Paklica

Paklica
Ilustracja
Paklica w Międzyrzeczu.
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

Pojezierze Lubuskie (315.4)

Rzeka 4 rzędu
Długość 28,5 km
Spadek

0,74‰

Powierzchnia zlewni

262,5 km²

Średni przepływ

0,95 m³/s (Międzyrzecz)[1]

Źródło
Miejsce Jezioro Paklicko Małe
Wysokość

78,2 m n.p.m.

Współrzędne

52°22′12″N 15°27′14″E/52,370000 15,453889

Ujście
Recypient Obra
Miejsce

Międzyrzecz (zamek)

Wysokość

45,6 m n.p.m.[1][2]

Współrzędne

52°26′45,5″N 15°34′23,4″E/52,445972 15,573167

Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na prawo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Paklica – nizinna rzeka w zachodniej Polsce (woj. lubuskie), na Pojezierzu Lubuskim, o długości 28,5 km[1][3] i powierzchni zlewni 262,5 km²[1], lewy dopływ Obry[4].

Opis zlewni[edytuj | edytuj kod]

Zlewnia Paklicy odwadnia północno-wschodni skłon Pagórków Sulęcińsko-Świebodzińskich, niewielki fragment Rowu Brójeckiego i Wysoczyzny Zbąszyneckiej oraz południową część Basenu Międzyrzeckiego[1].

Opis przebiegu[edytuj | edytuj kod]

Początek biegu rzeki nie jest jednoznacznie ustalony. Według części źródeł Paklica bierze swój początek w okolicach jeziora Paklicko Małe płynąc na południe przepływa przez miejscowości Staropole oraz Boryszyn, następnie zmienia kierunek na zachodni i pokonując tereny zalesione wpada od północnego zachodu do jeziora Paklicko Wielkie[5][6][7][8]. Tymczasem według danych prezentowanych w państwowym rejestrze nazw geograficznych ciek płynący z jeziora Paklicko Małe to Kanał Staropole[9].

Według Mapy Podziału Hydrograficznego Polski rzeka Paklica ma swój początek niedaleko Mostek w miejscu wododziału, a następnie płynie na północny wschód w kierunku Lubrzy. Taki przebieg sprawia, że górny bieg Paklicy pokrywa się z Kanałem Niesulickim[3][10].

Natomiast według danych PRNG oraz starych niemieckich map topograficznych, Paklica rozpoczyna swój bieg wypływając z jeziora Paklicko Wielkie[11][12].

Dalszy bieg rzeki od jeziora Paklicka Wielkiego jest ustalony jednoznacznie. Paklica kieruje się na wschód i łagodnym półkolem zmienia kierunek na północny. Na wysokości Nowego Dworku ponownie zmienia swój bieg, płynąc na wschód pomiędzy wsiami: Jordanowo i Gościkowo (Paradyż) (pod murami zespołu klasztornego opactwa cysterskiego). Następnie skręca na północny wschód, przepływając pod drogą ekspresową S3, przez północną część Rowu Brójeckiego (wieś Szumiąca), dalej – dnem rynny polodowcowej – przepływa przez jeziora: Wyszanowskie i Bukowieckie (wieś Skoki). Od Kuźnika skręca w kierunku północno-zachodnim do Basenu Międzyrzeckiego i w centrum Międzyrzecza (nieopodal tamtejszego zamku) uchodzi do Obry[1].

W systemie gospodarki wodnej wszystkie te cieki, jak również kilka innych dopływów Paklicy, tworzą jednolitą część wód „Paklica”. Do 2023 r. miała ona typ 25 (ciek łączący jeziora) i kod PLRW600025187889, a od 2023 r. typ R_poj (rzeka w systemie rzeczno-jeziorowym Pojezierzy) i kod PLRW600018187889[13].

Szlak kajakowy[edytuj | edytuj kod]

Na Paklicy ustanowiono szlak kajakowy o łącznej długości 29 km. Stanowią go dwa odcinki: Lubrzański Szlak Kajakowy z Lubrzy do Gościkowa (15 km)[14] i Gościkowo – Skoki k. Międzyrzecza (14 km)[15]. W skali trudności szlaków kajakowych pierwszy z nich należy do łatwych (ZWB)[14], a drugi – do średnich (ZWC)[15].

Nazwa i odniesienia w kulturze[edytuj | edytuj kod]

Według legendy Dwie rzeki, jej nazwa pochodzi od imienia słowiańskiej kapłanki – Pakli, która wraz z drugą kapłanką – Obrą, opiekowała się posągiem Świętowita, stojącym w miejscu dzisiejszego Międzyrzecza[16]. Pakla to również nazwa stowarzyszenia ekologiczno-kulturalnego, działającego na terenie powiatu międzyrzeckiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Rzeka jest notowana w archiwalnych dokumentach od średniowiecza. Po raz pierwszy wymieniana w łacińskojęzycznym dokumencie z 1230 (wg. kopii z XVII wieku) Paklitz, 1449 (kop. XVI w.) Paklicza, 1480 (wg relacji z XV w.) Paklycza, 1483 (kop. XVI w.) Paklicze, 1564 Paklicza[17].

Rzeka przepływała przez pogranicze Polski, Brandenburgii oraz Dolnego Śląska. W XVI wieku górna Paklica na odcinku około 8 kilometrów przepływała przez teren powiatu poznańskiego Korony Królestwa Polskiego, następnie poniżej wsi Boryszyn płynęła na krótkim odcinku przez Marchię Brandenburską, potem, począwszy od Staropola, przez Dolny Śląsk i dalej m. in. przez jezioro Paklicko Wielkie do Jordanowa. Od wsi Gościkowo do Międzyrzecza płynęła ponownie przez powiat poznański i w okolicach Gościkowa rzeka ta stanowiła granicę państwa polskiego[17].

Odnotowana została pierwszy raz w historycznym dokumencie z 1230, w którym komes Bronisz herbu Wieniawa za zgodą biskupa poznańskiego Pawła i księcia wielkopolskiego Władysława Odonica nadał opactwu cystersów w Lehnin w Brandenburgii osadę Gościchowo (obecnie Gościkowo), w celu założenia tam nowego opactwa cystersów o nazwie Paradis (pol. Paradyż). Granice tej darowizny określono od doliny zwanej Gnymar przy rzece Paklicy, wzdłuż tej rzeki aż do granic dziedziny Bronisza[17][18].

Rzeka od średniowiecza wykorzystywana była gospodarczo, w tym również jako źródło energii do napędzania młynów oraz foluszy. Od pierwszej połowy XIII wieku dokumenty odnotowują wybudowanie pierwszych młynów na rzece Paklicy zasilanych kołami wodnymi. W 1206 (wg. falsyfikatu z około 1507) miał stać na rzece młyn zwany Kopermil. W 1236 odnotowano młyn w Gościchowie. W 1547 odnotowano folusz w młynie Kopernik. W 1553 wspomniano Hamerski Młyn stojący na rzece. W 1564 odnotowany został międzyrzecki młyn miejski z foluszem stojący na rzece Paklica pod zamkiem w Międzyrzeczu przy Bramie Frankfurckiej przy stawie Paklica. W 1580 wspomniany został młyn na rzece Paklica we wsi Boryszyn[17].

W XVI wieku odnotowano także dwa mosty przerzucone przez rzekę. Pierwszy most w zachodniej części Międzyrzecza, łączący miasto z gródkiem oraz drugi most w południowo-zachodniej części miasta, niedaleko młyna miejskiego i Bramy Frankfurckiej zwanej też Bramą Młyńską[17].

W latach 30. XX wieku na rzece wybudowano zaporę oraz obiekty wchodzące w skład Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego[14].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Międzyrzecz – Dzieje miasta, pod. red. W. Strzyżewski, M. Tureczek, Międzyrzecz: 2009, s. 24
  2. ↑ Paklica na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2018-01-21].
  3. ↑ a b Paklica na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2023-07-12].
  4. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 201, ISBN 83-239-9607-5.
  5. ↑ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze: Jezioro Paklicko Wielkie - komunikat o jakości wód w 1998 roku. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (pol.).
  6. ↑ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze: Jezioro Paklicko Wielkie - komunikat o jakości wód w 2003 roku. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (pol.).
  7. ↑ Instytut Języka Polskiego PAN, Elektroniczny słownik hydronimów Polski - Paklica [online], eshp.ijp.pan.pl [dostęp 2023-07-02].
  8. ↑ Jerzy Sadowski, Fortyfikacje MRU w okolicy Lubrzy, Gliwice: Infort, 2015, s. 28-39, ISBN 978-83-62952-16-8.
  9. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 185795
  10. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 87.
  11. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 96372.
  12. ↑ Jordan, Meßtischblatt nr. 3659, 1:25 000, 1938
  13. ↑ Karta charakterystyki JCWP [online], Wody Polskie [dostęp 2023-07-12].
  14. ↑ a b c Spływy kajakowe: Paklica (Lubrza-Gościkowo)
  15. ↑ a b Spływy kajakowe: Paklica (Gościkowo-Skoki)
  16. ↑ Legenda "Dwie rzeki". pakla.pl (Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne "Pakla"). [dostęp 2018-01-31].
  17. ↑ a b c d e Gąsiorowski 1999 ↓, s. 552–553.
  18. ↑ Gąsiorowski 1987 ↓, s. 582-583.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paklica&oldid=71440072”