Zamek Wleń
 | Ten artykuł od 2009-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
 nr rej. 388/968 z 13.11.1961[1] | |
 Wieża zamkowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy | XII w. |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Zniszczono | |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | Bolesław I Wysoki, Henryk I Brodaty, Bolesław II Rogatka, Bolko II Mały, von Zedlitz, Adam von Kaulhaus, Grünfeld, Haugwitz |
Plan budynku | |
Położenie na mapie gminy Wleń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
 51°01′03″N 15°39′46″E/51,017500 15,662778 | |
| Strona internetowa | |
Zamek Wleński Gródek (niem. Lehnhaus) – położony na Górze Zamkowej (383 m n.p.m.) w przysiółku Wleński Gródek, stanowiącym część niewielkiej miejscowości Łupki w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Wleń. Zamek we Wleniu został zbudowany w formie murowanej przez księcia Bolesława Wysokiego pod koniec XII wieku i jest najstarszym zamkiem w Polsce[2].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowa ludność zamek nazwała od imienia Jadwigi (Hedwigsburg), po II wojnie światowej funkcjonowały nazwy: Lenno, Lenno-Zamek, Zamek Lenno oraz Łupki-Zamek. Obecnie nazywa się zamek Wleński Gródek.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zamek powstał na miejscu istniejącego tu grodu drewniano-ziemnego, podniesionego w 1108 r. do rangi kasztelanii przez Bolesława Krzywoustego. Kasztelania była wzmiankowana w bulli papieża Hadriana IV w 1155 r. jako castrum Valan. Wzniesienie pierwszej murowanej budowli przypisuje się księciu Bolesławowi I Wysokiemu[2]. Powstała ona w końcu XII wieku i składała się z muru obwodowego i sześciokątnej wieży. Na początku wieku XIII często na zamku przebywał książę Henryk I Brodaty wraz ze swoją małżonką Jadwigą (która została świętą i jest patronką Śląska). Książę rozbudował zamek o mieszkalną wieżę i licząca 9 metrów kaplicę. Wkrótce zastąpiono sześciokątną wieżę okrągłą, o średnicy 12 metrów i grubości murów do 3 metrów. Wieża dotrwała do naszych czasów i obecnie ma 12 metrów wysokości.
W połowie XIII wieku zamek upodobał sobie znany z awanturniczego życia syn Henryka II Pobożnego (a wnuk Henryka I Brodatego i św. Jadwigi), Bolesław II Rogatka. Właśnie w zamkowej wieży więził on w 1257 r. wrocławskiego biskupa Tomasza I[3], a w 1277 swego bratanka, księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. W połowie XIV wieku za panowania księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego nastąpiła kolejna rozbudowa zamku, powstał wówczas tzw. zamek średni. Po jego śmierci wdowa po nim, księżna Agnieszka przekazała w 1368 r. zamek w zastaw lenny rycerzom von Zedlitz. W 1377 r. właścicielem zamku został Tymo von Kolditz, który dokonał rozbudowy i umocnienia warowni. W 1428 r. podczas powstania husyckiego zamek był przez powstańców bezskutecznie oblegany.
W następnych latach właściciele zmieniali się często i nie dbali o budowlę. Od 1465 r. jego właścicielem był rozbójnik Hans von Zedlitz, który nie oszczędzał nawet mieszkańców Wlenia. W latach 1567–1574 następny właściciel zamku Sebastian Zedlitz przeprowadził przebudowę zamku. Prace nadzorował architekt Jerzy der Wahlich. Wzmocniono wówczas obronność warowni poprzez podwyższenie murów i wieży. Nowym właścicielem zamku już w 1581 r. został Sebastian von Schaffgotsch, a w 1605 r. następny awanturnik z rodziny von Zedlitz, Konrad, gnębiący okoliczną ludność. Wymuszał on od ludności różnorodne daniny i usługi, a jeżeli nie chcieli oni spełnić jego życzeń, więził on w lochu burmistrza miasta.
W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był kilkakrotnie oblegany i zdobywany przez wojska szwedzkie i cesarskie. 7 września 1646 roku wojska Szwedzkie ostatecznie się poddały, wojskom cesarskim dowodzonym przez generała Montecucoli, który, nakazał wysadzenie zamku, by już nigdy nie był bastionem oporu. Od tej pory budowla pozostaje w ruinie[4].
Wreszcie w 1646 r. został podpalony, przez co popadł całkowicie w ruinę. Po tej wojnie nowym właścicielem zamku został pułkownik króla Francji Ludwika XIII Adam von Kaulhaus. Jednak nie podjął on odbudowy zniszczonego zamku, lecz zbudował na stokach góry na której stoi zamek nowy pałac, w którym zamieszkiwał. W wieku XVIII zamek kupił hrabia Grünfeld, a po jego śmierci w 1804 r. przeszedł na własność rodziny von Haugwitz, w której rękach pozostawał do II wojny światowej.
W latach 1989–1994 prowadzono na zamku badania archeologiczne (Katedra Archeologii Uniwersytetu we Wrocławiu). Założeniem tych badań było dalsze poznanie rozwoju przestrzennego zamku oraz identyfikacji wzmiankowanej w źródłach pisanych historii kasztelanii wleńskiej. Z dobrze zachowanej baszty, udostępnionej dla turystów, przy pięknej pogodzie można było podziwiać pasmo Karkonoszy, a także panoramę Gór Kaczawskich i Pogórza Izerskiego.
Stan obecny[edytuj | edytuj kod]
W 2005 roku w wyniku osypywania się kamieni z baszty zamkowej zamek został zamknięty dla ruchu turystycznego. 9 kwietnia 2006 roku w wyniku braku zabezpieczeń runął mur południowo-zachodni, a baszta mocno się przechyliła. Od czerwca do lipca 2009 rozpoczęte zostały prace, w wyniku których nastąpiła odbudowa muru i zabezpieczenie wieży[5]. MKiDN przeznaczyło na ten cel 1,5 mln zł, a gmina ponad 400 tys. Po remoncie Zamek został udostępniony do zwiedzania w 2018 roku.
5 czerwca 2020 r. radni gminy Wleń podjęli decyzję o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości z zamkiem celem zabezpieczenia pożyczki na budowę sieci kanalizacyjnej we wsi Bystrzyca[6].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Na starej pocztówce -
Najstarsza wieża sześcioboczna -
Stołp zamkowy -
![Widok na zamek z wieży[7]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_%282017%29_%289%29_ID_596187.jpg/120px-SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_%282017%29_%289%29_ID_596187.jpg)
Widok na zamek z wieży[7] -
Mury zamkowe
.jpg)
2.jpg)
_(6)_ID_596187.jpg)
![Widok na zamek z wieży[7]](Plik:SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_(2017)_(9)_ID_596187.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-01-10].
- ↑ a b Małgorzata Chorowska, Początki zamków na Dolnym Śląsku - Wleń, Wrocław, Legnica [w:] Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w., Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum, Warszawa 2017, s.93-112,
- ↑ Praca zbiorowa, Słownik władców Polski, Poznań 1999, s. 67.
- ↑ Zamek Wleń. Dolina Bobru. [dostęp 2020-08-31].
- ↑ Marek Krzysztof Dral Stary-nowy zamek
- ↑ Gmina Wleń zastawiła jeden z najstarszych zamków w Polsce. Pożyczają pieniądze, by położyć we wsi kanalizację [online], wroclaw.wyborcza.pl, 7 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Po prawej wjazd, po lewej stronie w głębi pozostałości budynków w stylu romańskim
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Romuald M. Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica 2008, ss. 406-413
- Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012, s. 86-88, ISBN 978-83-213-4158-3
- Małgorzata Chorowska, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2003, ISBN 83-7085-680-2, OCLC 830518130.
- Marek Staffa (red.): Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 2 (M-Ż) Pogórze Izerskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2003, ss. 423–431, ISBN 83-85773-61-4
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa Zamku
- Łupki. [w:] Strona internetowa gminy Wleń [on-line].
- Gmina Wleń – Historia i Turystyka
- Zamek Wleń na zamkipolskie.com