Akcja Fruhwirth
| II wojna światowa | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | Polska pod okupacją III Rzeszy | ||
| Przyczyna | wyrok śmierci sądu podziemnego na Engelberta Frühwirtha | ||
| Wynik | likwidacja innego niż zamierzano funkcjonariusza Pawiaka | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Warszawy  | |||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
 52°14′16,7″N 20°58′37,9″E/52,237972 20,977194 | |||
Akcja Fruhwirth – zamach przeprowadzony 25 października 1943 roku na SS-Scharführera Engelberta Frühwirtha, która była częścią szeroko zakrojonej akcji eliminacji przedstawicieli niemieckiego, nazistowskiego aparatu terroru w tzw. akcji "Główki". Akcja odbyła się na ulicy Leszno przy rogu ulicy Rymarskiej[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Przygotowywania[edytuj | edytuj kod]
Engelbert Frühwirth był wyróżniającym się okrutnością funkcjonariuszem personelu Pawiaka. Sąd KWP po zbadaniu wszystkich dowodów obciążających Frühwirtha podjął decyzję wydania wyroku śmierci na esesmana. Zadanie te powierzono oddziałowi „Agat" - Adamowi Borysowi „Pługowi". Rozkaz rozpracowania Frühwirtha otrzymał niezawodny szef wywiadu „Agatu" -Aleksander Kunicki „Rayski". On sam tak to wspomina[2]:
(…) Sprawa była jeszcze prostsza niż w przypadku Bürkla, Kretschmanna czy Weffelsa. Po pierwsze bowiem w zakres obowiązków Frühwirtha wchodziło również przyjmowanie paczek dla więźniów. Czynił to w VII komisariacie granatowej policji przy ulicy Krochmalnej 56, z wyjątkową złośliwością szykanując tych, którzy te paczki podawali (...) Rodziny więźniów przynoszące paczki na Krochmalną znały więc Frühwirtha jak zły szeląg i to ogromnie ułatwiło mi jego identyfikację (…)
W rozpoznaniu uczestniczył zespół łączniczek-wywiadowczyń pod nadzorem „Rayskiego" składający się z: Zofii Stypułkowskiej „Kamy", Zofii Świerszcz „Zojdy" oraz Elżbiety Dziębowskiej "Dewajtis"[2].
Wykonawcy zamachu[edytuj | edytuj kod]
Głównym wykonawcą i dowódcą akcji został pchor. Krystyn Strzelecki ps. „Zawał", który wyznaczył ze swojego II plutonu następujące osoby[3][1]:
- Krystyn Strzelecki „Zawał" - dowódca akcji,
- Witold Juszczak „Kalina" - I wykonawca,
- Zbigniew Dąbrowski „Cyklon" (pocz. Henryk Zakrzewski „Kobza", jednak w wyniku zranienia w ostatecznym starciu nie wziął udziału) - II wykonawca,
- Stefan Kulik „Kos" - ubezpieczenie,
- Tadeusz Kostrzewski „Daniel" - ubezpieczenie,
- Ryszard Dulniak „Daniel" - szofer.
Przebieg akcji[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze podejście do akcji miało miejsce 19 października 1943, jednak po dwóch godzinach oczekiwania cel się nie pojawił i została ona odwołana. 21 października znów podjęto próbę wykonania zamachu i podobnie jak dwa dni wcześniej Frühwirth nie odwiedził baru "Centralnego" - jego ulubionego miejsca odpoczynku. Następne wystawienie akcji podjęto 25 października. Tego dnia esesman ku rozczarowaniu konspirantów pojawił się obstawionym wozem konnym, a nie tak jak zwykle na pieszo i niespodziewanie skręcił w bramę na ulicy Leszno 1. Po żmudnym prawie półtoragodzinnym oczekiwaniu pod bramą wyszedł z niej Niemiec przypominający cel akcji. Pomimo braku pewności „Zawał" dał sygnał do rozpoczęcia zamachu[3]. Biegnący za domniemanym Frühwirthem „Kalina" i „Cyklon" nie zdołali go zidentyfikować, gdyż ostrzeżony przez towarzyszącą mu kobietę sięgnął po broń do kabury i aby uniknąć strzelaniny trzeba było szybko zareagować. Niemiec został zastrzelony. Pomimo szybkiej neutralizacji zagrożenia, nie uniknięto walki. Dwaj żołnierze z ulicy Orlej, dwojga żandarmów z ulicy Karmelickiej, jeden Niemiec spod baru i mieszkańcy pobliskiej kamienicy otworzyli ogień do zamachowców. „Kos" i „Daniel" z oddziału ubezpieczenia odpowiedzieli ostrzałem, po czym w przeciągu kilku sekund wszyscy uczestnicy znaleźli się w samochodzie, który placem Bankowym, Ogrodem Saskim i ulicą Królewską znaleźli się na ulicy Wielkiej. Cała akcja trwała 75 sekund[2][1].
Skutki[edytuj | edytuj kod]
Zabicie Frühwirtha nie powiodło się. Zamachowcy pomylili osoby i zamiast pierwotnego celu zastrzelili gestapowca SS-Scharführera Stephana Kleina, który był urzędnikiem referatu IV Urzędu Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego. Na nim również ciążył wyrok śmierci polskiego państwa podziemnego i figurował na liście osób do usunięcia w akcji "Główki". Odwetem za zamach było rozstrzelanie dzień po nim trzydziestu osób na ulicy Leszno 3[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Strzembosz 1983 ↓, s. 348-249.
- ↑ a b c Polska Policja, Akcja „Frühwirth” – zlikwidować kata Pawiaka [online], Historia i Tradycja [dostęp 2024-02-11] (pol.).
- ↑ a b Specjalna akcja bojowa „Frühwirth” – Szczep 208 WDHiZ [online] [dostęp 2024-02-11] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
- Bartoszewski Władysław: Warszawski pierścień śmierci 1939–1944. Warszawa: Interpress, 1970. ISBN 978-83-247-1242-7.
- Henryk Witkowski: Kedyw okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943 -1944. Warszawa: Fakty i Dokumenty, 1984. ISBN 83-202-0217-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Specjalna operacja bojowa "Frühwirth". 208wdhiz.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)].
