Kur korumalı mevduat sistemi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kur korumalı mevduat sistemi ya da kısa adıyla KKM, Türkiye'de 21 Aralık 2021 tarihinden bu yana uygulanmakta olan bir sistemdir.[1]
KKM çerçevesinde gerçek kişiler, döviz mevduatlarını bozdurarak ya da mevcut TL mevduatlarını kullanarak varlıklarını vadeli KKM hesabına yatırmaları halinde TL mevduatlarını döviz alış kuru üzerinden dövize sabitleme, böylece kur artışı nedeniyle oluşabilecek zararlardan korunma olanağı elde etmektedir.[2]
Sistem, kur artışı durumunda kullanıcılara ödenecek farkın devlet bütçesinden karşılanması nedeniyle eleştirilmii,[3] sistemin toplam maliyetinin Kasım 2023 itibarıyla 700 milyar TL (anılan dönemki hesapla yaklaşık 25 milyar ABD Doları) olduğu belirtilmiştir.[4]
Tarihçesi ve uygulanması[değiştir | kaynağı değiştir]
KKM sistemi Türkiye'de 21 Aralık 2021 tarihinde, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin göreve gelişinin üçüncü haftasında başlatıldı. Sistemin ilan edilmesiyle Türk lirası, döviz kuruna karşı ilk aşamada yüzde 40 değer kazandı, ancak dolar kuru yaklaşık iki yıl sonra 30 liraya yaklaştı. Bu süreçte KKM'nin ekonomiye maliyeti ve zararı, muhalefet tarafından da sıklıkla gündeme getirildi. Mayıs 2023'teki seçimler sonrasında ekonomi yönetiminde yaşanan değişimle birlikte, KKM ödemelerinin Merkez Bankası tarafından karşılanmaya başlaması, Merkez Bankası üzerinde ek bir yük oluşturdu.
Sistemle ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, KKM'nin sonlandırılması yönünde adımlar attı. Sistemden çıkışı teşvik etmek amacıyla Türk lirası mevduat faizleri artırıldı, KKM faizleri düşürüldü ve bankaların KKM hesapları için Merkez Bankası'na yatırması gereken zorunlu karşılıklar yükseltildi. Ayrıca 1 Ocak 2024 tarihinden sonra KKM sisteminde yeni hesap açılamayacağı duyuruldu.
KKM sisteminin Türkiye ekonomisine getirdiği maliyet, yalnızca ödenen para üzerinden değil, aynı zamanda aşırı düşük faiz ortamının devam etmesi, enflasyon ve dış denge problemleri gibi daha geniş çaplı etkiler üzerinden de değerlendirilmelidir. Ekonomist Hakan Kara'ya göre, KKM'nin asıl riski, aşırı düşük faiz ortamını uzatması ve buna bağlı olarak enflasyonun artması, döviz rezervlerinin zayıflamasıdır.[5] Kamu kesiminin döviz pozisyonu da büyük bir açık vermiş, bu durum ekonomi için taşınması zor riskler oluşturmuştur.
Son olarak, KKM sistemi, Türk lirası tasarruf edenlerden Türk lirası borç alanlara bir kaynak transferi yaratmış, bu durum sabit gelirli kesimin alım gücünün hızla erimesine neden olmuştur. Dolayısıyla, sistemden çıkış ve ekonominin normalleşmesi için atılacak adımlar, hem maliyetin telafisi hem de ekonomik istikrarın sağlanması açısından kritik öneme sahiptir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kur Korumalı Mevduat sisteminde hangi değişiklikler yapıldı?". BBC News Türkçe. 16 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ "Uzmanına Sorduk: Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Sistemi Nedir? - Sakarya Üniversitesi Haber Sitesi". haber.sakarya.edu.tr. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ "Kur Korumalı Mevduat yükü patladı!". www.cumhuriyet.com.tr. 6 Ekim 2023. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
- ^ ""KKM'nin toplam maliyeti 700 milyar TL"". T24. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024.
- ^ "Kur Korumalı Mevduat'a ne oldu? Kime kazandırdı, kime kaybettirdi?". BBC News Türkçe. 23 Kasım 2023. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024.