrgandi Köprüsü, Ortada:Gazi Mustafa Kemal heykeli, Sağ ortada:Bursa Saat Kulesi, Sol altta :Bursa Botanik Parkı, Sağ altta:Şehir merkezi | |||
| |||
Bursa'nın Türkiye'deki konumu | |||
Ülke | Türkiye | ||
---|---|---|---|
Bölge | Marmara Bölgesi | ||
İdari birimler | 17 ilçe | ||
Yönetim | |||
- Belediye Başkanı | Alinur Aktaş (AK Parti) | ||
- Vali | Yakup Canbolat [1] | ||
Yüzölçümü | |||
- Toplam | 10,882 km2 (4,2 mi2) | ||
Rakım | 155 m (509 ft) | ||
Nüfus (2016[3]) | |||
- Toplam | 2,901,396[2] | ||
- Yoğunluk | 252/km² (652,7/sq mi) | ||
Zaman dilimi | DAZD (+2) | ||
- Yaz (YSU) | DAZD (+3) | ||
Alan kodu | (+90) 224 | ||
Plaka kodu | 16 | ||
İnternet sitesi: www.bursa.bel.tr |
Bursa, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık dördüncü şehri. 2016 itibarıyla 2.901.396 nüfusa sahiptir. 2016 Dünya Yaşanabilir Şehirler sıralamasında Dünya'da 28[4]. Türkiye'de 1. sırada yer almaktadır. Marmara Bölgesinin Güney Marmara bölümünde, 40° batı boylam ve 29° kuzey enlem daireleri arasında yer alır. Eski adı Hüdavendigâr'dır. Kuzeyinde Marmara Denizi ve Yalova, kuzeydoğuda Kocaeli ve Sakarya, doğuda Bilecik, güneyde Kütahya ve batıda Balıkesir illeri ile çevrilidir.
Ekonomik açıdan Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri olan Bursa doğal ve tarihsel zenginlikleriyle de önem taşır. Bursa'da en çok Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemine ait tarihî eserlerin bulunmasının sebebi ise, Bursa'nın Osmanlı Devleti'nin ilk başkenti olmasıdır. Bursa alışveriş merkezleri, parkları, müzeleri ve çarşısıyla bölgede öne çıkar. Ayrıca Bursa Marmara bölgesinin İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük şehridir. Türkiye'nin en önemli birkaç sanayi kentinden biridir. Şehir İstanbul'dan sonra en büyük ikinci ihracatı gerçekleştirmektedir. Şehrin futbol takımı Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonudur.
Bursa, sanayi istatistiklerine göre Türkiye'nin en büyük sanayi kenti ve otomotiv üretim merkezidir. CNN International tarafından Türkiye'nin Detroit'i yakıştırması yapılmıştır. Tofaş-Fiat, Renault, Bosch, Peugeot, Karsan Otomotiv, binek otomobil ve ticari araçlar ile Cobra Güleryüz otobüs fabrikaları Bursa'da bulunmaktadır. Bursa'nın otomotiv sanayinin Türkiye'de merkezi olmasından dolayı kurulan Bursa Otomobil Müzesi yine bu şehirde bulunmaktadır.
İçindekiler
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa'da şimdilik bilinen en eski arkeolojik kalıntılar Yenişehir yakınlarındaki Menteşe Höyüğü ve Orhangazi yakınlarındaki Ilıpınar'dan bilinmektedir. Bu arkeolojik buluntu yerlerinin en eski tabakaları yaklaşık 7 bin yıllıktır. Bu tabakalardaki kültür, çanak çömleğin gelişmiş olarak ortaya çıktığı, mimarinin dörtgen planlı, bol miktarda ahşap destekli kerpiç kullanılarak inşa edilmiş yapılardan oluştuğu tabakalardır. Bursa'da David French, Mehmet Özdoğan ve Jacop Roodenberg'in arkeoloji ile ilgili çalışmaları tarih öncesiyle ilgili pek çok yeni bilgi ortaya koymuştur. [kaynak belirtilmeli]
Bursa ve civarında MÖ 4000'li yıllardan itibaren çeşitli yerleşimlerin olduğu saptanmıştır; fakat yöreye ait kesin bilgiler MÖ 700'lere dayanmaktadır. Homeros, bölgeden Mysia[5] olarak söz etmektedir. Günümüzde Bursa yöresinde Mysia yerleşmelerini anımsatan iki köy bulunmaktadır: Misi(Gümüştepe) ve Misebolu.
Tarihi coğrafyada bölgeye Frigya da denilmektedir. MÖ 700'lerde İskitler'den kaçan Kimmerlerin Frigya devletini yıktıkları bilinmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Bursa adı, bu şehri kuran Bitinya Kralı Prusias'dan gelmektedir. MÖ 7. yüzyılda bu bölgeye göç eden Bityn'ler(Bitinler) buraya Bitinya adını verirler.[kaynak belirtilmeli]
MÖ 185'te, Kartaca'nın yetiştirdiği büyük generallerden Hannibal'ın Kral I. Prusias'a, Prusias ve Olympus kentinin kurulmasını örgütlediği bilinmektedir. Prusias adı zamanla Prusa, sonra da Bursa'ya dönüşmüştür. MÖ 74'te Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine geçen Bitinya, Roma'dan gönderilen Proconsul(Eyalet Valisi)'lerce yönetilen bir Asya Eyaleti haline gelmiştir. Bursa, MS 385-1326 yılları arasında ise Bizans dönemini yaşamıştır.
MS 555 civarında bölgede ipek üretimine başlanmış ve doğal sıcak sulu kaplıcaların üretilmesi ile küçük bir kaplıca kenti kurulmuştur.[kaynak belirtilmeli]
Bursa, 1204-1261 yılları arasında İznik'e bağlıdır, genelde kale içinde kalmış, fazla büyüyememiştir.
Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflayıp dağılmaya başlamasıyla kurulan Anadolu Beylikleri içinde zamanla gelişen Osmanlı Beyliği, çevredeki tekfurların arazilerini de alarak güçlenmiştir. Bursa, 1307 yılında Osman Bey tarafından kuşatılmış, uzun süren kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in oğlu Orhan Bey tarafından alınmıştır. 1335 yılında başkent Bursa'ya taşınmış ve kentte büyük imar hareketleri yaşanmıştır.
Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent sadece hisar içinden ibaretken, Orhan Gazi şehri hisarın dışına çıkararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurtmuştur. Surlar dışında mevcut yerleşmeye yakın, hakim noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve böylece bir yerleşme geleneği başlamıştır. Başkent, 1363 yılında (I. Murad Hüdavendigâr döneminde) Edirne'ye taşınmıştır. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'nın faal rolü son bulmuş ve yönetim merkezi niteliğini kaybetmiştir.
Bursa'da Osmanlı Devleti hakimiyetinde, 1922 yılına kadar, Müslüman, Rum, Ermeni ve Yahudi toplumları birlikte yaşamışlardır.
Tanzimat sonrası dönemde Hüdavendigar Vilayeti merkezliği yapan Bursa'ya 1900'lü yılların başında Biga (merkezi Çanakkale), Bilecik, Kütahya, Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) sancakları bağlı bulunmaktaydı.
Millî mücadele dönemlerinde çeşitli ayaklanmaların yaşandığı Bursa, 8 Temmuz 1920 de Yunanlarca işgal edilmiş; Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nden sonra 11 Eylül 1922'de Türk birliklerince geri alınmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa, 1987 yılında çıkarılan 3391 sayılı kanun[6] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta üç ilçe (Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım) Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[7] Bu sınırlar içinde kalan 7 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.[7] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[8]
21 Ekim 2014 tarihinde, Bursa Valiliği ve Bursa Kültür Tanıtma Birliği tarafından Bursa şehir logosu tanıtılmıştır. Logo Bursa şehrinin markalaştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Logoda Türk islam sanatının bilinen motiflerinden olan çintemani desende lale motifi yer almaktadır.[9]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Genelde ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizinin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır.
İlin en sıcak ayları Temmuz - Ağustos , en soğuk ayları ise Aralık- Ocak'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 70,6 cm.dir. İlde ortalama nispi nem % 69 civarındadır.
![]() ![]() | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
En yüksek sıcaklık (°C) | 23,8 | 26,9 | 32,0 | 36,2 | 36,5 | 41,3 | 43,8 | 42,2 | 39,6 | 37,3 | 31,0 | 27,3 | 43,8 |
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 9,6 | 10,9 | 13,7 | 18,8 | 23,7 | 28,4 | 30,8 | 31,0 | 27,2 | 21,7 | 16,4 | 11,7 | 20,3 |
Ortalama sıcaklık (°C) | 5,4 | 6,3 | 8,4 | 12,8 | 17,6 | 22,1 | 24,6 | 24,3 | 20,1 | 15,2 | 10,7 | 7,4 | 14,5 |
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,7 | 2,2 | 3,6 | 7,1 | 11,2 | 14,9 | 17,2 | 17,1 | 13,6 | 9,9 | 6,0 | 3,5 | 9,0 |
En düşük sıcaklık (°C) | −19,2 | −16,8 | −10,5 | −3,1 | 0,9 | 4,0 | 9,0 | 8,6 | 4,4 | −1 | −5,4 | −16,3 | −19,2 |
Ortalama yağış (mm) | 87,6 | 74,6 | 69,7 | 63,4 | 44,3 | 34,3 | 15,3 | 15,7 | 39,5 | 68,8 | 78,5 | 103,4 | 695,1 |
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[10] |
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1965[11] | 755.504 | 7 | %44 335.048 420.456 %56 | |
1970[12] | 847.884 | 6 | %12![]() | %49 416.662 431.222 %51 |
1975[13] | 961.639 | 6 | %13![]() | %53 507.106 454.533 %47 |
1980[14] | 1.148.492 | 6 | %19![]() | %55 636.910 511.582 %45 |
1985[15] | 1.324.015 | 6 | %15![]() | %63 840.094 483.921 %37 |
1990[16] | 1.603.137 | 6 | %21![]() | %72 1.157.805 445.332 %28 |
2000[17] | 2.125.140 | 5 | %33![]() | %77 1.630.940 494.200 %23 |
2007[18] | 2.439.876 | 4 | %15![]() | %81 1.979.999 459.877 %19 |
2008[19] | 2.507.963 | 4 | %3![]() | %88 2.204.874 303.089 %12 |
2009[20] | 2.550.645 | 4 | %2![]() | %88 2.249.974 300.671 %12 |
2010[21] | 2.605.495 | 4 | %2![]() | %89 2.308.574 296.921 %11 |
2011[22] | 2.652.126 | 4 | %2![]() | %89 2.359.804 292.322 %11 |
2012[23] | 2.688.171 | 4 | %1![]() | %89 2.402.012 286.159 %11 |
2013[24] | 2.740.970 | 4 | %2![]() | %100 %0 |
2014[25] | 2.787.539 | 4 | %2![]() | %100 %0 |
2015[26] | 2.842.547 | 4 | %2![]() | %100 %0 |
Bursa İl Nüfusu: 2.994.521(2018 sonu). İlin yüzölçümü 10.813 km'2dir. İlde km2'ye 277 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 5936 kişi ile Yıldırım’dır) İlde yıllık nüfus artış oranı %1,97 olmuştur.
01 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1060 mahalle bulunmaktadır.
Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Gürsu (%7,61)- Orhaneli (-%0,06)
İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı | ||||||||||
İlçe | Nüfus 2018 | N.Artışı % | Bld.S. | Mah.Say. | Şehir nüfus | Köy Say. | Köy Nüfus | Şehirli % | Alanı km2 | Yoğunluk |
Büyükorhan | 10.042 | 0,01 | 1 | 43 | 10.042 | 0 | 0 | 100,0 | 505 | 20 |
Gemlik | 111.488 | 1,82 | 1 | 35 | 111.488 | 0 | 0 | 100,0 | 401 | 278 |
Gürsu | 91.339 | 7,61 | 1 | 15 | 91.339 | 0 | 0 | 100,0 | 106 | 862 |
Harmancık | 6.576 | 1,31 | 1 | 31 | 6.576 | 0 | 0 | 100,0 | 400 | 16 |
İnegöl | 268.155 | 3,96 | 1 | 116 | 268.155 | 0 | 0 | 100,0 | 1.118 | 240 |
İznik | 43.330 | 1,68 | 1 | 46 | 43.330 | 0 | 0 | 100,0 | 753 | 58 |
Karacabey | 83.115 | 0,86 | 1 | 85 | 83.115 | 0 | 0 | 100,0 | 1.158 | 72 |
Keles | 12.355 | 3,04 | 1 | 42 | 12.355 | 0 | 0 | 100,0 | 617 | 20 |
Kestel | 65.256 | 7,47 | 1 | 36 | 65.256 | 0 | 0 | 100,0 | 396 | 165 |
Mudanya | 93.707 | 3,79 | 1 | 47 | 93.707 | 0 | 0 | 100,0 | 369 | 254 |
Mustafakemalpaşa | 100.696 | 0,72 | 1 | 131 | 100.696 | 0 | 0 | 100,0 | 1.641 | 61 |
Nilüfer | 441.299 | 3,86 | 1 | 64 | 441.299 | 0 | 0 | 100,0 | 552 | 799 |
Orhaneli | 19.492 | -0,06 | 1 | 61 | 19.492 | 0 | 0 | 100,0 | 838 | 23 |
Orhangazi | 78.447 | 0,51 | 1 | 31 | 78.447 | 0 | 0 | 100,0 | 506 | 155 |
Osmangazi | 862.516 | 0,67 | 1 | 137 | 862.516 | 0 | 0 | 100,0 | 621 | 1.389 |
Yenişehir | 53.704 | 0,89 | 1 | 71 | 53.704 | 0 | 0 | 100,0 | 720 | 75 |
Yıldırım | 653.004 | 0,85 | 1 | 69 | 653.004 | 0 | 0 | 100,0 | 110 | 5.936 |
BURSA | 2.994.521 | 1,97 | 17 | 1.060 | 2.994.521 | 0 | 0 | 100,0 | 10.813 | 277 |
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
2007 yılı nüfus sayımı resmi kesin sonuçlarına göre Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında Bursa 300 şehir arasında İstanbul'un ardından 4. sırayı aldı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul ve Bursa dışında İzmir 2 ve Ankara 9. sırada yer almıştır.[27]
Bursa; otomotiv, tekstil, makine, gıda sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekleştiği söylenir.[kaynak belirtilmeli] Halen de havlu üretimi ve ihracatı gerçekleştirilir. İpek üretimi ve bıçakçılık Bursa'nın eskiden dünyaca tanınmasını sağlamasına rağmen şu anda bitme noktasına gelmiştir.
1961 yılında kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra oluşan Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi ve özellikle İzmir ve Ankara yollarının çevresi Bursa'da sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerdir. Kaplıcaları, Uludağ'ı, İskender Kebabı,Kestane Şekeri, İnegöl Köftesi,Şeftalisi, Havlusu ile meşhurdur.
Türkiye'nin ilk zeytinyağı laboratuvarı Bursa'ya kurulmuştur.[28]
Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Otomotiv sanayi
Bursa'da otomotiv sanayi kuruluşları, otomobil, otobüs, metro, hafif metro ve tramvay vagonları ve bunlara ait yedek parçaların imalatını yapmakla birlikte, yurt içine ve yurt dışına satış yapmaktadır. Fiat (TOFAŞ), Renault, Bosch fabrikaları ve bu fabrikalara parça sağlayan diğer fabrikalar sayesinde Bursa önemli bir otomotiv kentidir. Şehrin göç almasındaki en büyük etkenlerin başında bu fabrikalar gelir.
- Mobilya sanayi
İnegöl İlçesinde Organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca İnegöl ilçesinde sadece mobilya üzerine satış yapan İnegöl Mobiliyum AVM bulunmaktadır.
- Tekstil sanayi
Türkiye'deki birçok yerli tekstil markasının fabrikaları ve Bursa Uluslararası Tekstil Ve Ticaret Merkezi Bursa'da bulunmaktadır. Ayrıca tekstil sanayi olarak da Türkiye'nin en gelişmiş şehirlerinden biri konumundadır.
Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]
UNESCO Dünya Mirası | |
---|---|
Resmî adı | Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu |
Ülke | ![]() |
Tür | Kültür |
Kriter | i, ii, iv, vi |
Referans | 1452 |
Bölge** | Avrupa ve Kuzey Amerika |
Tescil bilgisi | |
Tescil | 2014 (38. Oturum) |
2000'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen[29] Bursa, 2014'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.[30]
Türkiye'nin ilk tekstil müzesi Bursa'dadır.[31][32]
Uluslararası Bursa Festivali 1962 yılından beri, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı'nın (BKSTV) koordinasyonunda düzenleniyor. Bursa Bölge Senfoni Orkestrası, temeli 1997 yılında atıldı.[33] Bursa Botanik Parkı, 1998 yılında hizmete açılmıştır. Bursa Hayvanat Bahçesi, 1998 yılında hizmete açılan Avrupa standartlarındaki hayvanat bahçesidir.
Sanat[değiştir | kaynağı değiştir]
Karagöz Gölge oyunu, tarihte Bursa'nın Türk kültür yaşamına kazandırdığı en önemli etkinliklerden birisidir. Cumhuriyet tarihinin ilk modern sinema-tiyatro-konser salonları arasında yer alan Tayyare Kültür Merkezi, mimar Arif Hikmet Koyunoğlu'nun projesi doğrultusunda Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) tarafından yaptırılmış ve 1932 yılında Bursa'da hizmete açılmıştır. Bursa Devlet Tiyatrosu 1957 yılında kuruldu. Bursa Devlet Türk Sanat Müziği Korosu 1991 yılında kuruldu, Kültür Bakanlığı’na bağlı.
- Halk oyunları
Kılıçkalkan, yörenin ünlü halkoyunudur. Bunun yanı sıra Uludağ yöresi Türkmen oyunları olan Güvende, Sekme, Çiftetelli, Düz Oyun, Büyük Oyun ilgi çekicidir.
Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]
- İskender Kebap
- Kestane Şekeri
- Tirilye Zeytini
- Gemlik Sofralık Zeytini
- Kemal Paşa Tatlısı
- Sütlü Bursa Helvası
- İnegöl Köfte
- Bursa Kebabı
- Ciğer Sarma
- Mağlıç Peyniri
- Mihaliç Peyniri
- Pideli Köfte
- Cevizli Lokum
- Kaymaklı Ekmek Kadayıfı
- Cantık
- Tahinli pide
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
- Uludağ
- Gölyazı
- Mudanya
- İznik
- Cumalıkızık
- Karacabey longozu
- Uluabat Gölü
- Somuncu Baba Türbesi
- Ulu Cami
- Emir Sultan Camii
- Yeşil Türbe
- Tarihi Çınar
- Ağlayan Çınar
- Bursa Kalesi
- Oylat
- Keramet Su Kaplıcası
- Suuçtu Şelalesi
- Alışveriş merkezleri ve hipermarketler
- AS Merkez (Yalova Yolu Caddesi)
- Anatolium (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- Korupark (Mudanya Caddesi, Emek Kavşağı)
- Zafer Plaza (Cemal Nadir Caddesi)
- Kent Meydanı AVM (Kıbrıs Şehitleri Caddesi)
- Carrefour AVM (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Carrefour Hipermarket (x2) (Anatolium AVM - CarrefourSA AVM)
- Carrefour Express (x3) (Kent Meydanı AVM - Nalbantoğlu - Bademli)
- Nilpark (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Özdilek AVM (x3) (Geçit - Yalova Yolu Caddesi - İzmir Yolu Caddesi)
- Özdilek Hipermarket (x7) (Gürsu-Kaplıkaya - Ataevler - İnegöl - Gemlik - Özlüce - Mudanya)
- Koçtaş (x3) (Korupark AVM - Yalova Yolu Caddesi - CarrefourSA AVM)
- Metro (x2) (Yalova Yolu Caddesi - İzmir Bulvarı)
- Meridyen Avm(Unlu Cadde - Heykel)
- Kipa (x3) (Mudanya-Mustafakemalpaşa)-Korupark AVM)
- İnegöl AVM (İnegöl Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- İnegöl 5M Migros (Bursa'daki tek 5M Migros'tur).
- Migros (x13)(Küçükkumla - Mudanya - Mudanya Sahili - Ertuğrul - Nilüfer - Beşevler - Bursa Modern - Bademli - Altıparmak - As Merkez - Zafer Plaza - Kükürtlü - İnegöl AVM)
- IKEA (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı
- Endülüs Park (Bursa Mudanya Yolu)
- Marka AVM (Carrefoursa AVM arkası)
- Büyük parklar
- Bursa'daki büyük parklardan bazıları;
- Reşat Oyal Kültür Parkı 1955'te açılan bünyesinde çay bahçeleri, lokantalar, açık hava tiyatrosu bulunur.
- Uludağ Milli Parkı Dünyaca ünlü Türkiye'nin en önemli kayak merkezidir.
- Merinos Parkı İçerisinde nikah salonu, konservatuvar, kültür merkezide barındıran büyük bir parktır.
- Azerbaycan- Türkiye Kardeşlik Parkı Azerbaycan ile olan bağları güçlendirmek amacıyla yapılmış güzel bir parktır.
- Atatürk Kent Ormanı Bursa halkının hafta sonlarında soluk aldığı Bursa'nın inci tanesi kent ormanıdır.
- Hüdavendigar Kent Parkı 500 bin metrekare alana sahip olan Hüdavendigar Kent Parkı Bursa'nın en büyük parkıdır. İçerisinde spor faaliyet alanları, büfe, kafe, lokanta, restoran, idari birimler ve çevre birimlerini barındırmaktadır.
- Bursa Hayvanat Bahçesi Avrupa Standartlarında bir hayvanat bahçesidir.
- Bursa Botanik Parkı Binlerce çeşit bitki ve ağacın bulunduğu Avrupa standartlarında büyük bir park.
- Mihraplı Park İçerisinde Şehitlik bulunan büyük bir parktır.
- Soğukkuyu Parkı:Hürriyet te bulunan içinde basket sahası futbol sahası valeybol sahası bulunduran ve cay bahcesı olan buyuk bır park
- Minia Yıldırım Yıldırım ilçesindeki tarihi yerlerin küçültülmüş maketlerinin bulunduğu parktır.
- Kaplıkaya Cazibe Merkezi İçerisinde akvaryumların, balık tutma göletlerinin, yürüyüş yollarının, tenis kortlarının, kaykay pistinin bulunduğu dev parktır.
- İnegöl Hikmet Şahin Kültür Parkı İçinde Büyük Suni Göl, Yeşillik alanlar, koşu ve yürüyüş parkurları, Nikah Dairesi, Büyük Meydan, Açık Hava Konser ve Gösteri Alanı, Çocuk Trafik Eğitim Merkezi, Spor Merkezi, Amfitiyatro, Kafeler ve Restaurantlar, LunaPark ve Mobilya Fuar Alanınında olduğu Bursa ilindeki önemli parklardan biridir, İnegöl ilçesinde bulunmaktadır.
- İnegöl Botanik Parkı (Sanayi Parkı) İnegöl Sanayi Semtinde bulunan yürüyüş, koşu ve gezi parkurlarının da bulunduğu Süs Havuzu ve Kameriyeleriyle İnegöl'de bulunan önemli parklardandır.
- İnegöl Kuğulu Parkı İnegöl semtinde bulunan tarihi havuzu ve kuğularıyla ünlü park.
- İnegöl Şehir Parkı Bursa-Ankara Yolu üzerinde bulunan yürüyüş, gezi ve ailece oturulabilecek Bursa'da bulunan yeşil parklardan biridir.
- Doğal mekânlar

|
- Kale ve surlar
- Tekkeler
|
- Camiler
|
|
|
|
- Mescitler
|
|
- Türbeler
|
|
|
|
- Medreseler
|
|
|
|
- Kiliseler
|
|
|
|
- Müzeler
- Hanlar
- Köprüler
- Kaplıcalar
- Ağaçhisar Kaplıcası
- Yeni Kaplıca
- Armutlu Kaplıcası
- Bademli Bahçe Kaplıcası
- Dümbüldek Kaplıcası
- Gemlik (Terme) Kaplıcası
- Ilıcaksu Kaplıcası
- Orhangazi Keramet Kaplıcası
- Oylat Kaplıcası
- Sadağ Kaplıcası
- Vakıfbahçe (Çekirge) Kaplıcası
- Kültür merkezleri
- Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi
- Tayyare Kültür Merkezi
- Akpınar Kültür Merkezi
- Konak Kültür Evi
- Fethiye Kültür Merkezi
- Nilüfer Uğur Mumcu Sahnesi
- Barış Manço Kültür Merkezi
- Adile Naşit Kültür Merkezi
- Görükle Çağdaş Eğitim Kooperatifi Kültür Salonu
- Suare Kültür Merkezi
- Müjdat Gezen Sanat Merkezi
- Ördekli Hamamı Kültür Merkezi
- Yıldırım Kültür Merkezi
- Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Mete Cengiz Kültür Merkezi
- Karabaş-ı Veli Kültür Merkezi
Konum[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri | |||||
İlçe | Kuruluş Yılı[34] | Alanı km²[35] | Rakım mt. | Merkeze Uzaklık km[36] | Ulaşan Yollar[36] |
Büyükorhan | 1987 | 505 | 799 | 87 | ![]() |
Gemlik | Cumh.önce | 401 | 7 | 29 | E E881/![]() ![]() |
Gürsu | 1990 | 106 | 112 | 11 | ![]() |
Harmancık | 1987 | 400 | 689 | 96 | ![]() |
İnegöl | Cumh.önce | 1.118 | 294 | 45 | E E90/![]() ![]() |
İznik | 1930 | 753 | 103 | 77 | ![]() ![]() |
Karacabey | Cumh.önce | 1.158 | 35 | 69 | E E90/![]() ![]() |
Keles | 1953 | 617 | 1.026 | 64 | ![]() |
Kestel | 1990 | 396 | 122 | 12 | ![]() |
Mudanya | Cumh.önce | 369 | 5 | 28 | ![]() |
Mustafakemalpaşa | Cumh.önce | 1.641 | 27 | 74 | E E881/![]() |
Nilüfer | 1987 | 552 | 121 | 8 | E E90/![]() ![]() |
Orhaneli | Cumh.önce | 838 | 491 | 58 | ![]() |
Orhangazi | Cumh.önce | 506 | 115 | 47 | E E881/![]() ![]() ![]() |
Osmangazi | 1987 | 621 | 173 | 0 | E E881/![]() ![]() ![]() |
Yenişehir | Cumh.önce | 720 | 229 | 54 | ![]() ![]() |
Yıldırım | 1987 | 110 | 160 | 5 | ![]() |
BURSA | Cumh.önce | 10.813 | 238 |
Spor[değiştir | kaynağı değiştir]
- Futbol
Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonu olmuştur. Süper lig tarihinde şampiyon olan 5. takımdır. Anadolu kulüpleri içinde Trabzonspor'dan sonra şampiyon olmuş tek futbol kulübüdür. Bursaspor'un müzesinde çeşitli kupaların yanı sıra bir adet Türkiye Kupası da vardır. Ayrıca UEFA Şampiyonlar Liginde gruplara kalan ilk Anadolu kulübüdür. Kulübün Teksas adıyla Türkiye çapında tanınan taraftar grubu vardır.
2017-2018 sezonunda, Bursaspor futbol takımı süper ligde 13. olmuştur.
Basketbol
Tofaş 1998-99 ve 1999-2000 sezonlarında Türkiye Basketbol Ligi şampiyonu olmuştur.
2017-2018 sezonunda Avrupa kupalarına basketbol erkekler EuroCup’ da Tofaş grup 5.si olarak elenmiştir.
- Voleybol
Bayanlar Voleybol 1. Liginde Nilüfer Belediyesi mücadele vermektedir. Bu alanda Bursa Büyükşehir Belediyespor (kadın voleybol takımı) Cev Challenge Kupasını alarak Avrupa Şampiyonu olmuştur. Ayrıca 2010-11 sezonunda Tofaş Erkek Voleybol takımı da yine 1. lig de mücadele etmiştir.
2017-2018 sezonunda Challenge Cup’ da Bursa Büyükşehir Belediyespor, geçen yıl şampiyon olduğu kupada bu yıl 2.olmuştur. Voleybol erkeklerde İnegöl Belediyespor Balkan şampiyonu olmuş ve Challenge Cup’ a katılmış, ilk turda elenmiştir.
Voleybol kadınlar süper liginde Nilüfer Belediyespor ligi 7.sırada tamamlamıştır.
- Hentbol
2017-2018 sezonunda hentbol süper liglerinde erkeklerde Nilüfer Belediyespor, kadınlarda Osmangazi Belediyespor ve Mudanya Bld. Dinçspor bulunmaktadır.
Önemli spor tesisleri: Bursa Büyükşehir Belediye Stadı (43.331), Tofaş Spor Salonu (7.500), Cengiz Göllü Spor Salonu (5.000), Atıcılar Kapalı Yüzme Havuzu-olimpik (2.500), Bursa Osmangazi Hipodromu (2.690) ve Uludağ Kayak Merkezidir.
Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]
2005 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi Türkiye'nin ilk ve tek kalite belgeli büyükşehir belediyesi olmuştur.
2016 yılında TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1.060 mahalle bulunmaktadır[35]
- Yüzölçümüne göre ilçeler
En büyük ilçe: Mustafakemalpaşa (1731 km²)
En küçük ilçe: Gürsu (118 km²)
- Nüfusa göre ilçeler[35]
En yoğun ilçe: Osmangazi (841.756) Türkiye'nin en büyük 4. ilçesidir.
En az nüfus: Harmancık (6.551)
(2016 yılı nüfus verilerine göre)
Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]
- Üniversiteler
- Uludağ Üniversitesi, 1975 yılında Bursa Üniversitesi adıyla kurulup 1982 yılında adı resmen Uludağ Üniversitesi olan, Bursa'nın ilk üniversitesi olma özelliğiyle birlikte Türkiye'nin önde gelen eğitim kurumlarından biridir. Merkez yerleşke olan Görükle Yerleşkesi'ne araç ile 5 dakika uzaklıktaki Görükle yerleşimi, barındırdığı çeşitli seçenekler sunan çok sayıda apart, özel yurt ve özellikle öğrenci odaklı kiralık daireler ile ideal konaklama merkezidir. Diğer yerleşkeleri İnegöl, Gemlik Suni ipek Asım Kocabıyık, Ali Osman Sönmez, Mudanya, Yenişehir İbrahim Orhan, İznik, Mustafakemalpaşa, Karacabey, Orhangazi, Orhaneli, Keles, Harmancık ve Büyükorhan'dır.
- Bursa Teknik Üniversitesi, 2010 yılında yasal olarak kabul edilerek kurulmuştur. Şu anda Yıldırım Yerleşkesi ve Osmangazi Yerleşkesi'nde hizmet vermektedir. Doğa Bilimleri Fakültesi, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi, Denizcilik Fakültesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Orman Fakültesi, İletişim Fakültesi, Sanat ve Tasarım Fakültesi, Yabancı Diller Yüksekokulu, Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Fen Bilimleri Enstitüsü'nden oluşan bölümler bulunmaktadır.
- Bursa Orhangazi Üniversitesi, Bursa'nın ilk vakıf üniversitesidir. 2012-2013 eğitim-öğretim yılında öğrenci kabulüne başlamıştır. Bünyesinde İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Yabancı Diller Yüksekokulu, Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Fen Bilimleri Enstitüsü'nden bulunmaktadır.[37]
- Faruk Saraç Tasarım Meslek Yüksekokulu, Fabrika-i Hümayun adlı eski ipek fabrikasında hizmet vermektedir.
- Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Merkezi
- İstanbul Ticaret Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Merkezi
- Okan Üniversitesi, Bursa Sürekli Eğitim Merkezi
- Bilgi Üniversitesi, Bursa Sürekli Eğitim Merkezi
- Plato Meslek Yüksekokulu, Bursa Sürekli Eğitim Merkezi
- İlköğretim ve ortaöğretim kurumları
Bursa sınırları dahilinde çok sayıda ilk ve orta dereceli eğitim kurumu bulunmaktadır.
- Halk eğitim merkezleri
- Nilüfer Halk Eğitim Merkezi
- Gürsu Halk Eğitim Merkezi
- Osmangazi Halk Eğitim Merkezi
- Yıldırım Halk Eğitim Merkezi
- Kestel Halk Eğitim Merkezi
- Gemlik Halk Eğitim Merkezi
- İnegöl Halk Eğitim Merkezi
Medya[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa, Yerel Medya Kuruluşlarının en fazla olduğu illerden biridir. Bursa'da 27'si Merkezde olmak üzere Toplam 39 Yerel Radyo Kanalı, 8 Yerel Televizyon Kanalı, 20'si Merkezde Toplam 46 Yerel Gazete bulunmaktadır. Bunun yanında kentin cemiyet hayatını ve gece yaşantısını anlatan magazin dergileri ve yerel ekonomi dergileri de Bursa'nın diğer yerel basın kuruluşlarıdır. Yerel basın kuruluşları haricinde tüm ulusal radyo ve TV kanalları da Bursa'da farklı frekanslarda yayın yapmaktadır. Şehirde ayrıca, Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı, Cihan Haber Ajansı, Doğan Haber Ajansı gibi önemli haber ajanslarının büroları bulunmaktadır.
- Yerel televizyon kanalları
- Olay TV
- ASTV
- Line TV
- Bursa TV
- Bursaspor TV
- Köy TV
- Kanal 16 (İnegöl)
- Süper Kanal TV (İnegöl)
- Yerel radyo kanalları
- 88.3 Bursa Sancak FM
- 89.0 Bursa Radyo Karadenizim
- 89.5 Radyo Şampiyon
- 90.5 Olay FM
- 91.3 Radyo24-Bursa
- 91.5 Radyo Şimşek
- 91.7 Uludağ FM
- 92.6 Radyo Aktif
- 93.4 Bursa Doğuş FM
- 94.2 Bursa FM
- 94.4 Radyo Türk
- 95.4 Radyo BU
- 96.3 Radyo 16
- 99.1 RadioLine
- 99.3 BursasporFM (BSFM)
- 100.9 Radyo Pozitif
- 101.6 Bursa Polis Radyosu
- 101.9 Radyo Jet
- 103.3 Rahmet FM
- 103.7 Radyo Maksimum
- 104.3 Bursa Karadeniz FM
- 105.3 Radyo Venüs
- 105.5 Radyo EN Bursa
- 106.5 Radyo Park
- 106.7 Radyo Davet
- 107.1 Radyo Poyraz
- 107.3 Bursa Gül FM
- 107.9 Bursa Gonca FM
- 92.4 Gençses FM (İnegöl)
- 94.8 Radyo Güneş (İnegöl)
- 101.7 Radyo Medya (İnegöl)
- 102.1 Deniz FM (İnegöl)
- 93.8 Radyo Cennet (Mustafakemalpaşa)
- 96.1 Dost FM (Mustafakemalpaşa)
- 96.5 Radyo 14 (Mustafakemalpaşa)
- 100.7 1001FM (Binbir FM) (Mustafakemalpaşa)
- 105.1 Karacabey FM (Karacabey)
- 106.9 Yörem FM (Karacabey)
- 105.7 Orhangazi FM (Orhangazi)
- Yerel gazeteler
- Olay Gazetesi
- Bursa Hakimiyet
- Bursa Haber
- Bursa Kent
- Bursa Meydan
- Bursa Gerçek
- Ayrıntı Gazetesi
- Gazete Avrupa
- Gazete Bursa
- Yıldırım Gazetesi
- Şehir Medya[38]
- Yörem Güncel
- Yaşayan Bursa
Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehir içi ulaşım 1998'e kadar Taksi, Dolmuş ve Belediye otobüsü gibi klasik sistemlerle karşılanıyordu. 1998'de Bursa metrosu'nun temeli atıldı ve 2002'de işletmeye açıldı. Bursa ile Uludağ arasında ulaşımın sağlanması amacıyla bir Teleferik hattı kullanılmaktadır.[39] Bu teleferik hattı, Türkiye'nin ilk ve en uzun teleferik hattıdır.
Heykel - Kent Meydanı arasında T1 tramvay hattı ve Cumhuriyet Caddesi - İncirli Caddesi üzerinde bir tramvay hattı bulunmaktadır. Bursa tramvay hatlarında ASELSAN tarafından üretilen ve Türkiye'de üretilen ilk tramvay olan "İpekböceği", 2013'ten beri işlemektedir.[40]
- Kara yolu
Bursa, İstanbul ve İzmir illeri arasında bir köprü gibidir. Bu D-200 karayoludur. Bursa'da otoyol da mevcuttur.(O-33) Bursa şehir merkezinin kuzeyinde bulunur, iller arası ulaşımı kolaylaştırmak için yapılmıştır. Şehir içi ulaşım ise BURULAŞ'a aittir. Bursa'da çok sayıda halk otobüsü, minibüs, dolmuş ve taksi bulunur. Otobüsler ve Bursaray'da ücretler Bukart adı verilen manyetik kartla tahsil edilir. 75 dk. içinde Metro-otobüs aktarmalarında ücretlendirmede indirim olur.
- Hava yolu
Bursa'da hava ulaşımı Bursa Yenişehir Havaalanı aracılığıyla yapılır. Anadolu da birçok merkeze Ankara aktarmalı sefer düzenlenmektedir. Hava alanı Yenişehir ilçesinde bulunur. Hava yolunun şehrin merkezinde bulunmamasının sebebi eskiden askeri amaçla kullanılan yedek hava meydanının sivilleştirilmiş olmasıdır. Ayrıca Gemlik'ten İstanbul(Haliç)'a BURULAŞ tarafından deniz uçağı seferleri yapılmaktadır.
- Öger Tur: Düsseldorf ve aktarmalı olarak Almanya'daki diğer şehirler (sezonluk)
- Anadolu Jet: Ankara ve aktarmalı olarak diğer şehirler
- Burulaş Havacılık: İstanbul Haliç - Gemlik arası haftanın 6 günü tarifeli deniz uçağı
- Deniz ulaşımı
Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin İDO'ya karşı çıkarmış olduğu BUDO Mudanya'dan İstanbul'a deniz otobüsü seferleri yapmaktadır. İDO aracılığıyla da Güzelyalı, Mudanya'dan İstanbul'a deniz otobüsü ve feribot ulaşımı yapılır. Ayrıca BURULAŞ yaz aylarında körfez seferleri düzenlemektedir.
- Demir yolu
Türkiye'de demir yolu ulaşımı ilk olarak 1892'de yapılan Mudanya demir yollarının 1931'de satın alınmasıyla gelişse de 10 Temmuz 1953'te Bursa-Mudanya demiryolu hattının kapatılması sonrasında TCDD tarafından Bursa'ya demir yolu ulaşımı, 1928-1932 arasında inşa edilen Kütahya-Balıkesir demiryolu kapsamında 1930'da açılan Harmancık istasyonu haricinde sağlanmamıştı. 30 Aralık 2011 tarihinde Bursa hızlı tren hattı sözleşmesi imzalandı. Proje 2015 yılına kadar gerçekleştilecek.[41]
Bursa'da demiryolu ulaşımını BursaRay yapar. Yapımına 1998'de başlanmıştır. Bursa'nın merkez ilçe ve semtlerini çoğu noktada doğu-batı doğrultusunda birbirine bağlar. BURULAŞ isimli Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı şirket tarafından işletilmektedir. Belirli etaplar halinde yapıldığından henüz tamamen bitirilmemiş bir projedir. 2002'de ilk olarak iki hat halinde işletmeye açıldı. Şu anda bu hatlar Emek'ten başlanan ve Kestel'de sona eren 1 no'lu hat ve Uludağ Üniversitesi'nden başlayan ve yine Kestel'de sona eren 2 no'lu hattır. Toplam uzunluğu 51 km'dir.
Bursa Cumhuriyet Caddesinde Zafer Meydanı ile Çınarönü arasında nostaljik tramvaylar hizmet vermektedir. Hem ulaşım hem turizme katkı sağlayan 1,5 km'lik hat, 28 Mayıs 2011 günü törenle hizmete açılmıştır.[42] Nostaljik tramvayın ilgi görmesinden dolayı mevcut hatta ilave yapılmıştır. 20 Temmuz 2011 tarihinde başlayan inşaat çalışmasıyla nostaljik tramvay, Yıldırım'ın Davutkadı semtine uzatıldı. İlave hat, 5 Kasım 2011 günü törenle hizmete açılmıştır.[43] Hattın uzatılmasıyla birlikte hem nostaljik hem de normal tramvaylar hizmet vermektedir. Günde 7.000'den fazla yolcu bu hattı kullanmaktadır.[44]
T1 hat numaralı Heykel-Kent Meydanı tramvay hattının çalışmaları 07.08.2012 tarihinde başlamıştır. Stadyum Caddesi-Altıparmak Caddesi-Atatürk Caddesi-Heykel-İnönü Caddesi-Kıbrıs Şehitleri Caddesi-Kent Meydanı-Darmstad Caddesi güzergahında sefer yapacak olan tramvayda hat boyunca 13 İstasyonu bulunan T1 tramvay hattı 12 Ekim 2013 tarihinden itibaren yolculu seferlere başlayarak Heykel-Osmangazi-Darmstad Caddesi arasında ring sefer yapmaktadır.
- Teleferik
Uludağ ile Bursa arasındaki ulaşımı kolaylaştıran bir sistemdir. Türkiye'nin en uzun teleferiği olan Uludağ Teleferiği, Bursa'dadır. Yıldırım'daki Teferrüç semti ile Uludağ'daki Sarıalan yaylası arasında 1963'te kurulmuştur. Kadıyayla istasyonundaki aktarma ile toplam 4766 metre uzunluğundadır. 374 metrelik rakımdan başlayan yolculuk, yaklaşık 20 dakika sonra 1634 metrelik rakımda sona erer. Bu teleferik aynı zamanda Türkiye'nin ilk teleferiğidir. 2014 yılı itibarı ile tamamen yenilenen teleferik Sarıalan'a 12 dakikada ulaştırmaktadır.[39] 2015 yılında oteller bölgesine açılan teleferikle Bursa teleferiği, Dünya çapında en uzun mesafeli teleferik hattı olmuştur.[45]
Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]
Bursa sağlık açısından çok gelişmiş bir şehirdir. Çok sayıda özel ve devlet hastanesi barındırır. Hastanelerden bazıları aşağıdadır.
- Devlet hastaneleri
- Özel sağlık kuruluşları
Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]
Lefkoşa, KKTC
Üsküp, Makedonya
Tiran, Arnavutluk
Sofya, Bulgaristan
Kulmbach, Almanya
Darmstadt, Almanya
Anshan, Çin
İstanbul, Türkiye
Oulu, Finlandiya
Van, Türkiye
Plevne, Bulgaristan
Vinnitsa, Ukrayna
Gence, Azerbaycan
Multan, Pakistan
Kosice, Slovakya
Çadır Lunga, Moldova
Kars, Türkiye[46]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2016". http://www.tuik.gov.tr. Türkiye İstatisik Kurumu web sitesi. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017.
|website=
dış bağlantı (yardım) - ^ http://rapory.tuik.gov.tr/29-01-2015-11:38:29-84667042352472257336707218.html
- ^ http://www.numbeo.com/quality-of-life/rankings.jsp
- ^ http://sehirmedya.com/genel/bursa-tarihi-belgeselde-canlaniyor/
- ^ "Kanun No. 3391" (PDF). 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ a b "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ "HaberlerYaşam Haberleri İşte Bursa'nın yeni logosu İşte Bursa'nın yeni logosu". Sabah. 22 Ekim 2014. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2014.
- ^ "Resmî İstatistikler - Bursa". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ "4 Türk şehri dünya zirvesinde!". Milliyet. 23 Ocak 2015. 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015.
- ^ [1]
- ^ "Bursa and Cumalikizik Early Ottoman urban and rural settlements" (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ "Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire". UNESCO. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ [2]
- ^ [3]
- ^ "Uluslararası Bursa Festivali 56. kez sanatseverlerle buluştu". NTV. 29 Haziran 2017. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;:0
isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
- ^ Bursa Orhangazi Üniversitesi
- ^ [4]
- ^ a b "Yeni teleferik seferlerine başladı". Bursa Büyükşehir Belediyesi. 7 Haziran 2014. 12 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2014.
- ^ Simit, Kerem Oğuz; Arslan, Turan. "Türkiye'nin İlk Yerli Tramvayı İpekböceği Hattı Üzerine Bir Analiz". http://mmfdergi.uludag.edu.tr. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, 2016. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2017. Birden fazla
|yazar1=
ve|soyadı1=
kullanıldı (yardım);|website=
dış bağlantı (yardım) - ^ "BURSA YÜKSEK HIZLI TREN SÖZLEŞMESİ İMZALANDI". T.C. Devlet Demiryolları. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2013.
- ^ "Bursa'da tarihi gün". Bursa Büyükşehir Belediyesi. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2013.
- ^ "Büyükşehir'den yıldırım bayram hediyesi". Bursa Büyükşehir Belediyesi. 25 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2013.
- ^ [5]
- ^ http://tr.leitner-ropeways.com/Ana-Sayfa/D%C3%BCnyan%C4%B1n-en-uzun-teleferi%C4%9Fi-Bursa'da
- ^ "Kars Belediyesi bu güne kadar yaptığı çalışmaları web sitesinde açıklandı". Kars Belediyesi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
![]() | Commons'ta dosyalar |
![]() | Vikikaynak'ta belgeler |
This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.