Roman Zawarczyński
 por. 14 pp Roman Zawarczyński | |
 major piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1918–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | 14 pułk piechoty |
| Stanowiska | dowódca plutonu łączności |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
        | |
.jpg)
Roman Marian Zawarczyński (ur. 2 sierpnia 1896 w Pińczowie, zm. 16 stycznia 1959 w Opolu) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, major Armii Krajowej, dowódca 120 pułku piechoty Armii Krajowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Pawła i Anny z domu Krzemińskiej. Do Wojska Polskiego wstąpił we wrześniu 1918 r., brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a po jej zakończeniu służył jako podoficer zawodowy[1]. Absolwent Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów w Bydgoszczy. Promowany na stopień podporucznika w korpusie oficerów piechoty został rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Stanisława Wojciechowskiego[a], ze starszeństwem z dnia 31 sierpnia 1924 roku i 68. lokatą[2][3]. Jego pierwszym przydziałem, jako oficera Wojska Polskiego, była służba w 14 pułku piechoty na stanowisku dowódcy plutonu[4], do którego to pułku został wcielony rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych (sygnatura O. V L. 28125.E.1924)[5].
W 14 pułku piechoty z Włocławka służył do połowy 1934 roku[6][7]. Do rangi porucznika awansowany został przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego[b], ze starszeństwem z dnia 31 sierpnia 1926 roku i 62. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. W roku 1928 nadal zajmował 62. lokatę w swoim starszeństwie[9], a w roku 1930 – 1825. lokatę łączną wśród wszystkich poruczników piechoty (była to 61. lokata w starszeństwie)[10]. W tym samym roku ukończył 5-miesięczny XV kurs dla oficerów łączności innych broni w Centrum Wyszkolenia Łączności w Zegrzu[11]. Na dzień 16 września 1930 r. pełnił funkcję dowódcy plutonu łączności w 14 pp[12][c]. Dowodzony przez niego pluton łączności zdobył w 1932 roku puchar przechodni 4 Dywizji Piechoty[13][d]. W toku swej służby we włocławskim pułku Roman Zawarczyński piastował również stanowisko powiatowego komendanta PW i WF[14]. W roku 1932 zajmował 60. lokatę wśród poruczników piechoty w swoim starszeństwie[15].
W dniu 30 marca 1933 roku dowództwo 4 Dywizji Piechoty przedstawiło por. Zawarczyńskiego (dowodzącego wówczas kompanią w 14 pp) do awansu na kolejny stopień wojskowy[16]. Do stopnia kapitana został awansowany ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1933 r. i 131. lokatą w korpusie oficerów piechoty[17]. Na dzień 1 lipca 1933 roku zajmował 2129. lokatę łączną wśród kapitanów piechoty (była to wciąż 131. lokata w starszeństwie)[18]. We wrześniu 1933 roku odnotowany został na stanowisku dowódcy 2 kompanii strzeleckiej.
Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych – marszałka Józefa Piłsudskiego – opublikowanym w dniu 7 czerwca 1934 r., kpt. Zawarczyński został przeniesiony w korpusie oficerów piechoty, z 14 pułku piechoty do 25 pułku piechoty w Piotrkowie Trybunalskim[19]. Na dzień 5 czerwca 1935 r. jako oficer 25 pp nadal zajmował 131. lokatę w swoim starszeństwie (była to jednocześnie 1853. lokata łączna wśród kapitanów korpusu piechoty)[20]. Dalszym etapem kariery wojskowej kapitana Romana Zawarczyńskiego była służba w przemyskiej 22 Dywizji Piechoty Górskiej, w której na dzień 23 marca 1939 roku pełnił funkcję II oficera sztabu[21]. Przynależał wówczas do korpusu oficerów administracyjnych i zajmował 14. lokatę wśród kapitanów w swoim starszeństwie[22].
Podczas agresji niemieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku piastował stanowisko zastępcy kwatermistrza 22 Dywizji Piechoty Górskiej[23].
Działalność konspiracyjna[edytuj | edytuj kod]
Uniknął niemieckiej niewoli i przedostał się do Kazimierzy Wielkiej. Pod koniec 1939 roku nawiązał w Miechowie kontakt z kpt. Łukaszem Grzywaczem-Świtalskim (ps. „Ryszard”, „Mikołaj”), na którego rozkaz rozpoczął organizowanie struktur Związku Walki Zbrojnej w powiecie pińczowskim. W lutym 1940 roku został mianowany komendantem Obwodu ZWZ Pińczów (w Inspektoracie Rejonowym ZWZ Miechów) i przystąpił do tworzenia sztabu Obwodu oraz struktury terenowej ZWZ. Obwodem tym kierował (w późniejszym okresie już w ramach Armii Krajowej) do sierpnia 1944 roku[e], kiedy to został powołany na stanowisko dowódcy 120 pułku piechoty AK Ziemi Pińczowskiej (kryptonim „Kawiarnia”), wchodzącego w skład 106 Dywizji Piechoty AK. Podczas dowodzenia tym pułkiem brał udział w wielu bitwach i potyczkach (między innymi w bitwie o Skalbmierz i w bitwie pod Jaksicami). W dniu 10 sierpnia 1944 r. po odprawie w lasach stradowskich, ze względu na dużą przewagę wojsk niemieckich w terenie, wydał rozkaz demobilizacji 120 pp AK i powrotu żołnierzy do swych konspiracyjnych miejsc postoju oraz wypłacił należny im żołd. Chcąc uniknąć aresztowania przez NKWD i UB przedostał się na Ziemie Zachodnie i zamieszkał w Opolu. Po rozwiązaniu Armii Krajowej (19 stycznia 1945 roku) nawiązał kontakty z członkami Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość[1]. Podczas swej działalności konspiracyjnej używał pseudonimów „Snop” i „Sewer”[f].
Roman Zawarczyński żonaty był z Heleną z domu Szepietowską (ur. 21.05.1906 r., zm. 05.06.1959 r.). Zmarł w dniu 16 stycznia 1959 r. w Opolu i spoczął razem z żoną na cmentarzu komunalnym „Centralnym” w Półwsi (dzielnica Opola) – sektor 12s, rząd 3, grób 4.
Awanse[edytuj | edytuj kod]
podporucznik – 31.08.1924 r.[2]
porucznik – 31.08.1926 r.[8]
kapitan – 01.01.1933 r.[17]
major – 11.11.1944 r.[1]
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari[1]
- Krzyż Walecznych[1]
- Medal Niepodległości[22]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[1]
- Srebrny Krzyż Zasługi[22]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[24]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[24]
- Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej[24]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Było to rozporządzenie z dnia 26 sierpnia 1924 roku, sygnatura: O.V.L. 24445.A.1924.
- ↑ Awans nastąpił na podstawie rozporządzenia z dnia 1 września 1926 roku, sygnatura: Dep. I L.29700.
- ↑ W marcu 1931 r. por. Zawarczyński wyjechał do Lublina jako oficer wytypowany do odbioru zakupionego przez pułk samochodu ciężarowego marki Ursus.
- ↑ W 1929 roku pluton łączności 14 pp pod jego dowództwem zajął II miejsce w zawodach dywizyjnych.
- ↑ W roku 1943 został na krótki okres zawieszony w czynnościach[1].
- ↑ Według części źródeł za działalność konspiracyjną i bojową został awansowany do stopnia podpułkownika. Na jego tablicy nagrobnej zawarta jest informacja, iż posiadał stopień podpułkownika rezerwy[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Internetowy Kurier Proszowicki ↓.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 87 z 29 VIII 1924, s. 496.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 408.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 156.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 97 z 25 IX 1924, s. 540.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 30.
- ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 544.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 36 z 10 IX 1926, s. 292.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 275.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 117.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 109.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 280.
- ↑ Jednodniówka 14 Pułku Piechoty 1934 ↓, s. 14.
- ↑ Jednodniówka 14 Pułku Piechoty 1934 ↓, s. 35, 36.
- ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 107.
- ↑ Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Materiały do zestawienia propozycji awansowych poruczników piechoty na kapitanów ↓, s. 109.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 6 z 29 IV 1933, s. 116.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 85.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 VI 1934, s. 155.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 82, 183–185, 194.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 537.
- ↑ a b c Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 305.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 115, 325.
- ↑ a b c Na podstawie zdjęcia
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-02-21].
- Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-02-21].
- Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2018-02-21].
- Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2018-02-21].
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 11, listopad 1930 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-11-20].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2018-02-21].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwiec 1935 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2018-02-21].
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wyd. Lubelskie, 1976. ISBN 83-222-0377-2.
- Dowódca 120 Pułku Piechoty AK Ziemi Pińczowskiej (kryptonim "Kawiarnia") Roman Zawarczyński ps. Sewer. [dostęp 2019-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-14)].
- Jednodniówka 14 Pułku Piechoty w 16 rocznicę powstania: 1918-27 października 1934.. Włocławek, 1934. [dostęp 2018-02-25].
- Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Materiały do zestawienia propozycji awansowych poruczników piechoty na kapitanów; sygnatura 701/1/121 str. 109 poz. 2. [dostęp 2018-10-01].