Zamek w Złotym Stoku
 Zamek na rycinie F.B Wernera z 1737 r. (uproszczony wygląd) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Kondygnacje | 3 |
| Ukończenie budowy | przed 527 r. (?) |
| Ważniejsze przebudowy | 1419–1436, XV w., 1618–1648, 1722 r. |
| Zniszczono | 1033 (?), 1419–1436, 1618–1648 |
| Rozebrano | 1842 r. |
Położenie na mapie Złotego Stoku  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego  | |
Położenie na mapie gminy Złoty Stok  | |
 50°26′32,774″N 16°52′10,700″E/50,442437 16,869639 | |
Zamek w Złotym Stoku – nieistniejący już zamek w Złotym Stoku na Dolnym Śląsku.
Znajdować miał się w południowo-zachodniej części miasta na wyższej trasie stoku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Z kronik niemieckich wynika, że zamek należeć miał w 527 r. do słowiańskiej osady Grosena znajdującej się w miejscu obecnego miasta. W 1033 roku zamek miał zostać doszczętnie zniszczony i popadł w ruinę[1]. Według innych hipotez fundatorem zamku mógł być Eberhardo von Reichenstein, właściciel osady pod koniec XIII wieku, rodzina von Haugwitzów lub Bolko I, który zamek wybudować miałby w obawie przed wojną z Czechami[1][2]. Odbudowany i zniszczony w czasie trwania wojen husyckich (1419-1436) przez książąt ziębickich. W XV wieku zamek zamieszkiwał hrabia Guntram von Schauretal wraz z rodziną. W 1507 roku książęta ziębiccy – właściciele miasta i kopalń w Złotym Stoku – po uzyskaniu przywilejów na bicie złotych guldenów i groszy górniczych (1502) przenieśli na złotostocki zamek swoją mennicę z Ząbkowic Śląskich. Dopiero w 1520 dla mennicy wybudowano oddzielny, zachowany do dzisiaj budynek przy pl. Kościelnym 1. Został ponownie zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648). Zamek ponownie odbudowano w 1722 roku[1]. Był to wtedy mały zameczek z siedzibą starosty górniczego[3]. Następnie przeszedł w ręce Josefa Teuberta. Budynek w jego posiadaniu większość czasu był niezamieszkały oraz zaniedbywany przez co popadł w ruinę. Ostateczna rozbiórka zachowanych murów o wysokości 12 m nastąpiła w 1842[1][3].
W miejscu zamku wybudował się dom nazywany w tamtych czasach Zameczkiem Mechsnerów (niem. Schlössla Mechsner). Mieszkał w nim górnik Richard Mechsner wraz z rodziną. W latach 30 XX wieku na ogródku rodziny obok domu zapadła się ziemia. Po zbadaniu zapadliska stwierdzono obecność podziemnego tunelu biegnącego w kierunku miasta[3].
Zamek na przestrzeni ostatniego stulecia stał się przedmiotem lokalnych legend[4].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Na rycinach miasta Friedricha Bernharda Wernera zamieszczonych w „Topografii Śląska” i „Albumie widoków miast śląskich” z połowy XVIII wieku zamek miał być otoczony niewielkim ogrodem i posiadać 4 ozdobne baszty, 3 kondygnacje i czterospadowy dach. W jednym z rysunków Wernher prawdopodobnie zdecydował się na uproszczenie, które polegało na pominięciu baszt w rysunku zamku[2]. Przypominać wyglądem miał pałac w Boborowie[5].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
![Zamek na rycinie F.B Wernera, 1737 r.[6]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_na_rycinie_F.B_Wernera_1737_r.png/150px-Zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_na_rycinie_F.B_Wernera_1737_r.png)
Zamek na rycinie F.B Wernera, 1737 r.[6] -
Zamek na rycinie F.B Wernera, ok. 1737 r. -
Zamek na rycinie F.B Wernera, 1738 r. -
![Pocztówka z 1933 r.[7]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Poczt%C3%B3wka_zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933_kolor.jpg/150px-Poczt%C3%B3wka_zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933_kolor.jpg)
Pocztówka z 1933 r.[7] -
![Makieta zamku[8]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Makieta_zamku_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933.jpg/150px-Makieta_zamku_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933.jpg)
Makieta zamku[8]
![Zamek na rycinie F.B Wernera, 1737 r.[6]](Plik:Zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_na_rycinie_F.B_Wernera_1737_r.png)
![Pocztówka z 1933 r.[7]](Plik:Poczt%C3%B3wka_zamek_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933_kolor.jpg)
![Makieta zamku[8]](Plik:Makieta_zamku_w_Z%C5%82otym_Stoku_1933.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 49–50. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.).
- ↑ a b Złoty Stok – nieistniejący zamek « Zamki Rotmanka [online] [dostęp 2023-10-28] (pol.).
- ↑ a b c Piotr Romanowski, Złoty Stok. Podróż przez historię pięknego miasta w górach, Złoty Stok: Usługi Turystyczne „Aurum” Elżbieta Szumska, 2014, s. 88–114, ISBN 978-83-940141-1-7, OCLC 894985595 [dostęp 2023-03-31].
- ↑ Bogusław Romaszewski, Legendy i opowieści Ziemi Ząbkowickiej, tom II – Ruiny zamku w Złotym Stoku.
- ↑ Średniowieczne zamki warowne w okolicach Złotego Stoku. Złoty Stok – miasto i okolice. [online], www.zlotystok.net [dostęp 2023-04-15].
- ↑ Uproszczony wygląd (prawdopodobnie)
- ↑ Pocztówka przedstawiająca prawdopodobny wygląd zamku w średniowieczu
- ↑ Makieta zamku w Złotym Stoku autorstwa Maxa Kunzega pod nadzorem Ludwiga Schneidera. Stylizowana wyglądem zamku na pocztówce. (tył zamku)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Kornecki Złoty Stok. Srebrna Góra. Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum 1980, ISBN 83-04-00286-8.
- Zamki w Polsce – Złoty Stok
- Rycina Wernhera, domniemany zamek z nr 18