Rdza kukurydzy
Rdza kukurydzy (ang. common rust of maize, rust of maize[1]) – grzybowa choroba kukurydzy zwyczajnej (Zea mays). Należy do grupy chorób zwanych rdzami, a wywołuje ją Puccinia sorghi[2].
Występowanie i szkodliwość[edytuj | edytuj kod]
Puccinia sorghi poraża kukurydzę, sorgo (Sorghum bicolor) i wiele innych dziko żyjących gatunków roślin[3]. Występuje na całym świecie i rozprzestrzenia się wraz z uprawą kukurydzy. Porażając liście powoduje zmniejszenie ich powierzchni asymilacyjnej i w konsekwencji zmniejszenie plonu ziarna. Porażenie 10% powierzchni liści zmniejsza plon o 3–8%. U kukurydzy uprawianej na kiszonkę zasychanie liści powoduje nie tylko zmniejszenie plonu, ale także pogorszenie jakości kiszonki[4].
Rdza kukurydzy na obszarach o klimacie umiarkowanym zwykle nie wyrządza większych szkód, gdyż pojawia się dopiero w drugiej połowie sezonu wegetacyjnego. Na obszarach o klimacie ciepłym i tropikalnym pojawia się dużo wcześniej i powoduje duże straty w plonie[2]. Temperatura w granicach 18-20 stopni Celsjusza oraz wysoka wilgotność powietrza (powyżej 95%) to czynniki, które sprzyjają infekcji rdzy kukurydzy[5]. W południowych stanach USA notowano straty dochodzące do 25%. Szczególnie groźna jest dla kukurydzy cukrowej. Jest uważana za główną chorobę tego podgatunku kukurydzy[2].
Objawy[edytuj | edytuj kod]
Na całych nadziemnych pędach porażonej kukurydzy pojawiają się grudki urediniów o barwie od złocistobrązowej do cynamonowobrązowej. Są podłużne, poduszeczkowate, mają długość 1–3 mm i znajdują się pod skórką rośliny. Na liściach powstają na obydwu ich stronach. Największa ilość urediniów pojawia się na dolnych liściach. Wokół nich tkanka liści żółknie – ulega chlorozie i obumiera. U niektórych odmian kukurydzy wokół urediniów tworzy się fioletowe halo. Przy dużym natężeniu choroby obumierają całe liście. W trakcje dojrzewania uredinia rozszerzają się, powodując pękanie skórki. Przez pęknięcia wydobywają się masy rdzawych, proszkowatych urediniospor[2][4]. Proces wytwarzania urediniospor trwa aż do pierwszych przymrozków. Jesienią na obydwu stronach liści, pomiędzy urediniami, lub zamiast nich, powstaje inny typ owocników – telia. Są ciemniejsze – brązowoczarne do czarnych i nieco większe od urediniów. Również powstają pod skórką liścia, i dojrzewając powodują jej pękanie. Przez pęknięcia wydobywają się teliospory[4].
Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]
Zimują teliospory na resztkach pożniwnych pozostałych na polu po zbiorze kukurydzy. Wiosną powstają z nich podstawki wytwarzające zarodniki płciowe zwane bazydiosporami. Roznoszone przez wiatr infekują rośliny należące do rodzaju szczawik (Oxalis). Są one żywicielem pośrednim (ecjalnym). Na liściach szczawików tworzą się spermogonia i ecja. Powstające w ecjach ecjospory przenoszone przez wiatr infekują kukurydzę. Powstające na kukurydzy urediniospory dokonują infekcji wtórnych na roślinach kukurydzy rozprzestrzeniając chorobę. W krajach o ciepłym klimacie na resztkach pożniwnych mogą przetrwać także urediniospory i infekować bezpośrednio młode rośliny kukurydzy z pominięciem żywiciela pośredniego[4].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Zapobiega się chorobie lub ogranicza jej rozmiar poprzez:
- usuwanie z pola resztek pożniwnych i głębokie przyorywanie pozostałych,
- wysiewanie zdrowych nasion,
- zaprawianie nasion fungicydami,
- uprawianie odmian odpornych,
- zwalczanie chwastów (są wśród nich żywiciele pośredni rdzy),
- stosowanie płodozmianu (powinny być 4 letnie przerwy w uprawie kukurydzy na tym samym polu),
- opryskiwanie roślin fungicydami[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ EPPO Global Database [online] [dostęp 2018-03-13].
- ↑ a b c d Plantwise Knowledge Bank. Common rust of maize [online] [dostęp 2018-03-17].
- ↑ Mycobank. ''Puccinia sorghi'' [online] [dostęp 2018-03-17].
- ↑ a b c d e Występowanie chorób liści kukurydzy w Polsce, czy wzrasta ich znaczenie? [online] [dostęp 2018-03-17].
- ↑ MojaRola.pl, Rdza kukurydzy – przyczyny, objawy i profilaktyka [online], 23 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-27] (pol.).