Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego w Poznaniu
| Jeżyce, Ogrody, Wola, Smochowice, Krzyżowniki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_Zeromskiego.jpg) Skrzyżowanie z ulicami Przybyszewskiego i Żeromskiego po przebudowie. Widok w kierunku centrum (2016) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 8175 lub 8500 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°25′33,6″N 16°51′36,5″E/52,426000 16,860128 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego – ulica w Poznaniu, biegnąca od centrum miasta w kierunku zachodnim. Według W. Łęckiego jest to najdłuższa ulica w mieście (8,5 km, ponad 500 numerów adresowych)[3][4]. Według zarządcy drogi (Zarząd Dróg Miejskich) ulica ma 8175 m[5]. Została wytyczona w 1828 roku jako szosa pocztowa do Berlina łącząca Poznań z Berlinem w przedłużeniu ówczesnej ul. Berlińskiej (obecnie ul. Fredry). Ulicę wraz z Jeżycami włączono do Poznania w 1900 roku. Na odcinku od ulicy Lutyckiej do granicy administracyjnej miasta stanowi odcinek drogi krajowej nr 92 (do 1952 roku drogi nr 17, w latach 1962–1985 drogi międzynarodowej E8, 1986–2005 drogi nr 2 oraz trasy europejskiej E30).
Ulica przebiega przez cztery osiedla samorządowe: Jeżyce, Ogrody, Wolę i Krzyżowniki-Smochowice[6].
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Na przestrzeni lat ulica wielokrotnie zmieniała nazwę:
- 1828 – 1900: Berliner Chausse lub Post Strasse
- 1900 – 1919: Grosse Berlinerstrasse
- 1919 – 1939: Henryka Dąbrowskiego
- 1939 – 1945: Saarlandstrasse
- 1945 – 1951: Skwierzyńska na odcinku od ulicy Kołobrzeskiej do granicy miasta[7]
- 1945 – 1990: Jarosława Dąbrowskiego[8] (do 1951 roku na odcinku od mostu Teatralnego do ulicy Kołobrzeskiej – okolice dzisiejszego węzła z ul. Lutycką)
Historia[edytuj | edytuj kod]
Szosę pocztową, stanowiącą szybkie połączenie pomiędzy stolicą Wielkiego Księstwa Poznańskiego ze stolicą Królestwa Prus, zbudowano z inicjatywy i środków państwa pruskiego. Dzięki niej podróż dyliżansem pocztowym do Berlina trwała 26 godzin.
Bezpośrednie połączenie z miastem (z ul. Berlińską) zostało przerwane w momencie powstania po roku 1840 pierścienia poligonalnych fortyfikacji Twierdzy Poznań. Na szosę można było dostać się przez Bramę Berlińską lub Bramę Kundorfską (Królewską), a następnie drogą biegnącą wzdłuż fortyfikacji. Połączenie przywrócono dopiero w 1910 roku po wybudowaniu Mostu Teatralnego.
Od połowy XIX wieku wzdłuż szosy zaczęły powstawać wiejskie zagrody (jedną z nich, pochodzącą z ostatniej ćwiartki XIX wieku, jest zachowana pod numerem 40 zagroda bamberska). W późniejszym okresie na północ od szosy powstały cegielnia i fabryka nawozów sztucznych, zaś typowo wiejska zabudowa ustąpiła jednopiętrowym budynkom z muru pruskiego, z płaskim dachem krytym papą oraz tzw. przedogródkami, które przeznaczano dla robotników. Przykładem takiej zabudowy jest budynek nr 26. Z tego samego czasu pochodzą zlokalizowane na narożnikach dawnych dróg jeżyckiej wsi (obecne ulice Strzałkowskiego, Żurawia i Kościelna) nieco wystawniejsze budynki szachulcowe utrzymane w stylu szwajcarskim.
Kolejną ważną datą jest rok 1889, gdy zelżały wojskowe restrykcje dotyczące zabudowy w części wschodniej szosy (miało to związek ze wzrostem znaczenia zewnętrznego pierścienia fortów kosztem przestarzałych fortyfikacji poligonalnych). Dzięki staraniom ówczesnego nadburmistrza Poznania Richarda Wittinga w ostatniej dekadzie XIX wieku, na terenie, będących formalnie osobną wsią o charakterze przedmieścia Jeżycach, rozpoczęto wytyczanie siatki prostopadłych ulic. Powstały wówczas obecne ulice Mickiewicza i Kochanowskiego. Wytyczono również nowy przebieg drogi łączącej Jeżyce z Górczynem, tworząc na skrzyżowaniu tejże drogi z Szosą Berlińską kwadratowy plac targowy (dzisiejsze ul. Kraszewskiego i Rynek Jeżycki). Jednak aż do 1900 roku budynki nadal można było wznosić jedynie metodą szachulcową. Mimo to ich właściciele starali nadać im bardziej miejski charakter, tynkując fasady i pokrywając je sztukateriami. Z tego okresu pochodzą kamienice nr 7, 9/11, 50 i 54.
W 1900 roku zniesiono wewnętrzny pierścień fortyfikacji, zaś wieś Jeżyce włączono w obręb miasta Poznania. W 1903 roku zaczęto oddawać do użytku pierwsze kamienice czynszowe, których parter przeznaczano na lokale użytkowe. Wznoszone wówczas budynki czerpały inspiracje z architektury secesyjnej, w tym z jej schyłkowej odmiany – Quadratstil. Budynki z tego okresu to 1, 3, 5, 10, 15, 23, 24, 25, 33, 34, 35/37, 39, 43, 44, 46, 49, 53, 55 i 57. W tym też okresie ulicę wybrukowano oraz wytyczono torowisko tramwaju elektrycznego.
Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej planowano przebicie nowej ulicy pomiędzy Wielką Berlińską a Hohenstaufów (dzisiejsza ul. Krasińskiego), by utworzyć plac Hohenstaufów. Projektu nie zrealizowano. W dwudziestoleciu międzywojennym zabudowywano wolne parcele. Większość z budynków nawiązywała do istniejącej zabudowy. Wyjątkiem był powstały w 1930 roku na narożniku ul. Dąbrowskiego i Kochanowskiego budynek Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych (obecnie Oddział I Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) – pierwszy w Poznaniu budynek z żelbetu oraz budynek Kina Rialto.
Wschodnia część ulicy poważnie ucierpiała podczas walk w 1945 roku. Zniszczone kamienice 2, 4 i 6 rozebrano – tworząc skwer. Rozebrano także budynki na parcelach 18,29, 30, 31 i 32. Po wojnie uzupełniano luki w pierzejach. Powstały w ten sposób budynki takie jak 18, 20/22 czy 30/32.
W latach 70. rozbudowano ulicę do postaci dwujezdniowej na odcinku od ulicy Polskiej do granicy miasta (i dalej w kierunku Tarnowa Podgórnego)[9].
W sierpniu 2021 roku poznański Zarząd Dróg Miejskich dokonał wymiany oświetlenia ulicy[10] między węzłem z ulicą Lutycką do węzła z ulicami Słupską i Wichrową – w miejscu charakterystycznych niskoprężnych lamp sodowych marki Philips[a] obecnie znajduje się oświetlenie bazujące na LED, zainstalowane na nowych słupach. W późniejszym czasie dokonano zmian na dalszym odcinku do granicy miasta – słupy z długimi wysięgnikami, na których znajdowały się oprawy sodowe Philips SGS204, zastąpiono nowymi konstrukcjami z zamontowanymi oprawami LED.
Opisane obiekty[edytuj | edytuj kod]
Od strony centrum, ku peryferiom:
- Jeżyce,
- Teatr Nowy,
- kamienica pod nr 8,
- gmach ZUS,
- dawna Izba Rolnicza,
- Pomnik Poległych w Powstaniu Poznańskim,
- kamienica Józefa Leitgebera,
- kamienica pod nr 42,
- Rynek Jeżycki,
- kamienica pod nr 47,
- kamienica pod nr 52,
- szkoła pod nr 73,
- biurowiec Omega,
- Collegium Wrzoska (dawniejsza Wiepofama),
- Weststadt,
- Ogrody,
- skwer Ireny Bobowskiej,
- Firma Braci Dawidowskich,
- plac Waryńskiego,
- Kolegium Zembala,
- Ogród Botaniczny,
- Osiedle Lotnictwa Polskiego,
- Wola,
- Smochowice,
- Sytkowo,
- Krzyżowniki,
- Krzyżanka (strumień).
Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]
W ciągu ulicy na odcinku od mostu Teatralnego do placu Waryńskiego znajduje się dwutorowa trasa tramwajowa, po której kursują cztery linie dzienne obsługiwane przez MPK Poznań[11][b]:
oraz liczne autobusowe na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu[11][b]:
- dzienne
- 121 Meissnera → Ogrody
- 156 Ogrody ↔ Krzyżowniki
- 161 Ogrody ↔ Krzyżowniki
- 182 Górczyn PKM ↔ os. Wichrowe Wzgórze
- 186 Ogrody ↔ Kiekrz
- 191 os. Kopernika ↔ os. Sobieskiego
- 195 Ogrody → Kiekrz[c]
- podmiejskie
- 801 Ogrody ↔ Baranowo/os. Rubinowe
- 802 Ogrody ↔ Tarnowo Podgórne/Centrum[d]
- 803 Ogrody ↔ Junikowo
- 804 Ogrody ↔ Sierosław/Działki[e]
- 811 Ogrody ↔ Lusówko/Pętla[f]
- 812 Ogrody ↔ Grzebienisko/Pętla[g]
- 813 Ogrody ↔ Kaźmierz/Rynek[h]
- 821 Ogrody ↔ Lusówko/Kościół[i]
- 833 Ogrody ↔ Starzyny/Rynkowa
- 834 Ogrody ↔ Żydowo/Pętla[j]
- nocne[12]
- 216 Poznań Główny ↔ Strzeszyn Grecki
- 219 Poznań Główny ↔ Wichrowa[k]
- 226 Poznań Główny ↔ Strzeszyn Grecki
- 258 Poznań Główny ↔ Tarnowo Podgóne/Centrum[l]
Dawniej, do 1970 roku, ulicą kursowała linia trolejbusowa nr 103 z pętli na Ogrodach do skrzyżowania z ulicą Santocką na Smochowicach[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Świętego Jacka w Poznaniu – jedna z najkrótszych ulic w mieście
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Model SRS201. Zobacz opis i dane techniczne na oprawy24.pl
- ↑ a b Dwukierunkowa strzałka oznacza, że linia kursuje po ulicy w dwóch kierunkach; jednokierunkowa oznacza jeden kierunek między pętlami (wyłącznie z pętli A do pętli B)
- ↑ Trasa powrotna linii 195 z Kiekrza na Ogrody nie prowadzi ulicą Dąbrowskiego.
- ↑ Wybrane kursy do przystanków Tarnowo Podgórne/Poznańska Szkoła i Tarnowo Podgórne/Ostatnia
- ↑ Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół
- ↑ Wybrane kursy do pętli Sierosław/Działki oraz Ceradz Kościelny/Kościół.
- ↑ Wybrane kursy do pętli Ceradz Kościelny/Kościół.
- ↑ Wybrane kursy do pętli Góra/Pętla i Kokoszczyn/Pętla.
- ↑ Wybrane kursy do pętli Lusówko/os. Rozalin i Tarnowo Podgórne/Centrum.
- ↑ Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Przecław/Pętla.
- ↑ Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Kiekrz
- ↑ Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ według ZDM 5180 m [1]
- ↑ według ZDM 8175 m [2]
- ↑ Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz, Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 152, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412.
- ↑ według innych źródeł dłuższa jest ulica Bolesława Krzywoustego (9 km), zob.: Na jakie pytania musieli odpowiedzieć kandydaci na prezydenta Poznania, Gazeta Wyborcza z 20.10.2006, dostęp 2012-05-26 oraz Florian Krzyżaniak: Budowa trasy wylotowej Poznań-Katowice w latach 1974-1977 (s. 57). [w:] Kronika Miasta Poznania [on-line]. nr 3/1978. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
- ↑ spis dróg publicznych w administracji ZDM w formacie Excel. [dostęp 2016-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-28)].
- ↑ Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr LXXV/1063/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 lipca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2010 r. Nr 180, poz. 3361)
- ↑ Wydział Pomiarów Zarządu Miejskiego w Poznaniu, Plan stołecznego miasta Poznania, 1948.
- ↑ Dorota Leśniewska Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie ISSN 0137-3552
- ↑ Historia ZDM. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu. [dostęp 2021-09-10]. Cytat: Lata 1970-80
Gwałtowny wzrost motoryzacji i przestrzenny rozwój miasta. Okres znacznej rozbudowy sieci drogowej Poznania. W tym dziesięcioleciu powstają m.in.: trasa Hetmańska z mostem przez Wartę, trasa Warszawska (wylot wsch.), trasa Dąbrowskiego (wylot zach.), trasa Krzywoustego (wylot katowicki). W centrum miasta przybywa ul. Roosevelta z rondem Kaponiera, modernizowane są ulice Małe Garbary - Solna, Św. Marcin - Królowej Jadwigi. Równolegle z rozbudową podstawowego układu komunikacyjnego w 1975 roku rozpoczyna się wymiana i utwardzanie nawierzchni ulic peryferyjnych i lokalnych. (pol.). - ↑ Wymiana oświetlenia i utrudnienia na ul. Dąbrowskiego. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, 2021-08-23. [dostęp 2021-09-18]. (pol.).
- ↑ a b Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-10]. (pol. • ang.).
- ↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-18]. (pol. • ang.).
- ↑ Plan dzielnic centralnych miasta Poznania, Centralny Urząd Geodezji i Kartografii Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1956.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorota Leśniewska, Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie, ISSN 0137-3552
- Zygmunt Zaleski, Nazwy ulic w Poznaniu, Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
- Zbigniew Zakrzewski, Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Wydawnictwo Poznańskie, 1971
- Poznań plus 4 – plan miasta 1:20.000, wyd. Demart, Warszawa, 2006, ISBN 83-7427-282-1
| Obszary Systemu Informacji Miejskiej | |
|---|---|
| Osiedla mieszkaniowe | |
| Atrakcje turystyczne | |
| Ulice | |
| Kościoły | |
| Tereny zielone | |
| Stacje kolejowe |
