Zbrodnia w Porycku
 Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Poryck | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych | co najmniej 222 |
| Typ ataku | |
| Sprawca | Ukraińska Powstańcza Armia, prawdopodobnie sotnia „Dowbusza” |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 50°37′10″N 24°27′44″E/50,619444 24,462222 | |
Zbrodnia w Porycku – zbrodnia dokonana 11 lipca 1943 roku przez oddział UPA i OUN-B na polskiej ludności miasteczka Poryck (obecnie Pawliwka). Największa jej część została zabita podczas mszy w miejscowym kościele pw. św. Trójcy i św. Michała Archanioła w Porycku[1].
Przebieg mordu[edytuj | edytuj kod]
Napastnicy (m.in. Mykoła Kwitkowśkij-Ohorodniczuk) wdarli się do kościoła, obrzucili zgromadzonych granatami i ostrzelali ich z broni ręcznej i maszynowej. Po zakończeniu mordu w kościele kilku sprawców splądrowało zakrystię, rabując kielichy i monstrancje. Towarzyszyło temu wypicie wina mszalnego i opowiadanie wrażeń z masakry. Następnie upowcy wnieśli do kościoła pocisk artyleryjski i zdetonowali. Wybuch zniszczył wnętrze kościoła z lat 1774–1795. Po dobiciu rannych kościół został obłożony słomą i podpalony. Nie spłonął doszczętnie tylko dzięki opadom deszczu, które wkrótce nastąpiły. W kościele zginęło około 100 Polaków, w tym ksiądz Bolesław Szawłowski i trzech ministrantów. Łącznie w Porycku z rąk UPA zginęło co najmniej 222 Polaków[2].
Zdaniem Grzegorza Motyki zbrodni w Porycku dokonała prawdopodobnie sotnia „Dowbusza”[3].
O zbrodniach popełnionych w dniu święta Piotra i Pawła opowiedział po wojnie w sądzie obwiniony Ohorodniczuk vel Mykoła Kwitkowśkyj:
11 lipca 1943 r. rano razem z grupą UPA liczącą około 20 ludzi wszedłem w czasie mszy św. do kościoła w m. Pawłowka (Poryck) iwanickiego rejonu, gdzie w ciągu trzydziestu minut, wraz z innymi, zabiliśmy obywateli narodowości polskiej. W czasie tej akcji zabito 300 ludzi, wśród których były dzieci, kobiety i starcy. Po zabiciu ludzi w kościele w Pawłowce, udałem się z grupą do położonej w pobliżu wsi Radowicze oraz polskich kolonii Sadowa i Jeżyn, gdzie wziąłem udział w masowej likwidacji ludności polskiej. W wymienionych koloniach zabito 180 kobiet, dzieci i starców. Wszystkie domy spalono, a mienie i bydło rozgrabiono (...)[4].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1981 roku w związku z toczącym się procesem karnym sprawców władze sowieckie dokonały ekshumacji jednej z mogił Polaków zamordowanych w kościele. Wydobyte szczątki pochowano na cmentarzu prawosławnym w Pawliwce[5], wznosząc przy tym obelisk z napisem w języku ukraińskim: Radzieckim obywatelom narodowości polskiej, którzy zginęli z rąk ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów 12 lipca 1943r. Po 1991 roku część inskrypcji wskazująca sprawców mordu została zatarta[6]. W latach 2001-2002 mogiła została reekshumowana przez specjalistów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Stwierdzono przy tym niekompletność szczątków, co było dowodem na pobieżność ekshumacji przeprowadzonej przez Sowietów. Szczątki 52 osób przeniesiono na dawny cmentarz katolicki w Pawliwce[5].
W 2003 roku, w 60. rocznicę mordu, prezydenci Polski[7] i Ukrainy: Aleksander Kwaśniewski oraz Łeonid Kuczma, odsłonili w Pawliwce nowy pomnik pomordowanych, jeden z nielicznych pomników polskich ofiar rzezi wołyńskiej na terenie Ukrainy i pierwszy, na który zgodziły się ukraińskie władze[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Filar 2008 ↓, s. 149.
- ↑ Paweł Liniewicz: Zginęli także za wiarę...
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 331, ISBN 83-88490-58-3, ISBN 978-83-88490-58-3, ISBN 83-7399-163-8, OCLC 838973434.
- ↑ Władysław Filar: Wołyń w latach 1939–1944. [dostęp 2010-02-25].
- ↑ a b Dominika Siemińska, Ekshumacje ofiar totalitaryzmów II wojny światowej na Ukrainie, Białorusi oraz Litwie, s. 160, [w:] Marcin Zwolski (red.), Poszukiwanie i identyfikacja ofiar zbrodni systemów totalitarnych : doświadczenia polskie w kontekście europejskim : studia i materiały, Białystok-Warszawa 2018, ISBN 978-83-8098-447-9
- ↑ Na rubieży, nr 69, s. 29
- ↑ Aleksander Kwaśniewski powiedział „Trzeba jednak tutaj wyrazić moralny protest wobec ideologii, która doprowadziła do „akcji antypolskiej”, zainicjowanej przez część Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii. Wiem, że te słowa wielu mogą zaboleć. Ale żaden cel, ani żadna wartość, nawet tak szczytna jak wolność i suwerenność narodu, nie może usprawiedliwiać ludobójstwa, rzezi cywilów, przemocy i gwałtów, zadawania bliźnim okrutnych cierpień.”
- ↑ Jak stwierdził Andrzej Przewoźnik jeszcze przed odsłonięciem pomnika, Poryck będzie pierwszym miejscem, o którym będzie można powiedzieć, że zostało upamiętnione we właściwy sposób, w kilkudziesięciu innych miejscowościach stoją proste krzyże. - Na rubieży, nr 69, s.45
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960, Rytm Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2006 ISBN 83-7399-163-8.
- Władysław Filar: Wydarzenia wołyńskie 1939–1945. W poszukiwaniu odpowiedzi na trudne pytania. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-884-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zbrodnie przed ołtarzem, „Rzeczpospolita”. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-06)].
