Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego
.jpg) „Chrobry” – najstarszy cis w rezerwacie | |
| rezerwat leśny | |
| Typ | florystyczny[1] |
|---|---|
| Podtyp | krzewów i drzew[1] |
| Państwo | |
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia | 1827, ponownie w 1956 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia | 113,61 ha |
| Powierzchnia otuliny | 12,34 ha |
| Ochrona | |
Położenie na mapie gminy Cekcyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tucholskiego  | |
 53°30′56″N 18°07′10″E/53,515556 18,119444 | |
Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego – najstarszy rezerwat przyrody w Polsce i drugi pod tym względem w Europie. W roku 2017 minęło 190 lat od chwili jego założenia. Jest to największy rezerwat cisa w Polsce – 3559 okazów[2] według inwentaryzacji z roku 1991[3], w tym wiele kilkusetletnich. Położony na południowo-wschodnim krańcu Borów Tucholskich[4], obejmuje obszar lasów, łąk i zadrzewień oraz wód jeziora Mukrz[5]. Administracyjnie leży w województwie kujawsko-pomorskim, głównie na terenie gminy Cekcyn w powiecie tucholskim, jedynie niewielki fragment na południowo-wschodnim obrzeżu rezerwatu należy do gminy Lniano w powiecie świeckim[1].
„Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego” to rezerwat leśny zajmujący obecnie powierzchnię 113,61 ha[1]. Obszar rezerwatu w większości podlega ochronie czynnej (99,11 ha), 14,50 ha jest objęte ochroną ścisłą[1]. Rezerwat posiada niewielką otulinę o powierzchni 12,34 ha[1][6].
Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie najliczniejszego na niżu Polski stanowiska cisa pospolitego Taxus baccata[6]. Mimo ochrony rezerwatowej, prowadzone na przestrzeni wielu lat inwentaryzacje wykazują stały spadek liczebności tego gatunku[4].
Poza cisem na obszarze rezerwatu występują takie gatunki chronione, jak lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko czy storczyk kruszczyk szerokolistny.
W 2022 zwiedzanie rezerwatu zostało czasowo wstrzymane ze względu na "drzewa obumarłe, wykazujące oznaki zamierania, pochylone nad ścieżką, powodujące bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia osób poruszających się po tej ścieżce"[7][8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Z roku 1827 pochodzi notatka odnaleziona przez niemieckiego przyrodnika Hugo Conwentza o „surowej ochronie” uroczyska Ziesbusch w Nadleśnictwie Wierzchlas[3]. Tak wczesna ochrona odegrała znaczącą rolę, ponieważ najliczniejsze skupisko cisa na stanowisku naturalnym w Europie zostało uratowane i przetrwało do czasów obecnych.
W 1841 miejscowy nadleśniczy określił znajdujące się tu cisy jako "obiekty szczególnie interesujące dla leśników, myśliwych i badaczy przyrody". Szczególnym sentymentem rezerwat darzył nadleśniczy Wilhelm von Bock, pochowany po śmierci na terenie rezerwatu.
Polskie władze administracji leśnej przejęły teren rezerwatu w 1920 roku[3]. W latach 1928-1934 przeprowadzono dokładne inwentaryzacje drzewostanu. W czasie niemieckiej okupacji oficjalnie rezerwat również podlegał ochronie[3].
Po wojnie obszar objęty został prawnie ochroną 16 lipca 1956 roku jako rezerwat przyrody o powierzchni 80,90 ha[9]. Dla podkreślenia zasług i oddania należnego hołdu Leonowi Wyczółkowskiemu, niezrównanemu odtwórcy przyrody polskiej, umiłowany przez niego „święty gaj”, ulubione przez wiele lat miejsce pracy nazwano imieniem artysty. Wyczółkowski po raz pierwszy znalazł się tu w 1926 roku. Powstało tu ponad 100 jego prac (obrazów, litografii i rysunków), w których z mistrzostwem utrwalił najokazalszego cisa nazywanego przez niego „Chrobrym”, oraz „Siostrzane Sosny”, pojedyncze drzewa (Orzeł), fantazyjnie powykręcane pnie cisów i inne szczegóły rezerwatu. Za obraz Cis, przedstawiający najokazalsze z wierzchleskich drzew, otrzymał nagrodę główną na biennale w Wenecji. O nadanie takiego patronatu rezerwatowi zabiegał pierwszy Wojewódzki Konserwator Przyrody, Kazimierz Sulisławski[10].
W 1978 roku rezerwat powiększono do 85,73 ha[11], a w 2007 roku do 116,90 ha[5]. Według najnowszego zarządzenia z 2017 roku powierzchnia rezerwatu wynosi 113,61 ha[6].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ Rezerwat Cisów Staropolskich. [w:] wyborcza.pl [on-line]. 2017-07-13. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ a b c d Informacje o rezerwacie. Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ a b Katarzyna Sękowska: Cisy Staropolskie w Wierzchlesie. polska.pl. [dostęp 2017-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-20)].
- ↑ a b Rozporządzenie Nr 4/2007 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 13 czerwca 2007 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Cisów Staropolskich imienia Leona Wyczółkowskiego”. [w:] Dz. Urz. Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr 74, poz. 1194 [on-line]. 2007-06-25. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ a b c Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie rezerwatu „Cisy Staropolskie imienia Leona Wyczółkowskiego”. [w:] Dz. Urz. Województwa Kujawsko-Pomorskiego poz. 5365 [on-line]. 2017-12-19. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego
- ↑ Rezerwat przyrody Cisy staropolskie [online], zamrzenica.torun.lasy.gov.pl [dostęp 2022-11-12] (pol.).
- ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa z dnia 18 czerwca 1956 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1956 r. nr 59, poz. 719)
- ↑ Marcin Grochowski Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego w Wierzchlesie
- ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 kwietnia 1978 r. zmieniające zarządzenia w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. z 1978 r. nr 15, poz. 53)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona oficjalna
- Strona z materiałami naukowymi (wersja archiwalna). wierzchlas.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-30)].
- Informacje o rezerwacie. Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły. [dostęp 2019-04-23].
- Katarzyna Sękowska: Cisy Staropolskie w Wierzchlesie. polska.pl. [dostęp 2017-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-20)].
- Tajemnice świętego gaju. W: Grzegorz Łyś: Warto zobaczyć. Miejsca niezwykłe w Lasach Państwowych. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2011, s. 28-41. ISBN 978-83-61633-36-5.
| faunistyczne | |
|---|---|
| florystyczne | |
| krajobrazowe | |
| leśne |
|
| przyrody nieożywionej | |
| stepowe | |
| słonoroślowe | |
| torfowiskowe | |
| wodne | |
| projektowane | |
| zlikwidowane |
- ↑ Częściowo położony na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.
- ↑ Częściowo położony na terenie województwa pomorskiego.
- ↑ Częściowo położony na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.
