Arcybiskup
Arcybiskup (gr. αρχή, arché – pierwszeństwo, gr. επίσκοπος, epískopos – nadzorca, biskup) – tytuł honorowy lub urząd nadawany biskupom ważniejszych diecezji (archidiecezja), a także jako wyróżnienie samej osoby biskupa (ad personam).
Pierwotnie arcybiskup był biskupem ważnego miasta czy regionu, sprawując często pieczę duszpasterską nad całym krajem. Miał prawo przewodniczyć synodom podległych sobie biskupów, korygować ich prace, prowadzić wybory lub mianować i wyświęcać nowych biskupów w prowincji. W historii utworzyła się w ten sposób instytucja arcybiskupa metropolity.
Metropolitą prowincji rzymskiej jest papież.
Inne Kościoły[edytuj | edytuj kod]
Oprócz Kościoła rzymskokatolickiego arcybiskupi istnieją także w Kościołach prawosławnym, luterańskim Szwecji, anglikańskim, Kościele starokatolickim Holandii, Kościele Katolickim Mariawitów.
W Kościołach Wschodnich metropolici mają znacznie więcej władzy: wpływ na wybór biskupów, tworzenie diecezji i inne, zachowują więc część pierwotnej struktury metropolitalnej (zob. arcybiskup większy).
Godności arcybiskupie[edytuj | edytuj kod]
- Metropolita – biskup stojący na czele metropolii, tj. stolicy prowincji kościelnej, obejmującej archidiecezję i diecezje (sufraganie), noszący paliusz (tylko na terenach, które mu podlegają – wyjątek stanowi papież, biskup Rzymu, który paliusz może nosić na całym świecie).
- Arcybiskup sufragalny – arcybiskup stojący na czele archidiecezji, należącej do jakiejś metropolii, ale nią niebędącej (np. Archidiecezja Gaeta w metropolii Rzymu).
- Arcybiskup rezydencjonalny – stoi na czele archidiecezji podlegającej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, jemu natomiast nie podlegają żadne sufraganie.
- Arcybiskup tytularny – biskup stojący na czele nieistniejącej obecnie archidiecezji (archidiecezja historyczna), pełniący najczęściej służbę w dyplomacji (nuncjusze apostolscy) lub w kurii rzymskiej lub biskup diecezji (istniejącej lub historycznej) wyróżniony (przez papieża) tytułem arcybiskupa (arcybiskup ad personam), np. abp Hoser, który w randze arcybiskupa stał na czele diecezji warszawsko-praskiej.
Polscy arcybiskupi[edytuj | edytuj kod]
 | Tę sekcję należy dopracować |
Arcybiskupi katoliccy[edytuj | edytuj kod]
- Mirosław Adamczyk – tytularny Otriculum (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Stanisław Budzik – metropolita lubelski
- Tymon Chmielecki – tytularny Tres Tabernae (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Wacław Depo – metropolita częstochowski
- Andrzej Dzięga – senior szczecińsko-kamieński
- Stanisław Dziwisz – senior krakowski, kardynał
- Adrian Galbas – metropolita katowicki
- Stanisław Gądecki – metropolita poznański
- Sławoj Leszek Głódź – senior gdański
- Józef Górzyński – metropolita warmiński
- Tomasz Grysa – tytularny Rubiconu (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Józef Guzdek – metropolita białostocki
- Henryk Jagodziński – tytularny Limosano, nuncjusz apostolski
- Juliusz Janusz – tytularny Caprulae (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Marek Jędraszewski – metropolita krakowski
- Andrzej Józwowicz – tytularny Lauriacum, nuncjusz apostolski
- Józef Kowalczyk – senior gnieźnieński, prymas senior
- Konrad Krajewski – jałmużnik papieski, kardynał
- Józef Kupny – metropolita wrocławski, wiceprzewodniczący KEP
- Jan Paweł Lenga – ad personam, senior karagandyjski
- Jan Martyniak – senior przemysko-warszawski
- Józef Michalik – senior przemyski
- Henryk Muszyński – senior gnieźnieński, prymas senior
- Alfons Nossol – ad personam, senior opolski
- Henryk Józef Nowacki – tytularny Blery (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Edward Nowak – tytularny Luni (ad personam[a]), sekretarz senior Kongregacji ds. Świętych
- Kazimierz Nycz – metropolita warszawski, kardynał
- Edward Ozorowski – senior białostocki
- Jan Pawłowski – tytularny Sejn (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Wojciech Polak – metropolita gnieźnieński, prymas Polski
- Eugeniusz Popowicz – metropolita przemysko-warszawski
- Grzegorz Ryś – metropolita łódzki, kardynał
- Stanisław Ryłko – archiprezbiter bazyliki Matki Bożej Większej, kardynał
- Wiktor Skworc – senior katowicki
- Marek Solczyński – tytularny Cezarei Mauretańskiej (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Waldemar Sommertag – tytularny Traiectum ad Mosam (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Adam Szal – metropolita przemyski
- Janusz Urbańczyk – tytularny Voli (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Stanisław Wielgus – tytularny Viminacium
- Tadeusz Wojda – metropolita gdański, przewodniczący KEP
- Marek Zalewski – tytularny Africa (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Wojciech Załuski – tytularny Diocleziany (ad personam[a]), nuncjusz apostolski
- Damian Zimoń – senior katowicki
- Władysław Ziółek – senior łódzki
Arcybiskupi prawosławni[edytuj | edytuj kod]
- Abel (Popławski) – ordynariusz lubelsko-chełmski
- Grzegorz (Charkiewicz) – bielski, wikariusz diecezji warszawsko-bielskiej
- Jakub (Kostiuczuk) – ordynariusz białostocko-gdański
- Jerzy (Pańkowski) – ordynariusz wrocławsko-szczeciński, prawosławny ordynariusz Wojska Polskiego
- Paisjusz (Martyniuk) – ordynariusz przemysko-gorlicki
- Sawa (Hrycuniak) – metropolita warszawski i całej Polski
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Kontrola autorytatywna (zawód w chrześcijaństwie):