Roman Górecki

Roman Górecki

Roman Górecki 1927
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1889 Stara Sól, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1946 Iscoyd Park, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1914–1928
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Piechoty 6 Pułk Piechoty Komenda Legionów Polskich Ministerstwo Spraw Wojskowych Korpus Kontrolerów
Stanowiska	oficer rachunkowy pułku zastępca szefa intendentury LP komendant Polowej Szkoły Oficerów Administracyjnych szef intendentury korpusu zastępca szefa departamentu p.o. szefa Wojskowej Kontroli Generalnej szef Korpusu Kontrolerów zastępca szefa Administracji Armii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	prezes Banku Gospodarstwa Krajowego minister przemysłu i handlu prezes Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny prezes Ligi Piłki Nożnej prezes Polskiego Touring Klubu prezes Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej
Odznaczenia

Roman Górecki

Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1889 Stara Sól
Data śmierci	9 sierpnia 1946
Minister przemysłu i handlu
Okres	od 13 października 1935 do 15 maja 1936
Poprzednik	Henryk Floyar-Rajchman
Okres	od 15 maja 1936 (p.o) do 16 maja 1936
Następca	Antoni Roman
Multimedia w Wikimedia Commons

Roman Górecki (ur. 27 sierpnia 1889 w Starej Soli, zm. 9 sierpnia 1946 w Iscoyd Park (Whitchurch), hrabstwo Shropshire) – polski doktor nauk prawnych, oficer Legionów Polskich, generał brygady Wojska Polskiego, bankowiec, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, minister przemysłu i handlu II RP, prezes Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, prezes WKS „Legia” Warszawa i pierwszy prezes Ligi Piłki Nożnej, prezes Polskiego Touring Klubu, prezes Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej, wolnomularz^[1], członek władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich^[2], Przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej Związku Legionistów Polskich od 1936 roku^[3], członek Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1939 roku^[4].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Był synem Stanisława i Olgi Pauliny z domu Muller. Miał siostrę Apolonię^[5]. Jego stryjem był Apolinary Górecki, nauczyciel w Zborowie^[6]. W czasie nauki w c. k. 11 Gimnazjum w Tarnowie Roman Górecki został członkiem Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich. W 1908 przeniósł się do Lwowa i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Został członkiem „Zarzewia” i PTG „Sokół” oraz instruktorem Polskich Drużyn Strzeleckich. W 1910 ukończył kurs podoficerski, a dwa lata później kurs oficerski PDS. W 1914 uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim tytuł doktora praw i rozpoczął praktykę sądową.

I wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

W momencie wybuchu wojny przebywał na kuracji w Szczawnicy w związku z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

W sierpniu 1914 na czele zorganizowanego przez siebie plutonu strzelców wstąpił do Legionów Polskich. Do października tego roku pełnił służbę frontową w 1 pułku Legionów. Ze względu na stan zdrowia przeniesiony został do służby administracyjnej. Pełnił służbę w batalionie uzupełnień, a następnie na stanowisku komendanta i wykładowcy Szkoły Podoficerów Rachunkowych oraz od lipca 1915 oficera rachunkowego 6 pułku piechoty Legionów i komendanta Polowej Szkoły Oficerów Administracyjnych^[7]. W 1916 w stopniu kapitana został II zastępcą szefa Intendentury Komendy Legionów. We wrześniu 1917 przeniesiony został do Komendy Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 został awansowany do stopnia kapitana i mianowany szefem Intendentury Polskiego Korpusu Posiłkowego. W międzyczasie odbył staż w Intendenturze IV Korpusu (niemieckiego) w Magdeburgu i ukończył Kurs Intendentów przy Ministerstwie Wojny w Wiedniu. 12 lutego 1918 żołnierze II Brygady Legionów dowiedzieli się o pokoju brzeskim. Dzień później podczas odprawy w komendzie korpusu wygłosił stanowcze przemówienie, w którym wezwał do wypowiedzenia posłuszeństwa Naczelnej Komendzie cesarskiej i królewskiej armii. W nocy z 14 na 15 lutego wziął udział w naradzie dowódców 2 i 3 pułku piechoty Legionów, artylerii, wojsk technicznych i komendy korpusu, na której podjęto decyzję o przebiciu się przez linię frontu i dołączeniu do II Korpusu Polskiego. 15 lutego aresztował dowódcę korpusu, generała Zygmunta Zielińskiego, który był przeciwny wypowiedzeniu posłuszeństwa Austriakom. W nocy z 15 na 16 lutego linię frontu przekroczyły tylko dwa pułki piechoty. 2 pułk piechoty przebił się bojem pod Rarańczą. Górecki doprowadził oddziały służb PKP w ustalone miejsce w należytym porządku i gotowe do walki. Wraz z nimi przyprowadził aresztowanych oficerów Sztabu PKP. Jednakże siły te zostały okrążone przez przeważające liczebnie oddziały austriackie. Górecki został wzięty do niewoli 16.02.1918 r^[5].

Pozostałe oddziały korpusu zostały otoczone i rozbrojone, a następnie umieszczone w obozach w Huszt, Stebliwce(inne języki) (węg. Száldobos), Sokirnicy(inne języki) (węg. Szeklence), Dułowie(inne języki) (węg. Dulfalva), Taraczkös na Zakarpaciu i Talaborfalva na terenie komitatu Marmaros-Sziget.

Aresztowanie i proces[edytuj | edytuj kod]

Początkowo razem ze 174 oficerami został osadzony w areszcie sądu 7. Armii w Kołomyi. Następnie przewieziono go do obozu o zaostrzonym rygorze w Huszt, a potem Marmaros-Sziget, gdzie był sądzony^[7]. 28 maja wydano akt oskarżenia. Proces rozpoczął się 8 czerwca 1918 r. Wraz z rtm. Norbertem Okołowiczem, ks. Józefem Panasiem, mjr. Włodzimierzem Zagórskim, 88 oficerami, 240 podoficerami i 3 sanitariuszkami o szereg przestępstw, w tym o zdradę stanu, zagrożonych karą śmierci przez powieszenie (dosł. o zbrodnię przeciw mocy wojennej państwa w czasach wojennych w porozumieniu z nieprzyjacielem w myśl art. 328a wojskowego kodeksu karnego^[8]). Ostatecznie sąd wojenny rozpatrywał sprawę w trybie zwykłym, a nie jak początkowo planowano w trybie doraźnym co groziło wymierzeniem kary śmierci^[7]. Górecki wziął na siebie odpowiedzialność za zorganizowanie buntu, ale bez poczuwania się do winy. Zaprzeczył oskarżeniu o zdradę stanu, gdyż nie był poddanym austriackim, a ponadto odwołał się do aktu z 10.04.1917 r., w którym cesarz Karol I oddał legiony państwu polskiemu. Górecki głosił, że zdrady wobec Polaków i Polski dopuściły się państwa centralne. Podkreślił też, że czuł się obywatelem Państwa Polskiego i oficerem Wojska Polskiego^[5]. Został skazany na śmierć, lecz 27 września cesarz ułaskawił Góreckiego (monarcha dokonał abolicji procesu)^[5]. Wyrok uniewinniający ogłoszono 2.10.1918 r. 10 października zwolniony z więzienia. Wraz z innymi więźniami skierowany do służby w Wojsku Polskim. Jako kapitan intendent Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze majora intendenta^[9].

Służba w wojsku II RP[edytuj | edytuj kod]

W okresie październik – listopad 1918 był szefem Sekcji Gospodarczej Królewsko-Polskiej Komisji Wojskowej przy Prezydencie Rady Ministrów. Następnie kierował Sekcją Gospodarczą Ministerstwa Spraw Wojskowych (listopad – grudzień 1918), a także Sekcją Budżetową Departamentu IV Gospodarczego MSWojsk. (1918 – 1919). Rok po odzyskaniu niepodległości został wysłany do Paryża, gdzie studiował francuską administrację wojsk i organizację francuskiego korpusu kontrolerów^[7]. Po powrocie do marca 1920 r. był szefem sekcji oraz zastępcą szefa Departamentu Gospodarczego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W związku z reorganizacją ministerstwa, został mianowany pomocnikiem szefa Oddziału IV Zaopatrzenia i Komunikacji Sztabu Generalnego (był wówczas majorem intendentem)^[10]. 1 czerwca 1921 minister spraw wojskowych, w wykonaniu art. 19 dekretu Naczelnego Wodza z 11 kwietnia „O zadaniach i organizacji Kontroli Administracji Wojskowej”, mianował go pułkownikiem oraz szefem Korpusu Kontrolerów Wojskowych(Oddział V, L. 26/33)^[11]. Od 20 grudnia 1921 do 12 kwietnia 1922 pełnił obowiązki szefa Wojskowej Kontroli Generalnej. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów^[12]. 31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego mianował go generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów^[13]. 2 maja 1924 Prezydent RP mianował go szefem Korpusu Kontrolerów^[14]. 23 lipca 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki zwolnił go ze stanowiska szefa Korpusu Kontrolerów i mianował zastępcą I Wiceministra Spraw Wojskowych – szefa Administracji Armii^[15]. Z dniem 14 lipca 1927 został zwolniony ze stanowiska^[16], a z dniem 15 stycznia 1928 przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy z prawem noszenia munduru^[17]. W listopadzie 1924 był jednym z oficerów, którzy podali się do dymisji w ramach tzw. strajku generałów^[18][19][7].

31 maja 1926 w Warszawie, bezpośrednio po tym jak Zgromadzenie Narodowe wybrało Józefa Piłsudskiego Prezydentem RP zebrał grupę oficerów, z którymi udał się pod pomnik księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim. Tam, jak relacjonuje Marian Romeyko „stanąwszy na baczność przed pomnikiem, złożył o tym „meldunek” księciu Józefowi ... Incydent ten był szeroko komentowany w kołach oficerskich, i nie tylko oficerskich. Zapewniano przy tym, że Poniatowski, wysłuchawszy, ani drgnął, natomiast koń Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu, pomny dawnych dziejów, rżał radośnie, patrząc Góreckiemu w oczy.”

Po zamachu stanu z maja 1926 r., w lipcu został zastępcą pierwszego wiceministra spraw wojskowych i szefa Administracji Armii^[5].

Działalność prywatna i społeczna[edytuj | edytuj kod]

W latach 1927–1935 i 1936–1939 był prezesem Banku Gospodarstwa Krajowego. Jako prezes dążył, aby zarządzany przez niego bank stał się wzorem organizacyjnym dla innych instytucji finansowych w kraju. Zadanie te się nie powiodło^[5]. Natomiast w latach 1927–1933 był również prezesem The British and Polish Trade Bank w Gdańsku. Oprócz tego był także przewodniczącym Rady Nadzorczej Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych, Towarzystwa Akcyjnego Eksploatacji Soli Potasowych w Kałuszu i Stebniku.

W latach 1926–1929 pełnił funkcję prezesem WKS „Legia” Warszawa^[20]. W tym czasie został ponadto pierwszym prezesem Polskiej Ligi Piłki Nożnej. Działał także w organizacjach społecznych: Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, Lidze Morskiej i Rzecznej (1929-1930), Komitecie Floty Narodowej, Polskim Touring-Clubie (1928-1931) i wielu innych. Na czele Federacji stał od 1928 r. W 1931 r. został wiceprzewodniczącym tego stowarzyszenia na Polskę. Dwukrotnie też przewodniczył Międzynarodowej Federacji Byłych Kombatantów (FIDAC), a także został założycielem polskiej sekcji, której przewodniczy^[21].

Działalność w tych strukturach traktował jako punkt wyjścia do zaistnienia w polskiej polityce zagranicznej, którą chciał współkreować. Propagował wiedzę o Polsce i Polakach, przede wszystkim we Francji, czynnie się angażując, m.in. w marcu 1930 r. na walnym zjeździe inwalidów francuskich wygłosił wykład, w którym pokazał nie tylko rozwój kraju nad Wisłą, ale dowodził bezpodstawności niemieckich roszczeń terytorialnych wobec Rzeczypospolitej. Górecki stał się nieformalnym ambasadorem polskości we Francji^[5].

Drugim krajem działalności Góreckiego była Czechosłowacja. W dniach 2–3 grudnia 1932 r. – oficjalnie jako prezes F1DAC, a nieoficjalnie w charakterze przedstawiciela polskiego MSZ (z instrukcjami Tadeusza Schatzla z MSZ i ambasadora Wacława Grzybowskiego) – spotkał się z najwyższymi władzami Czechosłowacji (w tym z prezydentem Tomasem Masarykiem), aby wysondować ewentualną współpracę^[7].

Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]

Jako zwolennik sanacji i Piłsudskiego, po jego śmierci w maju 1935 r. wydał do członków Federacji rozkaz sławiący Marszałka. Ponadto w sierpniu wezwał ich do aktywnego udziału w wyborach 8 września. Za lojalność wobec władzy, 13 października 1935 r. Górecki objął funkcję ministra przemysłu i handlu w rządzie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego^[5]. Jako minister, realizując politykę równowagi budżetowej narzuconą przez premiera Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego, dokonał redukcji wydatków w budżecie ministerstwa o ponad 14 mln zł. Górecki stał na stanowisku, że „Jednym z zasadniczych celów polskiej polityki zagranicznej jest uprzemysłowienie kraju w najszerszym ujęciu”, co przy strukturze bogactw naturalnych, przemysłu surowcowego i półfabrykatów powinno oznaczać kompleksową budowę przemysłu przetwórczego. Upatrywał w tym szansę zrównoważonego rozwoju Polski. Górecki autarkię narodową gospodarki i finansów uznawał za szkodliwą, opowiadając się za jej rozwojem także za pomocą kapitałów zagranicznych. W marcu 1936 r. ustalił listę przedsiębiorstw państwowych przeznaczonych do prywatyzacji. Nie był przeciwnikiem karteli, postrzegając je jako organicznie związane z polskim systemem gospodarczym. Usiłował ponadto „pacyfikować” napięte stosunki w zakładach przemysłowych, używając do tego instrumentów będących w posiadaniu państwa, tj. prawa, inspekcji pracy i sądów arbitrażowych^[7].

Urząd ministra pełnił do 15 maja 1936 r. Po odejściu z rządu ponownie objął prezesurę Banku Gospodarstwa Krajowego.

II wojna światowa i dalsze życie[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu wojny zorganizował i przeprowadził ewakuację BKG wraz z częścią personelu, najważniejszymi dokumentami, depozytami (m.in. Kazaniami Świętokrzyskimi i Psałterzem Floriańskim z Biblioteki Narodowej) oraz środkami finansowymi do Równego. Następnie wraz z centralą banku ewakuował się do Rumunii; później do Francji i Wielkiej Brytanii. Tam Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie mianował Góreckiego szefem Komisji do Uregulowania i Załatwienia Interesów Zagranicznych BGK (6.12.1939)^[5]. Po zdymisjonowaniu przeniósł się do Glasgow gdzie prowadził wykłady z ekonomii dla polskich studentów.

Zmarł 9 sierpnia 1946 w 4 Szpitalu Wojennym w Iscoyd Park na chorobę reumatyczną^[5]. Został pochowany na cmentarzu miejskim w Whitchurch w Wielkiej Brytanii (grób nr 605)^[22].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jego żoną od 3 lipca 1922 roku była Halina Romanówna^[23].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

• chorąży intendent – 5 maja 1915^[24]
• podporucznik intendent – 7 lipca 1915^[24]
• porucznik intendent – 15 grudnia 1915^[24]
• kapitan intendent – luty 1918
• major intendent – wrzesień 1918
• pułkownik intendent – wrzesień 1920 (awansowany z pominięciem stopnia podpułkownika)
• pułkownik Korpusu Kontrolerów Wojskowych – 1 czerwca 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów
• generał brygady – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[25]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[25][26]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)^[27][25]
• Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[28]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[29]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[25]
• Złoty Krzyż Zasługi (7 lipca 1931)^[30]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[25]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[25]
• Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego^[31]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[32]
• Krzyż Legionowy^[33]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[34]
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia)^[25]
• Krzyż Wielki Orderu Oranje-Nassau (Holandia)^[25]
• Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[25]
• Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)^[25]
• Wielki Oficer Orderu Korony Włoch (Włochy)^[25]
• Wielki Oficer Orderu Alawitów (Maroko)^[25]
• Komandor Orderu Leopolda (Belgia)^[25]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)^[25]

• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1921)^[25][35].
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)^[25][25]

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

• Rola BGK w życiu gospodarczym Polski współczesnej, Warszawa 1928.
• Gospodarczy dorobek Polski w latach 1918–1939, Londyn 1946.
• Z moich wspomnień we Wspomnienia legionowe, tom I, s. 172.
• Z moich wspomnień o Józefie Piłsudskim (w siódmą rocznicę zgonu), Londyn 1942.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 97.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, s. 125, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .
• Zdzisław Nicman – Jeden z twórców Polski Niepodległej, Polska Zbrojna Nr 166 z 1996.
• Tadeusz Böhm – Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Wyd. Bellona, Warszawa 1994, s. 46, 128–129, ISBN 83-11-08368-1.
• Tadeusz Białas – Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983, s. 26–27, 34, ISBN 83-215-3257-8.
• Wacław Lipiński – Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1990, Wyd. I, s. 208–213, 217, 221–222, ISBN 83-85218-00-9.
• Mieczysław Wrzosek – Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1990, s. 351–360, ISBN 83-214-0724-2.
• AndrzejA. Garlicki AndrzejA., Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1988, s. 387, ISBN 83-07-01715-7, OCLC 835004697 .
• Andrzej Gowarzewski i inni 90 lat PZPN, wyd. GiA, Katowice 2010, s. 41, 45, ISBN 978-83-88232-35-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Janusz Umiński, Polski Touring Klub a Polskie Towarzystwo Krajoznawcze
• Grzegorz Karpiński, Rafał Ślaski, Stadion Wojska Polskiego
• Roman Górecki – dzieła w bibliotece Polona