Nelson Rockefeller

Nelson Rockefeller

Wiceprezydent Nelson Rockefeller w 1975 roku
Pełne imię i nazwisko	Nelson Aldrich Rockefeller
Data i miejsce urodzenia	8 lipca 1908 Bar Harbor
Data i miejsce śmierci	26 stycznia 1979 Nowy Jork
41. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 19 grudnia 1974 do 20 stycznia 1977
Przynależność polityczna	Partia Republikańska
Druga dama	Happy Rockefeller
Poprzednik	Gerald Ford
Następca	Walter Mondale
Gubernator Nowego Jorku
Okres	od 1 stycznia 1959 do 18 grudnia 1973
Poprzednik	William Averell Harriman
Następca	Malcolm Wilson
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Nelson Aldrich Rockefeller (ur. 8 lipca 1908 w Bar Harbor w stanie Maine, zm. 26 stycznia 1979 w Nowym Jorku) – amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej, wieloletni gubernator stanu Nowy Jork oraz 41. wiceprezydent USA.

Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]

Nelson Rockefeller urodził się w Ban Harbor w stanie Maine. Jego ojcem był John D. Rockefeller Jr., jedyny syn Johna Rockefellera, założyciela koncernu naftowego Standard Oil i w owym czasie jednego z najbogatszych ludzi świata. Matka Abby Aldrich Rockefeller, córka Senatora Nelsona W. Aldricha, była pomysłodawczynią i założycielką MoMA, uznana kolekcjonerka sztuki nowoczesnej. Był starszym bratem Winthropa Rockefellera. Z wyznania był baptystą.

Tradycje polityczne[edytuj | edytuj kod]

Dziadek Nelsona po kądzieli – Nelson W. Aldrich – był wpływowym senatorem ze stanu Rhode Island. Jego młodszy brat – Winthrop Rockefeller – w latach 1967–1971 pełnił funkcję pierwszego republikańskiego gubernatora Arkansas od czasów wojny secesyjnej. Natomiast jego bratanek – Jay Rockefeller – był gubernatorem, a następnie senatorem ze stanu Wirginia Zachodnia.

Początki kariery politycznej[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej Nelson został zastępcą sekretarza stanu odpowiedzialnym za sprawy Ameryki Łacińskiej.

Po zakończeniu wojny został przewodniczącym działającej przy administracji prezydenta Harry’ego Trumana komisji International Development Advisory Board.

Po wyborze generała Eisenhowera na prezydenta, Rockefeller został jego doradcą do spraw organizacji struktur rządowych. A następnie podsekretarzem departamentu zdrowia i edukacji.

Gubernator stanu Nowy Jork[edytuj | edytuj kod]

Pod względem politycznym stan Nowy Jork jest zdominowany przez liberałów, co w nomenklaturze amerykańskiej oznacza osoby o poglądach na lewo od centrum. Liberałowie plasują się na przeciwnej stronie spektrum względem konserwatystów. W XX wieku i obecnie wyrazicielem tendencji liberalnych była Partia Demokratyczna w przeciwieństwie do konserwatywnych republikanów. Z tego też względu demokraci dominują w tym stanie.

Rockefeller był republikaninem. Ale liberalnym republikaninem (w ogóle lewe skrzydło tej partii było nazywane „Republikanami Rockefellera” w odróżnieniu od „Republikanów Goldwatera”). Dzięki temu Rockeleffer pokonał w wyborach 1958 roku urzędującego demokratycznego gubernatora, a w przeszłości członka rządu i „latającego” ambasadora prezydenta Roosevelta – W. Averell Harrimana. Rockefeller funkcję gubernatora sprawował w latach 1959–1973.

Jako gubernator odnosił pewne sukcesy, między innymi w zwalczaniu narkomanii. Za jego kadencji wykonano też ostatni wyrok i zniesiono karę śmierci w Nowym Jorku.

W roku 1973 ustąpił z urzędu, aby stanąć na czele National Commission on Critical Choices for America.

Aspiracje prezydenckie[edytuj | edytuj kod]

Wybory 1960[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy Rockefeller – będący już politykiem popularnym w całym kraju – starał się o nominację swej partii w wyborczym roku 1960. Nominację uzyskał jednak wówczas bez większego trudu wiceprezydent (i późniejszy prezydent) Richard Nixon.

Wybory 1964[edytuj | edytuj kod]

Rockefeller ponownie ubiegał się o prezydencką nominację w roku 1964. Nixon – po porażce w wyborach prezydenckich i późniejszych gubernatorskich w Kalifornii – nie kandydował w tym roku. Głównym rywalem Rockefellera był zatem ultrakonserwatywny senator Barry Goldwater z Arizony. Goldwater pokonał gubernatora Nowego Jorku w prawyborach. W listopadzie przegrał jednak z urzędującym prezydentem Lyndonem Johnsonem, który uzyskał wtedy największą przewagę głosów powszechnych w historii USA (61% w stosunku do 38).

Wybory 1968[edytuj | edytuj kod]

W szranki o uzyskanie nominacji prezydenckiej w 1968 roku stanęli gubernatorzy Rockefeller, Ronald Reagan (Kalifornia) i George Roomney (Michigan) oraz były wiceprezydent Nixon. Rockefeller atakował Nixona i głosił, że republikanie, mianując go swoim kandydatem sami, skazują siebie na porażkę. Nixon wygrał jednak prawybory, po czym pokonał w listopadowych wyborach urzędującego wiceprezydenta Huberta Humphreya.

Wiceprezydent USA[edytuj | edytuj kod]

Rockefeller mógł zostać wiceprezydentem już w roku 1973, kiedy ustąpił zajmujący ten urząd Spiro T. Agnew. Prezydent Nixon rozważał wtedy cztery kandydatury na powstały wakat: Rockefellera, Reagana i byłego gubernatora Teksasu Johna Connally’ego oraz przywódcę republikańskiej mniejszości w Izbie Reprezentantów Geralda Forda. Ostatecznie wiceprezydentem mianowano tego ostatniego.

Prezydent Ford, który objął ten urząd po ustąpieniu Nixona, skorzystał z 25. poprawki do konstytucji i mianował Rockefellera wiceprezydentem USA. Zajmował on ten urząd od 19 grudnia 1974 do 20 stycznia 1977 roku, a więc ponad dwa lata.

Jako wiceprezydent Rockefeller przewodniczył kilku komisjom, między innymi tej badającej nielegalne operacje CIA. Zajmując ten urząd, głosił również pogląd, że Stany Zjednoczone mogą dojść do pełnej samowystarczalności energetycznej i popierał udzielenie pomocy finansowej bankrutującemu miastu Nowy Jork.

Rockefeller był wymieniany – obok Forda – jako potencjalny kandydat w wyborach prezydenckich 1976.

Jednakże konserwatywne skrzydło, dominujące w stronnictwie republikanów, odnosiło się do jego osoby z nieufnością, jako że był przywódcą liberalnego skrzydła. W końcu odmówiono mu poparcia w kwestii uzyskania nominacji wiceprezydenckiej, co zmusiło go do rezygnacji z dalszej kariery politycznej, którą ostatecznie zakończył, odchodząc z urzędu 20 stycznia 1977 roku.

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

26 stycznia 1979 roku Rockefeller uprawiał seks z kochanką Megan Marshak w swoim apartamencie. W czasie odbywania stosunku dostał ataku serca. Pani Marshak wezwała policję. Ocenia się, że gdyby wezwała najpierw pogotowie, Rockefeller miałby szanse przeżycia.

Kolekcjoner sztuki[edytuj | edytuj kod]

Rockefeller był też kolekcjonerem sztuki. W swej rezydencji Kykuit zgromadził duże zbiory sztuki nowoczesnej, których kolekcjonowanie zapoczątkowała jego matka Abigail (Abby) Aldrich Rockefeller- współzałożycielka MoMA. ^[1]

Książki[edytuj | edytuj kod]

Rockefeller jest autorem książek The Future of Federalism (1968), Unity, Freedom and Peace (1968) i Our Environment Can Be Saved (1970).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• Biografia Senat Stanów Zjednoczonych (ang.)