Milkowszczyzna (obwód grodzieński)
 Cerkiew Opieki Matki Bożej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy | +375 15(2) |
| Kod pocztowy | 231764 |
| Tablice rejestracyjne | 4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°33′35″N 24°23′25″E/53,559722 24,390278 | |
Milkowszczyzna (biał. Мількаўшчына) – wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie grodzieńskim, w sielsowiecie Skidel.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy wspomina o Dworze Milkowskim przywilej Zygmunta I z 23 października 1508 roku dla Mikołaja Jurijewicza Pacewicza, późniejszego wojewody podlaskiego[2]. Zapewne do końca życia dzierżył całą włość, gdyż jeszcze w 1540 w księgach sądowych grodzieńskich jest o tym wzmianka.[3].
W roku 1555 dwór znajdował się w dzierżawie Andrzeja Łukaszewicza Wołowicza[4]. W 1558 została zakończona tzw. pomiara włóczna, dzięki której mamy doskonały opis włości Milkowskiej[5]. Cały czas Milkowszczyzna jest częścią Ekonomii Grodzieńskiej. Sytuacja statusu tej włości częściowo zmieniła się w 1662 roku, gdyż sejm zdecydował się wykroić z tego majątku zadośćuczynienie za Szudziałowo dla Eysymontów[6].
W Metryce Litewskiej nr 133 (Księga Zapisów), podsumowanie tego co weszło w skład przyznanych Eysymontom dóbr z tej włości brzmi następująco:
Upatrzywszy tedy w Dobrach Milkowskich proporcjonalną zamianę, na którą sami Ichmościowie PP Eysimontowie ochotnie zezwolili, daliśmy i defactośmy w posesję Ich Mości zawiedli grunty z poddanymi na osobliwym inwentarzu spisanymi. Naprzód Milkowskie, gdzie przed tym Folwark Króla JM Pana Naszego Miłosciwego bywał, idącego brzegiem nad rzeką Lesznią ku Solnickiej Granicy i Poniewickim Gruntom z brzegu Ekonomii Grodzieńskiej, upatrując iż jako poddanym JKM żadna być nie może od PP Eysimontów przeszkoda tak i poddani JKM przyległych wsi Rysek, Rusinowa i Chojnian żadnej nie mogą czynić przeszkody, lubo te grunty i sianożęci mieli sobie na morgi podzielone, z których osobno do Skarbu JKM płacili tedy te grunty i morgi Milkowskiego Folwarku już wszystkie od nich odeszły do czego się nie mogą wdzierać i żadnej czynić Ich Mościom PP Eysimontom przeszkody, czego czyni włók 10 na Uroczyszczu zwanym Litnica, włók 10, które były Miasteczkowi Skidelskiemu nadane. A Gruntu Osiadłego z Ogrodniki, włóka 1, morgów 18. Gruntu we wsi Hojniewiczach z poddanymi włók 16, morgów 14, także we wsi Solenikach włók 9, morgów 35, i także we wsi Przystupiczach i z Puszy włók 15, morgów 8. Któreż gruntu osiadłego i nie osiadłego ogółem uczyni włók 63, morgów 15, które to grunty osiadłe i puste według dawnego ograniczenia szerzej w Inwentarzu Skrabnego Dworzanina do naszej Komisji przydanego są wyrażone i ostateczniej opisane. A iż z poddanymi więcej nam włók w zamianę dać Ich Mościom PP Eysimontom aniżeli w Szudziałowie wymierzyło, uczyniliśmy to iż tu w Milkowszczyźnie podlejszych i nie użyteczniejszych siła znajdowała się gruntów, którą zamianą jako się Ich Moście PP Eysimontowie kontentowali, tak za odebrane w posesją swoją wszystkie prawa, przywileje i dokumenta na Szudziałowskie dane sobie uczestnikom wszystkim swego domu służące powracali i wieczystą kwitacją dali swoim i sukcesorów swoich imieniem asekurując żadnego do tych dóbr Szudziałowskich czasy wiecznymi nie czynić przystępu. Co my Komisarze mocą sobie od JKM Pana Naszego Miłościwego i całej Rzeczypospolitej daną wszystko czasy wiecznymi uspokoiwszy uspokoiwszy na konfirmacją JKM Pana Naszego Miłościwego a po tym Rzeczypospolitej odsyłamy. Działo się w Milkowszczyźnie, dnia 20 miesiąca Julii, Roku Pańskiego 1662.
Jerzy Michał Bieniecki, Kustosz wileński regent Kancelarii Wielkiej WKsL, sekretarz JKM i Komisarz
Krzysztof Buchowiecki, Marszałek Grodzieński, Komisarz JKM
Stanisław Masalski, Podkomorzy Grodzieński, Pułkownik i Komisarz JKM[7]. Ostatecznie w 1667 Sejm podejmuje ostateczną decyzje, potwierdzającą ustalenia Komisarzy z 1662.[8]
W czasach zaborów wieś położona była w granicach Imperium Rosyjskiego, w guberni grodzieńskiej, w powiecie grodzieńskim[9].
W 1841 w Milkowszczyźnie urodziła się pisarka i późniejsza właścicielka wsi Eliza Orzeszkowa[10]. Orzeszkowa sprzedała Milkowszczyznę rosyjskiemu pułkownikowi Doury'emu na początku 1871[11][12].
Po wybuchu I wojny światowej wieś została włączona do Ober-Ostu okupowanego przez Cesarstwo Niemieckie, w okręgach administracyjnych: Grodno (1915–1916), Białystok-Grodno (1916–1918) i Litwa (1918); a następnie kolejno do Królestwa Litwy, Litewsko-Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Rad i Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich.
Na początku lat 20. XX wieku, na wschód od wsi znajdował się folwark o tej samej nazwie (obecnie część wsi). Folwark ten posiadał wówczas dwa budynki, które zamieszkiwało 11 osób; z czego 10 było wyznania prawosławnego, a jedna ewangelickiego. Wszystkie deklarowały polską przynależność narodową[13].
Od 1921 do 1939 miejscowość administracyjnie należała do gminy Kamionka w II Rzeczypospolitej – wpierw w powiecie grodzieńskim województwa białostockiego, a następnie w powiecie szczuczyńskim województwa nowogródzkiego (od 21 maja 1929)[14][15]. Natomiast w czasie II wojny światowej znalazła się w granicach obwodu białostockiego Białoruskiej SRR (1939–1941, 1944–1945) i Okręgu Białostockiego Prus Wschodnich (1941–1944).
W 1987 do Milkowszczyzny przyłączono wioskę Krzywlany, dawniej własność Marii Osipownej Zygmuntowskiej, żony radcy tytularnego[12].
Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pozostałości po majątku ziemskim Pawłowskich (m.in. studnia i aleja dwustuletnich klonów, zwana „Aleją Elizy”)[16][17]
- Muzeum literacko-krajoznawcze (założone w budynku byłej szkoły, zamkniętej w 2012)[17]
- Zabytkowa prawosławna cerkiew parafialna Opieki Matki Bożej (wzniesiona w latach 1904–1908)[18]
- Około kilometr na wschód od pobliskiej wsi Zaleśna mieści się również cmentarz rodzinny Pawłowskich, gdzie m.in. pochowany jest ojciec Elizy – Benedykt[12][16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ *Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne / ułożone i wydane przez Józefa Wolffa, 1885, s. 9. pbc.biaman.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-03)].
- ↑ Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею, Wilno 1890, T. XVII, s. 69.
- ↑ Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею, Wilno 1894, T. XXI, s. 64-65
- ↑ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленскою комиссиею для разбора древних актов. Часть 1, Wilno 1881, s. 120-150
- ↑ Volumina Legum, Petersburg 1860, T. IV, s. 424-425.
- ↑ Metryka Litewska 133, k. 233-233v
- ↑ Volumina Legum, Petersburg 1860, T. IV, s. 476.
- ↑ Milkowszczyzna, wieś, pow. grodzieński, gm. Kamionka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 335.
- ↑ Literatura polska : przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 113. ISBN 83-01-05369-0.
- ↑ Halina Bursztyńska. Z archiwów Grodna o Orzeszkowej. „Magazyn Polski”. 6 (78), s. 22, czerwiec 2012. Irena Waluś – redaktor naczelny. Grodno: Związek Polaków na Białorusi. [dostęp 2021-02-23].
- ↑ a b c Stanisław Poczobut Odlanicki: Przewodnik “Wędrówki po Grodzieńszczyźnie” – Szlak2: Śladami Elizy Orzeszkowej. kresy24.pl, 2012-09-10. [dostęp 2021-02-23].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 37.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 1929 r. o utworzeniu powiatu szczuczyńskiego w województwie nowogródzkiem (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ a b Andrzej Banach: Śladami Orzeszkowej i jej bohaterów. andrzej-banach.eu, 2014-08-28. [dostęp 2021-08-24].
- ↑ a b Paulina Walisz: Komu potrzebne jest muzeum w ojcowiźnie Elizy Orzeszkowej? Nikomu. belsat.eu, 2016-12-13. [dostęp 2021-08-24].
- ↑ Храм Покрова Пресвятой Богородицы д.Мильковщина. orthos.org. [dostęp 2021-02-15]. (ros.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Milkowszczyzna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 428.
- Milkowszczyzna (obwód grodzieński), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 335.
- Fw. Milkowszczyzna na mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego (P34 S39), 1:100 000 (1927)
