Stadnina koni w Braniewie

Stadnina koni[a]
w Braniewie
do 1945 Königliches Landesgestüt
1955–1997 Państwowe Stado Ogierów
Symbol zabytku nr rej. A/4467 (534/97) z 14.06.2007 r.[1]
Ilustracja
Widok ogólny (stajnia)
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowość

Braniewo

Adres

ul. Moniuszki 9

Rozpoczęcie budowy

1889

Ukończenie budowy

1891

Położenie na mapie Braniewa
Mapa konturowa Braniewa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Stadnina koniw Braniewie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Stadnina koniw Braniewie”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Stadnina koniw Braniewie”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Stadnina koniw Braniewie”
Ziemia54°22′38,5″N 19°49′32,5″E/54,377361 19,825694

Stadnina koni[b] w Braniewie – zabytkowy kompleks budynków w Braniewie, w których w latach 1890–1945 oraz 1955–1997 funkcjonowało stado ogierów reproduktorów. Stajnie i pozostałe obiekty kompleksu zostały wzniesione w latach 1889–1891. 14 czerwca 2007 roku kompleks zabudowy stadniny koni (stada ogierów) został wpisany do rejestru zabytków pod pozycją A-4467[2].

Historia stadniny koni w Braniewie[edytuj | edytuj kod]

Plan kompleksu w skali 1:750, 1892
Pokaz ogierów, ok. 1936 rok
Pomnik słynnego ogiera Tempelhüter w Verden (Aller), który w latach 1909–1915 był czołowym reproduktorem w braniewskim stadzie ogierów

Kompleks obiektów Königliches Landesgestüt został wybudowany w latach 1889–1891 na peryferiach miasta przy ulicy Rodelshöfer Straße (Rudłowska, dziś ul. Moniuszki). Wraz ze stajniami założono zespół parkowy, a także wybudowano osiedle budynków mieszkalnych dla pracowników stadniny. Sam ośrodek hodowlany (Landgestüt) rozpoczął działalność w 1890 roku. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej. Łącznie do 1945 roku kierowało stadem trzynastu zarządców, którzy odnosili duże sukcesy w hodowli ogierów. Z braniewskiego ośrodka znane są między innymi takie ogiery jak: Tempelhüter, Cancara czy Pythagoras. 27 stycznia 1945 ostatni zarządca stada Hermann-Wilhelm von Warburg wyprowadził część koni ze stajni przed naciągającym frontem Armii Czerwonej i w ciężkich zimowych warunkach przeprowadził je przez zamarznięty Zalew Wiślany do Meklenburgii, a następnie do Dolnej Saksonii[3]. Sam podążając konno, do celu doprowadził 8 ogierów, które dołączyły do stada koni sprowadzonych ze stadniny koni w Trakenach(inne języki)[4][5]. 3 lutego 1945 opiekujący się w Braniewie pozostałymi końmi weterynarz sztabowy dr Ernst Arnold wyselekcjonował z pozostałego stada 103 najlepsze ogiery trakeńskie oraz 11 koni pociągowych i przeprowadził je również przez zamarznięty Zalew do Redefin w Meklemburgii[3].

Po II wojnie światowej urządzono w kompleksie budynków obóz przejściowy dla Niemców do wysiedlenia z Polski, których przesiedlano tu od lata 1945 przez polską milicję z innych kwartałów Braniewa[6]. Po wysiedleniu ich transportami kolejowymi do Niemiec w listopadzie 1946 oraz 1 stycznia 1947[7] kompleks stadniny w połowie stycznia 1947 został przejęty przez Państwowe Zakłady Chowu Koni w celu odtworzenia stadniny, ale już państwowej. Pierwszym dyrektorem Państwowej Stadniny Koni w Braniewie został inżynier rolnik mjr Tadeusz Brochocki (zm. 1948)[8][9].

W 1955 roku przekształcono stadninę w Państwowe Stado Ogierów, które istniało do roku 1997. Specjalizowało się ono w hodowli koni zimnokrwistych. Przy stadzie działał klub jeździecki.

Współcześnie właścicielem kompleksu (oprócz osiedla mieszkalnego) jest miasto Braniewo[10].

Architektura budynków[edytuj | edytuj kod]

Kompleks obiektów stadniny nie ma wyraźnych cech stylowych, jednak zespół zabudowy wyróżnia się ciekawą kompozycją przestrzenną, architektoniczną i krajobrazową. Budynki zostały wzniesione w typowym dla pruskiej architektury końca XIX wieku stylu funkcjonalizmu, posługującego się ceglanym detalem i płaszczyzną ścian z ciemnoczerwonej cegły licowej. Obiekty stadniny przetrwały obie wojny bez większych uszkodzeń. Do czasów obecnych zachowało się także niemalże kompletne wyposażenie i wystrój stajni, krytej ujeżdżalni, a częściowo także budynku dyrektora, w którym do 2021 roku miało swoją siedzibę biuro Miejskiego Ośrodka Sportu (MOS)[11].

14 czerwca 2007 roku wojewódzki konserwator zabytków w rejestrze zabytków pod numerem A-4467 umieścił następujące obiekty kompleksu stadniny koni:

  • willa dyrektora (obecnie biura Miejskiego Ośrodka Sportu „Zatoka”)
  • stajnia główna
  • stajnia II
  • ujeżdżalnia
  • stajnia kwarantanny z lecznicą (obecnie warsztat i magazyn)
  • kuźnia (obecnie warsztat)
  • wozownia
  • hydrofornia
  • budynek wagi
  • park z placami treningowymi koni
  • ogrodzenie z 2 bramami[2]

Rewitalizacja kompleksu[edytuj | edytuj kod]

19 marca 2021 ogłoszony został przetarg na inwestycję „Nowe życie Stadniny Koni w Braniewie – różnorodne biologicznie strefy rekreacyjno-wypoczynkowe”[12]. Zakres prac obejmuje m.in.: przebudowę nawierzchni dróg i ścieżek, budowę parkingu, ogrodzenia przęsłowego ze sztachet stalowych z bramami i furtkami, renowację zabytkowych bram, murki oporowe i barierki tarasu widokowego.

W częściach rekreacyjnych zaplanowano m.in. ścieżkę zdrowia z urządzeniami siłowni zewnętrznej, wiatę rekreacyjną, elementy małej architektury (ławki, kosze, infokiosk, stojaki na rowery, tablice dydaktyczne, stylizowaną wazę kamienną na postumencie, miejsce na ognisko, słupki pod kody QR).

Zmiany obejmą ponadto wycinkę części drzew i krzewów, nasadzenie nowych roślin (drzew, krzewów, roślin okrywowych, runa, cebulkowych, bylin), ściółkowanie obsadzeń i wykonanie trawników.

Teren stadniny ma zostać oświetlony, zamontowany zostanie monitoring[13].

Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]

  • Willa dyrektora
    Willa dyrektora
  • Stajnia główna i budynek wagi
    Stajnia główna i budynek wagi
  • Wozownia, w tle klasztor
    Wozownia, w tle klasztor
  • Ujeżdżalnia
    Ujeżdżalnia
  • Brama, widok nocą
    Brama, widok nocą
  • Brama od strony ul. Moniuszki
    Brama od strony ul. Moniuszki
  • Obiekt po rewitalizacji (2022)
    Obiekt po rewitalizacji (2022)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ogólnie przyjęte współcześnie określenie kompleksu budynków, historyczna właściwa nazwa to stado ogierów.
  2. ↑ Ogólnie przyjęte współcześnie określenie kompleksu, w latach 1955–1977 instytucja funkcjonowała jako stado ogierów.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2019-12-25].
  2. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie
  3. ↑ a b In langer Reihe über das Haff, Die Flucht der Trakehner aus Ostpreußen – Patricia Clough
  4. ↑ Braunsberger Gestütsanlagen - Ostpreussen [online], ostpreussen.net [dostęp 2019-12-25].
  5. ↑ Patricia Clough, In langer Reihe über das Haff: Die Flucht der Trakehner aus Ostpreußen, DVA, 15 września 2014, ISBN 978-3-641-13536-2 [dostęp 2019-12-25] (niem.).
  6. ↑ Heimatbrief für den Kreis Braunsberg 2010 Nr. 24, Gegen das Vergessen, s. 83
  7. ↑ Aloys Latki Braunsberg – Herbst 1945 bis Dezember 1946 [w:] Unsere Schulen Heft 53 Sommer 1991
  8. ↑ Nekrolog [w:] Życie Warszawy, 28 kwietnia 1948 roku
  9. ↑ Tadeusz Brochocki „Braunsberg“ - Braniewo [w:] Hodowca Koni: czasopismo dla spraw hodowli, doboru, wychowu i sportu konnego: organ Naczelnej Organizacji Związków Hodowców Koni w Polsce oraz Towarzystwa Hodowli Konia Arabskiego. R. 2, 1947, nr 9
  10. ↑ Anna Kroczyk, Nowe życie stadniny koni w Braniewie [online], Oficjalny serwis miasta Braniewa [dostęp 2019-12-25] (pol.).
  11. ↑ By stadnina odzyskała dawną świetność [online], Gazeta Braniewska, 23 sierpnia 2017 [dostęp 2020-01-23] (pol.).
  12. ↑ Nadchodzi drugie życie Stadniny Koni w Braniewie [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2021-09-18] (pol.).
  13. ↑ Rozpoczną się prace w parku na stadninie [online], Portal Braniewo, 7 czerwca 2021 [dostęp 2021-09-18] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stadnina_koni_w_Braniewie&oldid=73029095”