Ulica Stefana Batorego w Bydgoszczy
| Stare Miasto w Bydgoszczy | |||||||||||||||||||
 Widok od Starego Rynku | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość | 70 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||||||||
| 53,121556°N 17,999552°E/53,121556 17,999552 | |||||||||||||||||||
Ulica Stefana Batorego w Bydgoszczy – ulica na terenie miasta lokacyjnego Bydgoszczy. Łączy Stary Rynek z ulicą Długą[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Ulica znajduje się w południowej części Starego Miasta. Rozciąga się na kierunku północ-południe, od Starego Rynku do ulicy Długiej. Jej długość wynosi ok. 70 m, a przedłużeniem do ul. Wały Jagiellońskie jest ul. Przesmyk.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica Stefana Batorego została wytyczona w połowie XIV wieku podczas kształtowania bydgoskiego miasta lokacyjnego. Łączyła ona południowo-zachodni narożnik Starego Rynku z ulicą Długą, podczas gdy do ul. Pod Blankami i dalej do muru miejskiego prowadził jedynie wąski przesmyk. Wiadomo, że wzdłuż ulicy w XVII-XVIII wieku istniała murowana, bądź szachulcowa zabudowa[2].
Na całym przebiegu ulicy Stefana Batorego odkryto relikty XVI-wiecznych, drewnianych rur wodociągowych. Biegły one na głębokościach od 0,6 do 1,5 m, zaś średnica rur wynosiła od 40 co 65 cm[3].
Na szczegółowym planie zabudowy miasta, sporządzonym przez pruskiego geometrę Gretha w 1774 r., posesje wzdłuż ulicy zajęte są w całości przez istniejącą w tym czasie zabudowę. Pierzeje ulicy w obecnym kształcie widoczne są natomiast na planie miasta z 1876 r.
Rejon środkowego odcinka ul. Długiej w XIX i na początku XX w. zamieszkiwało skupisko osób pochodzenia żydowskiego, które posiadało tu swoją enklawę osiedleńczą[4]. W związku z tym w okolicy ul. Stefana Batorego istniało sporo sklepów i warsztatów rzemieślniczych prowadzonych przez Żydów, chociaż istniały również placówki polskie[4].
Ulica Stefana Batorego od 1888 r. odgrywała ważną rolę w ruchu tramwajów: początkowo konnych, a później elektrycznych (od 1896 r.) Trasa dwóch z trzech istniejących wtedy w Bydgoszczy linii tramwajowych przebiegała właśnie na tym terenie. Były to: „linia czerwona” (od Dworca Głównego do dworca Bydgoszcz Wąskotorowa przy ul. Grunwaldzkiej) oraz „zielona” (od ul. Gdańskiej do Strzelnicy przy ul. Toruńskiej). Tramwaje obu linii wjeżdżały w ulicę Stefana Batorego - jeden skręcając w prawo, drugi w lewo, zaś wracały ulicą Jana Kazimierza[4]. Ruch tramwajowy w takim kształcie istniał do 1953 r., kiedy otwarto torowisko na ul. Bernardyńskiej, omijające Stare Miasto. Kursy linii 1 (dawnej „czerwonej”) po Starym Mieście zawieszono w 1969 r., natomiast ostatni tramwaj ulicą Batorego przejechał w 1974 podczas budowy ronda Jagiellonów. Później torowisko rozebrano. Charakter ulicy Stefana Batorego jest ściśle związany z dziejami ulicy Długiej. Do czasu upaństwowienia prywatnych przedsiębiorstw rzemieślniczych i handlowych w latach 50. XX w., ulica ta posiadała charakter kupiecko-handlowy. W kamienicy na rogu z ul. Długą istniał zajazd, przekształcony w XIX wieku w hotel Rio’s, istniejący do 1939 r.[5]
W 2007 na ulicy Długiej, od skrzyżowania z ul. Jana Kazimierza do ul. Batorego rozpoczęto tworzenie Bydgoskiej Alei Autografów, którą stanowią wmurowane w nawierzchnię ulicy tabliczki z podpisami znanych osobistości życia publicznego[6]. W II dekadzie XXI wieku, zgodnie z Planem Rewitalizacji Bydgoszczy, przeprowadzono modernizację nawierzchni ulicy.
13 września 2019 na ulicy zorganizowano po raz pierwszy imprezę plenerową „Nocny Batory”[7].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy[8]:
- XVI w. – I poł. XVIII w. – platea transversalis
- 1800 – Kleine Poststraße
- 1816 – Poststraße
- 1840-1855 – Alte Poststraße
- 1861-1920 – Poststraße
- 1920-1939 – Stefana Batorego
- 1939-1945 – Poststraße
- od 1945 – Stefana Batorego
Nazwa ulicy nawiązuje do polskiego króla Stefana Batorego, który 77 dni (2 stycznia - 20 marca) 1577 r. przebywał w Bydgoszczy, podczas wojny ze zbuntowanym Gdańskiem. Król prowadził pertraktacje oraz przygotowywał wyprawę wojenną. Na bydgoskim zamku gościł go miejscowy starosta Jan Kościelecki. Monarcha w tym czasie wystawił kilka przywilejów dla miast: Bydgoszczy oraz Fordonu.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pierzeje ul. Stefana Batorego stanowią w większości budynki wzniesione w XVIII i przebudowane w XIX wieku. Wśród nich wyróżniają się zwłaszcza dwa budynki, posiadające neorenesansowy wystrój elewacji: na rogu z ul. Długą oraz narożny ze Starym Rynkiem.
Niektóre kamienice[edytuj | edytuj kod]
| Nr | Adres | Lata budowy | Styl architektoniczny | Wpisany do rej. zabytków | Uwagi | Zdjęcie |
| 1. | Batorego 1 | XVII w., 1877 | neorenesans |  | Kamienica na rogu Stary Rynek 12. Swój obecny wygląd zawdzięcza gruntownej przebudowie w duchu neorenesansowym, wykonanej w 1877 r. Elewacje zwieńczone są wysuniętym, profilowanym gzymsem na konsolkach, z fryzem o ornamencie perełkowym, wolich oczach i meandrowym[9]. Budynek posiada gotyckie piwnice, w których odkryto ślady XV-wiecznej piwiarni. Na parterze działa od 1993 r. kawiarnia artystyczna „Węgliszek”, nazwana na pamiątkę diabełka, który od XVI w. rzekomo „panował i straszył” w Bydgoszczy[1] |  |
| 2. | Batorego 6 / Długa 31 | koniec XVIII w., 1862 | neorenesans włoski | | Kamienica na rogu ul. Długiej (31). Wzniesiona w końcu XVIII wieku, mieściła zajazd. Została przebudowana w 1862 r. i przystosowana dla celów hotelowych. Oprócz pokoi gościnnych mieściła restaurację i lokale handlowe[5]. Elewacja posiada cechy neorenesansowe włoskiej willi[10]. Do 1939 r. mieścił się w niej hotel Rio’s. |  |
| 3. | Długa 33 | 1782[11] |  | Kamienica na rogu ul. Stefana Batorego |  | |
| 4. | Niedźwiedzia 1 | połowa XVIII w.[11] | klasycyzm | | Kamienica na rogu ul. Stefana Batorego. W 1751 r. mieścił się w niej urząd pocztowy. Bydgoskim pocztmistrzem był wówczas Jakub Marshall. Pocztamt bydgoski, najpóźniej w 1779, czyli po podjęciu działalności przez pocztę pruską po I rozbiorze, przeprowadził się z tej kamienicy do jednego z budynków przy obecnej ulicy Długiej[12]. |  |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Długa w Bydgoszczy
- Stary Rynek w Bydgoszczy
- Stare Miasto w Bydgoszczy
- Bydgoska Aleja Autografów
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 1996
- ↑ Siwiak Wojciech: Z przeszłości ulicy Długiej. [w.] Kalendarz Bydgoski 2007
- ↑ Dygaszewicz Elżbieta: Bydgoszcz przedlokacyjna i lokacyjna w świetle nadzorów i archeologicznych badań ratowniczych. [w.] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 1. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. 1996
- ↑ a b c Barbara Janiszewska-Mincer Barbara: Ulica Długa na początku XX wieku. [w.] Kalendarz Bydgoski 2008
- ↑ a b Bręczewska-Kulesza Daria: Rozwój budownictwa hotelowego w Bydgoszczy w 2. połowie XIX i na początku XX wieku. In. Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 7. Bydgoszcz 2002
- ↑ https://archive.is/20160215093944/http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/1,78943,5122857.html dostęp 27-09-2010
- ↑ key: Nocny Batory, czyli impreza w sercu Bydgoszczy. Bydgoszcz.Wyborcza.pl, 2019-09-13. [dostęp 2019-09-17].
- ↑ Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997
- ↑ Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6
- ↑ Bręczewska-Kulesza Daria. Neorenesans w architekturze bydgoskich kamienic. [w.] Kronika Bydgoska XXVIII 2006. Bydgoszcz 2007
- ↑ a b Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Bydgoszczy. [w:] Program Opieki nad Zabytkami miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016
- ↑ Winter Piotr: Dawne bydgoskie budynki pocztowe i z pocztą związane. [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 2. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. 1997.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
- Siwiak Wojciech: Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej), Bydgoszcz 2015.
- Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996
