Polessk
 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Powierzchnia | 11 km² | ||
| Wysokość | 3 m n.p.m. | ||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy | 40158 | ||
| Kod pocztowy | 238630 | ||
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |||
Położenie na mapie Rosji  | |||
 54°52′N 21°06′E/54,866667 21,100000 | |||
Polessk, Labiawa[2] (ros. Полесск; niem. Labiau) – miasto rejonowe w Rosji w obwodzie królewieckim nad Zalewem Kurońskim i rzeką Dejmą oraz kanałem łączącym Niemen z Dejmą i Pregołą. Jest siedzibą rejonu polesskiego. W 2021 roku liczyło 6921 mieszkańców.
Znajduje tu się stacja kolejowa Polessk, położona na linii Królewiec – Sowieck.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada założona w 1258 roku. W 1352 miejsce bitwy litewsko-krzyżackiej[3].
Po ogłoszeniu przez króla Polski w 1454 na prośbę Związku Pruskiego aktu przyłączenia Prus, włącznie z Labiawą, do Polski, miejscowość opowiedziała się po stronie związkowej, jednakże w 1455 przeszła na stronę krzyżacką i walczyła przeciwko pobliskiemu propolskiemu miastu Welawa[3]. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej od 1466 Labiawa znajdowała się pod zwierzchnictwem Polski jako lenno. W 1548 miał miejsce wielki pożar[3]. 28 czerwca 1642 roku została podniesiona do rangi miasta przez Wielkiego Elektora Fryderyka Wilhelma. Tutaj 20 listopada 1656 Wielki Elektor zawarł ugodę z Karolem Gustawem, dzięki której Prusy Książęce stały się niezależne od Polski. W 1657 miasto otoczono wałami z bastionami i fosą.
3 stycznia 1813 roku w pobliżu Labiawy, nad rzeką Dejmą doszło do bitwy między cofającymi się spod Moskwy wojskami Napoleona i armią rosyjską. W bitwie brały udział polskie pułki dowodzone przez Aleksandra Chlebowskiego i Henryka Ignacego Kamieńskiego pełniące funkcję straży tylnej.
Od 1818 roku siedziba powiatu (Landkreis), a od 1871 w granicach Niemiec.
Miasto zostało zdobyte przez oddziały 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej w dniu 23 stycznia 1945. 7 kwietnia 1946 przemianowane na Polessk. Rosyjska nazwa Polessk pochodzi od otaczających miasto lasów, błot i kanałów, przypominających krajobraz Polesia; względnie od nazwiska płk Siergieja Poleckiego, poległego w 1945 w walkach o miasto.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zamek krzyżacki – fortyfikację zbudowano pierwotnie z drewna po podziale Sambii w 1258 r. W 1277 r. zniszczone zostało ono przez plemię Skalawów. Trzy lata później obiekt odbudowano[4] i przeznaczono na siedzibę komtura, którą był wyjątkowo krótko, bo jedynie do 1289 r. gdy dokonano przenosin komturii do Ragnety i usadowiono w Labiawie wójta podporządkowanego ragneckiemu komturowi. Jako murowany zbudowany w latach 1384–1391[5], przebudowany w XVI wieku, gdy obiekt stał się rezydencją księżnej Anny Marii – drugiej żony Albrechta Hohenzollerna. W swoich murach gościł m.in. Napoleona i Suworowa. Restaurowany przez Niemców po pożarze w 1917. Po pożarze w 1963 istniejące tu więzienie zamknięto, a obiekt przekazano Leningradzkiemu Instytutowi Rolniczemu, z którego ten po roku zrezygnował. W tym czasie istniała jeszcze wieża bramna, większa część murów podzamcza oraz parterowy magazyn z gotyckiej cegły, które w późniejszym czasie rozebrano. Opuszczony obiekt uległ pożarowi (1965) i dewastacji (przebudowie na hale fabryczne); częściowo zachowany do dzisiaj (m.in. brama wjazdowa, okaleczone fragmenty dekoracji kamieniarskiej), a jego gotyckie mury zostały otynkowane. Od 1990 w rękach samorządu z przeznaczeniem na ośrodek kultury (m.in. teatr młodzieżowy); w sali z zachowanymi sklepieniami niewielkie muzeum krajoznawcze.
- W mieście zachowana zabudowa mieszkalna z przełomu XIX/XX w., z okiennicami i ceglanymi dachówkami
- Budynek królewieckiej filii Państwowej Akademii Rolniczej w Sankt Petersburgu z 1913
- Budynek browaru z kominem z pocz. XX wieku, d. miejsce produkcji słynnego w Prusach Wschodnich piwa
- Kościół parafialny z XIV–XVI w. nie zachował się.
Na terenie powiatu labiawskiego znajdował się hitlerowski obóz koncentracyjny Hohenbruch.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online], rosstat.gov.ru [dostęp 2021-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
- ↑ Egzonim wariantowy przyjęty na 79. posiedzeniu KSNG [1].
- ↑ a b c Geschichte der Stadt Labiau - Prusy Wschodnie [online], ostpreussen.net [dostęp 2024-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-04] (pol.).
- ↑ Spotykana jest też data 1288.
- ↑ O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda [online], academia.edu [dostęp 2017-11-26] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982, ISBN 3-8035-1163-1.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Labiawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 49.