Twardocice
| wieś | |
 Opuszczony kościół luterański | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011–03) | 676[2] |
| Strefa numeracyjna | 76 |
| Kod pocztowy | 59-524[3] |
| Tablice rejestracyjne | DZL |
| SIMC | 0366445 |
Położenie na mapie gminy Pielgrzymka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego  | |
 51°05′51″N 15°46′20″E/51,097500 15,772222[1] | |
Twardocice (niem. Harpersdorf[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim, w gminie Pielgrzymka, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0366451 | Rochów | część wsi |
| 0366468 | Zielonki | część wsi |
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości pochodzi od polskiego określenia stopnia spoistości – twardości[7]. Śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o nazewnictwie na Śląsku wydanej w 1896 roku w Bytomiu wymienia dwie nazwy polską Twardoszyce oraz niemiecką Harpersdorf cytując również staropolską nazwę pod jaką miejscowość została zanotowana w łacińskim dokumencie z roku 1206 Twardoczicze. Wywodzi ją od polskiego określenia twardości – Name durch eine Ubersetzung des polnischen Twardosz (Twardy) (…)[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Twardocice należą do starych osad przedhistorycznych. Na terenie wsi znaleziono ułamki ceramiczne i przęślik neolityczny. Wieś, wymieniona w roku 1206 jako Twardoczice, w roku 1223 jako Artbrahtsdorf, w roku 1224 jako Hartprehstdorf, położona nad rzeką Gajową na Pogórzu Bolesławieckim. Własność cysterek trzebnickich. W XV wieku husyci zniszczyli miejscową kaplicę odpustową, w roku 1524 protestanci przejęli kościół. W roku 1633 wojska A. Wallensteina spustoszyły wieś. Twardocice trzykrotnie niszczył pożar, w latach: 1657, 1709 i 1726, spłonęło wiele domów, szkoła, owczarnia i zbór ewangelicki, zbudowany w roku 1701.
W latach 1554–1725 wieś i okolice były zamieszkane przez protestancką grupę religijną szwenkfeldystów, skąd wygnały ich prześladowania. Obecnie mieszkają w Stanach Zjednoczonych.
Wieś stanowiła dobra rycerskie.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:
- kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła, z 1732 r., XIX w., pojezuicki – powstał dla misji jezuickiej, która miała za zadanie wyplenić szwenkfeldyzm[9]. Wnętrze jednolite stylowo, późnobarokowe, ołtarz główny z obrazem Trójcy Świętej, ambona. Polichromie stropu przemalowane w 1962[10]
- plebania, z 1732 r., XIX w., obecnie znajduje się tu szkoła podstawowa
- wieża kościoła ewangelickiego granicznego, ucieczkowego, kościół zbudowany w latach 1701–1727[9] – XVII-XVIII w., z kaplicą grobową Holzbergów, z 1726 r.; kościół służył protestantom z sąsiedniego księstwa jaworskiego, gdzie nie mogli mieć miejsc kultu – jeden z największych na Śląsku, miał 2400 miejsc siedzących, obecnie w stanie ruiny
- dawny cmentarz ewangelicki przy ruinie kościoła
- teren pocmentarny z obeliskiem – pomnikiem Kaspara Schwenkfelda, wzniesionym w 1863 r. w miejscu zwanym Viehweg; pomnik odnowiono w 2003 r.
- zespół pałacowy I, nr 44:
- park pałacowy II – XVIII-XIX w.
- aleja dojazdowa, obsadzona lipami
- dawny barokowy zajazd z XVIII w.
inne zabytki:
- podpiwniczenia zabytkowego pałacu późnobarokowego z 1780 r. – zachowały się do dnia dzisiejszego, otoczone parkiem z groblami i stawem
- budynek mieszkalno-gospodarczy nr 45
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141906
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 2011-03-31.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A, styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 61.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 263. [dostęp 2012-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ a b Góry i Pogórze Kaczawskie (mapa turystyczna, skala 1:60 000). Grzegorz Wysocki (red.). Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984.
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 390.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pogórze Kaczawskie, Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, s. 592–598, ISBN 83-85773-47-9.
- Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.