Pałac w Rozalinie
 nr rej. 1100 z 3.01.1949 i z 15.01.2001[1] | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Pałacowa 27 |
| Typ budynku | pałac |
| Styl architektoniczny | klasycyzm |
| Kondygnacje | dwie |
| Rozpoczęcie budowy | 1847 |
| Ukończenie budowy | 1857 |
| Pierwszy właściciel | Aleksandra Franciszka Rzewuska |
| Obecny właściciel | Anna Molgo |
| Strona internetowa | |
Pałac w Rozalinie, Zespół Pałacowo Parkowy – zabytkowy pałac pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku znajdujący się w Rozalinie, w województwie mazowieckim. Od 2016 roku działa w nim hotel.
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Pałac letni został wzniesiony w latach między 1847, a przed 1857 rokiem[2][a] z inicjatywy Aleksandry Rzewuskiej, żony Wacława Rzewuskiego i córki Rozalii Lubomirskiej zgilotynowanej w 1794 roku podczas trwania rewolucji francuskiej[3].
Pałac został zaprojektowany przez włoskiego architekta polskiego pochodzenia Henryka Marconiego, przedstawiciela klasycyzmu. Jednopiętrowy budynek, podpiwniczony, został wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu. Nakryty jest dachem czterospadowym. W trzyosiowej elewacji frontowej znajdującej się od południa, w jej osi, umieszczony został czterokolumnowy portyk wspierający dorycki fryz tryglifowy oraz taras na wysokości I piętra. Taras otoczony został żeliwną balustradą oraz filarami z wazonami. Na osi elewacji wschodniej umieszczony został dorycki portyk dwukolumnowy również podtrzymujący taras. Naroża budynku są boniowane. Kondygnacje oddziela gzyms. Nad oknami parteru umieszczone zostały trójkątne naczółki, a nad oknami drugiej kondygnacji odcinkowe gzymsy[4][5].
W wyniku często zmieniających się kolejnych właścicieli, wnętrza pałacu ulegały przebudowie; do czasów współczesnych zachował się m.in. hol ze ścianami rozczłonkowanymi pilastrami toskańskimi[6]. W pałacu pomieszczenia podzielone są na: salę główną, salę kredensową, bibliotekę, salę kominkową i salę granatową[7].
Pierwotnie do pałacu od północy i wschodu przylegała parterowa oficyna[4]
Pałac w testamencie zapisany był synowi Aleksandry – Leonowi, ale w 1864 roku został sprzedany Berkowi i Izaakowi Lichtenbaumom[8]. W roku 1879 majątek nabyła Stefania z Ilińskich Laska, żona Władysława Laskiego, dyrektora Banku Międzynarodowego w Petersburgu. Najprawdopodobniej z jej inicjatywy pałac został przebudowany przez syna Henryka Marconiego, Leandra[4]. Podobny budynek zaprojektowany przez Leandra Marconiego i utrzymany w stylu neorenesansowej wilii, znajduje się przy Alejach Ujazdowskich 27 w Warszawie i znany jest pod nazwą pałacyku Wilhelma Raua[2]. W 1892 roku majątek nabyła Maria z Kwileckich Zawiszyna, a po jej śmierci w 1910 roku pałac odziedziczyła jej córka Magdalena Radziwiłowa[2]. W 1923 roku część miejscowości Mały Rozalin wraz z zespołem pałacowo-ogrodowym nabył doktor Kazimierz Rakowski, a po jego śmierci właścicielem została jego córka Bronisława Stankiewiczowa.
Historia pałacu po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
W 1949 roku Bronisława Stankiewiczowa została bezprawnie wywłaszczona[2]. W kolejnych latach pałacowe pomieszczenia zaadaptowano na potrzeby Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej[4]. W latach 1981(2)–1992[9][10] w pałacu mieścił się Centralny Uniwersytet Ludowy, a na terenie parku, między pięcioma stawami, postawiono pawilony dla słuchaczy. Placówka organizowała seminaria z zakresu kultury i oświaty oraz kształciła kadry pedagogiczne dla innych uniwersytetów ludowych. Od 1987 roku uniwersytet prowadził kursy edukacji kulturalnej m.in. instruktorów upowszechniania filmów[10]. W pierwszej dekadzie XXI wieku w pałacu Narodowy Bank Polski organizował konferencje; NBP wyremontował również dach[6].
W 1993 roku minister rolnictwa Gabriel Janowski, a następnie Naczelny Sąd Administracyjny, unieważnili przejęcie dworku w 1948 roku[11]. W 1994 roku, nie mogąc doczekać się decyzji sądu, Bronisława Stankiewiczowa weszła na teren i przejęła go siłą w asyście ochraniarzy[12][6]. W 1994 roku, po śmierci Stankiewiczowej, pałacyk odziedziczył jej syn, profesor uniwersytecki. W 1996 roku Naczelny Sąd Administracyjny, pod przewodnictwem sędziego Jana Bały, potwierdził, że Krystyna Krysowska jest właścicielką zespołu pałacowo-parkowego w Rozalinie[13]. Kolejny minister unieważnił decyzję swojego poprzednika, a NSA uchylił decyzję ministra i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia. W 2001 roku NSA nakazał ministrowi rolnictwa rozstrzygnięcie sprawy[11].
W 2003 roku pałac wraz z okalającym go 24-hektarowym parkiem został sprzedany Annie Molgo[6].
W pałacu organizowane są przyjęcia weselne, spotkania rodzinne i biznesowe, eventy oraz szkolenia i konferencje. W pałacu znajdują się również dwa pokoje gościnne, a przy posesji wzniesiony został hotel butikowy dla gości indywidualnych o nazwie Parkowa Sypialnia. Hotel ma siedemnaści pokoi[14][7].
Pałac w Rozalinie w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W 1976 roku Krzysztof Zanussi nakręcił w pałacu film „Barwy ochronne”[6]. W latach 2018–2020 w pałacu kręcone były trzy kolejne sezony Projektu Lady firmowane przez telewizję TVN[15].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d Pałac w Rozalinie.
- ↑ Zafiksowani na historii miejsca – Pałac Rozalin.
- ↑ a b c d Polskie zabytki – Rozalin.
- ↑ Zespół parkowo-dworski.
- ↑ a b c d e Zabytki pracujące.
- ↑ a b Pałac Rozalin – stylowe miejsce w okolicach Warszawy. Recenzja.
- ↑ Rozalin.
- ↑ Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych.
- ↑ a b Tomasz Maliszewski, Uniwersytety ludowe na ziemiach polskich w XX stuleciu Kaszubski Uniwersytet Ludowy, s.110.
- ↑ a b Wyrok NSA w sprawie o zwrot dworku w Rozalinie Małym.
- ↑ W piątek rozprawa, ale czy finał.
- ↑ archiwum rp.pl Pałac w Rozalinie zwrócony właścicielce.
- ↑ Witaj w Rozalinie.
- ↑ Wiemy, dlaczego przeniesiono „Projekt Lady” do innego pałacu.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Libicki „Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu”, Dom Wydawniczy „Rebis” Poznań 2009.