Fort I Twierdzy Toruń
 nr rej. A/1364 z 1 lutego 1971 | |
 Brama główna fortu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Winna 19 |
| Typ budynku | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy | 1888 |
| Ukończenie budowy | 1892 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°01′08,09″N 18°40′04,50″E/53,018914 18,667917 | |
Fort I Twierdzy Toruń – fort pancerny zbudowany w latach 1888–1892, w latach 1907–1920 znany jako Fort Ia König Wilhelm I, a od 1920 noszący imię Jana III Sobieskiego[1]. Znajduje się przy ul. Winnej 20[potrzebny przypis].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Fort został zbudowany na planie trapezu w latach 1888–1892[1] jako najmłodszy z piętnastu fortów wchodzących w skład Twierdzy Toruń i w związku z tym najnowocześniejszy w paśmie umocnień. Jest to jedyny fort pancerny nie tylko w obrębie Twierdzy, ale i na całym wschodzie II Rzeszy[potrzebny przypis]. W momencie budowy fort nosił numer Ia i nazwę Buchtfort. W 1907 roku zmieniony na Wilhelma I. W 1920 roku otrzymał nowy numer I oraz obecnego patrona Jana III Sobieskiego[1].
Uzbrojenie forteczne składa się z baterii pancernej 4 haubic 21 cm typu „H.P.T. 90”. Cały obiekt był przeznaczony dla załogi złożonej z 200 żołnierzy piechoty, 152 artylerzystów oraz 6 saperów, natomiast dowództwo tworzyło 13 oficerów. Posiadał również pomieszczenia komendantury, latryny, maszynownię, kuchnie oraz pomieszczenia obsługi baterii. Dostępu do zabudowań fortecznych broniła owalna kaponiera szyjowa (od strony koszar) oraz schrony położone na fortowym nasypie (schrony te równocześnie prowadziły do stanowisk obserwacyjnych oraz stanowisk obsługi baterii). Całość fortu otacza wał przeciwskarpy z suchą fosą[potrzebny przypis].
W miarę wprowadzania do sztuki wojskowej nowych rodzajów uzbrojenia fort przeszedł kilka modernizacji. W 1905 roku zamontowano na jego terenie pierwszą w Toruniu baterię dział szybkostrzelnych. W 1911 roku całość fortu została otoczona drutem kolczastym[potrzebny przypis].
Po powrocie Torunia do Polski w 1920 roku i przeprowadzeniu remontu większości fortów fort I został przeznaczony na magazyn i pomieszczenia gospodarcze[potrzebny przypis].
Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Do 1956 roku fort był własnością wojska, od tego czasu należał do administracji cywilnej. Po 1956 roku rozebrano część elementów murowanych: obmurowania fosy, częściowo kaponiery przeciwskarpowe, stajnię, schron lewej baterii skrzydłowej oraz zniszczono jedną z wież pancernych[potrzebny przypis].
W latach 1960-1991 mieścił się tu zakład Centralnych Piwnic Win Importowanych, na potrzeby którego dokonano przebudowy koszar szyjowych i kaponiery szyjowej. Obecnie w posiadaniu Stowarzyszenia Grupa – Rekonstrukcji Historycznej REX[potrzebny przypis].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 165.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
- Atlas Twierdzy Toruń, red. M. Biskup i L. Narębski, z. 4, Fort I - Jan III Sobieski (Buchtafort; Fort Ia - Feste König Wilhelm I), K. Kawa, L. Narębski, Toruń 2008, ISBN 978-83-87639-99-0
