Zuzela

Zuzela

wieś
Muzeum lat dziecięcych Stefana Wyszyńskiego
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrowski
Gmina	Nur
Liczba ludności (2011)	174[2][3]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	07-322[4]
Tablice rejestracyjne	WOR
SIMC	0402980[5]
Położenie na mapie gminy Nur Zuzela
Położenie na mapie Polski Zuzela
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zuzela
52°41′48″N 22°14′20″E/52,696667 22,238889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zuzela – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrowskim, w gminie Nur^[5][6].

Wieś duchowna położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie nurskim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[7]. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Obok miejscowości przepływa rzeczka Pukawka, dopływ Bugu.

Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Czyżew.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Znaleziska archeologiczne świadczą o zasiedleniu tej ziemi w czasie neolitu. Inne z wczesnego średniowiecza mogą wskazywać, iż miejscowa ludność zajmowała się prymitywnym hutnictwem. Pośrednio mówi o tym również nazwa miejscowości, która według językoznawców powstała od słowa żużel/zuzel^{[potrzebny przypis]}.

Wieś wzmiankowana w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego. Pierwszy zapis- Zorzola pochodzi z 1161 roku. Wtedy to Henryk, książę mazowiecki nadał ją klasztorowi Kanoników Regularnych z Czerwińska. Kolejne wzmianki pochodzą z 1203 (Svssola) i 1240 (Suzola). W tym czasie notuje się tu istnienie kościoła^[8].

W roku 1254 dalej należy do opactwa kanoników w Czerwińsku. W XIV wieku po najazdach Jaćwingów i Litwinów ponownie zwrócona temu klasztorowi. Podlegała opiece kasztelanii w Kamieńczyku, zwanego wtedy Kamieńcem. W nieznanym czasie obdarzona rzekomo prawami miejskimi. Do roku 1796 w posiadaniu klasztoru czerwińskiego^[9].

Po III rozbiorze Zuzela wraz z całą ziemią nurską znalazła się w granicach tzw. Prus Nowowschodnich. W roku 1797 dobra zakonne zostały odebrane przez państwo pruskie. Jednak miejscowi proboszczowie do roku 1865 posiadali własne grunty.

• Liczba domów i mieszkańców wioski w XIX i XX w.:
  • 1817 − 13 domów i 93 mieszkańców
  • 1827 − 13 domów i 90 mieszkańców
  • 1891 − 32 domy i 306 mieszkańców
  • 1906 − 44 domy i ponad 400 mieszkańców
  • 1921 − 59 domów i ponad 355 mieszkańców

W ostatnich latach XIX wieku powstała w Zuzeli szkoła powszechna. W okresie międzywojennym działał tu sklep spożywczy należący do J. Rutkowskiego^[8].

Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół powstał w Zuzeli na początku XIII w. Jednak po najazdach Jaćwingów i Litwinów wieś przestała istnieć^[8].

W 1406 r. wzmiankowany kościół św. Mikołaja. W 1448 roku biskup płocki Paweł Giżycki odnowił parafię, a uposażył opat zakonny Rafał^[9]. Parafia obejmowała obszar z obu stron rzeki Bug. W roku 1449 część ziem parafii znalazła się w obrębie nowo utworzonej w Zarębach Kościelnych^[8].

Kościół pw. św. Trójcy wzmiankowany w roku 1480. Kościół pw. św. Trójcy i św. Leonarda wymieniany w 1609 r., kolejny, drewniany wzniesiony w 1726 r. z inicjatywy Jana Słomczewskiego kanonika regularnego, konsekrowany w roku 1792. W 1726 roku powstał drewniany kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego^[9].

Do plebana należała pewna grupa chłopów. Według danych z 1802 roku chłopami plebańskimi byli: Jan Gałązka, Szymon Jarząbek, Paweł Pruszyński, Wawrzyniec Rybaczek, Kazimierz Borkowski^[8].

Obecny kościół neogotycki wzniesiony w latach 1908-1913. W roku 1944 kościół uległ częściowemu zniszczeniu. Odbudowany w kilku etapach do 1967 r. Do najcenniejszego wyposażenia wnętrza kościoła należy renesansowy kielich z 1642 r., późnorenesansowy, srebrny krzyż ołtarzowy z 1604 r., rokokowa monstrancja i gwiazda orderowa z XVIII w. oraz ornat zdobiony kolumną wykonaną z brokatu aksamitnego z XVI w.^[9]

Podczas Mszy św. dziękczynnej w kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Zuzeli, w niedzielę 12 września 2021 r., bp Janusz Stepnowski, ordynariusz diecezji łomżyńskiej, ogłosił ustanowienie tegoż kościoła sanktuarium bł. Stefana Wyszyńskiego.

Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]

• zespół sakralny kościoła parafialnego pw. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1908−1913 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego
• drewniana dzwonnica z 1. ćw. XX w.
• rzymskokatolicki cmentarz parafialny z licznymi grobowcami pochodzącymi z końca XIX w., m.in.: Tomasza Kaczorowskiego z 1865 r., Błażeja Godlewskiego z 1865 r., Jedlińskich z 1893 r.
• budynek drewniany szkoły powszechnej istniejący już w 1900, do której później uczęszczał pochodzący z Zuzeli kardynał Stefan Wyszyński. Obecnie mieści się w nim muzeum poświęcone bł. kardynałowi Wyszyńskiemu^[8].

Urodzeni w Zuzeli[edytuj | edytuj kod]

• Jan Jórczak (1905–1983) – szewc, działacz komunistyczny i związkowy
• Janina Miłosz, z domu Dłuska (1909−1986) − filmowczyni i pierwsza żona Czesława Miłosza^[10]
• Andrzej Sidor (1933-2016) – lekarz i polityk
• Stefan Wyszyński (1901−1981) − arcybiskup, metropolita warszawsko-gnieźnieński, kardynał, prymas Polski, ogłoszony błogosławionym, w dniu 12 września 2021 roku.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Żużela

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Zuzel, w dok. Zuzola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 679 .
• Zuzela na stronie UG